من فراموش نکردم که از کجا آمده ام، اما می خواهم که بازیکن سال سراسر آلمان باشم و امیدوارم که دیگر کسی فرقی قائل نشود.
این ها جملات ماتیاس سامر، پس از دستیابی به عنوان مرد سال فوتبال آلمان، در سال 1996 هستند. جملاتی هوشمندانه از مردی که تا قبل از فروپاشی دیوار برلین، نماد فوتبال آلمان شرقی به حساب می آمد و پس از اتحاد شرق و غرب، نماد اتحاد سراسر سرزمین ژرمن ها شد. سامر برای نخستین بار در 19 سپتامبر 1990 و در برابر سوئیس پیراهن آلمان متحد را پوشید، در حالی که تنها سه ماه قبل از آن تاریخ، برای آخرین بار پیراهن آلمان شرقی را پوشیده بود. او اولین فوتبالیستی بود که در دو لیگ آلمان شرقی و آلمان متحد، عنوان قهرمانی را به دست آورد. در سال های 1989 و 1990 با پیراهن دینامو درسدن، موفق به فتح لیگ آلمان شرقی شد و در سال های 1992 با اشتوتگارت و 1995 و 1996 با پیراهن بروسیا دورتموند، قهرمانی در بوندسلیگا را جشن گرفت.
شاید در ابتدا دو منطقه شرق و غرب، پس از فروپاشی دیوار، به یکدیگر اعتماد چندانی نداشتند، اما این سامر جوان بود که در مستطیل سبز، به سمبلی برای نزدیکی و همبستگی دو کشور بدل شد و کمک کرد تا به سرعت زخم ها و تردیدهای گذشته التیام یابد. پس از قهرمانی آلمان غربی در جام جهانی 1990، برتی فوگتس، جانشین فرانتس بکن باوئر بزرگ در راس نیمکت تیم ملی آلمان شد. مدافع بزرگ سال های دور مونشن گلادباخ و آلمان غربی که در سال 1974، همراه با آلمان غربی، به قهرمانی جام جهانی رسیده بود. فوگتس خیلی زود نشان داد که فردی مورد اعتماد است. او به مدت دستیار بکن باوئر، به مدت چهار سال این عنوان را در اختیار داشت و همراه با هم قهرمانی دنیا را در سال 1990، این بار به عنوان سرمربی و مربی، تجربه کردند. فوگتس به سرعت خط مش خود را تعیین کرد و توقعات خود را از تیم شرح داد. سقف توقعات او در واقع بسیار بالا و بیش از حضور در فینال یورو 92 بودند. فوگتس منطق خود را پی می گیرد و هرگز نیز از تصمیمات خود که البته همیشه هم مورد تایید نیستند، عقب نشینی نکرد. فوگتس به اولین مربی آلمان متحد تبدیل شد و در این میان پایه گذار تیمی متحد، اما با چالش بزرگ بسیاری شد. ماتیاس سامر، برگ برنده جدید از بلوک شرق بود و برتی فوگتس هم به خوبی اهمیت آن را می دانست و حالا دیگر 90 میلیون آلمانی از رئیس برتی و تیمش حمایت می کردند.
پس از اتحاد، بسیاری از هواداران فوتبال در آلمان غربی که در گذشته خصومیت های زیادی با سامر داشتند، به مقبولیت او مجاب شدند. برای بسیاری این مقبولیت ساده نبود، چون در گذشته سامر طبق اعتراف خود، برای مدتی در سازمان اشتازی (سازمان امنیت آلمان شرقی) فعالیت داشت. شاید حتی ماتیاس سامر بود که شعار و نماد اشتازی یعنی "دشمن کسی است که دگراندیش باشد" را از بین برد.
اولین آزمون آلمان متحد در یورو 92 بود. جایی که در خاک سوئد تیم فوگتس تا فینال پیش رفت، اما اسیر دانمارک شگفتی ساز شد و نتوانست پس از فتح جام جهانی، به قهرمانی اروپا دست یابد. آلمان فوگتس در جام جهانی 1994، پیرترین تیم رقابت ها بود و فوگتس کماکان از زیر بار تصمیمات و ایده های خود عقب نشینی نکرد. مصدومیت سامر، اخراج عجیب افنبرگ و نهایتا شکست در مقابل بلغارستان، پایان کار نه چندان دلچسب تیم با تجربه ولی کند فوگتس بود.
