مطلب ارسالی کاربران

هلالی جغتایی

مولانای جان ❤ 05/08/2021 - 18:57 مشاهده پروفایل

2,127 مشاهده / 44 دیدگاه 27 1 23

این مطلب توسط کاربران طرفداری ارسال شده است و دیدگاه طرفداری نیست. قوانین سایت کاربر محور / گزارش تخلف

🌹 درود بر دوستان و همراهان همیشگی ، همانند روزهای جمعه با معرفی یکی از شاعران بوستان شعر و ادب پارسی در خدمتتون هستیم 🌹

🌹 هلالی جغتایی 🌹

بدرالدین هلالی جغتایی ، متوفای 936-هرات ( افغانستان کنونی ) از شاعران قرن نهم و دهم و از معاصران «سلطان میرزا بایقرای گورکانی» و «شاه اسماعیل صفوی» است. دیوان اشعار، شاه و درویش، صفات العاشقين و لیلی و مجنون از آثار منظوم او هستند. تبحر هلالی بیشتر در سرایش غزل بوده است. از هلالی دختری به نام «حجابی استرآبادی» به‌جای ماند که او هم شاعر بود.

نام او را در اکثر تذکره‌ها بدرالدین و در کتاب تاریخی حبيب السير، «نورالدین» آورده‌اند. بدرالدین هلالی در اصل از نژاد ترکان جغتایی بود، اما در استرآباد (گرگان کنونی) به دنیا آمد و در همین شهر رشد کرد.

سال تولد هلالی در مراجع قید نشده و آنچه مسلم است این است که در اواخر قرن نهم متولد شده و در موقع مرگ در سنین میانین عمر بوده است.

🌹 جوانی و هجرت 🌹

در دوره جوانی مانند برخی شاعران آن دوره به سبب آوازه بلند ادب‎دوستی و شاعرنوازی وزیر تیموریان، یعنی «امیر علی‌شیر نوایی» به شهر هرات رفت و در آ نجا اقامت گزید.

ز روی مهر اگر روزی ببینی یک دو شیدا را

بماهم گوشه چشمی، که شیدا کرده ای ما را

بهر جا پا نهی آنجا نهم صد بار چشم خود

چه باشد؟ آه! اگر یک باره بر چشمم نهی پا را

مرا گر در تمنای تو آید صد بلا بر سر

ز سر بیرون نخواهم کرد هرگز این تمنا را

چو در بازار حسن از یک طرف پیدا شدی، ناگه

خریداران یوسف برطرف کردند سودا را

شنیدم این که: فردا ماه من عزم سفر دارد

بمیرم کاش امروزت، نبینم روی فردا را

هلالی را بیک دیدن غلام خویشتن کردی

عجب بیناییی کردی، بنازم چشم بینا را

🌹 آثار 🌹

دیوان اشعار(شامل غزلیات، قطعات، قصاید و رباعیات)

شاه و درویش و صفات العاشقین

لیلی و مجنون (نشانی از آن در دست نیست و تنها چند بیت از آن باقی مانده است)

🌹 شعر هلالی 🌹

هلالی شاعری است قوی‌دست و بسیار چیره در ظرایف و ویژگی‌های شعری. عمده موفقیت او در هنر شاعری به سبب غزلیات آبدار و پرسوز و گدازی است که در آن‌ها «من» شاعر به بارزترین وجه نمایان شده است. خصیصه مهمی که در شعر هلالی موجود است و او را از متقدمان و متأخرانش متمایز می‌کند شور و درد خاصی است که در شعر او وجود دارد و زبان شعری او را نیز به‌سوی نوعی سادگی و بی‌تکلفی سوق داده است.

حال من بر همه پیداست، چه پنهان از تو؟

شمع جمعی و همه سوخته وصل تواند

گنج حسنی و جهانی همه ویران از تو

باری، ای کافر بی رحم، چه در دل داری؟

که نیاسود دل هیچ مسلمان از تو

جیب گل پیرهنان چاک شد از دست غمت

ورنه بودی همه را سر بگریبان از تو

نیست این غنچه خندان که شکفتست بباغ

دل خونین جگرانست پریشان از تو

غنچه در باغ ز باد سحر آشفته نبود

بلکه صد پاره دلی داشت پریشان از تو

طالب وصل ترا محنت هجران شرطست

تا میسر نشود کام دل آسان از تو

آن پری بزم بیاراست، هلالی، برخیز

جام جم گیر، که شد ملک سلیمان از تو

🌹 ویژگی‌های شعری 🌹

گوش‎نوازی و خوش‎آهنگی اوزان مورد استفاده در شعرهای او (اکثر شعرهایش در وزن‌هایی است که حافظ در آنها شعر گفته است)

خواری در برابر معشوق که گاهی در قالب تشبیه به سگ بیان می‌گردد (که از خصوصیات عمده شعر دوران او هم هست)

کوشش در به‌کارگیری لحن عامیانه و روزمره در شعر، به جهت پیوند زبان شعر با زبان مردم و نفوذ هرچه بیشتر آن در میان لایه‌های مختلف آنان؛

پشت و پناه من بود، دیوار دلبر من

از گریه بر سر افتاد، ای خاک بر سر من!

