اختصاصی طرفداری | کافی است در یک جمع فوتبالی از بحثی قدیمی به‌نام «مالکیت توپ» حرف بزنید تا منتقدان و موافقان حول این موضوع برایتان آشکار شوند. بسیاری از باورهای مردم و کارشناسان فوتبال می‌تواند در یک لحظه شکسته شود. در خصوص مالکیت توپ، بزرگان فوتبال نظرهای مختلفی داشته‌اند:
نیلز لیدهولم:
اگر ما توپ را در اختیار داشته باشیم، پس چیزی در اختیار حریف نیست.
یوهان کرویف:
فقط یک توپ در زمین وجود دارد. پس لازم است آن را داشته باشید!
پپ گواردیولا:
اگر تا آنجا که ممکن است توپ را در اختیار داشته باشید، حریف توپ را در اختیار ندارد و نمی تواند موقعیت گل ایجاد کند. مطمئناً ، حریف می تواند از روی ضربات ایستگاهی یا ضد حمله به گل برسد اما هرچه توپ را بیشتر داشته باشید فرصت بیشتری برای گلزنی خواهید داشت. شاید روزی آنها قوانین را تغییر دهند اما من فکر می‌کنم برای به ثمر رساندن یک گل شما به توپ احتیاج دارید. مالکیت توپ در فوتبال همه چیز است.
جاناتان ویلسون تاکتیک نویس و پژوهشگر فوتبال نیز در خاطره‌ای جالب از ساکی می نویسد:
زمانی که به فان باستن و گولیت گفتم مالکیت بدون برنامه توپ هیچ کاری را در برابر یک دفاع منظم از پیش نخواهد برد، آن ها تعجب کردند. به همین علت 5 مدافع را با برنامه راهی میدان کردم و فان باستن و گولیت را نیز به همراه 8 بازیکن دیگر در فاز تهاجمی قرار دادم. سپس به گولیت و فان باستن اشاره کردم که اگر می توانید دروازه 5 مرد من را باز کنید. اما آن ها به همراه 8 بازیکن دیگر هیچ گاه نتوانستند این کار را انجام دهند علی رغم اینکه مالکیت توپ را کاملا در اختیار داشتند و تعداد پاس های زیادی را نیز میان یکدیگر تبادل کردند. من هر روز در تمرین این حرکت را تکرار می کردم اما آن ها هیچ گاه موفق به باز کردن دروازه نشدند.
محاسبه مالکیت توپ؟
در اوایل دهه 2000، نشریه ایتالیایی گاتزتا دلو اسپورت در مقاله‌ای، نحوه محاسبه مالکیت توپ را به این شکل بیان کرد:
برای محاسبه درصد مالکیت توپ به سه عدد زمان سنج نیاز داشتیم، زمان سنج اول هنگامی که تیم «الف» توپ را در اختیار داشت به شکل دستی فعال شده و تا زمانیکه توپ توسط بازیکن تیم «ب» تصاحب نشده بود، زمان سنج کار می کرد. اما پس از تصاحب توپ بازیکنان تیم ب، زمان سنج این تیم فعال شده و در همان هنگام زمان سنج تیم الف می ایستاد. نقطه حائز اهمیت این است که، سومین زمان سنج برای محاسبه ضربات آزاد ، کرنر ، پرتاب اوت و .... فعال می شد. در پایان اعداد ثبت شده به شکل درصد درمی‌آمد. (برخی از مربیان در تمرینات حتی برای هر بازیکن یک زمان سنج را فعال نگه می داشتند.)
امروزه مالکیت توپ، حداقل از طریق پاس های دو تیم محاسبه می شود. کارشناسان دپارتمان Stats bombs و Opta در این باره می‌گویند:
امروزه مالکیت توپ، از طریق پاس‌های دو تیم محاسبه می‌شود. به‌طوری‌که با تقسیم تعداد پاس‌های یک تیم بر تعداد کل (دو تیم)، درصد مالکیت توسط ابر رایانه‌های قدرتمند اعلام می‌شود.
همه این محاسبات بر اساس یک تعریف شهودی است، وقتی بازیکنی توپ را به هم تیمی خود پاس می‌دهد می‌توانید بگویید توپ در اختیار آن تیم است. با این حال ابهاماتی در محاسبه منابع آماری ایجاد می‌شود؛ زیرا در لحظه‌ای که توپ به هم تیمی یک بازیکن می‌رسد عملاً در اختیار هیچ یک از دو تیم نیست!
حتی اگر سلطه داشته باشید، برنده نیستید
هنگامی که پپ گواردیولا، هدایت بارسلونا را برعهده داشت؛ مالکیت توپ عملا تنها عددی بود که باید به آن نگاه می کردیم تا بفهمیم آیا یک تیم شایسته پیروزی در یک مسابقه است. (متاسفانه یا خوشبختانه، آن زمان در فوتبال، فاکتوری به‌نام xG به شکل کنونی وجود نداشت تا مفسران فوتبال با دلالت بر آن شایستگی تیمی را سنجش کنند.)
