قرقیزستان (به قرقیزی: Киргизия, Кыргызстан — قیرغیزیا، قیرغیزستان) با نام رسمی جمهوری قِرقیزستان کشوری محصور به خشکی در آسیای مرکزی است. پایتخت و بزرگترین شهر آن بیشکک است. جمعیت این کشور در سرشماری سال ۲۰۰۹ میلادی ۵٬۳۶۲٬۸۰۰ نفر بود و جمعیت آن برای سال ۲۰۱۹ میلادی حدود ۶/۲ میلیون نفر برآورد می‌شود. جمعیت پایتخت قرقیزستان نیز ۸۷۰ هزار نفر است. قرقیزستان به همراه قزاقستان تنها کشورها در آسیای مرکزی هستند که زبان روسی را در کشورهای خود به عنوان زبان رسمی نگه داشته‌اند. در قرقیزستان روسی و قرقیزی هر دو، زبان‌های رسمی کشور هستند. زبان قرقیزی از شاخه زبان‌های ترک‌تبار است. ۷۲٫۶ درصد از مردم قرقیزستان از قوم قرقیز، ۱۴٫۴ درصد روس و بقیه از دیگر اقوام هستند. ۸۰ درصد از مردم این کشور مسلمان و ۱۷ درصد نیز پیرو کلیسای ارتدکس روسی هستند. قرقیزستان منطقه‌ای کوهستانی است که در قدیم از سکونت گاه‌های قوم سکاها بود. امروزه افزون بر خاستگاه ترک‌تبار، فرهنگ بیشتر مردم این کشور از فرهنگ ایرانی، مغولی، و روسی نیز تأثیر پذیرفته‌است. در سال ۱۹۷۶ جنبشی در قرقیزستان به رهبری استیون ایمانوافسکی صورت گرفت که به جنبش ایمانوافسکی معروف شد. این جنبش برای باز پس‌گیری حقوق شهروندی قرقیزها بود. حكومت قرقيزستان به شكل جمهوري و متشكل از يك مجلس است كه در برگيرنده يك شوراي عالي است .
ریشه نام قرقیز از واژه ترکی «قرخ» به معنی چهل گرفته شده و قرقیز (ما چهلیم) به چهل ایل در حماسه مناس اشاره دارد که توسط یک قهرمان افسانه‌ای در برابر اویغورها متحد شدند. داستان‌های مناس، حماسه ملی قرقیزها را تشکیل می‌دهد. پسوند ـِستان در نام این کشور پسوندی فارسی به معنی سرزمین، جا و مکان است، پس بدین ترتیب، قرقیزستان به معنی «سرزمین قرقیزها» است. چهل پرتوی خورشید که بر روی پرچم قرقیزستان دیده می‌شود اشاره‌ای است به چهل ایل یادشده و شکل مدور میان پرتوها نمادی است از تاج چوبی بر روی یورت‌های کوچ‌نشینان آسیای میانه.
قرقیزستان ۱۹۹٬۹۵۱ کیلومتر مربع مساحت و حدود ۶ میلیون نفر جمعیت دارد و پایتخت آن شهر بیشکک است. جمهوری قرقیزستان در قسمت شمال شرقی آسیای مرکزی واقع شده‌است و از شمال با قزاقستان، از جنوب با تاجیکستان، از غرب با ازبکستان و از شرق و جنوب شرقی با چین همسایه و هم‌مرز است. این کشور دارای آب و هوای معتدل کوهستانی، بهار و تابستان معتدل و زمستانی سرد است. مسافرت در این کشور به دلیل کوهستانی بودن و عدم دسترسی به دریاها امری مشکل است. دریاچه ایسیک‌کول در شمال شرق کوهستان تیان‌شان بزرگترین دریاچه قرقیزستان و دومین دریاچه بزرگ کوهستان در جهان پس از دریاچه تیتیکاکا است. بلندترین قله‌های قرقیزستان در کوهستان قاقشال‌داغ واقع شده‌اند که مرز کشور با چین را تشکیل می‌دهند. جنگش چاقوسو با ارتفاع ۷٬۴۳۹ متر بلندترین قله کشور است. این قله شمالی‌ترین قله با ارتفاع بالای هفت هزار متر در جهان است. آب‌وهوای مناطق این کشور با هم تفاوت دارد به‌طوری‌که دره فرغانه در جنوب غرب نیمه‌گرمسیری و بسیار گرم در تابستان است که دما در آن به ۴۰ درجه سانتیگراد هم می‌رسد اما کوهپایه‌های شمالی کشور آب‌وهوای معتدلی دارند و کوهستان تیان‌شان هوای خشک بَرّی و در ارتفاعات آب‌وهوای سرد قطبی دارد. در سردترین مناطق قرقیزستان در خلال زمستان دمای هوا در حدود ۴۰ روز زیر صفر است و در برخی بیابان‌های آن تمام زمستان برف می‌بارد. یک ناحیه کوچک به نام بَرَک که در احاطه خاک ازبکستان قرار دارد متعلق به قرقیزستان می‌باشد. به