با تجربه های نظیر افنبرگ، ایلگنر، برمه و فولر، از تیم ملی کنار می روند و زمان تغییرات و ساختار جدید برای برتی فوگتس، که حالا جایگاه خود را نه چندان اطمینان بخش می بیند، پس از جام جهانی آمریکا از راه می رسند. پس از جام جهانی ارزش های ماتیاس سامر هم دو چندان نمایان می شود. این را اوتمار هیتسفلد، به خوبی می داند. دورتموند اوج گرفته هیتسفلد در فصل 1994-95، پس از 32 سال به قهرمانی آلمان لبخند زد. سامر نقش کلیدی را در این موفقیت ایفا کرد. او به عنوان یک بازیکن آزاد در خط دفاعی به خوبی از پس ارتباط بین خط دفاعی و خطوط هافبک و حمله، برآمد و به عنوان مدافعی جلو زدن و آزاد از بهترین های بوندسلیگا بود.
موفقیت های سامر، تنها به کسب قهرمانی با دورتموند محدود نشد و در پایان سال 1995، به عنوان مرد سال فوتبال آلمان انتخاب شد و این عنوان پیش درآمدی بر 3 سال رویایی برای او بود. قهرمانی بوندسلیگا با اوتمار هیتسفلد در فصل 1995-96 هم تکرار شد و ارزش های حضور سامر در این موفقیت هم نمایان بود. نقش سامر به عنوان یک سوئیپر قهار پخته تر از قبل به نظر می رسید. سامر در طراحی حملات از خط دفاع در کنار سازماندهی دفاعی و قطع توپ و جلوگیری از ضد حملات حریف،با توجه به سرعت و مسئولیت پذیری تاکتیکی، به یک عنصر حیاتی در ترکیب دورتموند و مانشافت، مبدل شد و از راه رسیدن یورو 96، بهترین فرصت برای پی بردن به ارزش های او، این بار در ترکیب تیم ملی آلمان بود.
برتی فوگتس رویکرد قبلی خود را ادامه داد، گرچه در یورو 96، در مقایسه با جام جهانی 94، تغییرات زیادی را اعمال کرد و بسیاری از هسته اصلی ترکیب آلمان دچار تحول شدند، اما کماکان تیم او، تیمی از لحاظ میانگین سنی، مسن و از دید بسیاری شانسش برای موفقیت، حداقلی بود.
با مشکلات ادامه دار اشتفان افنبرگ، پس از جام جهانی 94 و دوری طولانی مدت او از ترکیب تیم ملی، راه برای نقش آفرینی ماتیاس سامر بیشتر هموار شد، اما فوگتس حتی قبل از آغاز جام، با چالش های بزرگ دیگری مواجه بود. لوتار ماتئوس با تجربه و پرآوازه به دلیل اختلافات شدید با کادر فنی و برخی بازیکنان، به اردوی تیم برای یورو دعوت نشد. این تصمیم فوگتس، یک طوفان را در مطبوعات و محافل فوتبالی آلمان ایجاد کرد و انتقادات فراوانی روانه او متوجه ساخت. اما مشکل فقط فوگتس نبود و درگیری ماتئوس با یورگن کلینزمن، نقش اصلی را در این قائله ایفا کرد.ماتئوس، کلینزمن را به اعمال نفوذ در تصمیم گیری برتی فوگتس متهم کرد و این مشکلات بر اردوی مانشافت هم صحه گذاشت. ناکامی فوگتس در یورو، به قیمت پایان کار قطعی او پس از 6 سال سکان داری هدایت تیم ملی منجر می شد و او به خوبی این موضوع را می دانست. با این حال آلمان با انگیزه و با چالش های بسیار او پای به انگلستان گذاشت.
در نخستین دیدار، آلمان به مصاف جمهوری چک رفت. دو تیمی که نهایتا به فینال بازی ها هم رسیدند. کلینزمن به دلیل محرومیتی که از قبل با آن مواجه بود، در دیدار نخست غیبت داشت و فوگتس از زوج فردی بوبیچ - اشتفان کونتز در خط حمله استفاده کرد. ماتیاس سامر 28 ساله در خط دفاعی سه نفره فوگتس در کنار توماس هلمر 31 ساله و یورگن کوهلر 30 ساله قرار گرفت. در دقیقه 14 یورگن کوهلر با مصدومیت سختی گریبانگیر شد و جای خود را به مارکوس بابل، که در کنار رنه اشنایدر، با 23 سال سن جوانترین بازیکنان اردوی آلمان بودند، داد. سامر در نخستین دیدار درخشان ظاهر شد و بارها و بارها مانع از پیشروی بازیکنان خلاق چک نظیر پاتریک برگر، ندود و پاول کوکا شد. آلمان با دو گل کریستین زیگه و اندی مولر، که تقریبا شوت هایی به یک شکل بودند به برتری رسید. نمایش سامر اما در خط دفاعی به عنوان رهبر تیم در فاز دفاعی، باعث شد تا به عنوان بهترین بازیکن زمین انتخاب شود و این شروعی فوق العاده برای تورنومنت سامر بود.