جیمز یورک، رئیس دپارتمان آنالیز کمپانی StatsBomb می گوید:
متاسفانه، در رسانه آمار گم می شود! زیرا اصلی ترین بخش برای بررسی اعداد، نحوه تفسیر آن‌هاست که غالبا اتفاق نمی‌افتد.
آلفردو جیکوب، پژوهشگر ایتالیایی برای تفسیر اعداد، فرد مناسبی است. مردی که شباهت‌های فوتبال را بررسی می‌کند تا حقیقت را برای ما مشخص کند. طی تحقیقاتی که تا قبل از سال 2021 انجام شده است، شواهد بر این اساس هستند:
- تیم هایی که بیشترین مالکیت توپ را در اختیار دارند، می توانند گل های زیادی به ثمر برسانند.
نمودار افقی، نشان می دهد که بصورت میانگین مالکیت یک تیم در هر بازی چند درصد است
نمودار عمودی، نشان می دهد که بصورت میانگین تعداد گل های که یک تیم در یک بازی به ثمر رسانده چقدر است
این نمودار مربوط به رقابت‌های حذفی نیست؛ بلکه آمار ذکر شده به منچسترسیتی در لیگ برتر انگلیس، بارسلونا در لالیگای اسپانیا و آتالانتا در سری آ ایتالیا تعلق دارد. (تنها منچسترسیتی پپ گواردیولا موفق شد به قهرمانی در لیگ برتر انگلیس دست یابد.)
- ممکن است هنگامی که توپ را در اختیار دارید به در زمین سلطه داشته باشید.
نمودار عمودی، نشان می دهد که تیم های اروپایی چقدر در یک بازی در زمین سلطه داشته‌اند
نمودار افقی، نشان می دهد که بصورت میانگین مالکیت یک تیم در هر بازی چند درصد است
ناپولی تحت هدایت ساری خلاف منچسترسیتیِ پپ که قهرمان شد، به نایب‌قهرمانی سری آ دست یافت
نتیجه‌گیری
این پژوهشگر با استناد به نمودار دوم مدعی است با مالکیت پایین‌تر از 50% هم می‌توان حاکم توپ و میدان بود و بر حریفان کنترل داشت. مالکیت توپ براساس نمودار اول، امید گلزنی یک تیم را افزایش می‌دهد اما قهرمانی شما در یک تورنمنت داخلی قطعی نخواهد بود. تیم هایی که به دنبال گلزنی هستند، با در اختیار داشتن داشتن مالکیت توپ شانس بیشتری برای خلق موقعیت، تعداد کرنر، شوت به سمت چارچوب و حتی گرفتن پنالتی دارند. همچنین تیم هایی که در ضدحمله بازی می کنند، لحظاتی از بازی مالکیت توپ را بدست می گیرند تا به گل برسند. مدل بازی را فراموش نکنید.
مدل بازی یک تیم، DNA آن را شکل می دهد و برخاسته از فلسفه مربی، توانایی بازیکنان، فرهنگ یک تیم و .... است. غالبا در دنیای فوتبال مدرن تیم هایی که از نظر شاخص XG ،سطح بالاتری را به خود اختصاص داده را هجومی می نامند. با این حال در بخش پایانی بد نیست کمی با جزئیات دنیای مدرن در قالب یک دیدار فوق العاده جذاب آشنا شوید.
ابتدا برای بررسی شکل بازی و رویکرد فنی تیم رئال مادرید و منچسترسیتی از نقشه فنی بسیار مهمی به نام «PASSMAP» و یا «Passing Network» استفاده شده است. که پیش از این توسط نگارنده (شهاب شهابی) در اینجا توضیحات بیشتری از آن ارائه داده است. «Passing Network» نقشه‌ای است که مشخص می‌کند تیم همراه با توپ چه وضعیتی در طول 90 دقیقه داشته و هر بازیکن به طور میانگین چه عملکردی را به ثبت رسانده است. این میزان لمس توپ و بسیاری از گزارش‌های فنی دیگر، همگی در این نقشه قابليت رصد و تحلیل هستند.
- مکان بازیکنان به شکل میانگین حساب شده، بنابراین در جریان بازی ممکن است تغییر مکان بدهند.
- شعاع دایرهٔ اطراف بازیکن نشان می دهد حجم پاس های ارسالی یک بازیکن چقدر با سایر بازیکنان متفاوت است. بنابراین هر چقدر شعاع دایره بازیکنی بزرگ تر باشد، لمس توپ و حجم پاس های آن نیز بیشتر خواهد بود.
- خطوط سیاه رنگ، علاوه بر اینکه پاس های ارسالی و دریافتی بازیکنان با یکدیگر را نشان داده؛ به ارتباط آنها نیز توجه کرده است. برای مثال رودیگر مدافع رئال مادرید در دیدار رفت با کریم بنزما ارتباطی نداشت؛ ضمنا خطوط پر رنگ بار دیگر به حجم پاس های رد و بدل شده دلالت دارد.