این‌گونه نواحی برون‌بوم گفته می‌شود. ازبکستان به نوبه خود چهار برون‌بوم در احاطه خاک قرقیزستان دارد به نام‌های ساخ، شاه مردان، چان‌قره و ینگه‌ایل. در میان آنها اکثریت جمعیت ساخ و شاه مردان تاجیک و فارسی‌زبان هستند. کشور تاجیکستان نیز دو برون‌بوم در قرقیزستان دارد به نام‌های واروخ و قره‌آغاچ. پس از استقلال کشورهای آسیای میانه از شوروی، میان این کشورها به ویژه ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان اختلافات مرزی وجود دارد و این کشورها تاکنون به‌طور کامل برای حل این اختلافات به نتیجه نرسیده‌اند. قرقیزستان و ازبکستان بر سر حدود ۳۰۰ کیلومتر از یک‌هزار کیلومتر مرز مشترک اختلاف دارند. تاجیکستان و قرقیزستان نیز از ۹۷۶ کیلومتر مرز مشترک بین دو کشور تا امروز در مجموع ۵۰۴ کیلومتر را مشخص و علامت‌گذاری کرده‌اند. اختلافات مرزی قرقیزستان با تاجیکستان باعث چندین ماجرا از جمله درگیری‌های مسلحانه بین ساکنان دو طرف در مناطق لیلک و بادکند قرقیزستان با نواحی اسفره و باباجان غفورف تاجیکستان شده‌است. تنها در سال ۲۰۱۴ در مرز قرقیزستان با تاجیکستان ۳۰ درگیری رخ داد که زخمی‌های نیز دربرداشت. قرقیزستان در ابتدای سال ۲۰۱۴ در پی یک نزاع، مرزهایش با تاجیکستان را برای سه ماه بست و سفیرش را از دوشنبه فراخواند.
سکاها که قومی ایرانی‌تبار بودند ساکنان نخستین منطقه کنونی قرقیزستان را تشکیل می‌دادند. ریشه‌های فرهنگی قرقیزها را در بخش‌های بالایی رود ینی‌سئی در کوهستان آلتای پیدا کرده‌اند. بنظر می‌رسد آنان در قرن دهم میلادی از آلتای، به جایی که اکنون قرقیزستان نام دارد، مهاجرت کرده‌اند و در آنجا ساکن شده‌اند. ترکان سلجوقی و مغول‌ها تأثیر زیادی بر فرهنگ این منطقه گذاشته‌اند. قرقیزها اسلام و تیراندازی را از ترکان سلجوقی و اسب‌سواری ماهرانه را از سواران ترک‌نژاد آسیای میانه یادگرفتند. هنوز هم سوارکاران چابکی در این کشور یافت می‌شود. در اوایل سدهٔ ۱۹ میلادی، قرقیزستان تحت حکومت خانات خوقند درآمد. در سال ۱۸۷۶ قرقیزستان به امپراتوری روسیه ضمیمه شد که باعث برخی از تنش‌ها و شورش‌ها شد. در طول تسلط روسیه بسیاری از قرقیزها به چین و افغانستان مهاجرت کردند. در ۱۹۱۸ اتحاد شوروی در این منطقه برقرار و در ۱۹۲۴ قرقیزستان بخشی از منطقه خودمختار کارا – قرقیز شناخته شد. در ۱۹۲۶ این نام به جمهوری شوروی سوسیالیستی خودمختار قرقیز تغییر یافت و دوباره در سال ۱۹۳۶ به نام جمهوری شوروی سوسیالیستی قرقیزستان و به عنوان بخشی از جمهوری‌های متحده شوروی به رسمیت شناخته شد. در دوران تسلط شوروی، قرقیزستان از نظر اقتصادی و اجتماعی توسعه یافت. در ۱۹۲۴ الفبای جدید عربی به رسمیت شناخته شد که بعدها در سال ۱۹۲۸ به لاتین و در ۱۹۴۱ به سیرلیک تغییر یافت. بر پایه آخرین سرشماری شوروی در سال ۱۹۸۹، قرقیزتباران تنها ۲۲ درصد از اهالی شهر فرونزه (شهر بیشکک امروزی) را تشکیل می‌دادند و بیش از ۶۰ درصد اهالی آن شهر از روسها، اوکراینی‌ها و دیگر مردم اسلاوتبار تشکیل شده‌بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، قرقیزستان به استقلال دست یافت. در دوره‌هایی تنش قومی میان قرقیزها و ازبکها در جلال‌آباد در جنوب قرقیزستان وجود داشته‌است. انقلاب در آوریل ۲۰۱۲ به سرنگونی حکومت قربان‌بیگ باقی‌یف، رئیس‌جمهور پیشین قرقیزستان انجامید و به تنظیم یک قانون اساسی جدید و برقراری یک دولت انتقالی منجر شد. در نوامبر ۲۰۱۱ در این کشور انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد.
