اختصاصی طرفداری - در آستانه شروع مجدد رقابت های فوتبال در سراسر اروپا، فرصت مناسبی پیش آمده تا در قالب یک یادداشت فنی - پژوهشی، به موضوعی که مدت ها به کار روی آن علاقه داشتم، بپردازم.
فوتبال مدرن با سرعت در حال پیش روی است و سرمربیان صاحب ایده در تلاش هستند تا تیمشان از این لحاظ روز به روز پیشرفت کند. اما این فوتبال مدرن چه ویژگی هایی دارد و چه پارامترهایی می تواند نشان دهنده یک تیم باکیفیتِ مدرن در سطح اول فوتبال باشد. اصلا آیا می شود کیفیت فوتبال را تعریف کرد؟ همواره عقیده داشتم که زیبایی شناختی در فوتبال برای هر فرد، می تواند با فرد دیگر متفاوت باشد و نمی توان روی این مسئله برچسب زد. با این حال فوتبال مدرن، عقیده و نظر خودش را دارد و از نظر او، تیم هایی که ویژگی های مشخصی داشته باشند، باکیفیت ترین هستند.
در قالب این یادداشت فنی - پژوهشی قصد دارم با تعریف شش داده فنی پیشرفته و مطالعه آن، نزدیک ترین تیم ها در ارائه فوتبال مدرن و باکیفیت را مشخص کنم و به شما بگویم که در آستانه شروع مجدد رقابت های اروپایی، چه تیم هایی باکیفیت ترین، پویاترین و مدرن ترین فوتبال ممکن را در اروپا بازی می کنند. مجددا روی این سه واژه تاکید می کنم: باکیفیت ترین، پویاترین و مدرن ترین. هیچ قضاوتی درباره زیبایی و یا زشتی سبک های مختلف ندارم، گرچه نظر شخصی ام را می توانم عنوان کنم، اما در این یادداشت به آن نخواهم پرداخت. این پژوهش در سطح چهار لیگ معتبر اروپایی رخ می دهد. انگلیس، ایتالیا، آلمان و اسپانیا. لیگ فرانسه را از این پژوهش خارج کرده ام و علت آن هم اختلاف سطح بسیار معنادار پاری سن ژرمن با دیگر تیم هاست. شاید با خود بگویید که به همین علت باید بوندس لیگا را نیز از این پژوهش خارج کنم اما در این فصل ما شاهد یک لیگ رقابتی بوده ایم و در عین حال آلمان مهد سرمربیان صاحب ایده و مستعد است و کم لطفی خواهد بود اگر در پژوهش ما جایی نداشته باشند.
همان طور که گفتم شش داده فنی پیشرفته را به عنوان شاخص ها و پارامترهای نمره دهی انتخاب کرده ام که از نظر من می توانند وزن هر تیم را در ارائه فوتبال باکیفیت، پویا و مدرن مشخص کنند. این شش داده به طور دو به دو مکمل یکدیگر هستند و انتخابشان محصول سال ها مطالعه، آموزش و کار فنی رسانه ای در حوزه فوتبال است. بارها در دوره های مختلف مربی گری و آنالیز درباره آن صحبت شده و با بزرگ ترین مربیان و اساتید فنی دنیا روی آن بحث کرده ام. این شش داده فنی پیشرفته را در بخش اول معرفی می کنم، گرچه بخش اعظمی از این داده ها در یادداشت های فنی گذشته ام نیز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. پس از معرفی به مطالعه هر یک از این داده ها در سطح چهار لیگ معتبر اروپایی می پردازم و بهترین تیم ها از هر حیث را مشخص می کنم. در بخش بعد جدولی تجمیعی ارائه می کنم و در نهایت به تحلیل داده ها به طور مفصل می پردازم.
داده فنی پیشرفته اول «xG» است که بارها به آن پرداخته ام (اینجا). داده ای که می تواند ارزش واقعی موقعیت های گل یک تیم را در یک مسابقه فوتبال مشخص کند. این که یک تیم تا چه اندازه موقعیت های گل با کیفیت ایجاد کرده و تا چه اندازه بر بازی احاطه داشته است. داده دوم که مکمل این داده خواهد بود، «xGA» است. داده ای که در نقطه مقابل نشان می دهد هر تیم تا چه اندازه توانسته در بخش تدافعی موفق عمل کند و به تیم ها اجازه خلق موقعیت گل باکیفیت روی دروازه اش ندهد. مطالعه و تحلیل این دو داده در کنار یکدیگر بسیار حائز اهمیت است.