- رنگ های موجود اطراف بازیکنان بر فاکتور «Obv» تاکید می کند و می گوید که عملکرد بازیکن مورد نظر تا چه اندازه برای تیم مثبت واقع شده است.
Passing Network دیدار دور رفت لیگ قهرمانان رئال مادرید و منچسترسیتی فصل 2023/2022
Passing Network متعلق به نیمه اول دیدار برگشت لیگ قهرمانان اروپا 2022/2023
می‌دانید که مدل بازی منچسترسیتیِ پپ با بازی مالکانه پیوند خورده است. ولی در رویکرد تاکتیکی این تیم در سانتیاگو برنابئو و اتحاد زمین تا آسمان متفاوت است. هنگام بازی در ورزشگاه سانتیاگو برنابئو، تنها چهار بازیکن منچسترسیتی در میدان خودشان باقی مانده اند. فقط کایل واکر، با رویکرد مثبت از نظر «Obv» ظاهر شده است. مالکیت 56 درصدی منچسترسیتی در دور رفت صرفا برای در اختیار داشتن توپ و میدان برای حفظ نتیجه تساوی به‌کار گرفته شد، با در نظر گرفتن XG [0/55] این بازی و منفی بودن ارزش پاس‌های نفرات هجومی سیتی این دیدگاه تایید می‌شود.
در دیدار برگشت در زمین منچسترسیتی، گواردیولا با رویکرد تهاجمیتری شاگردان خود را به زمین فرستاد، قسمت های قابل توجه دیدار برگشت شامل:
- انتقال کوین دی بروین به نیم فضا
- حضور فعال مانوئل آکانجی در برنامه های هجومی [مدافع سوئیسی با قرار گرفتن در زمین رئال مادرید پاس های هجومی و با ارزشی را توزیع کرد.]
- هالند و گریلیش نسبت به دیدار دور رفت به دروازه رئال مادرید نزدیک تر شده و خط دفاعی رئال مادرید مجبور به عقب نشینی شد.
روی فاریا، دستیار آقای خاص، اعتقاد داشت که اتفاقات زمین فراتر از داده‌های فنی است. بنابراین به اتفاقات درون مستطیل سبز نیز نیم نگاهی خواهیم انداخت.
پیشروی مدافع مدافع سوئیسی و همکاری با خط هافبک منچسترسیتی
قرار گرفتن هافبک بلژیکی در نیم فضا و استفاده از ضعف کاماوینگا در امور تدافعی
در هنگام به ثمر رسیدن گل اول بازی در دیدار برگشت اینجا، بخاطر عدم تخصص کاماوینگا در پست مدافع کناری لوکا مودریچ و تونی کروس برای کمک به هافبک فرانسوی از پست اصلی خود خارج می شوند. سپس با نفوذ جان استونز و در نهایت پاس کوین دی بروین در نیم فضا سیلوا گل اول بازی را به ثمر می رساند.
مودریچ و تونی کروس برای پنهان کردن نقطه ضعف مادرید در جناح چپ به خط دفاعی کمک کردند.
افزایش وظایف دفاعی بازیکنان خلاق رئال مادرید در دیدار برگشت باعث شد، حرکات انفجاری وینیسوس و لوکا مودریچ در دیدار برگشت به حداقل برسد.همچنین ۹ نفر از بازیکنان منچسترسیتی با مالکیت ۷۲درصدی توپ در نیمه اول به‌کار های تهاجمی پرداختند.
کاماوینگا برای گرفتن توپ از گریلیش، پست خود را ترک می کند و مدافعان میانی رئال بخاطر همین کمی به چپ متمایل می‌شوند.
کاماوینگا به طور غیر منتظره گریلیش را رها می کند و به خط میانی برمی گردد، با این حال فضای خالی در نیم فضا از چشم شاگردان پپ گواردیولا دور نمی ماند و تونی کروز نیز در رهگیری توپ ضعیف ظاهر شد.
تاکتیک دفاعی شاگردان کارلو آنچلوتی گرچه در نیمه اول 20 دقیقه توانست مقاومت کند اما مقابل یک تیم متخصص، گاهی اشتباهات فردی افرادی که در پست تخصصی خود بکار گرفته نمی‌شوند، باعث از بین رفتن انسجام دفاعی تیم‌تان شده و کار زیادی نمی‌توانید انجام دهید.نابغه اسپانیایی در دیدار برگشت، نشان داد که همچنان علاقه خاصی به نیم فضا در فوتبال دارد و اگر حریف نقاط ضعف خود را پنهان کند نیز او آماده است آن را نمایان کند.
منچسترسیتی با مالکیت توپ در دیدار برگشت نه تنها توانست صاحب میدان باشد بلکه با مدل بازی هجومی نیمه اول شاگردان خود را به میدان فرستاد. این نگرش علاوه بر ارزش پاس های منچسترسیتی در دیدار برگشت حتی در XG=[1/59] و XA=[1/90] به وضوح دیده می شود.
داده‌های فنی از Opta و Stats bombs استخراج شده است...