این کشور گرچه منابعی از طلا و اورانیوم و فلزهای کم‌یاب دارد ولی اقتصادش عمدتاً با تجارت و از جمله صدور کالاهای بومی و به خصوص باز صدور کالاهای چینی به جمهوری‌های آسیای میانه وابسته است. از زمانی که قزاقستان در اجرای شرایط مربوط به اتحادیه گمرکی با روسیه و بلاروس عوارض گمرکی برای کالاهای کشورهای غیرعضو را افزایش داد قرقیزستان بزرگترین بازار صادراتی خود را از دست داد. در سال ۲۰۱۳ روسیه قروض ۵۰۰ میلیون دلاری قرقیزستان را در ازای تمدید حضور نظامی خود در این کشور بخشید و به دولت این کشور فشار وارد آورد که پایگاه نظامی آمریکا را در خاک خود تعطیل کند. نزدیک به یک میلیون از جمعیت ۶ میلیونی قرقیزستان در روسیه کار می‌کنند که پولی که به کشور می‌فرستند مبلغ قابل اعتنایی است. روسیه در سال‌های اخیر، گاه‌وبیگاه با انگیزه‌های سیاسی تهدید به تشدید سخت‌گیری در صدور روادید برای نیروی کار قرقیزستان کرده‌است. قرقیزستان در سال ۲۰۱۵ عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیایی شد و در حال حاضر هماهنگ‌سازی بین کشورها به این اتحادیه واگذار شده‌است. عضویت قرقیزستان در اتحادیه اوراسیا هم از سوی روسیه بدون پاداش نمانده‌است. روسیه یک صندوق توسعه با سرمایه‌ای معادل یک میلیارد دلار برای این کشور ایجاد کرده که برابر یک ششم تولید ناخالص ملی قرقیزستان است. بر اساس آمارهای سال ۲۰۱۶ روسیه با واردات ۹۱۴ میلیون دلاری به قرقیزستان در جایگاه اول واردکنندگان قرار دارد و قزاقستان با واردات ۵۹۳ میلیون دلاری در جایگاه دوم قرار دارد. در عین حال قزاقستان بعد از سوئیس دومین مقصد صادراتی قرقیزستان است که در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۷۴ میلیون دلار محصولات خود را به این کشور صادر کرد. اگر در نظر بگیریم که قرقیزستان ۵۰۰ میلیون دلار طلا به سوئیس صادر می‌کند، نقش قزاقستان در تجارت خارجی قرقیزها نقش زیادی دارد. علاوه بر این، در اوایل سال جاری ۱۲۵ هزار مهاجر کاری قرقیز در قزاقستان کار می‌کردند.
