اختصاصی طرفداری - باور این خبر که دیگر از پادشاه ابدی اولدترافورد بر روی نیمکت منچستریونایتد خبری نیست، برای هر عاشقِ فوتبالی سخت و دردناک بود.
فوتبال مدرن، مهم ترین چهره خود را دیگر در مستطیل سبز نمی دید و باید بدون او به حیاتش ادامه می داد. از سال 1986 و به مدت 27 سال، سرالکس فرگوسن هدایت شیاطین سرخ را برعهده داشت و با آن ها به 38 قهرمانی دست یافته بود که از مهم ترین آن ها می توان به 13 قهرمانی لیگ برتر، 2 قهرمانی چمپیونز لیگ و 5 قهرمانی در جام حذفی اشاره کرد. در تئاتر رویاها هواداران پرشور منچستر، خاطرات فراوانی را با سرمربی اسکاتلندی خود داشته اند که بسیاری از آن ها نیز از قضا شیرین بوده است. تاکتیک ها و فلسفه مربیگری مرد اسکاتلندی در طول سال هایی که وی هدایت منچستریونایتد را بر عهده داشته، دست خوش تغییرات فراوانی شده است. او علاوه بر اینکه ستارگان مستعدی را به دنیای فوتبال معرفی می کرد، تاکتیک ها و چیدمان های جدیدی از آرایش و حضور بازیکنان را نیز ارائه می داد.
می توان رمز موفقیت فردی که برای اولین بار در فوتبال روز دنیا به او لقب «رئیس» اعطا شد را در به روز بودن فرگوسن در همین چیدمان و نوآوری ها در تاکتیک هایش دانست. از این رو نمی توان برای شناخت و آنالیز فنی این مرد بزرگ، تنها به یک فصل و یا دوره خاص اشاره کرد؛ اما می توان یکی از بهترین دوران حضور او در باشگاه منچستریونایتد، که به گفته بسیاری از مفسرین ورزشی، فصل 08-2007 بوده است را بررسی کرد. شیاطین سرخ در آن فصل، توانستند به یک دوگانه ارزشمند که قهرمانی در لیگ برتر انگلستان و رقابت های لیگ قهرمانان اروپا بود، دست یابند و به نوعی خاطرات شیرین فصل 99-1998 که قرمزهای شهر منچستر موفق شدند یک سه گانه تاریخی را به دست آورند، بار دیگر زنده کرده و حتی در جام باشگاه های جهان نیز با گذر از سد تیم ال‌دی‌یو کیتو کلمبیا به مقام قهرمانی این مسابقات برسند. در این یادداشت، قصد داریم تا به بررسی عملکرد فنی سرالکس فرگوسن و تیم تحت هدایت او در یکی از بهترین فصل های شیاطین سرخ پرداخته و شما را با جادوی این مرد اسکاتلندی، بیشتر آشنا سازیم.
ساختار تاکتیکی فرگوسن
الف) لیگ برتر انگلستان
منچستر فصل 08-2007 سرالکس، ترکیبی هماهنگ و موزون از تمامی خطوط سه گانه این تیم را شکل داده بود و باعث شد تا فوتبال اروپا بار دیگر بزرگی و شکوه این تیم انگلیسی را دریابد. شیاطین سرخ در آن فصل و در ورزشگاه لوژنیکیِ مسکو توانستند در ضربات پنالتی دیگر تیم انگلیسی، چلسی را شکست داده و برای سومین بار فاتح لیگ قهرمانان اروپا شوند. منچستری ها آخرین بار با سرمربی محبوب خود در نیوکمپ و در یک فینال دراماتیک با برتری برابر بایرن مونیخ، توانسته بودند به عنوان قهرمانی در این رقابت های معتبر دست یابند. پس از کسب یک سه گانه ارزشمند به دست فرگوسن در فصل 99-1998، تیم تحت هدایت او توانست پس از 9 سال، فصلی باشکوه را برای هواداران خود رقم زده و فاتح لیگ قهرمانان اروپا و لیگ برتر شوند. منچستر یونایتد با ترکیب ها و چیدمان های متفاوتی در مسابقات لیگ برتر و لیگ قهرمانان پا به میادین می گذاشت که ترکیب اصلی آن ها در بیشتر مسابقات لیگ جزیره، آرایش 2-4-4 بود که رونی و توز دو مهاجم این تیم را شکل می دادند.
