چرا گریه می كنید؟
- بی پناهی بد دردیه.
چی شده؟
- چی شده دو ساله دارم اینجا كار می كنم هیچ وقت پولمو سر وقت نگرفتم هر قوت دلشون می خواهد پول می دهند.
كارت چیه؟
- چرخ دوزی
چقدر می گیری؟
- ۱۰۰ هزار تومان
چند ساعت كار می كنی؟
- از هشت صبح می آیم تا هفت غروب
در حالی كه چشمانش را پاك می كند ادامه می دهد:
- اما وقتی می خواهند پول بدهند خیلی سخت شان هست. هر دو ماه گاهی سه ماه در میان حقوق می دهند. با سه تا بچه قد و نیم قد فكر بكن چیكار می كنم.
شوهرت كجاست؟
- آبدارچی یكی از همین شركت هاست اون هم وضع اش بدتر از من، حقوق اش را نمی دهند.
چرا اعتراض نمی كنید؟
- اعتراض، امروز اعتراض كردم كه اخراج شدم از آن چیزی كه می ترسیدم سرم آمد. سه تا بچه قد و نیم قد، پول اجاره خانه و درس و مشق های بچه ها را هم اضافه كن.
توی این دو سال بیمه بودی؟
- برو خدا خیرت بده، پولمو به زور می گرفتم.
چرا شكایت نمی كردی؟
- شكایت، اگر شكایت می كردم زودتر از اینها اخراج....
در حالی كه گریه امانش نداد بقیه جمله اش را تمام بكند گذاشت و رفت.
وضعیت كارگرهای كشور ما به ویژه زنان كارگر در برخی از شركت ها و كارگاه های خصوصی اسفناك است. از گوشه و كنار شنیده می شود زنان كارگر در شركت های خصوصی با حقوق های حداقل به مشاغل سختی تن در داده اند كه خارج از عهده آنهاست و حتی گاهی نیز به قهقرای فنا رسیده و تن به خواسته های كارفرمایان می دهند. از بیمه نشدن، دستمزدهای زیر استاندارد، ساعات طولانی كار تا سوء استفاده های جنسی، روانی و جسمی از زنان مشكلاتی هستند كه قابل اغماض نبوده و ذهن راعمیقاً درگیر می كنند. به ویژه در سال های اخیر با وجود بحران كار از یك طرف و اعمال قانون هایی چون قراردادهای سه ماهه و به دنبال آن افزایش قدرت كارفرمایان از طرف دیگر در كنار عدم فرهنگ سازی مناسب در جامعه در قبال شناساندن حق و حقوق افراد به آنها باعث شده زنان ما نسبت به مردان كارگر با مشكلات بیشتری روبرو شوند كه البته نگاه عمیق به این مسأله مشخص می كند سرآغاز بخش عظیم بدبختی زنان نشناختن حق واقعی خودشان است. ذهن هایی كه در اغفال به سر برده و نیاز به بیداری و آگاهی دارند.
قانون كار برای زنان و مردان یكسان است قانونی كه حتی گاهی حمایت هایی را نیز نسبت به زنان دارد.
زنانی كه گرچه امروز ثابت كرده اند می توانند در چرخه اقتصادی كشور نقش مؤثری ایفا كنند اما هنوز موجودیت كامل پیدا نكرده، حضورشان در كارگاه های اقتصادی پررنگ نبوده و استقبال خوبی از آنها نمی شود طوری كه دكتر مراد كردی مدیر كل خدمات اجتماعی وزارت كار و امور اجتماعی دلیل آن را هزینه های بالای تولیدات كشور دانسته وحمایت های دولت (از نیروی كار) را در حل این معضل مؤثر می داند.
● شرایط كار:
درگیری های فیزیكی و دعواهای خارج از عرف جامعه در محیط های زنانه كمتر رخ می دهند. این مسأله كه تا حدود زیادی به سرشت و فیزیولوژیك لطیف زنان بر می گردد، نشان می دهد امروز بلای جان زن شده است. چرا كه امروز كرنش های نابه جای زن در برخی از موارد باعث شده كارفرمایان در جایگاه مساوی كاری بین زنان و مردان، زنان را از حقوق طبیعی خود محروم كنند در حالی كه در بسیاری از موارد نسبت به مردان این مشكل خودنمایی چندانی ندارد.
برخی از كارفرمایان به زنان كارهای سخت و دشوار می سپرند و هنوز با وجود افزایش حقوق در خور توجه حقوق های پرداختی زنان را افزایش نداده و یا در صورت انجام این امر به تعدیل نیرو دست زده اند. در واقع این اقدام وزارت كار كه می رفت با افزایش حقوق كارگران در نتیجه كاهش دغدغه های معیشتی آنها باعث افزایش راندمان تولیدكشور شود از یك طرف به نفع كارگر از طرف دیگر به زیان وی تمام شد. در راستای تعدیل این وضعیت مدیركل خدمات اجتماعی وزارت كار و امور اجتماعی اعلام كرد: «طبق مذاكراتی كه وزیركار با مجلس داشته است قرار شده چنانچه مركز پژوهش های مجلس اثربخش نبودن این شیوه را مشخص كند ما این اقدام خود را اصلاح كنیم. اما درحال حاضر كارفرمایان ملزم به اجرای آن هستند و عدم رعایت آن پیگرد قانونی دارد.»
