ترکی آذری و استانبولی در دایره ی واژگان به ویژه اسم و صفت ها انطباقی بیش از هفتاد درصدی با هم دارن و نقطه اصلی تفاوت و سختی درک زبان همدیگه برای متکلمان دو زبان در درجه اول واژگان وام گرفته شده ی آذربایجانی از زبان فارسی و روسی و واژگان درونزای ترکهای استانبولی از زبان های کهن ترکی که اکثرا در افعال ترکی اسنانبولی خود را نشان می دهد و از همه مهم تر تفاوت لهجه ها و نوع ادای برخی از حروف است.
برای مثال در ترکی استانبولی بر خلاف آذری خبری از آوای " خ" وجود ندارد و اکثرا "h" استفاده میشود. همچنین "ق" نیز در نوع استانبولی وجود ندارد و اکثرا از "k" استفاده میشود.
البنه اندک تفاوت های دستور زبانی از جمله نوع سوالی کرزن جملات نیز وجود دارد که البته خیلی تاثیر زیادی در درک متقابل ندارد. ویکی پدیا
آیا زبان های ترکی و آذری یکی هستند؟
این سوال به واسطه حساسیتی که در مورد قومیت ها در کشور ما وجود دارد زیاد پرسیده می شود
در این مطلب ما به زبان ترکی در ترکیه با عنوان ترکی استانبولی اشاره می کنیم. گرچه معمولا وقتی از زبان ترکی صحبت می شود منظور زبان مردم ترکیه است اما زبان ترکی در واقع یک گستره بزرگ از زبان ها را شامل می شود و میتوان گفت زبان های آذری، ترکمنی و اویغور و … هم به نوعی زبان ترکی هستند.
کمی در مورد تاریخچه ترکی استانبولی و آذری
زبان های ترکی استانبولی و آذری در ریشه اصلی در واقع یک زبان بودند. هرچه بیشتر به عقب برگردیم تفاوت های این دو زبان کمتر می شود. گرچه تفاوت در لهجه همیشه بین این مناطق وجود داشت و هنوز هم وجود دارد (همانطور که تفاوت در لهجه حتی بین آذری ها ایران هم زیاد هست) بیشتر تفاوت این دو زبان در واقع پس از از بین رفتن امپراتوری عثمانی ایجاد شد. در ترکیه مدرن به واسطه احساسات وطن پرستانه و مدرن گرایانه، تغییراتی در زبان ایجاد شد تا به واسطه آن ابتدا خط نوشتاری ترکی از عربی به لاتین تغییر کند و سپس در یک سلسله تغییرات تلاش شد واژه های فارسی و عربی وارد شده در زبان ترکی استانبولی با واژه های قدیمی ترکی یا واژه های جدید ساخته شده با ریشه ترکی جایگزین شود.
باید توجه داشت که این تغییرات تنها در ترکیه انجام می شد پس مردم ساکن آذرباییجان (در ایران و در شوروی) از این تغییرات مصئون ماندند. این موضوع یکی از جنبه های جداکننده اصلی این زبان ها/گویش ها بود. با گذشت زمان و ورود واژه های مرتبط با تکنولوژی به سه کشور ایران، شوروی (و بعدا اذرباییجان) و ترکیه هر کدام از این واژه های جدید به نحوی وارد زبان های ترکی شدند و این موضوع هم تفاوت های آنها را بیشتر کرد. باید به این موضوع هم توجه کرد که شوروی تلاش زیادی برای جداکردن نژادی مردم منطقه آذرباییجان می کرد. مردم این منطقه نسبت به مردم ایران بیشتر با واژه های روسی سر و کار داشتن و حتی خط نوشتاری آن سیلیریک شد، پس تفاوت هایی در این منطقه هم نسبت به آذرباییجان ایران ایجاد شد (گرچه این تفاوت ها نسبت به تفاوت ترکی اذرباییجان و ترکی استانبولی کمتر است).