فوگتس پس از بازی گفت:
" تمام مشکل من، بازی اول بدون یورگن کلینزمن بود. او بازیکنی است که شخصیتی متمایز با سایرین دارد و روی تمام حرفها و حرکات او در زمین می توان حساب کرد."
در دومین بازی برابر روسیه کلینزمن بازگشت باشکوهی به ترکیب آلمان داشت. پس از مصدومیت کوهلر، مارکوس بابل به ترکیب دفاعی سامر، همراه با هلمر اضافه شد. رویتر و زیگه مانند بازی با چک دو فولبک آلمان بودند. دیتر آیلتس کارکشته، به عنوان هافبک دفاعی، فعالیت می کرد، توماس هسلر بازیگردان خط هافبک بود و جلوتر اندی مولر به عنوان مهاجم سایه تکمیل کننده زوج بیرهوف - کلینزمن در خط حمله بود. تلاش دو تیم در نیمه اول نتیجه ای در بر نداشت تا اینکه در دقیقه 56، سامر پیش کشیده که مدام بین خط دفاع تا خط حمله در حرکت بود، روی یک پاس عرضی دیدنی با ضربه ای که با دفع دمیتری خارین، سنگربان روسیه همراه بود، روی ریباند گل اول بازی را به ثمر رساند. در ادامه دو گل کلینزمن منجر به پیروزی 3-0 آلمان و صادر شدن حکم صعود به مرحله بعد شد.
دیدار سوم در برابر ایتالیا، بازی حیثیتی گروه بود که برای لاجوردی پوشان که تنها با یک پیروزی و یک شکست، روی لبه تیغ قرار داشتند، اهمیت دو چندانی داشت. فوگتس تغییراتی را در تیم اعمال کرد. بابل از ترکیب بیرون رفت و اشتفان فروند، هم تیمی سامر در دورتموند، جای او را گرفت. توماس اشترونز و فردی بوبیچ هم به ترکیب مانشافت اضافه شدند.
اخراج اشترونز در دقیقه 59، در لحظاتی که ایتالیا به گل برای صعود احتیاج داشت، کار را برای خط دفاعی آلمان سخت تر نمود. ایتالیا صاحب یک ضربه پنالتی شد و کوپکه با درخشش خود، مانع گلزنی جانفرانکو زولا شد. در ادامه خط دفاعی آلمان به رهبری سامر، نمره قبولی گرفت و نهایتا بازی با تساوی بدون گل خاتمه یافت تا ایتالیا از دور رقابت ها کنار برود و آلمان به عنوان صدرنشین و بدون گل خورده که سهم بزرگی از آن متوجه ماتیاس سامر بود، راهی دور بعدی بشود.
آزمون بزرگ آلمان از راه رسید و حریف دور یک چهارم نهایی، کرواسی چغر و شگفت انگیزی بود که با ترکیب پرقدرتش سودای سد کردن راه ژرمن ها و کسب موفقیت را در سر می پرورانید. کرواسی بلاژویچ دقیقا چینشی مشابه با آلمان فوگتس داشت و آنها هم به دفاع 3 نفره همراه با دو فولبک روی آورده بودند. بدون نیاز به فکر کردن مشخص بود که کروات ها مانعی بسیار سرسخت هستند. فوگتس، مارکوس بابل را به خط دفاعی مطمئن آلمان، همراه با هلمر و سامر، برگرداند. با خارج شدن توماس هسلر از فرم خود به دلیل مصدومیت، فوگتس با وضعی بحرانی مواجه شد، کما اینکه در بازی های گذشته هم با این مشکلات مواجه بود و ینس تودت، هافبک فرایبورگ به لیست آلمان اضافه شده بود.
مهمت شول جای هسلر را در پستش گرفت و بوبیچ هم چون دیدار با ایتالیا، زوج کلینزمن در خط حمله شد.
این بازی مطمئنا شاخص ترین و درخشان ترین بازی ماتیاس سامر در این رقابت ها بود. سامر در خط دفاعی مستحکم و غیر قابل نفوذ عمل کرد و بارها با تکل ها و ضربات سر خود، مانع فروپاشی دروازه آلمان و خلق موقعیت برای کروات ها شد.