جمعیت این کشور حدود ۶ میلیون نفر است که حدود ۶۹ درصد آن را قرقیزها، ۱۴ درصد را ازبکها و ۹ درصد را روسها تشکیل می‌دهند. اقلیتهای کوچک دیگری نیز از قبیل ۲٫۸ درصد اوکراینی، ۲٪ تاتار، ۱٫۱٪ آلمانی و جمعیت کوچکی از قزاق‌ها، آذربایجانی‌ها، تاجیکها و اویغورها هم در این کشور زندگی می‌کنند. بنابر آمار سال ۱۹۹۹ درصد جمعیت ازبکها از جمعیت روسها فزونی یافته‌است و ازبکها ۱۳٫۸٪ و روسها ۱۲٫۵٪ جمعیت کل قرقیزستان رادر آن سال تشکیل می‌دادند. باشندگان در آسیای میانه بیشتر از ۷۰ قوم و ملیت هستند و این منطقه پتانسیل لازم برای درگیری‌های قومی و نژادی دارد. اکثریت جمعیت قرقیزستان را مسلمانان تشکیل می‌دهند. در این کشور ترکان به‌طور سنتی مسلمان هستند و اقلیت روس دارای دین مسیحی‌اند: مسلمان (عمدتاً سنی): ۸۰٪؛ مسیحی: ۱۷٪؛ بقیه: ۳٪. بیش از ۸۰ ملیت و قوم در قرقیزستان ساکن‌اند. قرقیزها مخلوطی از نژادهای ترک و مغول بوده و احتمال می‌رود که مسکن اولیهٔ آنان سیبری جنوبی باشد. آنان قرابت نژادی نزدیکی با قزاق‌های قزاقستان دارند و سابقاً که قزاق‌ها را قرقیز می‌خواندند به ایشان قراقریز می‌گفتند. زبان‌های قرقیزی و روسی زبان‌های رسمی این کشورند.
زبان قرقیزی: زبان قرقیزی شاخه‌ای از زبان‌های ترکی- شرقی مرکزی است. این زبان دارای سه گویش شمالی، شرقی و جنوب غربی است. زبان ادبی جدید قرقیزی که در دوران حکومت شوروی توسعه یافته ترکیبی از ویژگی‌های تمام گویشهای قرقیزی است. واژگان زبان قرقیزی دارای ریشه ترکی و مغولی بوده و همچنین تعدادی از لغات پارسی، عربی و روسی در این زبان وجود دارد. خط رایج سیریلی است که از سال ۱۹۴۰ م. جایگزین خط لاتین گردیده، قبل از آن تا سال ۱۹۲۸ خط عربی به کار می‌رفت و از سال ۱۹۲۸ تا ۱۹۴۰ خط لاتین به عنوان واسط میان عربی و سیریلی رایج شد. درصد باسوادی در قرقیزستان ۹۸٫۷ درصد است.
قرقیزستان مانند سایر کشورهای آسیای میانه، از ارتش چندان بزرگ و قدرتمندی برخوردار نیست. کل نیروهای مسلح و نیروهای شبه نظامی و امنیتی این کشور در حدود ۲۰۰۰۰ نفر است که آنها نیز با مشکل پایین بودن سطح آموزش‌ها و همچنین جنگ‌افزار و تجهیزات لازم مواجه هستند. افزون بر این، قرقیزستان بودجه بسیار محدود نظامی دارد که هیچ‌گاه به بالای یک میلیارد دلار نرسیده‌است. در نتیجه در سال‌های اخیر، طرحی از سوی وزارت دفاع این کشور آماده شده که هدف آن، انجام اصلاحات ساختاری در نیروهای دفاعی عنوان شده‌است. در عرصه روابط نظامی، قرقیزها بیشترین روابط را با روسیه دارند. علت این امر تا اندازه‌ای در نتیجه وابستگی امنیتی و نظامی به روسیه‌است.
این کشور شامل ۷ استان (ولایت) بنامهای چوی، ایسیق کول، نارین، تراز، باتکن، اوش و جلال آباد است. قرقيزستان يك كشور محصور در خشكي و كاملا كوهستاني است . اين كشور نسبتا فقير و اقتصادش بر پايه كشاورزي مستقر است . مهمترين محصولات كشاورزي اين كشور عبارتند از توتون ، پنبه ، سبزيجات ، سيب زميني ، غلات ، ميوه ، گوسفند ، بز ، گاو و پشم است . صنايع كوچك موجود در قرقيزستان شامل پارجه بافي فرآوري مواد غذايي ، سيمان ، كفش ، اثاثيه منزل ، موتور هاي الكتريكي ، طلا و ديگر فلزات مي باشد .
غذاهای قرقیزی در خارج آسیای مرکزی چندان معروف نیست برای همین نگاهی به معروف ترین غذاهای این کشور می اندازیم:
پلو | Plov: ترکیبی از برنج و گوشت و هویج خرده شده. این غذا معمولا در دیگ آهنی پخته می شود و خوشمزه است.