لیلی کجا و حسنت؟ مجنون کجا و عشقم؟

نه آن مقابل تو، نه این برابر من

من مانده دست بر سر از ناله دل خویش

دل مانده پای در گل از دیده تر من

خوابم چگونه آید؟ کز چشم و دل همه شب

باشد در آب و آتش بالین و بستر من

تاب جفا ندارم، ای وای! اگر ازین پس

ترک ستم نگیرد، ترک ستمگر من

ای باد، اگر ببینی خوبان سرو قد را

عرض نیاز من کن با ناز پرور من

جز کنج غم، هلالی، جای دگر ندارم

من پادشاه عشقم، اینست کشور من

دل خون شد از امید و نشد یار یار من

ای وای! بر من و دل امیدوار من

ای سیل اشک، خاک وجودم بباد ده

تا بر دل کسی ننشیند غبار من

از جور روزگار چه گویم؟ که در فراق

هم روز من سیه شد و هم روزگار من

زین پیش صبر بود دلم را، قرار نیز

یارب، کجا شد آن همه صبر و قرار من؟

نزدیک شد که خانه عمرم شود خراب

رحمی بکن، و گر نه خرابست کار من

گفتی: برو، هلالی و صبر اختیار کن

وه! چون کنم؟ که نیست بدست اختیار من

میراث‎دار سبک عراقی بودن، مانند حافظ و سعدی شیرازی؛

وقوع‎گویی، که در اشعار او هست، اما به اندازه شعر شاعرانی چون بابافغانی و وحشی بافقی و دیگران نیست؛

تأثیر افکار و عقاید فلسفی در شعر هلالی اندک و در حدود هیچ است؛

او شاعر عشق و دلدادگی است و بااینکه گاهی عشقش رنگی از عرفان و آسمان پیدا می‌کند، اما غالب اوقات عشق او انسانی است و رنگ زمینی دارد

در کوی بتان نیست کسی زار تر از من

در پیش عزیزان جهان خوارتر از من

گفتی که: مرا یار وفادار بسی هست

هستند، ولی نیست وفادارتر از من

گر طالب آنی که: بیاری بنشینی

بنشین، که ترا نیست کسی یار تر از من

چون غنچه اگر سینه تنگم بشکافی

دانی که: نبودست دل افگار تر از من

خلق دو جهانست گرفتار تو، لیکن

در هر دو جهان نیست گرفتارتر از من

امروز اگر عشق گناهست، هلالی

فردا نتوان یافت گنه کارتر از من

هلالی چندان در بند صنایع شعری و به‌کارگیری آنها نیست؛ ازاین‌رو صنایع لفظی و حتی معنوی در شعر او چندان وجود ندارد. شعر او به سادگی میل دارد و ایهام و ابهام، از آن‌گونه که در سبک عراقی و هندی وجود دارد در شعر او نقشی ندارد یا بسیار کم نقش دارد؛

غزلیاتی با ردیف‌های ابتکاری، بدیع و زیبا در دیوان هلالی بسیار است.

🌹 وفات 🌹

وی در شهر هرات، به جرم تشیع کشته شد.

«قتل هلالی به ظن قوی در 936ق، روی داده است. ظاهرا قاتل وی «سیف‌الله»نامی بوده»

«مزار هلالی و فخرالدین علی صفی بیهقی پسر ملا حسن کاشفی در هرات کنار یکدیگر قرار گرفته و لوح هر دو جدید است. بر لوح مزار هلالی به خط نسخ زیبا چنین منقور است.

این قطره خون چیست به روی تو هلالی

گویا که دل از غصه به روی تو دویده

ولی مزار هلالی از نخست در چهار سوق هرات قرار داشته که در همان جا هم به قتل رسیده بود و پس از خرابی آن قبر در سال 1306ش، استخوان‌های هلالی را بدین مکان آورده‌اند»

از هلالی دختری به نام «حجابی استرآبادی» به‌جای مانده که شاعر بود، اما از احوالش اطلاعی در دست نیست.