داده فنی پیشرفته سوم «Passes per sequence» است. داده ای که نشان می دهد هر تیم تا چه اندازه توانسته در هر مالکیت توپ، آن را به گردش دربیاورد، مالک باشد و حفظ کند. هر چه این عدد بیشتر باشد، به معنی احاطه بیشتر هر تیم در مالکیت توپ است. داده فنی مکمل این داده، «Build up attacks» (توضیح مفصل فنی) است. داده ای که حالا نشان می دهد کدام تیم توانسته از این مالکیت متوالی و طولانی توپ به بهترین شکل استفاده کند و روی دروازه حریفان ایجاد موقعیت داشته باشد. این داده فنی پیشرفته با ما می گوید یک تیم تا چه اندازه توانسته حملاتی را طراحی کند که نشات گرفته از بازیسازی، کارهای ترکیبی و پاس های متوالی است. حملاتی در این بخش محاسبه می شود (حملات منجر به زدن ضربه) که حداقل برای رسیدن به آن 10 پاس بین بازیکنان رد و بدل شده باشد.
داده فنی پیشرفته پنجم «PPDA» است که بارها به طور مفصل به آن پرداخته ام (اینجا و اینجا). داده مکمل و آخر نیز «High turnovers» است. داده ای که این بار نشان می دهد چه تیمی توانسته از شدت پرسینگ بالای خودش به بهترین شکل استفاده کند و توپ را در بالای زمین به طور کاربردی از حریف پس بگیرد.
پس از تعریف شش داده فنی پیشرفته، حالا به مطالعه وضعیت تیم های چهار لیگ معتبر اروپایی در هر بخش و پس از آن به طور تجمیعی می پردازم. ملاک ما پنج تیم برتر است و در نهایت نیز فهرست پنج تیم برتر از لحاظ ارائه فوتبال باکیفیت، پویا و مدرن را منتشر می کنم.
به تصویر زیر دقت کنید که وضعیت پنج تیم برتر در چهار لیگ معتبر اروپایی را از لحاظ داده فنی پیشرفته «xG» نشان می دهد. بایرن مونیخ، بارسلونا، سیتی، آرسنال و رئال مادرید به ترتیب پنج تیم برتر از لحاظ خلق موقعیت گل باکیفیت روی دروازه ها محسوب می شوند. این تیم ها به ترتیب توانسته اند باکیفیت ترین موقعیت های گل ممکن را روی دروازه حریفانشان تا اینجا خلق کنند.
تصویر بعد بهترین تیم ها از لحاظ داده «xGA» را نشان می دهد (هر چه عدد کمتر باشد، تیم وضعیت بهتری داشته). می بینیم که به ترتیب رم، ناپولی، لایپزیش، رئال مادرید و سیتی قرار گرفته اند. این تیم ها به ترتیب بهترین تیم ها در بخش تدافعی بوده اند و کمترین موقعیت گل باکیفیت روی دروازه شان خلق شده است.
تصویر سوم وضعیت را در داده «Passes per sequence» نشان می دهد. سیتی، رئال مادرید، بارسلونا، ناپولی و بایرن مونیخ، به ترتیب رتبه های اول تا پنجم را داشته اند. این ترتیبِ بهترین تیم ها از حیث حفظ و به گردش درآوردن متعدد توپ را نشان می دهد.
تصویر چهارم وضعیت تیم ها را از حیث «Build up attacks» مشخص می کند. به این معنی که چه تیم هایی توانسته اند بهترین استفاده را از مالکیت توپ متعدد و پرتعداد خود داشته باشند. سیتی، رئال مادرید، آرسنال، بایرن مونیخ و بارسلونا به ترتیب اول تا پنجم هستند.
تصویر پنجم وضعیت تیم ها را از لحاظ «PPDA» هویدا می کند. در وضعیتی شگفت انگیز می بینیم که به ترتیب رئال سوسیداد، بارسلونا، رایووایکانو، چلسی و بایرن مونیخ بهترین تیم ها از لحاظ شدت و فشار زیاد پرسینگ محسوب می شوند (هر چه اعداد کمتر باشد، عملکرد تیم بهتر بوده است).