بدون بازی بی نقص سامر صعود و شانس موفقیت ژرمن ها به حداقل می رسید و سامر یکی از بهترین نمایش های تاریخ یورو را در آن بعد از ظهر اولدترافورد، ارائه کرد.
پنالتی یورگن کلینزمن در دقیقه 20، باعث شد تا ژرمن ها جلو بیفتند. حضور کلینزمن در زمین، تنها 19 دقیقه دیگر ادامه داشت و در این لحظه شوک مصدومیت کلینزمن، باعث بهت فوگتس شد. فوگتس احتیاط را چاشنی کار کرد و به جای کلینزمن، اشتفان فروند دفاعی را به میدان فرستاد و نیمه اول با همان یک گل پایان یافت. با شروع نیمه دوم فشار کرواسی برای جبران گل خورده افزایش یافت، تا اینکه در نهایت در دقیقه 51 پاس رو به عقب سامر با اشتباه مرگبار فروند در دفع توپ، به داوور شوکر فرصت طلب رسید تا او با یک دریبل دیدنی از سد کوپکه بگذر و کار را به تساوی بکشاند. شطرنج فوگتس - بلاژویچ به اوج خود رسید تا اینکه در دقیقه 56 کروات ها با اخراج ایگور استیماچ، مدافع خود 10 نفره شد و تنها 3 دقیقه بعد ماتیاس سامر جلو کشیده، بازی خوب خود را تکمیل کرد و با روی یک ضربه، روی توپی که از سمت راست ارسال شده بود، دروازه کرواسی را گشود تا آلمان با شایستگی و البته با کوهی از مصدومیت، به نیمه نهایی برسد. در پایان بازی سامر به عنوان بهترین بازیکن زمین لقب گرفت و برای دومین بار در چهار بازی، به این عنوان رسید.
در 26 ژوئن آلمان - انگلیس، برگزار کننده دیدار نیمه نهایی در ومبلی بودند. فوگتس کمی احتیاط را چاشنی کار کرد و فروند را جلوتر از ترکیب سه نفره سامر، هلمر و بابل، در کنار دیتر آیلتس، به میدان فرستاد. اشتفان رویتر هم از ترکیب آلمان خارج شد و دست فوگتس را که کلینزمن کلیدی را هم در اختیار نداشت، بیش از پیش خالی گذاشت.
اشتفان کونتز، تک مهاجم آلمان بود و پشت سر او مهمت شول و اندرئاس مولر، انتخاب های فوگتس بودند. خیلی زود انگلستان روی ارسال کرنر پل گاسکوئین و ضربه سر آلن شیرر، در دقیقه 3 به گل رسید، اما خیلی زود و در دقیقه 11 اشتفان کونتس روی حرکت اندی مولر و پاس توماس هلمر جلو کشیده به گل تساوی رسید. ماراتون نفس گیر دو دشمن قدیمی، در ادامه بازی و وقت های اضافه به نتیجه ای نرسید تا ژرمن ها نهایتا در ضربات پنالتی، فاتح نبرد ومبلی شوند و پای به دیدار پایانی بگذارند.
سامر در مجموع بازی قابل قبولی از خود به نمایش گذاشت اما بدون هیچ شک و تردیدی مرد اول بازی، دیتر آیلتس بود که با کنترل میانه میدان بارها و بارها جلوی نفوذ یاران تری ونبلز را گرفت و به عنوان مرد برتر زمین هم انتخاب شد.
دیدار پایانی در تاریخ 30 ژوئن 96، باز هم در ومبلی بین آلمان با جمهوری چک که آن ها با ضربات پنالتی در نیمه نهایی مقابل فرانسه، پای به دیدار پایانی نهاده بودند، انجام شد.
خبر خوشحال کننده فوگتس، بازگشت توماس هسلر و یورگن کلینزمن به ترکیب اصلی ژرمن ها بود. بازی در نیمه اول تقریبا پایاپای پیش رفت تا اینکه در نیمه دوم نفوذ چک ها به وسیله کارل پوبورسکی از سمت چپ محوطه آلمان، و خطای سامر منجر به پنالتی برای جمهوری چک شد. این پنالتی بحث های زیادی را در بر داشت، چون به طور واضحی خطا پشت محوطه صورت گرفته بود. با این حال چک سر حال و اوج گرفته با این پنالتی و ضربه پاتریک برگر، در دقیقه 59 به گل رسید. در دقیقه 73 یک ضربه آزاد نصیب ژرمن ها شد و سانتر کریستین زیگه را الیور بیرهوف تازه به میدان آمده تبدیل به گل کرد تا با این گل حیاتی بازی به وقت اضافه برود و در نهایت خود بیرهوف در دقیقه 95، تیر خلاص را با گل طلایی به پیکر جمهوری چک وارد کرد و آلمان پس از 20 سال به سومین قهرمانی خود در اروپا رسید.
