لیگ برتر انگلیس (English Premier League) که با نام اختصاری ای پی ال (EPL) نیز شناخته می شود، بالاترین سطح رقابت فوتبال باشگاهی در کشور انگلیس است.
این مسابقات هر سال با برگزاری 20 تیم برگزار می شود و در پایان تیمی که بیشترین امتیاز را کسب کرده باشد، عنوان قهرمانی رقابت ها را کسب می کند.
این مسابقات در سال 1888 با عنوان لیگ فوتبال (Football League) شروع به کار کرد و در سال 1892 به لیگ دسته اول فوتبال (Football League First Division) تغییر نام داد و سرانجام پس از 100 سال، در سال 1992 به لیگ برتر (Premier League) تغییر نام داد.
تاریخچه لیگ برتر انگلیس
لیگ فوتبال انگلیس در سال 1888 توسط ویلیام مک گرگور (William McGregor) مدیر استون ویلا ایجاد شد. این مسابقات در ابتدا در یک دسته 12 تیمی شامل آکرینگتون، استون ویلا، بلکبرن روورز، بولتون واندرز، برنلی، دربی کانتی، اورتون، ناتس کانتی، پرستون نورث اند، استوک (استوک سیتی)، وست برومویچ و وولورهمپتون برگزار شد.
در سال 1892 و با تغییر نام مسابقات، تیم های بیشتری به رقابت ها اضافه شدند و مسابقات در دو دسته برگزار شد. به مدت 100 سال رقابت ها با همین سیستم برگزار می شد، تا اینکه تصمیم گرفته شد، مسابقات به شکلی متفاوت برگزار شود.
خاستگاه
باشگاه های انگلیسی در دهه 70 میلادی و اوایل دهه 80 میلادی از موفق ترین باشگاه ها در سطح بین المللی بودند، اما استادیوم های قدیمی و فرسوده با امکاناتی ضعیف، افزایش هولیگانیسم و اوباشگری و از همه مهمتر محرومیت باشگاه های انگلیسی از حضور در رقابت های اروپایی به مدت 5 سال به دلیل فاجعه استادیوم هیسل بلژیک، که طی در اثر ریزش دیوار 39 هوادار یوونتوس پیش از دیدار مقابل لیورپول در فینال جام باشگاه های اروپا، فوت کردند، موجب شد لیگ انگلیس از لحاظ میزان درآمد و محبوبیت از سری آ ایتالیا و لالیگای اسپانیا عقب بیفتد و این موضوع سبب شد بعضی از بهترین بازیکنان بریتانیایی، فوتبالشان را در خارج از انگلیس دنبال کنند.
با آغاز دهه 90 میلادی و راهیابی انگلیس به نیمه نهایی جام جهانی 1990 و اتمام محرومیت باشگاه های انگلیسی از حضور در رقابت های اروپایی و همچنین انتشار گزارش تیلور یا گزارش فاجعه ورزشگاه هیلزبرو در ژانویه 1990 که این گزارش شامل یک سری اقدامات برای بالا بردن سطح امنیت سکوهای ورزشگاه‌های فوتبال استد که باشگاه‌ها ملزم به رعایت آن هستند، ورق برگشت.
علاوه بر موضوعات فوق الذکر، در طول دهه 80 میلادی، باشگاه های بزرگ انگلیسی اقدام به استفاده از اصول تجاری در مدیریت باشگاه هایشان کرده تا بدین ترتیب باشگاه هایشان به حداکثر درآمد ممکن برسند. مارتین ادواردز (Martin Edwards) در منچستر یونایتد، آیروینگ اسکولار (Irving Scholar) در تاتنهام هاتسپر و دیوید دین (David Dein) در آرسنال رهبران این تحولات اقتصادی بودند.
این تحولات اقتصادی باعث شد تا باشگاه های قدرتمند در پی افزایش قدرت و درآمد در لیگ برآیند. این باشگاه ها با تهدید به کناره گیری از مسابقات لیگ، موجب شدند قدرت رای خود را افزایش دهند و سهم 50 درصدی از کل درآمد اسپانسرینگ و حق پخش تلویزیونی در سال 1986 نصیب آن ها شود. آن ها خواستار افزایش پرداختی شرکت های تلویزیونی برای پوشش مسابقات شدند و اهمیت درآمد باشگاه ها از راه حق پخش افزایش یافت.
