برخلاف تصور عموم و یا حتی برخی از مسئولان كه افزایش ورود دختران در دانشگاه را ناشی از ازدیاد جمعیت آنان در مقابل پسران می دانند و علت آن را بحران پس از جنگ معرفی می كنند، دكتر حبیب الله زنجانی، جمعیت شناس و عضو ستاد عالی سرشماری كشور اعلام كرد: از هر ۱۰۰۰ نوزاد زنده متولد شده، حدود ۵۱۲ نفر پسر و ۴۸۸ نفر دختر است و این یعنی ۴۹ درصد جامعه را زنان و ۵۱ درصد را مردان تشكیل می دهد. وی ادامه داد: در سنین بالاتر در صورتی كه جامعه مهاجر پذیر باشد این نسبت به هم می خورد و تغییرات جزیی حاصل می شود كه در نتیجه آن، توازن در هر دو جنس برقرار می شود. وی گفت: برعكس چیزی كه گاهی اوقات به عنوان بحران جمعیت از نظر تركیب جنسی در ایران مطرح می شود، وجود ندارد. رشد جمعیت ایران كنترل شده است، به طوری كه رشد جمعیت كشور ۲/۱ درصد اعلام شده كه این رشد متناسبی است.
● موفقیت پسران در رشته های فنی
دكتر حسین پوركاظمی معاون فنی- آماری سازمان سنجش كشور گفت: طی آمار و ارقامی كه از سال ۱۳۸۵- ۱۳۶۴ انجام شده، تغییرات بسیاری را از لحاظ جنسیت داوطلبان می توان مشاهده كرد به طوری كه در سال ۱۳۶۴ میزان شركت كننده دختر ۴۰ درصد بود و پسران ۶۰ درصد. این رقم در سال ۱۳۷۶ به ۵۰ درصد رسید یعنی جمعیت دختر و پسر شركت كننده در دانشگاه به تساوی رسید. ولی از سال ۱۳۷۷ به بعد این توازن جنسیتی به هم خورد و روند رو به رشد دختران را نشان داد. وی به تغییر سیستم آموزشی در دبیرستان اشاره كرد و گفت: تغییر سیستم آموزشی و تشكیل نظام جدید باعث شد عده كثیری از پسران به رشته های فنی- حرفه ای و كار دانش رو می آورند كه این عامل مهمی در شركت نكردن آنها در كنكور است. هم چنین فقدان بازار كار مناسب پس از فراغت از تحصیل، میزان رغبت پسران را برای شركت در دانشگاه كاهش داده است.
پور كاظمی ادامه داد: چون دختران به مسأله اشتغال پس از فراغت از تحصیل نسبت به پسران كمتر توجه نشان می دهند، در نتیجه شمار قبول شدگان دختر به ویژه در رشته های علوم انسانی از قبیل تاریخ، ادبیات و... بسیار چشم گیر است.
● ارزش تحصیل در فرهنگ كنونی
هر چند بیكاری جوانان پس از سال ها تحصیل و صرف وقت و هزینه مسأله بسیار مهم و قابل توجهی، در مورد عدم تمایل پسران برای ورود به دانشگاه است ولی دكتر جلال الدین رفیع فر، معاون آموزشی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران این مسأله را از منظر فرهنگی مورد بررسی قرار داده و می گوید: در جامعه ما تحصیلات عالیه یك نوع ارزش تلقی می شود كه این در گذشته فقط مختص پسران بود و با توجه به جو حاكم برآن زمان و به دلایل فرهنگی، ادامه تحصیل در دانشگاه برای دختران با موانع بسیاری روبه رو بود. این استاد انسان شناسی ادامه داد: با توجه به شرایط جدید و هم چنین تغییراتی كه در فرهنگ جامعه به وجود آمده، اكنون تحصیل برای هر دو جنس ارزش محسوب می شود، به طوری كه در شهرهای بزرگ كمتر خانواده ای پیدا می شود كه جلوی تحصیلات دختر خود را به دلایل فرهنگی بگیرد. وی سپس به مسأله كنكور اشاره كرد و گفت: با توجه به شرایط یكسان هر دو جنس، هر كس آمادگی و شایستگی بیشتری دارد، در این مسابقه پیروز می شود و طبق آمارهای موجود چنین به نظر می رسد كه دختران برای به دست آوردن تحصیلات عالی از آمادگی بهتری نسبت به پسران برخوردارند.
دكتر رفیع فر ادامه داد: البته نوع رشته و مقطع تحصیلی در این زمینه، نقش بسیار مهمی دارد. در برخی از رشته ها، دختران تمایل بیشتری دارند مثل علوم انسانی در حالی كه در رشته های فنی و مهندسی بیشتر قبول شدگان از جنس پسر است.