کریستیانو رونالدو در راست و رایان گیگز در چپ نیز وینگرهای سرعتی و مخرب قرمزهای منچستر را شکل داده بودند و اسکولز و کریک نیز میانه میدان این تیم را تحت کنترل خود داشتند. ساختار 2-4-4 سرالکس فرگوسن در لیگ برتر انگلیس به خصوص در زمان ضدحملات، بسیار مخرب بود و باعث شده بود تا منچستر از این تاکتیک، به گل های فراوانی در لیگ برتر دست یابد. در خط دفاع نیز بازیکنانی چون ریو فردیناند و نمانیا ویدیچ در مرکز خط دفاع و وس براون و پاتریس اورا نیز در دو سمت راست و چپ خط دفاعی این تیم قرار داشتند. در آخر نیز دروازه بان هلندی و آماده ای چون ادوین فن در سار در چارچوب دروازه حضور داشت و در بسیاری از بازی ها نیز با سیوها و عکس العمل های خود؛ مانع باز شدن دروازه این تیم در مسابقات مختلف می شد. این چیدمان فرگوسن در نهایت سبب شد تا با 80 گل زده و 22 گل خورده و با 87 امتیاز، شیاطین سرخ به قهرمانی در لیگ برتر انگلستان دست یابند.
ب) لیگ قهرمانان اروپا
سرمربی اسکاتلندی شیاطین سرخ، برخلاف مسابقات لیگ برتر در رقابت های اروپایی با دو تاکتیک متفاوت پا به میادین می گذاشت. دو تاکتیک 2-4-4 و 1-5-4 که دلیل قهرمانی این تیم در آن فصل از مسابقات محسوب می شد. فرگوسن در بازی فینال لیگ قهرمانان برابر چلسی و یا برخی از مسابقاتی که در اولدترافورد، پذیرای تیم های دیگر بود، با آرایش 2-4-4 و کمی متفاوت با مسابقات لیگ، تیم را آماده پیکار با حریفان می کرد. در مسابقات لیگ و هنگامی که تیم در آرایش حمله قرار می گرفت، مایکل کریک وظایف دفاعی بیشتری را متحمل می شد تا اسکولز بتواند به عنوان ضلع سوم در کنار رونالدو و گیگز، بر قدرت هجومی منچستر یونایتد بیفزاید. اما در لیگ قهرمانان اروپا، فرگوسن کمتر این ریسک را پذیرا می شد و بیشتر مایل به اداره میانه میدان به واسطه دو هافبک قدرتمند و تخریب گر تیمش بود. حضور اوون هارگریوز در سمت راست هجومی منچستر در برخی از بازی های این تیم و با این چینش نیز در نوع خود جالب توجه بود. فرگوسن در بازی فینال و در برابر چلسی دقیقا از این تاکتیک بهره برد و در نهایت در ضربات پنالتی توانست به مقام قهرمانی چمپیونز لیگ دست یابد.
ولی وقتی صحبت از بازی با تیم هایی به قدرتمندی خود منچستر و چه بسا حتی قویتر از این تیم به میان می آمد، سرالکس فرگوسن ساختار تیمش را دگرگون کرده و با آرایش 1-5-4 که کمتر در آن فصل مشاهده می شد، تیمش را به مصاف رقبای اروپایی خود می فرستاد. از جمله بازی برابر تیم رم که سرمربی گری این تیم را در آن سال ها، لوچیانو اسپالتی سرمربی کنونی اینتر برعهده داشت. در این شیوه کریستیانو رونالدو به عنوان تک مهاجم به کار گرفته می شد و در پشت سر او رونی و پارک جی سونگ، ستاره کره ای شیاطین سرخ و یکی از بهترین لژیونرهای تاریخ فوتبال آسیا قرار می گرفت. اسکولز و کریک دو هافبک دفاعی تیم محسوب شده و در جلوی آن های نیز اندرسون قرار می گرفت. این چینش باعث شده بود تا هافبک های منچستر عملا میانه میدان را حتی در مسابقاتی که میزبان نیز نبوده در دست گرفته و قدرت بازیسازی را از تیم حریف به طور کامل سلب نمایند. به کار گیری این شیوه هوشمندانه در بازی برابر رم و در استادیوم المپیکوی این شهر، سبب پیروزی 2-0 منچستریونایتد در مرحله یک چهارم پایانی شد و زمینه ساز صعود شیاطین سرخ به نیمه نهایی لیگ قهرمانان، در آن فصل از رقابت ها گشت.