لیگ انگلیس در سال 1986 درآمدی 6.3 میلیون پوندی برای دو سال حق پخش تلویزیونی داشت، اما در سال 1988 در قراردادی که با ITV امضا شد این رقم به 44 میلیون پوند افزایش یافت و 75 درصد از این پول، سهم باشگاه های بزرگ شد.
بنابر گفته های آیروینگ اسکولار که از مذاکره کنندگان برای افزایش درآمد باشگاه ها از راه پوشش تلویزیونی بود، قبل از سال 1986، هر یک از باشگاه های لیگ دسته اول فقط 25 هزار پوند در سال از حق پخش تلویزیونی دریافت می کردند. این رقم در سال 1986 به حدود 50 هزار پوند افزایش یافت و سپس در سال 1988 به 600 هزار پوند رسید.
مذاکرات در سال 1988 با تهدید 10 باشگاه به برگزاری سوپرلیگ انجام شد، اما سرانجام آن ها متقاعد شدند در صورت دریافت سهم بیشتر از حق پخش تلویزیونی، در رقابت ها باقی بمانند. در آغاز دهه 90 میلادی و به ویژه پس از بهبود اوضاع استادیوم ها با انتشار گزارش تیلور، باشگاه ها باز هم خواستار جدایی و برگزاری یک سوپرلیگ شدند.
آغاز رقابت های لیگ برتر انگلیس
استارت برگزاری مسابقات با نام لیگ برتر انگلیس در اوایل دهه 90 میلادی زده شد. در اکتبر 1990، گرگ دایک (Greg Dyke) مدیر تلویزیون لندن ویکند (LWT) با نمایندگان پنج باشگاه برتر انگلیس (مارتین ادواردز از منچستریونایتد، نوئل وایت از لیورپول، آیروینگ اسکولار از تاتنهام، فیلیپ کارتر از اورتون و دیوید دین از آرسنال) دیدار کرد.
در این ملاقات راهکار جدایی از لیگ دسته اول فوتبال انگلیس مورد بررسی قرار گرفت. دایک معتقد بود اگر دیدارهای بزرگ فوتبال انگلیس از تلویزیون پخش شود، درآمد بیشتری نصیب LWT می شود و به همان مقدار نیز باشگاه ها درآمد بیشتری کسب می کنند. این باشگاه ها به این نتیجه رسیدند که جدایی از لیگ و تشکیل یک سوپرلیگ ایده جالبی است و تصمیم گرفتند آن را به سرانجام برسانند.
با این حال برگزاری مسابقات لیگ بدون حمایت اتحادیه فوتبال انگلیس، اعتبار چندانی نداشت. بنابراین دیوید دین وظیفه مذاکره با اتحادیه را عهده دار شد تا ببیند آیا آن ها موافق چنین ایده ای هستند یا خیر؟ اتحادیه فوتبال نیز در آن زمان رابطه خوبی با لیگ فوتبال نداشت و درصدد تضعیف آن ها بود.
در پایان فصل 1990/91، پیشنهادی برای تشکیل یک لیگ جدید با هدف درآمدزایی بیشتر باشگاه ها ارائه شد. در 17 جولای 1991، توافقنامه اعضای موسس توسط باشگاه های حاضر در بالاترین سطح امضا شد و قوانین ابتدایی برای تشکیل لیگ برتر انگلیس تدوین و تصویب شد.
گرگ دایک نقش زیادی در ایجاد لیگ جدید داشت، اما او و تلویزیونش تصمیم گرفتند حق پخش تلویزیونی را با مبلغ 304 میلیون پوند به اسکای انگلیس واگذار کنند. همچنین حق پخش خلاصه بازی ها به برنامه مچ آف د دی در بی بی سی اسپورت واگذار شد.
در سال 1992 کلیه باشگاه ها به صورت دسته جمعی از حضور در لیگ فوتبال انگلیس انصراف دادند و در 27 می 1992، لیگ برتر انگلیس تاسیس و بنیانگذاری شد. این مسئله بدین معنی بود که پس از 104 سال و داشتن 4 دسته مختلف، باشگاه ها از لیگ فوتبال جدا شدند.