در نهایت میتوان گفت نحوه صحبت کردن مردم آذرباییجان در واقع شکلی از زبان ترکی است که پیش از ایجاد تغییرات در ترکیه، در امپراتوری عثمانی هم وجود داشت. اما با ایجاد این تغییرات تفاوت ها در بین این زبان ها بیشتر شده است.
تفاوت های ترکی استانبولی و آذری در کدام بخش هاست؟
هیچ مرز مشخصی برای اینکه نشان دهیم کجا میتوان دو زبان را از هم متفاوت دانست و کجا می توان تنها آنها را لهجه هایی از هم خواند وجود ندارد. معمولا برای این کار از فهم بین زبانی یا نوع نوشتار استفاده می کنند. یعنی سوال می کنند آیا فردی که در ایران به آذری صحبت می کند می تواند با یک نفر که از ترکی استانبولی صحبت می کند را بفهمد یا کسی که در ترکیه می تواند یک متن نوشته شده به آذری را بخواند یا خیر. حال این تفاوت ها را به طور جداگانه بررسی میکنیم:
فهم مشترک: یک ترک اذری در ایران تا حد زیادی از مفهوم یک مکالمه به زبان ترکی استانبولی اطلاع پیدا میکند، البته اگر این مکالمه کمی رسمی باشد یا در مورد موضوعات فنی و علمی باشد احتمالا فرد آذری زبان، معنی حرف فرد ترکیه ای را متوجه نخواهد شد. این موضوع در مورد همه اذری زبان ها هم صادق نیست. افرادی که از تبار آذری در تهران متولد شده اند و خیلی با فرهنگ (سینما، موسیقی و …) ترکیه رابطه ندارند ممکن است اصلا نتوانند با یک ترکیه ای ارتباط برقرار کنند.
تفاوت های ریشه ای و گرامری: تفاوت های گرامری بین آذری و ترکی استانبولی خیلی کم است. در واقع گرامر این زبان ها تا حد زیادی یکسان است. بیشتر تفاوت ها در بین واژه هایی است که در آذری و ترکی استفاده می شود. بنابراین اگر یک آذری بخواهد ترکی استانبولی یاد بگیرد، میتواند این کار را به سرعت انجام دهد. تنها کافیست کمی با لهجه و کلمات آن آشنا شود.
تفاوت در خط نوشتاری: تفاوت در خط یکی از مهمترین تفاوت ها بین این ترکی استانبولی و آذری است. مردم ایران ترکی را به خط عربی می نویسند در حالی که مردم ترکیه آن را به خط لاتین می نویسند. گرچه بسیاری از آذری زبان های ایران میتوانند ترکی لاتین را بخوانند (به واسطه آشنایی با زبان انگلیسی یادگیری الفبای آنها بسیار ساده است) اما در بین مردم ترکیه به ویژه در بین نسل جوان کمتر کسی میتواند ترکی را به خط عربی بخواند. در ترکیه تنها آشنایی با خط عربی به واسطه تعالیم اسلامی است و خواندن ترکی به این زبان برای آنها بسیار مشکل است.
آیا ترکی استانبولی و آذری دو زبان متفاوت هستند؟
جواب به این سوال یک مرز مشخص علمی ندارد. می توان گفت تفاوت های ترکی استانبولی و آذری آنقدر هست که بتوان آنها را دو زبان جداگانه دانست (به ویژه به واسطه تفاوت در نوشتار) اما در عین حال آنها دو زبان متفاوت نیستند بلکه دو زبان بسیار به هم نزدیک و هم خانواده هستند. تعریف زبان ها معمولا با مفهوم کشورها هم پیوند زیادی دارد. مثلا تفاوت بین دو زبان هندی و اردو حتی کمتر از ترکی استانبولی و آذری است اما به واسطه متفاوت بودن دو کشور هند و پاکستان معمولا به آن ها به صورت دو زبان متفاوت اشاره می شود. در مقابل لهجه های عربی در بین کشورهای عربی بسیار متفاوت هستند. عربی مردمی که در مراکش زندگی می کنند گاهی آنقدر با مردم عربستان و خاورمیانه متفاوت است که نمی توانند زبان محاوره ای همدیگر را بفهمند اما با این حال به هر دوی آنها عربی گفته می شود.
