ویتامین ای (E) یکی از ویتامینهای محلول در چربی است. این ویتامین خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و از بافت‌های بدن در مقابل اثرات مخرب رادیکال آزاد برخی از ترکیب‌های شیمیایی محافظت می‌کند. در گیاهان و بیشتر در دانه‌ها و مغزهای روغنی یافت می‌شود. ویتامین ای برای نخستین بار در سال ۱۹۲۰ میلادی کشف شد و سپس در سال ۱۹۳۶ (میلادی) از جوانه گندم جدا گردید و آلفا-توکوفرول نام گرفت. این نام از کلمه یونانی TOKOS به معنی "تولد کودک" و کلمهٔ PHEREIM به معنی "دنیا آوردن" گرفته شده‌است و OL برای نشان دادن ساختارالکلی آن است. بعدها دو گونه دیگر به نام بتا-توکوفرول و گاما-توکوفرول کشف شدند که اثرشان نسبت به آلفا-توکوفرول کمتر بود. این ویتامین در لایه چربی دیواره سلول و داخل سلول قرار می‌گیرد و از تخریب دیواره سلول جلوگیری می‌کند. همچنین ویتامین ای یک نام برای گروهی از مولکول‌ها است که اثراتی شبیه آلفا توکوفرول را دارند. هرچند ویتامین E مهم‌ترین عامل برای داشتن سیستم ایمنی قوی، پوست سالم و چشم‌های سالم است، اما همه فواید و خطرات ویتامین E هنوز خیلی مشخص نیست.
بدن ما قادر نیست تمام پروتئین‌ها و ویتامینهای مورد نیازش را تولید کند. بنابراین این دسته از مواد را باید با خوردن غذاها یا مکمل‌ها به بدن خود برسانیم. «ویتامین E» (ویتامین ای) یکی از همین مواد مهم و ضروری است. ویتامین E از ویتامینهای محلول در چربی است که به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی نیز شناخته می‌شود. آنتی اکسیدان‌ها از سلول‌های بدن در برابر اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد، محافظت می‌کنند و می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان، بیماری‌های قلبی یا حتی آلزایمر را کاهش دهند. کمبود ویتامین E را می‌توان با مصرف مواد غذایی از جمله انواع آجیل‌ها، روغن‌های گیاهی و برخی از سبزیجات، یا از طریق مکمل‌هایی مثل قرص ویتامین E برطرف کرد. در ادامه با خواص ویتامین E برای پوست، مو، قلب و سلامتی بیشتر آشنا می‌شوید.
منابع ویتامین E :
ویتامین E به طور طبیعی در ۸ فرم شیمیایی وجود دارد که در بین آنها «آلفا توکوفرول» تنها فرمی از ویتامین E است که می‌تواند نیازهای انسان را برآورده کند. مهم‌ترین مواد غذایی حاوی ویتامین ای عبارتند از:
دانه آفتابگردان
روغن زیتون
بادام
فندق
بادام زمینی
انبه
آووکادو
بروکلی
اسفناج
کیوی
گوجه فرنگی
همچنین می‌توان ویتامین E را به صورت مکمل‌های دارویی خوراکی مثل کپسول یا قرص ویتامین ای و قطره‌های خوراکی مصرف کرد.
خواص ویتامین E :
میزان مصرف روزانه ویتامین E برای بزرگ‌سالان ۱۵ میلی‌گرم است. با مصرف این میزان از ویتامین ای می‌توانید از خواص آن برای بدن بهره‌مند شوید. در ادامه برخی از مهم‌ترین خواص ویتامین E را توضیح خواهیم داد.
۱. تنظیم کلسترول
کلسترول یک ماده طبیعی در بدن است که توسط کبد ساخته می‌شود و برای عملکرد صحیح سلول‌ها، عصب‌ها و هورمون‌های بدن اهمیت دارد. زمانی که سطح کلسترول بدن در وضعیت طبیعی باشد، سلول‌ها، عصب‌ها و هورمون‌ها متعادل و طبیعی هستند. اما زمانی که کلسترول با اکسیژن ترکیب و اکسید می‌شود، وضعیت خطرناکی پیش خواهد آمد.
مطالعات نشان می‌دهد ایزومرهای خاص ویتامین E قادرند مانند یک آنتی اکسیدان از ما محافظت کنند و با اکسیداسیون کلسترول بجنگند. این رادیکال‌های آزاد هستند که موجب اکسیداسیون کلسترول می‌شوند. ویتامین ای به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی می‌تواند با این پدیده مبارزه کند.
ایزومرهای توکوترینول موجود در ویتامین ای بر سلامت سیستم قلبی عروقی نیز تأثیر مثبت دارند. این ویتامین قادر است فعالیت آنزیمی که وظیفه کنترل تولید و سنتز کلسترول را بر عهده دارد، کاهش دهد.
