شهر انار در استان کرمان قرار دارد که در ۳۰ درجه و ۵۳ دقیقه عرض شمالی و ۵۵ و ۱۸ دقیقه طول شرقی واقع شده‌است. این شهر در بین جاده یزد - رفسنجان و بر سر دوراه تهران - بندرعباس و تهران - کرمان قرار گرفته است.
قدمت انار بر اساس آثار باستانی موجود به قبل از دوره اسلام می‌رسد. نام اول این شهر آبان (aban) بوده که اکثر جغرافیدانان قرون سوم و چهارم هجری، این شهر را با همین نام در کتب خود ذکر کرده‌اند که در این زمینه در کتاب سرزمین‌های خلافت شرقی تألیف لستریج صفحه ۳۰۷ (ترجمه محمود عرفان) چنین ذکر شده‌است: در ۷۵ مایلی شهرستان یزد نیمه راه یزد شهربابک، شهر انار قرار گرفته‌است که در جهت خاوری ۶۰ مایل تا بهرام آباد (رفسنجان امروزی) فاصله دارد. اکنون انار و بهرام آباد از توابع ایالت کرمان هستند ولی این ولایت در قرون وسطی از توابع فارس بوده‌است و آن را ولایت روذان (rozan) می‌نامیدند. سه شهر مهم ولایت عبارت بودند از: اَبان ، اَذَکان محل آن نامشخص است و اناس (ONAS) که حوالی بهرام آباد (رفسنجان فعلی) می‌باشد.
آب و هوای شهرانار در تابستان‌ها گرم و در زمستان‌ها سرد است. نام انار بیشتر از عهد صفویه رایج شد در اکثر کتب تاریخی مثل المسالک و الممالک، احسن النفاسیم فی معرفت اقلیم‌های ذکر شده و در مورد چگونگی تبدیل آبان به انار در کتب تاریخی مطالبی وجود ندارد. مردم انار خود را از چند طایفه می‌دانند. شهر اناردر ۳۰ درجه و ۵۳ دقیقه عرض شمالی و ۵۵ و ۱۸ دقیقه طول شرقی واقع شده‌است. این شهر در بین جاده یزد - رفسنجان و بر سر دوراه تهران - بندرعباس و تهران - کرمان قرار گرفته و به علت همین وضعیت از موقعیت نسبی ویژه‌ای برخوردار است.
بخش انار در تاریخ خرداد ماه سال هشتاد و هشت به شهرستان تبدیل شد. مرکز این شهرستان، شهر انار است. شهر امین شهر و دهستان‌های حسین‌آباد ، ده رئیس و تراب آباد از دیگر نقاط این شهرستان هستند. انار از لحاظ تقسیمات کشوری یکی از شهرستان‌های تابعه استان کرمان می‌باشد. این شهرستان از شمال و شمال غربی به استان یزد و از شرق و جنوب شرقی به شهرستان رفسنجان و از مغرب و جنوب غربی به شهرستان شهربابک محدود شده‌است. شغل اکثریت مردم شهرستان انار، کشاورزی است و به علت کم‌آبی و کیفیت نامناسب آب، تنها محصولی که هنوز مقاومت کرده و کشت می‌شود پسته می‌باشد. وجود دانشگاه آزاد اسلامی واحد انار، دانشگاه پیام نور انار و دانشگاه علمی کاربردی امینشهر در این شهرستان باعث جذب بیش از سه‌هزار دانشجو بصورتهای مختلف در رشته‌های متفاوت شده‌است. امروزه دانشگاه آزاد دارای رشته‌های کارشناسی ارشد نیز است. آموزش و پرورش انار از سال ۷۲ به صورت مستقل آغاز بکار نموده‌است. امروزه بعلت کنترل جمعت، تعداد دانش آموزان به نزدیک ۸۰۰۰ نفر رسیده که در ۷۰ مدرسه مشغول به تحصیل می‌باشند.