تصویر ششم نیز وضعیت تیم را از لحاظ بهره کاربردی از پرسینگ نشان می دهد. اینکه کدام تیم ها توانسته اند بیش ترین توپ را در بالای زمین از حریف بربایند. آرسنال و بایرن به طور مشترک اول هستند، سیتی، اتلتیکو بیلبائو و ناپولی نیز در رتبه های بعدی قرار گرفته اند.
حالا به وضعیت تجمیعی این شش داده فنی پیشرفته می رسیم. اینکه کدام تیم ها در مجموع این شش داده توانسته اند بهترین باشند. این جدول نهایی است که برای ما مشخص می کند کدام تیم ها باکیفیت ترین، پویاترین و مدرن ترین فوتبال ممکن را در فصل جاری چهار لیگ معتبر اروپا، ارائه داده اند. منچسترسیتی رتبه اول را به خود اختصاص داده. آن ها در دو شاخص از شش شاخص موجود، رتبه اول را داشته اند، در دو شاخص رتبه سوم را داشته اند، در یک شاخص پنجم بوده اند و تنها در یک شاخص جایی در بین پنج تیم برتر نداشته اند. بایرن مونیخ در رتبه دوم قرار گرفته. آن ها نیز در دو شاخص بهترین بوده اند، در دو شاخص رتبه پنجم را داشته اند، یک بار چهارم شده اند و در یک شاخص نیز جایی در بین برترین ها نداشته اند. بارسلونا و رئال مادرید به ترتیب در جایگاه سوم و چهارم قرار گرفته اند. اختلاف بین دو تیم بسیار ناچیز است. هر دو تیم در دو شاخص دوم شده اند، در دو شاخص جایی در بین پنج تیم نداشته اند اما بارسلونا در یک شاخص سوم و در یک شاخص چهارم شده در حالی که رئال مادرید در یک شاخص چهارم و در یک شاخص نیز در رتبه پنجم قرار گرفته. در نهایت نیز آرسنال به عنوان پنجمین تیم برتر انتخاب شده. آن ها گرچه در سه شاخص در بین پنج تیم نبوده اند، اما در سه شاخص دیگر یک بار اول، یک بار سوم و یک بار نیز چهارم شده اند.
حالا به بخش فوق العاده مهم تحلیل داده ها و جدول نهایی می رسیم:
1- مطابق آن چیزی که همه مخاطبان حرفه ای فوتبال انتظار داشتند، منچسترسیتی با پپ گواردیولا توانسته باکیفیت ترین، پویاترین و مدرن ترین فوتبال ممکن را ارائه کند. پپ گواردیولا مدت هاست که در سیتی کار فنی می کند. تیم او تقریبا تمامی ویژگی های یک تیم مدرن را دارد. توپ را حفظ می کند، به گردش در می آورد، از بالای زمین پرس می کند، توپ را در بالا پس می گیرد، موقعیت گل باکیفیت ایجاد می کند و موقعیت گل باکیفیتی نیز روی دروازه اش به ندرت ایجاد می شود. این تعریف عامیانه فوتبال باکیفیت، پویا و مدرن در این روزهاست. شما می گویید او فقط با تیم های پرستاره می تواند کار کند؟ شاید درست باشد شاید هم خیر چون هنوز او را در تیمی همچون رم یا دورتموند ندیده ایم اما این تاثیری در حقیقت موجود ندارد. در هر صورت، پپ گواردیولا با منچسترسیتی، مدت هاست که باکیفیت ترین، پویاترین و مدرن ترین فوتبال ممکن را بازی می کند.
2 - بایرن با یولیان ناگلزمان، در مسیر صحیحی قرار داشت. سرمربی مدرن و صاحب ایده آلمانی پس از یک فصل کار فنی، در این فصل پیشرفت های خوبی داشت که البته مشخص نیست روی کدام تحلیل توسط مسئولان بایرن کارش نیمه تمام ماند. تیم ناگلزمان گرچه فعلا در لیگ از دورتموند عقب افتاده، اما از لحاظ فنی، فوتبال باکیفیتی را ارائه می کرد. آن ها در این فصل نزدیک ترین تیم به منچسترسیتی بوده اند و صد حیف که بچه های بالا (!) در مونیخ ما را از تماشای 180 دقیقه جدال گواردیولا و ناگلزمان محروم کردند. بایرن امیدوار است مسیر صحیح خود را با توماس توخل ادامه دهد و صد البته که توماس توخل از ویژگی های لازم برای طی کردن این مسیر، برخوردار است.