علاوه بر این، این ایزومرها از چسبندگی سلولی جلوگیری می‌کنند و به همین دلیل سرعت پیشرفت آترواسکلرو و تصلب شرایین یا گرفتگی عروق خونی را کاهش می‌دهند.
۲. مبارزه با رادیکال‌های آزاد و جلوگیری از رشد بیماری
رادیکال‌های آزاد با سلول‌های سالم بدن مبارزه و آنها را تجزیه می‌کنند. این مسئله می‌تواند به بیماری‌های قلبی و سرطان منجر شود. این مولکول‌ها شروع به رشد سریع می‌کنند و اکسید می‌شوند و آسیب‌های جدی و شدیدی به بدن وارد می‌کنند.
ایزومرهای خاص ویتامین ای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی دارند و قادرند آسیب رادیکال‌های آزاد را کاهش دهند، التهاب را از بین ببرند و به طور طبیعی سرعت پیر شدن سلول‌ها را نیز کم کنند.
ویتامین E می‌تواند با بیماری‌‌هایی زیادی مبارزه کند. مطالعات نشان می‌دهد این ویتامین با تقویت سیستم ایمنیبدن از بروز بیماری‌های رایج و شرایط وخیم و خاص جلوگیری می‌کند.
۳. خواص ویتامین E برای پوست
ویتامین ای با استحکام‌بخشی به دیواره مویرگی و افزایش رطوبت و خاصیت کشسانی پوست، مانند یک ماده خوراکی ضدپیری عمل می‌کند و تأثیرات مثبتی بر پوست می‌گذارد. طبق مطالعات انجام شده ویتامین ای برای پوست مفید است و علاوه بر کاهش التهابات درونی بدن، باعث حفظ سلامت و جلوگیری از پیری زودرس پوست می‌شود.
همچنین زمانی که پوست در معرض دود سیگار و اشعه ماورای بنفش خورشید قرار می‌گیرد، ویتامین E به کمک آن می‌آید و از ابتلا به سرطان جلوگیری می‌کند.
مصرف ویتامین E و ویتامین C از التهاب پوستی بعد از قرار گرفتن زیر اشعه ماورای بنفش جلوگیری می‌کند و در کاهش علائمی مانند جوش و اگزما نیز مفید است.
علاوه بر این ویتامین ویتامین E به روند درمانی پوست هم کمک می‌کند و با جذب از طریق لایه اپیدرم پوست موجب درمان آفتاب سوختگی می‌گردد. آفتاب سوختگی می‌تواند در کنار عوامل دیگر منجر به سرطان پوست شود.
از آنجا که ویتامین E بازسازی و احیای سلولی را افزایش می‌دهد، برای درمان زخم، جوش و چین و چروک پوستمورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل همین خاصیت ضد پیری ویتامین E است که از آن در اکثر کرم‌های دور چشم و کرم‌های ضد پیری از آن استفاده می‌شود.
ویتامین E به طور کل برای پوست مفید است و باعث می‌شود پوست جوان‌تر و سالم‌تر به نظر برسد.
۴. خواص ویتامین E برای مو
ویتامین E برای مو نیز فواید زیادی دارد. از آنجا که ویتامین ای یک آنتی اکسیدان قوی محسوب می‌شود، در کاهش آسیب‌های محیطی به مو نیز کمک می‌کند.
این ویتامین موجب افزایش جریان خون‌رسانی به پوست سر می‌شود و رطوبت طبیعی پوست سر را حفظ می‌کند. در نتیجه پوست سر خشک و پوسته پوسته نمی‌شود.
برای سلامت و شادابی ساقه مو هم می‌توانید چند قطره از روغن ویتامین E را به موهای خود اضافه کنید؛ خصوصاً زمانی که موها خشک و وز شده‌اند. این کار علاوه بر حفظ سلامت، ظاهر زیباتری به موی می‌بخشد.
۵. تنظیم هورمون‌ها
ویتامین ای می‌تواند نقش مهم و اساسی در تنظیم غدد درون ریز و سیستم عصبی ایفا کند و به طور طبیعی به متعادل کردن هورمون‌ها کمک می‌کند.
علائم نامتعادل بودن هورمون‌های بدن شامل سندرم پیش از قاعدگی، افزایش وزن، آلرژی، عفونت مجاری ادراری، تغییرات در پوست (جوش و موهای زائد)، اضطراب، ناراحتی و خستگی می‌شود.
ارتباط ویتامین ای و چاقی یکی دیگر از دغدغه‌های افراد است. این ویتامین در کل با متعادل کردن هورمون‌های بدن، دستیابی به وزن متعادل را راحت‌تر و چرخه قاعدگی را منظم می‌کند. به این طریق می‌توانید در خود احساس انرژی بیشتری داشته باشید.