نام شهر انار در دوره ی تاریخی (پیش از اسلام) اَبان به معنای آب های روان از صفت های آناهیتا ، ایزد بانوی ایران باستان بوده که این خود به خوبی از قدمت بسیار کهن این منطقه خبر می دهد . در شمال انار منطقه ای بیابانی با چند کوه به نام ( شمش) وجود دارد و شَمَش به معنای (خدای خورشید بابلی) است . از سوی دیگر منطقه ای به نام کرمانشاه در ۱۱۰ کیلومتری شمال انار وجود دارد تا سال ۱۳۲۹ شمسی و قبل از تصویب قانون تقسیمات کشوری در دوره ی پهلوی جزو انار بود . همه ی این شواهد نشان می دهد که انار ( شهر اَبان قدیم ) از جمله شهرهای کهن ایران باستان بوده است . دلیل تغییر نام اَبان به انار به طور دقیق مشخص نیست . شاید آن گونه که شوارتس گفته کلمه انار ، تضعیف شده اَبان باشد . روایت دیگری نیز می گوید چون شهر اَبان دارای آتشکده های متعددی بوده و مردم این منطقه از پاسداران آتش بوده اند از سوی اعراب به اسم ( النار ) یعنی آتش خطاب شده و به مرور زمان به ( انار ) تبدیل شده است . هم چنین در گذشته شهر انار دارای باغ های انار بوده و در خانه های اغلب اهالی چند درخت انار وجود داشته است به همین دلیل اطلاق نام انار به این شهر به دلیل فراوانی درختان انار دور از ذهن نیست . البته این را نباید فراموش کرد که در گذشته ها مردم به میوه انار ( نار ) هم می گفتند .
شهرستان انار یکی از شهرستان های شمالی استان کرمان است که از شمال به یزد از جنوب به بخش کشکوئیه شهرستان رفسنجان از غرب به شهرستان شهربابک و از شرق به بخش نوق رفسنجان محدود می شود . نخستین کتاب هایی که به طور دقیق به بیان موقعیت جغرافیایی انار پرداخته اند ( جغرافیای ایالت کرمان در عهد ناصری) و ( جغرافیای کرمان) نام دارند . خواجه محمد امین منشی کرمانی در کتاب ( جغرافیای ایالت کرمان در عهد ناصری) نوشته است : بلوک انار ، بلوکی است که در ۳۰ فرسخی یزد و ۱۸ فرسخی بافق و ۱۸ فرسخی مروست که سرحد فارس است و ۱۸ فرسخ الی شهربابک و ۹ فرسخ الی اول خاک شهربابک که قریه دهج و از قراء شهربابک است قرار دارد.در کتاب(جغرافیای کرمان) که حدودا در سال ۱۲۵۰ شمسی توسط احمد علی خان وزیری به رشته تحریردرآمده درباره موقعیت جغرافیایی انار آمده است:(در مغرب شمالی گوایش واقع است به فاصله ۳۶ فرسخ در مغرب حقیقی بافق و بعضی از زرند و شمال رفسنجان و مشرق بعضی از شهربابک و جنوب یزد) واقع است.وسعت شهرستان انار در حال حاضر ۲۱۴۰ کیلومتر مربع است و در ارتفاع ۱۴۰۹ متری از سطح دریا قرار دارد . آب و هوای انار گرم و خشک و متوسط بارندگی سالانه آن ۸۹ میلیمتر است .
اقتصاد انار عمدتا بر پایه کشاورزی و پسته کاری و تعداد اندکی واحد صنعتی است شغل مناسب اغلب مردم انار کشاورزی و باغداری پسته و همچنین تعدادی محدودی هم دامپروری( شتر ، گاو و گوسفند و …) است . پسته کاری در انار از دهه ۴ شمسی نسبت به قبل رونق گرفت و پس ازانقلاب سال ۱۳۵۷ شمسی کم کم پسته جای سایر محصولات کشاورزی را گرفت . تا چندین دهه قبل گندم ، جو ،پنبه و صیفی جات عمده ترین محصولات کشاورزی انار بود . پنبه کاری در انار طی سال های قبل از انقلاب ۱۳۵۷ شمسی در سطحی بود که مازاد مصرف مردم به کارخانه های پنبه یزد فروخته می شد یا اینکه این محصول شهر انار به روسیه صادر می گردید . از جمله گونه های گیاهی شهرستان انار می توان به بادام هندی ، کیکم – تاغ – زرشک – قیچ و گز اشاره کرد . تشی ، جزوک ، سگ تور ( شغال) ، بزمچ ، مار جعفری، کاسه پشت ، برسومک ، خرگوش ، روباه ، گرگ ، گرزه مار ، کفتار نیز از جمله گونه های جانوری انار هستند .
انار یک دشت بزرگ با دو کوه است یک کوه ایستگاه که در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی انار قرار دارد و دیگری نیز کوه گود چاه که در ۲۴ کیلومتری جنوب غرب انار قرار گرفته است . رودخانه ی شور ، انار رود ( رود اسحاق آباد ) رودخانه ی فصلی بیاض ، دریاچه نمک ، تالاب فرهنگ آباد و کلوت ها نیز از جمله رودها و جاذبه های طبیعی انار هستند . بادهای مهم انار شمال این بادها می شود : ( باد قبله ) که از جنوب غرب و از اواخر بهار تا پاییز به صورت ملایم می وزد ( باد شمال ) که از جهت شمال و در فصل های بهار ، تابستان ،و پاییز می وزد و ( باد پایین ) که از جهت شمال و در تمام طول سال می وزد .