لیگ برتر انگلیس از فصل 1992/93 آغاز به کار کرد و پس از آن رقابت ها در سه دسته برگزار شد و سیستم صعود و سقوط نیز برقرار بود و سه تیم به دسته پایینتر سقوط می کردند. در ابتدا رقابت های لیگ برتر با حضور 22 تیم برگزار می شد و با اصرار فیفا مبنی بر کاهش تعداد تیم های لیگ های داخلی، از فصل 1995/96 تعداد تیم ها به 20 تیم کاهش پیدا کرد. در پایان فصل 1994/95، چهار تیم به دسته پایینتر سقوط کردند و فقط دو تیم راهی لیگ برتر شدند.
فرمت برگزاری لیگ برتر انگلیس
از فصل 1995/96 مسابقات لیگ برتر انگلیس با حضور 20 تیم برگزار می شود و تمامی تیم ها در طول فصل دو بار به صورت رفت و برگشت به مصاف یکدیگر می روند و در پایان تیم ها بر اساس امتیاز، تفاضل گل و گل زده، رده بندی می شوند.
تیم اول مسابقات به عنوان قهرمان انتخاب و به همراه تیم های دوم تا چهارم جدول رده بندی راهی رقابت های لیگ قهرمانان اروپا می شوند. تیم پنجم جدول رده بندی به همراه قهرمان جام حذفی راهی رقابت های لیگ اروپا می شود. سه تیم پایین جدول نیز به رقابت های چمپیونشیپ سقوط کرده و با سه تیم برتر چمپیونشیپ جایگزین می شوند.
باشگاه های لیگ انگلیس
لیگ انگلیس شاهد حضور باشگاه های زیادی در سطح اول فوتبال این کشور بوده و از این تیم ها 49 باشگاه تاکنون موفق شده اند مجوز حضور در لیگ برتر انگلیس (فصل 1992/93 به بعد) را کسب کنند.
از 49 باشگاه مذکور فقط 7 باشگاه منچستریونایتد، چلسی، منچسترسیتی، آرسنال، بلکبرن روورز، لسترسیتی و لیورپول موفق به کسب قهرمانی در لیگ برتر شده اند. هر چند 17 باشگاه دیگر نیز قهرمان سطح اول لیگ انگلیس پیش از فصل 1992/93 شده اند.
بیگ فور
در دهه 2000 میلادی، چهار باشگاه منچستریونایتد، چلسی، آرسنال و لیورپول در اغلب اوقات چهار رده نخست لیگ را از آن خود کردند و از فصل 2003/04 تا 2008/09 فقط این چهار باشگاه در لیگ قهرمانان اروپا حضور داشتند (البته در فصل 2004/05، اورتون بالاتر از لیورپول قرار گرفت، اما در دور مقدماتی لیگ قهرمانان اروپا مغلوب ویارئال شد و لیورپول به عنوان مدافع عنوان قهرمانی از دور مقدماتی مجوز حضور در مرحله گروهی رقابت های را دریافت کرد.) به این چهار باشگاه در آن دهه لقب بیگ فور داده شد. چهار باشگاهی که تمامی 10 قهرمانی لیگ (6 قهرمانی منچستریونایتد، 2 قهرمانی آرسنال و 2 قهرمانی چلسی) را کسب کردند و دو قهرمانی (منچستریونایتد و لیورپول) و سه نایب قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا (آرسنال، چلسی و منچستریونایتد) را نیز تجربه کردند.
بیگ سیکس
در دهه 10 میلادی، با اوج گرفتن دو تیم منچسترسیتی و تاتنهام هاتسپر، باعث شکل گیری بیگ سیکس یا شش غول برتر فوتبال انگلیس شدند. در فصل 2011/12، منچسترسیتی با قهرمانی در لیگ برتر به اولین باشگاه خارج از بیگ فور تبدیل شد که از فصل 1994/95 موفق به قهرمانی می شود. تاتنهام هاتسپر نیز از میانه دهه 10 میلادی به تیمی تبدیل شد که اغلب اوقات در یکی از چهار جایگاه اول لیگ قرار می گیرد و مجوز حضور در لیگ قهرمانان اروپا را کسب می کند. این شش باشگاه در دهه 10 میلادی موفق به کسب 9 قهرمانی لیگ (4 قهرمانی منچسترسیتی، 3 قهرمانی چلسی و 2 قهرمانی منچستریونایتد) شدند و دو قهرمانی (چلسی و لیورپول) و سه نایب قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا (منچستریونایتد، لیورپول و تاتنهام هاتسپر) را نیز تجربه کردند.