درواقع براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران همه افراد ملت اعم از زن و مرد، یكسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردار هستند و حتی در قوانین كار كشور ما حمایت هایی نسبت به زنان كارگر شده است تا جایی كه در رابطه با مشاغل سخت براساس اظهارات مجید یوسفی معاون مجتمع قضایی خانواده شماره ۱ (طبق ماده ۷۵ قانون كار) انجام كارهای خطرناك، سخت و زیان آور و نیز حمل بار بیش از حدمجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مكانیكی، برای كارگران زن ممنوع است و حتی (طبق ماده ۷۷) درمواردی كه به تشخیص سازمان تأمین اجتماعی نوع كار برای كارگر باردار خطرناك یا سخت تشخیص داده شود كارفرما تا پایان دوره بارداری وی بدون كسر حق السعی، كار مناسب تر و سبك تری به او ارجاع می نماید.
این قانون درحالی است كه ما با كارفرمایانی روبه رو هستیم كه فقط اقدام به استخدام دختران مجرد كرده و به محض ازدواج یا باردارشدن زن وی را اخراج می كنند. در حالی كه طبق اظهارات معاون مجتمع قضایی خانواده شماره۱ باردارشدن و زایمان زن تداخلی با كار وی نداشته و كارفرما در این زمان نه تنها مجاز به اخراج وی نیست بلكه جهت بارداری و زایمان كارگران زن جمعاً ۹۰ روز مرخصی درنظر گرفته شده است. (ماده ۷۶ قانون كار) كه حتی الامكان ۴۵ روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورداستفاده قرارگیرد و پس از پایان مرخصی زایمان كارگران زن به كار سابق خود بازمی گردند و این مدت با تأیید سازمان تأمین اجتماعی جزو سوابق خدمت آنها محسوب می شود و حقوق ایام مرخصی آنها طبق مقررات قانون تأمین اجتماعی پرداخت خواهدشد و حتی (براساس ماده ۷۸) كارفرما مكلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی كودك پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیردادن بدهد و این فرصت جزو ساعات كار آنها محسوب می شود و همچنین كارفرما مكلف است متناسب با تعداد كودكان و با درنظرگرفتن گروه سنی آنها مراكز مربوط به نگهداری كودكان (ازقبیل شیرخوارگاه، مهدكودك و...) ایجاد نماید. (تبصره) كه آیین نامه اجرایی، ضوابط تأسیس و اداره شیرخوارگاه و مهدكودك توسط سازمان بهزیستی كل كشور تهیه و پس از تصویب وزیركار و امور اجتماعی به مرحله اجرا گذاشته می شود.
سوءاستفاده های جنسی ازطریق كارفرما موضوعی است كه نادیده گرفتن آن عواقب وحشتناكی را به دنبال دارد. با این وجود در برخی از مشاغل بحران هایی دیده می شود. خود زنان ما علی رغم تمایل بنابر دلایل مختلف كه یكی از مهمترین آنها عزل از كار است ناچار به این مسأله تن می دهند.
درحالی كه همین زنان طبق قانون كاركشور ما چنانچه از ناحیه كارفرما موردسوءاستفاده قرار بگیرند حق مراجعه به مراجع قضایی جهت شكایت كیفری علیه كارفرما را دارند و چنانچه عمل كارفرما از باب مقررات جزائی جرم باشد كارفرما قابل تعقیب كیفری خواهدبود.
● زنان سرپرست خانوار:
علاوه بر زنان كارگر معمولی ما با زنانی روبرو هستیم كه علاوه بر مسؤولیت مقرر درحوزه كار، مسؤول خانه و خانواده هستند و از آسیب پذیری بالاتری برخوردار هستند. امسال در جهت كاهش آسیب پذیری این قشر قرار شده است با همكاری وزارت كار و كمیته امداد امام خمینی(ره) وام های اشتغالزایی به میزان ۱۵۰ هزارتومان به زنان سرپرست خانوار تعلق گیرد.
درواقع زنانی كه به هر دلیلی شوهر نداشته و توسط كمیته امداد امام خمینی(ره) به وزارت كار معرفی شده باشند.
● بیمه زنان كارگر:
با توجه به این كه سازمان تأمین اجتماعی با تحت پوشش قراردادن زنان كارگر پشتوانه محكمی برای حال و آینده آنها به وجود می آورد هنوز برخی از زنان تحت پوشش بیمه نیستند. از یك طرف كارفرمایان لیست واقعی كارگران را ارائه نمی دهند. از طرف دیگر كارگران به علت عدم امنیت شغلی كه شاید موجب ترك كار وی شود از بروز این مسأله خودداری می كنند.