کم اشتباه در خط دفاع
خوردن تنها 22 گل در 38 مسابقه لیگ برتر و آمار 0.58 گل خورده در هر بازی، نشان از خط دفاع آهنینِ منچستریونایتد در فصل 08-2007 در لیگ سخت و پرفشار جزیره دارد. حضور مدافعان تنومند و قدرتی چون ریو فردیناند و نمانیا ویدیچ در قلب دفاع منچستر و دروازه بان آماده ای چون ادوین فان در سار هلندی در آن سال ها، باعث شده بود تا خیال سرالکس و هواداران از بابت خط دفاع این تیم راحت باشد. سرالکس گفته جالبی در مورد اهمیت خط دفاعی در فوتبال دارد:
شما با یک خط حمله خوب می توانید بازی ها را ببرید ولی با یک خط دفاعی مستحکم، می توانید جام ها را تصاحب کنید.
منچستریونایتد در پایان فصل 08-2007 با 22 گل خورده، بهترین خط دفاع مسابقات لیگ برتر را از آن خود کرد و پس از آن ها تیم های چلسی با 26 و لیورپول با 28 گل خورده در رتبه های بعدی قرار می گرفتند. ویدیچ و فردیناند با خصوصیاتی که داشتند، به نوعی مکمل یکدیگر بوده و استحکام خوبی به خط دفاعی این تیم می بخشیدند. در راست و چپ خط دفاع نیز حضور وس براون و پاتریس اورا نیز بر قدرت این خط دفاعی می افزود. این دو بازیکن چه در خط حمله و چه در دفاع، بسیار مثمرثمر واقع می شدند و برگشت های خوبی نیز در هنگام ضدحملات تیم های حریف داشتند. ثبت 21 کلین شیت از گلر هلندی شیاطین سرخ، در طول رقابت های لیگ برتر را نیز می توان از دیگر موارد برتری خط دفاع منچستریونایتد و قهرمانی آن ها در لیگ برتر انگلیس دانست. فن در سار در لیگ قهرمانان اروپا در 13 بازی که برای منچستر به میدان رفت، 8 کلین شیت داشت و حضور ثابت و موفق او را می توان از عوامل کسب سومین قهرمانی این تیم، در لیگ قهرمانان اروپا دانست.
هافبک های خلاق و کنترل میانه میدان
منچستر در فصلی که موفق به کسب دوگانه شد، هافبک های بی نظیر و خلاقی در اختیار داشت که برگ برنده این تیم در بسیاری از مسابقات بودند. هافبک هایی نظیر پل اسکولز، مایکل کریک، رایان گیگز، پارک جی سونگ، اندرسون و اوون هارگریوز که باعث شده بودند، این تیم در بیشتر مسابقات خود حاکم بلامنازع میانه میدان لقب بگیرد. در مسابقات لیگ که تاکتیک شیاطین سرخ بیشتر مبتنی بر سیستم 2-4-4 بود، پل اسکولز و مایکل کریک در میانه میدان این تیم حضور داشتند. وظایف کریک بیشتر تدافعی بود و جلوی چهار مدافع تیم را پوشش می داد و در استحکام خط دفاعی تیم، نقش بسزایی داشت. علاوه بر آن، کریک به عنوان یک هافبک درگیر و تخریب گر در تیم سرالکس شناخته می شد و با پاس های کوتاه خود نظم فوق العاده ای را به ساختار تیمی منچستریونایتد می بخشید. در سوی دیگر پل اسکولز کمی جلوتر از این بازیکن قرار داشته و در هنگام حملات به عنوان یک هافبک طراح، وظیفه بازیسازی و کمک به دو بال راست و چپ شیاطین سرخ، رونالدو و گیگز را برعهده داشت. دید باز اسکولز در دادن پاس های عمقی در کنار شوت های سنگین و دقیقی که داشت، باعث شده بود تا از او به عنوان سلاحِ مخفی فرگوسن در حملات این تیم یاد کنند. حال وقتی در کنار این دو هافبک توانمند بازیکنانی به مانند گیگز، کریستیانو رونالدو و حتی پارک نیز اضافه می شدند، به راحتی می توان به قدرت بالای خط هافبک منچستر یونایتد در آن فصل پی برد.