۶. کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی
چنانچه دو تا سه روز قبل و دو تا سه روز بعد از شروع دوره قاعدگی از قرص ویتامین E استفاده کنید، علائمی مانند گرفتگی، ناراحتی و غم، میل به خوردن برخی از خوراکی‌ها و دیگر علائم سندرم قاعدگی کاهش می‌یابد. همچنین این ویتامین شدت و مدت درد را کاهش می‌دهد و خونریزی قاعدگی را نیز کم می‌کند.
این اتفاقات به دنبال تنظیم طبیعی هورمون‌ها توسط ویتامین ای اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود چرخه قاعدگی شما منظم نگه داشته شود.
۷. تقویت بینایی
ویتامین ای احتمال ابتلا به بیماری تباهی لکه زرد یا دژنراسیون ماکولا را که در اثر افزایش سن به وجود می‌آید، کاهش می‌دهد. این بیماری یکی از دلایل رایج کوری است.
برای این که ویتامین ای برای بینایی مؤثر باشد، باید همراه با میزان کافی از ویتامین C، بتا کاروتن و روی مصرف شود.
همچنین گفته می‌شود مصرف دوزهای بالای ویتامین E و ویتامین A به صورت روزانه می‌تواند روند بهبود و بینایی را در افرادی که تحت جراحی لیزر چشم قرار می‌گیرند، افزایش دهد.
۸. پیشگیری از بیماری آلزایمر
تحقیقات نشان می‌دهد فعالیت ضد التهابی توکوترینول‌ها در پیشگیری از بیماری آلزایمر موثر است. ویتامین ای سبب آهسته‌تر شدن روند از دست دادن حافظه در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر نسبتاً شدید یا سایر اختلالات نوروژنیک می‌شود. بنابراین این ویتامین می‌تواند از دست دادن استقلال و نیازمندی به فرد کمک دهنده را نیز در بیمار به تأخیر بیندازد. مصرف ویتامین C همراه با ویتامین E احتمال پیشرفت برخی از بیماری‌های زوال عقل و جنون را کاهش می‌دهد.
۹. کاهش خطر ابتلا به سرطان و تقویت درمان دارویی
گاهی ویتامین ای برای کاهش عوارض ناشی از درمان‌های سرطان، مانند عوارض ناشی از پرتودرمانی و دیالیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همان‌طور که گفتیم این ماده به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی با رادیکال‌های آزاد درون بدن مبارزه می‌کند. همچنین عوارض ناخواسته برخی از داروهایی که موجب ریزش مو و آسیب به ریه می‌شوند، با مصرف ویتامین ای کاهش می‌یابد.
برخی از ایزومرهای ویتامین ای توانایی پیشگیری از سرطان را دارند. در مطالعات انجام شده روی حیوانات شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد با مصرف دوزهای خوراکی از توکوترینول رشد تومورها سرکوب شده‌اند.
با وجود این که مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است ولی تصور می‌شود برخی از مکانیسم‌ها از جمله مرگ سلول‌های سرطانی، خاموش کردن ژن‌های مرتبط با سرطان و مهار رگ زایی (رشد غیرطبیعی رگ‌های خون درون تومور) توسط توکوترینول انجام شده است.
در مطالعات مربوط به حیوانات، توانایی‌های جلوگیری از سرطان در اندام‌هایی مانند سینه، پروستات، کبد و پوست نشان داده شده است.
۱۰. افزایش استقامت فیزیکی و قدرت ماهیچه‌ها
شاید برای شما هم سؤال باشد که آیا ویتامین E در بدنسازی تأثیر دارد؟ ویتامین ای می‌تواند استقامت فیزیکی بدن را تقویت کند، انرژی بدنی را افزایش دهد و فشار اکسیداتیو ماهیچه بعد از تمرینات ورزشی را کم کند.
این ویتامین قدرت عضلات را افزایش می‌دهد، با افزایش جریان خون خستگی را از بین می‌برد، استحکام دیواره مویرگ‌ها را بالا می‌برد و سلول‌های بدن را تغذیه می‌کند.
۱۱. کمک به رشد جنین در دوران بارداری
مصرف ویتامین E در بارداری، برای رشد مناسب جنین ضروری است چرا که از اسیدهای چرب ضروری محافظت می‌کند و باعث کنترل التهاب می‌شود.
برخی از متخصصان باور دارند ویتامین ای بر مراحل اولیه رشد مغز و اعصاب اثرگذار است. به همین دلیل توصیه می‌شود زنان باردار، زنان شیرده و کودکان تا سن دو سالگی مصرف مکمل‌های غذایی طبیعی حاوی ویتامین E را در برنامه خود قرار دهند و مطمئن باشند میزان کافی از این ماده را دریافت می‌کنند.