3 - بارسلونا و رئال مادرید استانداردهای فنی فوتبالشان را در این فصل بهبود بخشیده اند. آن ها البته با سیتی و بایرن اختلاف فنی قابل توجهی دارند اما توانسته اند خودشان را از لحاظ فنی پیشرفت دهند. ژاوی گرچه هنوز کار فنی زیادی پیش رو دارد، اما عملکردش در این فصل منفی نبوده با این حال در استانداردهای بارسلونا شما همواره با افرادی همچون گواردیولا مقایسه می شوید و سرمربی جوان هنوز راه فنی زیادی برای پیمودن دارد. رئال مادرید گرچه در رتبه چهارم قرار گرفته اما در دو شاخص مربوط به پرسینگ، نتوانسته وضعیت خوبی در بین بهترین ها داشته باشد. فوتبال رئال مادرید همچنان از لحاظ فنی جای کار دارد و مشخص نیست که فلورنتینو پرز تصمیم بگیرد این مسیر را با آنچلوتی طی کند.
4 - آرسنال با میکل آرتتا در این فصل سرانجام به آن چیزی که استحقاقش را داشت، نزدیک شده. سرمربی مستعد اسپانیایی پس از مدت ها کار فنی، حالا تیمش تبدیل به یکی از تیم های باکیفیت، پویا و مدرن اروپا گردیده و تماشای فوتبالش لذت بخش است. این محصول صبرِ صحیح، درست و به جا است.
5 - وضعیت سری آ از لحاظ فوتبال باکیفیت، پویا و مدرن، همان طور که بارها در محافل فنی مختلف به آن اشاره شده، بسیار بغرنج است. ناپولی در بین پنج تیم جایی ندارد اما اگر یک رتبه پایین بیاییم، رتبه ششم را به خود اختصاص داده. اما این مسئله کافی نیست. بهترین تیم ایتالیا در این فصل از لحاظ ارائه فوتبال باکیفیت، پویا و مدرن در بین چهار لیگ برتر اروپایی در رتبه ششم است و این اصلا برای کشوری مثل ایتالیا کافی نیست. آن ها اگر ناپولی را نداشتند، به کل از این پژوهش خارج می شدند. تیم های بزرگی همچون اینتر و میلان فاصله زیادی با استاندارهای روز فوتبال اروپا از لحاظ فنی دارند و درباره یوونتوس نیز در ادامه صحبت خواهم کرد که به کل از داستان پرت است.
6 - ژوزه مورینیو همچنان امضای تدافعی اش را دارد. تیم او بهترین از حیث اجازه ندادن به حریفان جهت خلق موقعیت گل باکیفیت بوده. با این حال در فوتبال مدرن، گل نخوردن، کافی نیست. اینجا پس از خروج مورینیو از تاتنهام اشاره کردم، که سرمربی پرتغالی اگر ایده هایش را عوض نکند، کار سختی برای موفقیت در تورنمنت های با فرمت لیگ خواهد داشت و این مسئله همچنان قابل ملاحظه است. اَبَر سرمربی سابق فوتبال دنیا با این فرمان، همچنان شانس خوبی در تورنمنت های حذفی دارد اما گزینه مناسبی برای قهرمانی در لیگ نخواهد بود چرا که استاندارهای فوتبال تیمش با استانداردهای روز در سایر شاخص ها به شدت فاصله دارد و بسیار بعید است شما در چنین شرایطی در فوتبال مدرنِ این روزها بتوانید قهرمان رقابت هایی با فرمت لیگ شوید (استثناهایی همچون دیگو سیمئونه البته وجود دارد).
7 - لالیگا با ورود مربیان مستعد و جوان همچون ایمانول آلگواسیل و آندونی ایرائولا توانسته خودش را از حیث ارائه بازی پرفشار بهبود ببخشد. حضور سوسیداد و رایووایکانو در جمع بهترین ها از لحاظ داده «PPDA» نشان می دهد که تا چه اندازه تیم ها به دنبال ارائه بازی پرفشار هستند. لالیگا از لحاظ تاکتیکی در حال پیشرفت است و این مسئله در حوزه پرسینگ بسیار معنادار جلوه می کند.