محمد بنائیان معاونت فرهنگی - اجتماعی سازمان كل تأمین اجتماعی ضمن اشاره به رشد ۳۴ درصدی بیمه شدگان اجباری زن از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۸۰ و حتی بیشتر در سالهای اخیر اظهار كرد: «اگر ما در جهت رفع معضل مطرح شده بخواهیم اقدام كنیم از یك طرف با توجه به تعدد كارگاهها در نقاط مختلف كشور به ویژه در كلان شهرها نیروی انسانی زیادی نیاز خواهیم داشت و از طرف دیگر كشف چنین كارگاههایی در حد انتظار نخواهد بود و از لحاظ آماری فقط ۱۰ درصد این كارگاهها قابل كشف خواهند بود بنابراین راه حل مناسب فرهنگ سازی و قانونمداری است تا كارفرمایان خود جهت تسویه حق كارگران اقدام كنند و علاوه بر این تقاضا داریم خود زنان در كارگاههایی كه كار می كنند در این راستا اقدام كنند. وی در ادامه ضمن تأكید بر حمایت های دولت در بهبود این روند افزود:«كارفرمایان به علت ورود كالای قاچاق، فرسودگی كارگاهها و كارخانه ها، عدم قدرت رقابت با كارخانه های بزرگ در كیفیت تولید و ... مواجه با مشكلاتی هستند كه امیدواریم حمایت های لازم از سوی دولت اسلامی به عمل آید تا منجر به تعدیل نیروی انسانی نشود. در غیر این صورت سازمان تأمین اجتماعی مواجه با چالش های متعددی خواهد شد.»
در همین جا قابل ذكر است از نشانه های حق پرداخت بیمه وجود دفترچه بیمه تأمین اجتماعی است.
● بازنشستگی:
سازمان تأمین اجتماعی جهت زنان و مردان كارگر حمایت های بلندمدت (شامل مستمری های بازنشستگی، از كار افتادگی و بازماندگان) و حمایتهای كوتاه مدت (شامل دستمزد ایام بیماری، ایام بارداری، كمك ازدواج و ...) دارد. قوانین بازنشستگی زنان نسبت به مردان تفاوتهایی دارد. بنابرگفته های بنائیان زنان تحت پوشش بیمه در صورت حداقل سی سال سابقه پرداخت حق بیمه با دارابودن دست كم ۴۵ سال سن می توانند درخواست بازنشستگی كنند درحالی كه برای مردان ۵۰ سال سن مورد قبول است. همچنین زنان شاغل در مشاغل سخت و زیان آور در صورتی كه حداقل ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در مشاغل سخت و زیان آور اشتغال داشته اند بدون در نظر گرفتن شرط سنی می توانند بازنشسته شوند كه به ازای هر سال اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور ۶ ماه سابقه ارفاقی در نظر گرفته می شود. علاوه بر این زنان كارگر با داشتن ۲۰ سال سابقه كار و پرداختن حق بیمه و ۴۲ سال سن با ۲۰ روز حقوق می توانند بازنشسته شوند.
علی رغم چنین قوانینی در سازمان تأمین اجتماعی برخی از كارفرمایان بیمه كارگران را به طور مرتب پرداخت نمی كنند در این راستا بنائیان تأكید كرد كارگران به فیش حقوقی كه در دسترس آنها قرار می گیرد دقت كامل داشته باشند چرا كه تعداد روزهای محاسبه شده جهت پرداخت بیمه در آن قید شده است.
● بیمه بیكاری:
تأكید می شود زنان كارگر حتماً تحت پوشش بیمه قرار گیرند. چرا كه با هرگونه تغییری در اوضاع كاری زنان كه منجر به منفك شدن آنها از شغل شان شود بدون استثنا همپای مردان مشمول قانون بیكاری می شوند و این قانون طبق تغییرات جدید تا مادامی ادامه پیدا می كند كه نیروی كار شغل پیدا كند و آن هم شغلی كه حتماً مشمول تأمین اجتماعی باشد.
● امنیت شغلی:
عدم امنیت شغلی مهمترین موضوعی است كه كارگران زن را به استثمار می كشاند. در این راستا دكتر كردی وادار كردن كارگران را به افزایش مهارت ها و همچنین دادن امتیازاتی به كارفرمایان در رابطه با مسائل مالیاتی و تأمین اجتماعی و ... راههای مؤثر در كاهش مشكلات كارگران به ویژه زنان عنوان كرد. ما هم امیدواریم امسال با توجه به تغییرات مثبت زیاد قوانین كار امنیت شغلی مورد نیاز برای كارگران زن فراهم شود.
افسانه بهرامی