مثلثِ آتشین منچستر یونایتد
از وین رونی، کریستیانو رونالدو و کارلوس توز می توان به عنوان یکی از خطرناکترین مثلث های هجومی دنیای فوتبال یاد کرد که تاثیرگذاری بسیار بالایی در دو قهرمانی لیگ برتر و چمپیونز لیگ شیاطین سرخ در فصل 08-2007 داشتند. در 80 گلی که توسط منچستر یونایتد در آن فصل رقابت های Premier League زده شد، 57 گل آن را این سه بازیکن و مثلث آتشین سرالکس به ثمر رساندند. چیزی نزدیک به 70% از کل گل های منچستریونایتد که آماری فوق العاده از این نظر به حساب می آید. این فصل، بهترین فصل ستاره ای به نام کریستیانو رونالدو در منچستریونایتد بود؛ فصلی که او تصمیم گرفت استانداردهای فوتبال و مرزهای آن را جا به جا کند. با 31 گل زده و 6 پاس گل، کریستیانو سهم بسزایی در قهرمانی شیاطین سرخ در لیگ برتر داشت و در پایان همان فصل نیز جایزه بهترین بازیکن و آقای گل پریمر لیگ را از آن خود ساخت. وی همچنین با 8 گلی که در لیگ قهرمانان اروپا به ثمر رساند، با 42 گل در تمامی رقابت ها، کفش طلای اروپا و در نهایت با قهرمانی در لیگ قهرمانان اروپا اولین توپ طلای خود را نیز به دست آورد. آمار گلزنی رونالدو در لیگ برتر به 0.91 و در لیگ قهرمانان اروپا به 0.73 گل در هر بازی می رسید که نشان از پختگی هر چه بیشتر این بازیکن می داد. در کنار عملکرد فوق العاده رونالدو نمی توان از بازی های خوب وین رونی و کارلوس توز نیز چشم پوشی کرد. رونی با 12 گل و 10 پاس گل و توز نیز با 14 گل و 6 پاس گل، خط حمله مرگباری را برای شیاطین سرخ در آن فصل از رقابت ها شکل داده بودند.
منچستریونایتد و سرالکس فرگوسن در طول نزدیک به 27 سال فراز و نشیب ها و تلخی ها و شیرینی های زیادی را در کنار یکدیگر گذرانده و تجربه کرده اند. دوران فرگوسن، عصر طلایی این تیم انگلیسی به حساب می آید که بعد از رفتن این مرد بزرگ از شیاطین سرخ، هنوز جای خالی او به خوبی احساس می شود و نتایج دوران پس از او نیز موید این واقعیت تلخ برای هواداران این تیم است. 13 اگرچه در برخی از فرهنگ ها عددی نحس به شمار می رود ولی برای یونایتدها عدد 13 پیوند زیبایی بین آن ها و سرمربی محبوبشان بوده است. خداحافظی سرالکس آن قدر مهم بود که سایت فیفا در مهم ترین رخدادهای سال 2013 و در تقویم خود این رویداد تلخ برای هواداران منچستر را در رده چهارم پس از رکورد شکنی های لیونل مسی، گل قهرمانی نیجریه در جام ملت های آفریقا پس از 17 سال و روزهای خوب بایرن مونیخ و اول شدن این تیم در اروپا، پوشش دهد. فرگوسن با کلکسیونی از افتخارات که شامل 38 قهرمانی متعدد می شد، از منچستریونایتد و دنیای فوتبال خداحافظی کرد و باید دید که آیا آن دوران شکوه بار دیگر روی خوش خود را به شیاطین سرخ در دوران پَسا فرگوسن نشان خواهد داد یا خیر؟
آنالیزهای گرافیکی از علیرضا شاه کرمی
بیشتر بخوانید: آشنایی با فلسفه مربیان بزرگ دنیای فوتبال
ایستگاه تاکتیک: کُشتنِ اصول مقدس؛ پپ گواردیولا چرا و چگونه سرانجام از مواضعش کوتاه آمد؟
آنالیز سبک پِرس و گِگِن پرسینگ یوپ هاینکس
ایستگاه تاکتیک؛ بررسی فلسفه مربیگری اونای امری در آرسنال
به بهانه تولد یوهان کرایوف؛ مُشتی شمع، مُشتی خاکستر
