جدایی ورزش از سیاست شعار قشنگی به نظر می‌رسد اما تجربه نشان داده در عمل این‌گونه نیست و پیش‌تر فیفا بنا به دلایل سیاسی تصمیم به تحریم یا حتی تعلیق فوتبال چند کشور گرفته است.
طرفداری | این روزها اخبار زیادی در رابطه با احتمال حذف تیم ملی ایران از جام جهانی 2022 مطرح می‌شود. هفته گذشته بود که نشریه تلگراف بریتانیا در گزارشی خواستار اخراج تیم ملی ایران در جام جهانی 2022 شد. تلگراف در گزارشی مدعی شد در جنگ روسیه و اوکراین، ایران از روسیه پشتیبانی می‌کند چرا که روسیه در موج اخیر حملاتش علیه اوکراین از پهپادهای ساخت ایران استفاده کرده است. بنابراین فیفا باید ایران را از جام جهانی قطر کنار بگذارد. کریس برایانت، عضو پارلمان بریتانیا نیز گفته بود: «نهادهای ورزشی سراسر دنیا در هر رشته باید به شکلی دقیق مراقب دخالت مستقیم ایران و حمایت از دولت پوتین باشند. باید از چنین کشورهایی فرصت شرکت در رویدادهای ورزشی گرفته شود.»
شکایت فدراسیون فوتبال ایران از تلگراف به فیفا
پنج‌شنبه شب نیز کاوه صلح‌کل، خبرنگار و کارشناس اسکای اسپورتس انگلیس گفت درخواستی رسمی به شورای فیفا و جانی اینفانتینو، رییس فیفا ارسال شده تا فدراسیون فوتبال ایران فورا تعلیق شود و ایران حق شرکت در مسابقات جام جهانی 2022 را نداشته باشد. طبق صحبت‌های صلح کل، ارسال‌کنندگان نامه به فیفا مدعی شده‌اند فدراسیون فوتبال ایران، قوانین و اساسنامه فیفا را نقض کرده است چرا که خلاف توافق انجام شده میان فیفا و فدراسیون فوتبال در سال 2019، در حال حاضر زنان ایرانی حق ورود به استادیوم‌های فوتبال را ندارند. علاوه‌براین آن‌ها مدعی شده‌اند فدراسیون فوتبال ایران از سوی دولت کنترل می‌شود و وجود تبعیض جنسیتی برای ورود به استادیومها، دلیلی است که فیفا براساس قوانینی که خودش وضع کرده، باید ایران را از جام جهانی کنار بگذارد.
ساعاتی پس از این ماجرا، مهدی محمدنبی نایب رییس فدراسیون فوتبال ایران در مصاحبه‌ای گفت ورود به چنین مسائلی از نظر قانونی مشروعیت ندارد و با توجه به عملکرد خوب تیم ملی ایران در بازی‌های دوستانه مقابل سنگال و اروگوئه، آمریکا و انگلیس به دنبال حاشیه‌سازی هستند چون از نظر فنی کم آورده‌اند. نبی اطمینان دارد فیفا اصلا چنین درخواست‌هایی را بررسی نخواهد کرد.
این پایان ماجرا نیست؛ یک خبرنگار ایتالیایی به نام جولیو مولا از وب‌سایت کالچومرکاتو مدعی شده فیفا روز شنبه در «جلسه‌ای فوری» موضوع حذف تیم ملی ایران را به دلیل آن‌چه که نقض حقوق بشر عنوان شده، مورد بررسی قرار خواهد داد و ایتالیا فرصت حضور در جام جهانی را خواهد یافت. اگرچه خود ایتالیایی‌ها هم امید چندانی ندارند بتوانند فردا بلیت سفر به قطر را کسب کنند. اگرچه مهدی تاج رییس فدراسیون و صفی‌الله فغانپور کارشناس حقوقی فدراسیون مطمئن هستند فیفا اقدامی علیه ایران انجام نمی‌دهد و تیم ملی در جام جهانی حاضر خواهد بود. با تمام این اوصاف، آیا واقعا امکان حذف تیم ملی ایران در جام جهانی 2022 وجود دارد؟ فیفا پیش‌تر نشان داده می‌تواند با فدراسیون فوتبال کشورهایی که از قوانینش تخطی کند، برخورد انجام دهد.