منتو | Manti: این غذا یک جور دامپلینگ است که با گوشت چرخ کرده و پیاز پر می شود اما معمولا سبزیجات دیگری مثل کدو تنبل و سیب زمینی هم در آن استفاده می شود.
سامسی | Samsy: این اسنک خیابانی از غذاهای پرطرفدار است که برای درست کردن آن خمیر را با موادی مثل مرغ، پنیر، کلم، گوشت و … پر می کنند.
قله ی لنین حدود 3 ساعت تا اوش فاصله داشته و بین مرز قرقیزستان و تاجیکستان قرار گرفته است. ارتفاع این قله در بلندترین قسمت آن به 7134 متر رسیده و یکی از راحت ترین صعودهای بالای 7000 متر برای کوهنوردان به شمار می رود. اگر دوست دارید خود را بر بام دنیا حس کنید، اینجا یکی از بهترین مقاصد برای شماست. حتی در تابستان های گرم، شما می توانید قله های پوشیده از برف این مکان را تحسین کنید.
فکت های قرقیزستان
1- از بيش از 20 كشور جهان دانشجو در دانشگاههاي اين كشور مشغول به تحصيل مي باشند كه عمده ترين دانشجويان خارجي در دانشگاههاي قرقيزستان شامل دانشجوياني از كشور هاي پاكستان ، تركيه ، قزاقستان ، تاجيكستان ، هند و .. ميباشند .
2- در هنگام رفت و آمد در قرقیزستان اولین روش حملی و نقلی که به آن بر می خورید «مارشروتکا» است. این ماشین شبیه ون بزرگ است و کرایه ارزانی دارد و برای هر بار سوار شدن آن در پایتخت باید ۱۰ سوم (Som) پول بدهید. اگر قصد سفر به شهرهای اطراف را دارید می توانید سوار اتوبوس، تاکسی اشتراکی و یا مارشروتکا شوید.
3- قطار به بیشکک از مقصد مسکو (ایستگاه کازانسکایا) چندین بار در هفته حرکت می کند، این سفر 3714 کیلوتری بیش از 3 روز به طول می انجامد و در طول مسیر خود از قزاقستان نیز عبور می کند و مسافرانی که شهروند کشورهای مستقل مشترک المنافع CIS (عمدتا کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی) نباشند نیاز به ویزای ترانزیت قزاقستان دارند.
4- طبق توافقنامه ی ماه می 2017، شهروندان ایرانی می توانند به هنگام ورود، ویزای قرقیزستان را دریافت کنند.
5- رانندگی در قرقیزستان با استانداردهای غربی، خطرناک محسوب می شود. البته دولت قرقیزستان سرمایه گذاری های زیادی روی بازسازی شبکه ی جاده ای انجام داده که همینک با بزرگراه های بسیاری از کشورهای غربی رقابت می کنند. بزرگراه اصلی بیشکک تا اوش که از میان نواحی کوهستانی کشیده شده، در نوع خود یک شگفتی مهندسی به حساب می آید
6- یکی از نکات خطرناک در مورد رانندگی مردم قرقیزستان: چنانچه لاینی که باید از آن عبور کنند آسیب دیده باشد، آنها از لاین مقابل برای رانندگی استفاده می کنند که در نوع خود بسیار خطرناک محسوب می شود.
7- درقرقیزستان دوچرخه سواری آن هم در مسیرهای طولانی بسیار محبوب و پر طرفدار است مخصوصا اطراف ایسیک کول و گذرگاه های نواحی کوهستانی جنوبی که در نهایت به تاجیکستان ختم می شوند
8- برج بورانا منسوب به قرن 11 ام هجری، زمانی قسمتی از یک شهر پررونق به نام بالاساقون Balasaghun در مسیر جاده ی ابریشم محسوب می شده؛ این برج در اصل مناره ای به ارتفاع 40 متر و در نوع خود جز اولین ها در آسیای مرکزی بوده است. متاسفانه در قرن پانزدهم زلزله ای شدید باعث تخریب نیمه ی بالایی برج شد. امروز ارتفاع این برج 20 متر است و حتی شما نیز می توانید از آن بالا بروید. نزدیک این برح همچنین موزه ی کوچکی وجود دارد که می توانید در آن نگاهی به سنگ نگاره های باستانی به نام بل بل بیندازید.
آشنایی با کشورها (3) : گواتمالا
آشنایی با کشورها (4) : لیختن اشتاین
آشنایی با کشورها (5) : عمان
آشنایی با کشورها (6) : گرنادا