8 - منچستریونایتد با اریک تن هاخ، هیچ جایی را در این پژوهش به خود اختصاص نداده. این مسئله قابل انتظار بود. سرمربی هلندی در بخش های زیادی تیمش را بهبود بخشیده اما تبدیل آن ویرانه به ارث رسیده از اوله گونار سولسشر و نزدیک کردن آن به تیمی باکیفیت، پویا و مدرن بعید است که به این زودی ها از فردی با چوب جادو نیز بربیاید! با این حال روند اریک تن هاخ صعودی است و این امید می رود تا او بتواند این ویرانه را فصل آینده به استانداردهای لازم نزدیک کند.
9 - یوونتوس نیز ایضا با مکس الگری جایی در این پژوهش به خود اختصاص نداده. بارها از وضعیت فنی یوونتوس در این فصل زیر نظر الگری نوشته ام (اینجا و اینجا). این تیم احتمالا بی کیفیت ترین تیم بزرگ در سطح چهار لیگ مطرح اروپایی محسوب می شود. ژوزه مورینیو حداقل تیمش را در امور تدافعی ارتقاء داده اما الگری از این تخصص سابق خودش نیز بی بهره مانده. روزی پرزیدنت سابق قرار بود روش فوتبال یوونتوس را تغییر دهد و به این بهانه آنتونیو کونته را حذف کرد اما او حالا تیمی را پیش از استعفای اجباری اش تحویل داده که متعصب ترین طرفدارانش نیز در تورین به سختی توانایی تماشایش را دارند.
10 - دورتموند گرچه در صدر جدول رقابت های بوندس لیگا قرار گرفته اما جایی در این پژوهش ندارد. این مسئله نیز تا حدی قابل انتظار بود. ادین ترزیچ فصل نخستی است که تیم را عهده دار است و او نیز همچون اریک تن هاخ، به زمان بیشتری برای پیشرفت نیاز دارد. لایپزیش تنها تیمیست که به جز بایرن نامش در این پژوهش دیده می شود.
11- نبود لیورپول با یورگن کلوپ احتمالا مهم ترین مسئله غیر قابل انتظارِ این پژوهش است. سرمربی مدرن آلمانی در این فصل دچار مشکلات مختلفی بوده اما این مسئله باعث نمی شود که خللی در کیفیت کار او وارد شود. کلوپ در کنار گواردیولا بدون شک از مدرن ترین سرمربیان دنیا طی پنج سال اخیر بوده است با این حال لیورپولِ او این فصل از استانداردهای لازم برخوردار نبوده.
12 - در بین پنج تیم برتر، هیچ سرمربی دیده نمی شود که در فصل نخست حضور خود تیمش را به این استانداردها رسانده باشد. ژاوی با یک فصل و نیم، کمترین سابقه را در این بین دارد و دو سرمربی همچون گواردیولا و آرتتا نیز زمان زیادی در تیم های خود حضور داشته اند. این مسئله اهمیت کار فنی را نشان می دهد و اینکه هیچ استانداردی یک شبه ارتقاء پیدا نمی کند.
13 - این پژوهش به هیچ عنوان نمی تواند معیار مناسبی برای قضاوت تیم چلسی و سرمربی به نام گراهام پاتر باشد چرا که او نه تنها هیچ زمان مناسبی را در اختیار نداشته که حتی از حق انتخاب تام در جذب بازیکن نیز بی بهره بوده و بازيكنان به شكل فله اى در يك نيم فصل جذب شده اند. تنها در یک بخش نام چلسی دیده می شود اما انتظار می رود گراهام پاتر در صورت داشتن فرصت، فصل آینده بتواند کار فنی خودش را در این تیم آغاز کند.
بار دیگر تاکید می کنم که این یادداشت فنی - پژوهشی تنها سعی کرده تا به مطالعه باکیفیت ترین، پویاترین و مدرن ترین تیم های این فصل از رقابت های چهار لیگ معتبر اروپا بپردازد و هیچ بحثی در حوزه قدرت تیم ها و یا زیبایی شناختی سبک ها وجود ندارد. در تابستان و با پایان یافتن تمامی رقابت های اروپایی سعی خواهد شد تا با ارائه یادداشت های فنی - پژوهشی مشابه، دیگر ابعاد فنی نیز مورد بررسی قرار گیرد.
* داده های فنی پیشرفته از کمپانی مرجع Opta مطالعه و استخراج گردیده است.