مهدی تاج: حذف تیم ملی در دستور جلسه فیفا نیست
ماجرای حذف یوگوسلاوی از یورو 92
اکثر فوتبال‌دوستان پیگیر، ماجرای حذف یوگوسلاوی از یورو 92 در ده روز مانده به شروع رقابت‌ها را می‌دانند. در 31 می 1992، یوگوسلاوی از سوی یوفا از تمام رقابت‌های بین‌المللی کنار گذاشته شد تا دانمارک، تیم دوم گروه یوگوسلاوی به یورو 92 برسد. از قضا، دانمارک توانست قهرمان این مسابقات شود.
جنگ در یوگوسلاوی از ابتدای سال 1991 بر سر استقلال کرواسی و اسلوونی از دولت مرکزی بلگراد شروع شده بود اما کشیده شدن جنگ خونین به بوسنی، دلیل اصلی تحریم‌ها علیه یوگوسلاوی بود. به دنبال دستور شروع کشتار در سارایوو توسط ژنرال راتکو ملادیچ صرب در بهار 1992، شورای امنیت سازمان ملل در قطعنامه‌ای خواستار اعمال تحریم‌های همه‌جانبه علیه یوگوسلاوی شد. فیفا و یوفا پس از قطعنامه شورای امنیت، یوگوسلاوی را به علت جنگ داخلی از تمام تورنمنت‌های فوتبالی محروم کردند. یوگوسلاوی حدود یک سال درگیر جنگ بود اما تا پیش از قطعنامه شورای امنیت، نهادهای عالی فوتبال اروپا و جهان یعنی فیفا و یوفا، تصمیمی درباره تحریم یا اخراج یوگوسلاوی نگرفته بودند.
تحریم‌های ورزشی علیه روسیه
چند روز پس از حمله نظامی روسیه به خاک اوکراین، نهادهای بین‌المللی تصمیم گرفتند روسیه را به عنوان دولت متخاصم تحریم کنند و به دنبال شروع جنگ، فیفا و یوفا تصمیم گرفتند به دنبال افزایش فشارهای جهانی و سازمان ملل روی روسیه، تمام فعالیت‌های فوتبالی این کشور را به حالت تعلیق در بیاورند. فیفا در حالی این تصمیم را گرفت که ابتدا در نظر داشت صرفا تیم ملی روسیه را تحریم کند. ممنوعیت میزبانی مسابقات و ممنوعیت استفاده از نام کشور، سرود ملی و پرچم از جمله تحریم‌هایی بود که فیفا برای روسیه در نظر گرفته بود اما ساعاتی بعد و در پی افزایش فشارها، آن‌ها تصمیم به تعلیق کل فوتبال روسیه گرفتند. تیم ملی روسیه تا اطلاع ثانوی تعلیق است و در قرعه‌کشی مقدماتی یورو 2024 این کشور حضور نداشت.
تحریم‌های فیفا علیه فوتبال روسیه
روابط خوب ولادیمیر پوتین و جانی اینفانتینو
تحریم فوتبال بلاروس
در همان روزهای شروع جنگ روسیه و اوکراین، الکساندر لوکاشنکو رییس جمهور بلاروس از ولادیمیر پوتین اعلام پشتیبانی کرد و همین موضوع باعث شد بلاروس هم با تحریم‌هایی روبه‌رو شود. مشارکت بلاروس در جنگ روسیه علیه اوکراین باعث شد یوفا تیم ملی این کشور را از برگزاری مسابقات بین‌المللی خانگی منع کند و بازی‌های خانگی تیم‌های ملی و باشگاهی بلاروس باید بدون تماشاگر و در زمین بی‌طرف انجام شود. این نهایت تحریمی بود که اتحادیه فوتبال اروپا برای کشورِ پشتیبان روسیه به عنوان دولت متخاصم در نظر گرفت.