صنایع دستی انار : کاربافی – لبافی چرخ ریسی واسی از جمله صنایع دستی سنتی و قدیمی در انار بوده که این روزها جز نام و خاطره آنها چیز دیگری باقی نمانده است .
تاریخ انار پیش از اسلام را عمدتا باید بر اساس محوطه هاو بناهای تاریخی جست و جو کرد . از جمله یک محوطه تاریخی در انار وجود دارد که آثار سفال پراکنده در آن به دوره های پیش از اسلام و از جمله سلوکیان بر می گردد یا ارگ تاریخی انار که در مرکز شهر بر فراز تپه ای قرار گرفته است . بر اساس نوع معماری و خشت هایی که در آن به کار رفته به دوره ساسانیان می رسد این آثار و شواهد نشان از قدمت کهن انار در دوره های پیش از اسلام می دهد . مردم انار تا پیش از ورود اسلام به ایران ، زرتشتی بوده اند و تا قرن ها پس از ورود اسلام نیز بسیاری بر آیین زرتشتی باقی ماندند و به مرور زمان ، شمار مسلمانان این منطقه از زرتشتیان افزون تر شد . اشاره ویلیامز جَسن به نام شهر انار در کنار شهرهای زرتشتی نشین کرمان و یزد به این معناست که انار حداقل تا یک قرن پیش جزو یکی از شهرهای مهم زرتشتی نشین منطقه بوده است . بر همین اساس می توان نتیجه گرفت آتشکده ها و دخمه کهنه قدیمی انار تا یک قرن پیش هنوز برپا بوده اند . پس از ورود مسلمین به ایران ، دین اسلام به تدریج و در طول قرن ها در نقاط مختلف گسترش پیدا کرد اما مناطق مرکزی از جمله یزد – کرمان – انار و … دیرتر از سایر نقاط به دین اسلام گرویدند و تا قرن ها همچنان بر دین زرتشتی بودند . هر چند به مرور زمان جمعیت مسلمانان در این مناطق بیش از زرتشتیان شد.شهر انار به دلیل آنکه همیشه در مسیر یکی از راه های مهم ارتباطی ایران قرار داشته شاهد حوادث و رویدادهای تاریخی متعددی در قرون مختلف پیش از اسلام و پس از اسلام بوده است.
جاذبه های انار
آستانه امامزاده محمد صالح انار : اين بنا مرقد شريف يكي از فرزندان يا نوادگان امام موسي كاظم (ع) است كه بر اساس اقوال موجود در قرون اوليه اسلامي در اين شهر زندگي مي كرده و همينجا دار فاني را وداع گفته است اكنون أرامگاه اين امامزاده شريف در ميان مردم انار و حتي شهر هاي ديگر از جايگاه ويژه أي بر خوردار است تاريخ دقيقي از بناي اوليه اين بقعه در دست نيست اما بر سنگ مرقد تاريخ 757 ه.ق درج گرديده كه احتمالا تاريخ باز سازي اين بقعه مي باشد كه اين تاريخ به دوران تسلط أل مظفر بر منطقه كرمان ويزد مربوط است هرچند كه قسمت تاريخي اين بنا در زير حجم عظيمي از سازه هاي جديد مدفون گرديده اما گنبدخانه و ايوان قديمي آن كه بسيار متناسب و شكيل اطراف قبر را فرا گرفته اند به علاوه گچبري هاي نفيس داخل آن كه تركيب خاص خود را دارد چشمهاي زيبا پسند را به شوق مي آورد این بنا در شمال شهر واقع شده است.آستانه آن متشکل ازگنبدخانه -ایوان - شبستان - صحن جدید و صحن قدیم می باشد که قدیمی ترین قسمت آن گنبدخانه و ایوان آن است که از شاهکارهای معماری قرن هشتم می باشد. گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانان می باشد.
