یران به دلیل موقعیت جغرافیایی و زمینشناسی خاص خود، در گذشته میزبان گونه های مختلف دایناسورها بوده است. در سالهای اخیر، کشف فسیلهای دایناسورها در مناطق مختلف ایران، اطلاعات ارزشمندی درباره حیات مهره داران ماقبل تاریخ در این منطقه ارائه داده است. در این مطلب، به مهمترین دایناسورهایی که فسیل آنها در ایران یافت شده، اشاره میکنیم.
۱. دایناسورهای گوشتخوار (تروپودها)
تیرانوسوروس
- دوره: کرتاسه پسین (حدود ۷۰ میلیون سال پیش)
- محل کشف: استان مرکزی (اطراف شهرستان خمین)
- ویژگیها: یک دایناسور گوشتخزار کوچک از خانواده تروپودها که احتمالاً پرندهسان بوده است. اندازه آن حدود ۲ متر تخمین زده میشود.
فسیلهای تروپودهای ناشناس
در مناطق دیگری مانند کرمان و البرز نیز دندانها و استخوانهای پراکنده از تروپودها کشف شده که هنوز بهطور دقیق شناسایی نشدهاند.
۲. دایناسورهای گیاهخوار (سوروپودها و اورنیتوپودها)
خمیروزوروس
- دوره: ژوراسیک میانی تا پسین
- محل کشف: استان کرمان (منطقه خمیر)
- ویژگیها: یک دایناسور سوروپود (گردندراز) بزرگ که احتمالاً به خانواده دیپلودوسیدها تعلق دارد. این یافته نشان میدهد که ایران در دوره ژوراسیک، محیطی مناسب برای دایناسورهای غولپیکر گیاهخوار بوده است.
فسیلهای اورنیتوپودها
در استان اصفهان و لرستان ردپاها و استخوانهایی از دایناسورهای گیاهخوار کوچک مشابه ایگوآنودونها کشف شده است.
۳. ردپاهای دایناسورها در ایران
علاوه بر استخوانها و دندانها، ردپاهای دایناسورها نیز در مناطق مختلف ایران کشف شدهاند:
- استان قم (منطقه چرمهین): ردپاهای بزرگ مربوط به سوروپودها
- استان کرمان (بافت و راور): ردپاهای تروپودها و اورنیتوپودها
- استان لرستان (دورود): ردپاهای متعدد از دایناسورهای مختلف
چرا فسیلهای دایناسورها در ایران کمیاب هستند؟
فرسایش شدید زمین: بسیاری از لایههای فسیلی در ایران به دلیل فعالیتهای زمینشناسی از بین رفتهاند.
تحقیقات محدود: باستانشناسی دایناسورها در ایران نسبتاً جدید است و نیاز به کاوشهای بیشتری دارد.
شرایط آبوهوایی گذشته: برخی مناطق ایران در دوران دایناسورها زیر آب بودهاند و فسیلهای کمتری تشکیل شده است.
سخن پایانی
اگرچه ایران مانند برخی کشورها (مانند چین یا آرژانتین) معادن غنی از فسیل دایناسور ندارد، اما کشفهای اخیر نشان میدهد که این سرزمین در دوران ماقبل تاریخ، زیستگاه گونههای مختلف دایناسورها بوده است. امیدواریم با تحقیقات بیشتر، فسیلهای جدیدی در ایران کشف شود و پرده از رازهای بیشتری درباره دایناسورهای ایرانی برداشته شود!