برتی فوگتس انتقام شکست فینال 1976 را در مقابل چکسلواکی، این بار در قامت سرمربی گرفت.
فوگتس پس از فینال گفت:
"بهترین تیم جام، به قهرمانی رسید و این عنوان شایسته ای برای ماست، چرا که هر یک از بازیکنان در جهت پیشبرد اهداف مجموعه تیم، از خود ایثار و گذشت به خرج دادند."
فوگتس در ادامه اذعان داشت:
" من بارها اعلام کرده ام که ستاره مورد علاقه من "تیم" است و این استنباطی است که عقل به من حکم می کند.. ما عملا با 9 بازیکن، بازی کردیم، چون کلینزمن و توماس هسلر دچار آسیب دیدگی بودند و حضور چندان فعالی در بازی نداشتند."
بسیاری سیستم تیم ها را در یورو 96 تدافعی می پنداشتند، از جمله پله اعتقاد داشت اکثر تیم ها رویکرد تدافعی داشتند و اغلب به سیستم 1-5-4 روی آورده و محافظه کار بودند.
مرد اول جام هم بدون شک یک سوئیپر بزرگ به نام ماتیاس سامر بود، که به عنوان بازیکن برتر جام هم انتخاب شد. نمایش های سامر، یاد و خاطره فرانتس بکن باوئر بزرگ، در دهه 70 را برای بسیاری تداعی کرد و بسیاری او را وارث بکن باوئر پنداشتند.
مسلما بدون سامر کار برای برتی فوگتس در راه این قهرمانی بسیار دشوار و دور از ذهن بود. طوری که خود فوگتس هم به آن اعتقاد دارد:
" او بازیکنی ایده آل است. بهترین بازیکن از زمان بکن باوئر به این طرف. او بازیکنی تکنیکی، جنگجو و خونسرد است که مغزش به خوبی کار می کند."
در جایی دیگر فوگتس اضافه می کند:
" من نمی دانم آیا او شطرنج هم بازی می کند یا خیر، اما حس ششم تاکتیکی اش از او یک بازیکن شطرنج مادرزاد ساخته است. سامر شخصیت فوتبال آلمان است"
سامر در آمار هم مرد اول رقابت ها بود و با بیش از 500 بار تماس با توپ، از این لحاظ هم مرد اول رقابت ها لقب گرفت.
خودش پس از این بازی ها و قهرمانی آلمان می گوید:
" ما بهترین تیم را نداشتیم، آنچه که ما داشتیم، یک روحیه تیمی عالی بود. بنابراین ما مصمم به غلبه بر هر مشکلی بودیم."
ستایش ها از سامر اما پس از رقابت ها کماکان ادامه یافتند. اوتمار هیتسفلد سامر را بکن باوئر دهه 90 خواند و خود بکن باوئر اذعان داشت:
" او بهترین بازیکن آلمان است."
سامر در پایان سال 96، عنوان مرد سال فوتبال آلمان را تکرار کرد و نهایتا به مهم ترین و ارزشمندترین افتخار انفرادی عمرش رسید و بالاتر از رونالدوی برزیل، هرچند با اختلافی اندک، صاحب توپ طلای اروپا در سال 1996 شد. موفقیت های سامر ادامه پیدا کردند و یک سال بعد با دورتموند به قله فوتبال اروپا هم رسید و با زردپوشان وست فالن فاتح لیگ قهرمانان اروپا شد تا کلکسیون خود را پربار تر ببیند. یک سال بعد مصدومیت ها امان او را برید و به اجبار در سال 1998 و در سن 31 سالگی مجبور به خداحافظی تلخ با فوتبال شد.
گرچه خیلی زود ماتیاس سامر، وداعی غم انگیز با دوران حرفه ای اش داشت، اما دست آوردهای او برای فوتبال سرزمین ژرمن ها، از دید کسی پوشیده نیست و احترامی که شایسته اوست را برای او باید قائل بود.
تصاویر از آرشیو شخصی برداشت شده است.