وی به مسأله اشتغال دختران اشاره كرد و گفت: دختران نمی توانند به راحتی به هر رشته ای كه علاقه مند هستند وارد شوند و رشته های آنها باید در چارچوب معینی، با توجه به جنسیت و جایگاه اجتماعی مطابقت داشته باشد. به همین دلیل شاهد افزایش داوطلبان دختر در رشته های علوم انسانی و اخیراً پزشكی به طور چشم گیر هستیم.
معاون دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه به آمارهای قبول شدگان در دانشگاه تهران توجه می كند و می گوید: متوسط قبول شدگان دختر به پسر، ۳۵ به ۶۵ است كه ۷۰ درصد آنها در سنین كمتر از ۲۰ سال قرار دارند. شهرستانی ها نزدیك به ۶۰ درصد قبول شدگان را تشكیل می دهند كه از این میان سهم دختران شهرستانی ۶۵ درصد است. وی افزود: این نشانگر این است كه نه تنها تحصیل برای دختران از حالت تابویی كه در گذشته بود خارج شده، بلكه جایگاه و ارزشی مهم پیدا كرده و به نحوی كه دختران شهرستانی توانسته اند با وجود برخورداری از فرهنگ سنتی برای ادامه تحصیل به تهران بیایند.
بررسی های انجام شده از سوی سازمان سنجش آموزش كشور نشان می دهد كه دختران در دروس مختلف به طور میانگین ۲ نمره از پسران بیشتر می گیرند.
رفیع فر در مورد موفقیت دختران در حین تحصیل گفت: دختران جدیت، پشتكار و علاقه بیشتری نسبت به پسران دارند. اكثر شاگرد اولی ها دختر هستند و پسران انگشت شمارند. این نشان می دهد دختران بهتر از پسران درس می خوانند.
وی به مسأله ارزش تحصیلات دانشگاهی در جامعه اشاره كرد و گفت: در ایران تحصیل ارزش محسوب می شود و اگر فردی تحصیل عالیه نداشته باشد، جامعه او را تحویل نمی گیرد. تحصیلات عالیه عامل پیشرفت در تمام شئون زندگی از قبیل كار، ازدواج و... است در نتیجه همه به تحصیلات عالیه رو می آورند. دكتر رفیع فر ادامه داد: خانواده ها بیش از هركس علاقه مند هستند كه فرزندانشان به دانشگاه راه یابد و ما شاهد هستیم علیرغم مضیقه مالی، خانواده ها بازهم سعی می كنند كه فرزندشان وارد دانشگاه شود. به اعتقاد وی، استقلال اقتصادی، داشتن شغل قابل قبول و جایگاه اجتماعی مناسب در افزایش ورود دختران به دانشگاه مؤثر است، تا جایی كه این مسأله می تواند جایگزینی برای ازدواج آنان نیز محسوب شود.
استاد دانشگاه تهران سپس جوامع مدرن و ارزش تحصیلات در آن كشورها را مورد بررسی قرار داده و می گوید: در یك جامعه مدرن فرق نمی كند چه كسی وارد دانشگاه می شود. در این جوامع تحصیلات دانشگاهی ارزشی را كه جامعه ما با آن درگیر است، ندارد. در چنین جامعه ای دكتر بودن ارزش نیست. به یك فرد مهندس همان گونه نگاه می كنند كه به یك فرد راننده یا نجار، چون معتقدند كه هر دو شغل هایی هستند كه جامعه به آنها نیاز دارد. رفیع فر به این سؤال كه افزایش دختران تحصیل كرده چه تبعاتی را در آینده به وجود می آورد، چنین پاسخ می دهد: در آینده شغل های بهتر نصیب دختران می شود. چیزی كه در گذشته وجود نداشت.
▪ زنان برای ورود به پست و شغل های بهتر، آمادگی بیشتری را خواهند داشت. اما آیا پشتوانه تجربی وجود دارد یا نه؟
وی ادامه می دهد: در پیشرفته ترین كشورها، از لحاظ اجتماعی و فرهنگی هنوز نمی توان موقعیت زن و مرد را در شرایط مساوی دید. از كل زنان آماده در بازار كار تنها ۴۰ درصد موفق شدند كه در پست و موقعیت خودشان باشند. در حالی كه در كشور ما رقم كمتر از ۱۵ درصد را نشان می دهد.
به گفته رفیع فر، افزایش قبول شدگان دختر در دانشگاه یك بحران نیست. ولی این موضوع در شرایطی می تواند بحران زا باشد كه جامعه خود را برای پذیرفتن این واقعیت آماده نسازد.
وی ادامه داد: البته جای نگرانی نیست و دوره ای است كه باید طی شود و سرعت این دوره به نوع نگرش افراد برمی گردد، این كه از چه تجاربی برخوردار هستند؟ پس نقش تجربه مهم است و جامعه باید با این تجربه آشنا باشد و خود را برای پذیرفتن چنین واقعیت اجتناب ناپذیری آماده سازد
زهرا كریمی مبین