باشگاه های غیر انگلیسی
در سال 2011، سوانزی سیتی به اولین باشگاه غیر انگلیسی تبدیل شد که در لیگ برتر انگلیس به میدان می رود. این باشگاه ولزی در تاریخ 20 آگوست 2011 مقابل ویگان اتلتیک بازی کرد. سوانزی سیتی در فصل 2017/18 به چمپیونشیپ سقوط کرد.
در فصل 2013/14، تعداد باشگاه های ولزی لیگ برتر به عدد 2 رسید. کاردیف سیتی موفق به کسب مجوز حضور در لیگ برتر شد. کاردیف سیتی دو بار به چمپیونشیپ سقوط کرد که آخرین آن در فصل است
قهرمانان لیگ برتر انگلیس
| نام |
قهرمانی |
نایب قهرمانی |
فصول قهرمانی |
| منچستر یونایتد |
20 |
17 |
1907/08, 1910/11, 1951/52, 1955/56, 1956/57, 1964/65, 1966/67, 1992/93, 1993/94, 1995/96, 1996/97, 1998/99, 1999/00, 2000/01, 2002/03, 2006/07, 2007/08, 2008/09, 2010/11, 2012/13 |
| لیورپول |
19 |
14 |
1900/01, 1905/06, 1921/22, 1922/23, 1946/47, 1963/64, 1965/66, 1972/73, 1975/76, 1976/77, 1978/79, 1979/80, 1981/82, 1982/83, 1983/84, 1985/86, 1987/88, 1989/90, 2019/20 |
| ارسنال |
13 |
9 |
1930/31, 1932/33, 1933/34, 1934/35, 1937/38, 1947/48, 1952/53, 1970/71, 1988/89, 1990/91, 1997/98, 2001/02, 2003/04 |
| اورتون |
9 |
7 |
1890/91, 1914/15, 1927/28, 1931/32, 1938/39, 1962/63, 1969/70, 1984/85, 1986/87 |
| استون ویلا |
7 |
10 |
1893/94, 1895/96, 1896/97, 1898/99, 1899/00, 1909/10, 1980/81 |
| منچستر سیتی |
7 |
6 |
1936/37, 1967/68, 2011/12, 2013/14, 2017/18, 2018/19, 2020/21 |
| ساندر لند |
6 |
5 |
1891/92, 1892/93, 1894/95, 1901/02, 1912/13, 1935/36 |
| چلسی |
6 |
4 |
1954/55, 2004/05, 2005/06, 2009/10, 2014/15, 2016/17 |
| نیوکاسل |
4 |
2 |
1904/05, 1906/07, 1908/09, 1926/27 |
| شفیلد ونزدی |
4 |
1 |
1902/03, 1903/04, 1928/29, 1929/30 |
| ولوورهمتون |
3 |
5 |
1953/54, 1957/58, 1958/59 |
| لیدز یونایتد |
3 |
5 |
1968/69, 1973/74, 1991/92 |
| هادرزفیلد تاون |
3 |
3 |
1923/24, 1924/25, 1925/26 |
| بلکبرن |
3 |
1 |
1911/12, 1913/14, 1994/95 |
| پرستون نورث اند |
2 |
6 |
1888/89, 1889/90 |
| تاتنهام |
2 |
5 |
1950/51, 1960/61 |
| دربی کانتی |
2 |
3 |
1971/72, 1974/75 |
| برنلی |
2 |
2 |
1920/21, 1959/60 |
| پورتس موث |
2 |
0 |
1948/49, 1949/50 |
| شفیلد یونایتد |
1 |
2 |
1897/98 |
| وست برومویچ |
1 |
2 |
1919/20 |
| ایپسویچ تاون |
1 |
2 |
1961/62 |
| ناتینگهام فارست |
1 |
|
1977/78 |
| لستر سیتی |
1 |
1 |
2015/16 |