مقبره بشر حافي: اين بنا منسوب به يكي از عرفاي گذشته به نام بشربن حارث معروف به بشر حافي صحابي امام موسي كاظم (ع) مي باشد كه همراه امامزاده محمد صالح به اين شهر آمده و همين جا دار فاني را وداع گفته است . آرامگاه او يك بناي خشتي با گنبدي زيباست و در حومه شهر انار واقع گرديده است . ساختار اين بنا شباهتهايي با هسته تاريخي بناي امامزاده محمد صالح دارد وچنين به نظر مي رسد معاصر با بناي مذكور باشد(قرن هشتم). قدمت این بقعه 800 سال می باشد. همچنین در این بقعه آرامگاه بحرالعلوم کرمانی ، اولین نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی در دوره مظفرالدین شاه که از طبقه علمای کرمان انتخاب می شدند می باشد که در اثر سانحه ای در نزدیکی انار دچار مصدومیت شده و طبق وصیت ، ایشان را در این بقعه دفن می نمایند.
مسجد خواجه شريف : اين مسجد با نام خواجه شريف مشهور است و آنچه در مورد خواجه شريف در تاريخ آمده اين است كه وي يكي از سرداران شاه عباس بوده و لقب مين باشي داشته. مين از كلمه من به معني هزار مي آيد بنا بر اين مين باشي يعني كسي كه هزار سرباز تحت فرمان داشتهاست وي در حدود سه قرن پيش (اواخر صفويه ، اوايل افشاريه مي زيسته است و با پيشرفتي كه در دستگاههاي حكومتي داشته به ولايت مداري انار مي رسد . اين مسجد داراي گرمخانه (مسجد زمستاني ) زيبايي است . عليرغم دخل و تصرف انجام شده در نما بناها هنوز هم هويت تاريخي و سنتي را مي توان در آن ديدو اين مسجد قريب سه قرن قدمت دارد.
قلعه انار : اين قلعه در مساحت قابل ملاحظه أي بر روي يك تپه صخره اي بنا شده است . فضا هاي داخلي اين بنا در سه طبقه بوده است كه اكنون تخريب گشته است و تنها برجها و باروي آن موجود مي باشد گرچه در مورد قدمت اين بنا كار علمي صورت نگرفته است ولي عليرغم تخريب هاي صورت گرفته هنوز شواهدي در اين بنا از دوره اسلامي به چشم مي خورد هرچند كه قدمت قبل از اسلام نيز براي آن بعيد نيست اكنون كار مرمت حصار و برج هاي اين قلعه در حال اجراست. اما پژوهش باستان شناسي نيز جهت هويدا نمودن پلان داخلي لازم است .
کاروانسرای انار : اين بنا هم در كنار امامزاده محمد صالح شهر انار و براي خدمات دهي به مسافران و زوار اين امامزاده ساخته شده و اكنون نيزكاملا سرپا و سالم است و مدتي نيز به عنوان يك مركز فرهنگي مورد بهره برداري قرار مي گرفت . به علت جاده مهم کاروانروی تهران - کرمان این کاروانسرا از موقعیت خاصی برخوردار بوده است . اين كاروانسرا با پلان مربع و با صحن مركز احداث گرديده چهار شترخان (سالن) به طور متقارن اطراف صحن ساخته شده و ورودي آنها از چهار گوشه صحن مي باشد از ويژگي هاي معماري اين بنا تزئينات قسمت ورودي اصلي بناست كه معمار هنرمند آن با تلفيق گچبري و آجر كاري نقوش هندسي زيبايي را خلق كرده است . اين بنادر عهد صفویه ساخته شد و در عهد قاجاریه بنای آن تکمیل گردید.اين بنا كه خانه اي مجلل است متعلق به ابوالحسن خان اناري حاكم انار و رفسنجان درزمانناصر الدين شاه قاجار مي باشد . اين بنا در مركز شهر انار و نزديك قلعه (ارگ) انار واقع گرديده است . اين عمارت در وسعتي قابل ملاحظه (بيش از 2000 متر ) و در چند بخش اندروني _ بيروني و نارنجستان بنا گرديده است كه اكنون قسمت اعظم آن موجود و از نظر ساختاري سالم و پابرجاست حمام زيبايي نيز توسط همين شخص در كنار اين بنا احداث گرديده كه اكنون زير خاك مدفون اما سالم است .
يخدان انار : از ديگر بنا هاي تاريخي در سطح اين شهر است كه روزگاري در گرماي طاقت فرساي كوير مردم اين شهر را ياري مي نموده تا آبي خنك و گوارا داشته باشند . اين بنا متعلق به دوره قاجاريه بوده و اكنون در مركز يكي از محلات انار (محله يخدان) واقع گرديده است . يخدان انار عليرفم فرسودگي قابل احياست ومرمت آن به بافت شهري زيبايي خاصي خواهد بخشد
..........................
آرشیو