یکی دانستن یا ندانستن این زبان ها چه اهمیتی دارد؟
یکی دانستن یا ندانستن این زبان ها در واقع اهمیت زیادی ندارد. اما برای افرادی که علاقه زیادی به مفاهیم نژادی دارند، اینکه این دو زبان یکی باشند یا نباشند می تواند بسیار مهم باشد. این موضوع به این دلیل است که مفهوم نژاد بسیار مبهم است و برای رفع ابهام آن معمول از عامل زبان استفاده می شود. پس یکی دانستن این دو زبان به نحوی امکان اتصال نژادها بین دو کشور را ایجاد می کند./ http://ali.shahdoost.info
تفاوت زبان ترکی آذربایجانی با ترکی استانبولی:
شاید تاکنون برایتان سوال پیش اومده که چرا طرز گفتار ترکیه یی ها با آذربایجانی ها وترکمنی ها تفاوت داره..اگه ریشه همه این تفاوتها را پیگیری کنیم در وحله اول به علت تاثیر فرهنگ غالب بر آن کشور است وبعد اختلاف در الفبا و طرز تلفظ حروفشان.مثلا ترک زبانان ایران در هر جمله حدودا ازچند واژه فارسی استفاده میکنند ولی ترک زبانان جمهوری آذربایجان شاید در گفتارشان از چند واژه روسی استفاده کنند.به همین صورت یک اختلاف جزیی در فهم این زبان پیش میاد .
در ترکی استانبولی فرق اساسی در تلفظ لغات میباشد واین برگرفته از تلفظ در بعضی از حروف الفبایش میباشد.
مثلا حرف( ğ) در ترکی آذری فقط (غ) تلفظ میشه ولی در ترکی استانبولی بجز(غ) حرف ( ی--ئ) هم تلفظ میشه.یا حرف (h) در ترکی استانبولی هم (ح--ه) و هم (خ) تلفظ میشه ولی در ترکی آذری فقط (ح-- ه) تلفظ میشه و برای حرف (خ) از (x) استفاده میکنند.
در ترکی استانبولی حرف (e) هم فتحه و هم کسره تلفظ میشه ولی در ترکی آذربایجانی فقط کسره تلفظ میشه و برای فتحه از(Ə) استفاده میکنند.
*تفاوت بعدی در شکل ضمیر(من) است که (بن) تلفظ میشه.
*تفاوت بعدی در صرف افعال در حالت(زمان حال استمراری) است:
در ترکی آذری: (مکده) یا (ماقدا) به بن فعل اضافه میشه:
گلمه کده یم:gəlməkdəyəm :دارم می آیم.
در ترکی استانبولی (یور) به بن فعل اضافه میشه:
گلی یوروم: gelıyorum : دارم می آیم.
***تفاوت دیگه ای فکرنکنم تودستورزبانش داشته باشه ولی در اسامی وسایل ومیوه ها وایام هفته و.....بازهم تفاوت دارند.
*نکته: در ترکی استانبولی حرف (ک) در پایان کلمات محکم تلفظ میشه ولی در ترکی آذربایجانی خیلی سبک تلفظ میشه ودر بعضی موارد بصورت (ه) تلفظ میشه.
* ترکی ترکمنی تفاوت زیادی با ترکی استانبولی نداره از لحاظ لغات ولی الفبای منحصربه فرد خودشو داره.الفبای زبان ترکمنی چندین حرف بیشتر از الفبای لاتین آذری ویا الفبای لاتین ترکی استانبولی دارد که این شکل از الفبا به راحت تر نوشتن وسریعتر یادگرفتن این زبان برای غیر ترک زبانان کمک شایانی کرده است.این الفبا تا چند سال پیش در اینترنت با مشکل تایپ مواجه بود که خوشبختانه ترکمن زبانان شجاع وتیزهوش بالاخره فونت ترکمنی را تکمیل وبه شبکه اینترنت عرضه کردند./ http://www.databox.blogsky.com