آیا فیفا در آستانه جام جهانی تصمیمی جنجالی می‌گیرد؟
تنها یک ماه تا شروع جام جهانی باقی‌مانده است؛ ماجراهای برگزاری جام جهانی در قطر خودش به اندازه کافی پر از جنجال بوده و احتمالا خواهد بود. فرایند انتخاب میزبان، کشته شدن تعداد زیادی از کارگران در جریان ساخت استادیومها و قوانین دولت قطر مبنی بر ممنوعیت نمایش نمادهای همجنس‌گرایی و نوشیدن مشروبات الکلی در اماکن عمومی باعث شده فیفا همین حالا نیز تحت فشارهای زیادی باشد. گرفتن تصمیمی جنجالی هم‌چون کنار گذاشتن یک تیم از بزرگ‌ترین تورنمنت فوتبال دنیا آن‌هم 30 روز مانده به شروع آن، قطعا مورد استقبال فیفا نخواهد بود.
جام جهانی 2022؛ ادامه سکوت قطری ها در قبال مرگ کارگران بریتانیایی
برهم نخوردن نظم تورنمنت برای فیفا اهمیت زیادی دارد. پیش از مطرح شدن شایعات حذف ایران از جام جهانی، فدراسیون فوتبال شیلی به فیفا و کمیته استیناف فیفا بابت حذف اکوادور از جام جهانی شکایت برد. شیلیایی‌ها مدعی بودند اکوادور از بازیکنی با پاسپورت جعلی به نام بایرون کاستیو در مسیر صعود به جام جهانی استفاده کرده است. مدارک اولیه شیلیایی‌ها نشان می‌داد کاستیو متولد و شهروند کلمبیا است که با پاسپورت اکوادوری بازی کرده اما در نهایت فیفا و کمیته استینافش حاضر نشدند شکایت شیلی را بپذیرند.
اکوادور از جام جهانی 2022 اخراج نمی‌شود؛ شکایت شیلی در کمیته استیناف فیفا رد شد
فیفا به خصوص در دوران ریاست جانی اینفانتینو نشان داده اهل مدارا است و با فدراسیون‌ها راه می‌آید. روابط بسیار خوب مهدی تاج، رییس فدراسیون فوتبال ایران با اینفانتینو در کنار مداراهای او در قضیه ورود زنان ایرانی به استادیومها و البته مواضع نه چندان سفت‌وسخت فیفا در قبال روسیه و بلاروس، باعث می‌شود در زمان نگارش این مطلب، شانس حذف تیم ملی ایران از جام جهانی قطر چندان بالا نباشد. پس از اتفاقات تلخ بازی ایران - لبنان که بانوان ایرانی نتوانستند فرصت حضور در استادیوم را به دست آورند، شایعاتی در خصوص حذف تیم ملی ایران از جام جهانی وجود داشت که اینفانتینو به میرشاد ماجدی، سرپرست وقت فدراسیون فوتبال اطمینان داد ایران از جام جهانی حذف نخواهد شد.
ایران از جام جهانی حذف نمی شود | گفتگوی کوتاه اینفانتینو و ماجدی
چه خطراتی تیم ملی ایران را تهدید می‌کند؟
با وجود احتمال بالای مدارای فیفا با فدراسیون فوتبال ایران در آستانه شروع جام جهانی، اعمال تحریم علیه فدراسیون فوتبال موضوعی بعید به نظر نمی‌رسد. این امکان وجود دارد که فیفا پس از برگزاری جام جهانی و به هم نخوردن نظم بزرگ‌ترین تورنمنتش به شکایات علیه فدراسیون فوتبال ایران رسیدگی کند.
دخالت ایران در جنگ روسیه و اوکراین بنا به ادعای تلگراف، می‌تواند برای فوتبال ایران خطرناک باشد اگرچه این ادعا از سوی وزارت خارجه ایران و مقامات روسی تکذیب شده است. حتی اگر این پرونده به شورای امنیت برود، احتمال محکومیت ایران با توجه به حق وتوی روسیه بسیار پایین به نظر می‌رسد و از این حیث، خطری فدراسیون فوتبال را تهدید نمی‌کند. با این‌حال ادعای تبعیض جنسیتی در ورود به استادیومها یا دخالت دولتی، موضوعی است که می‌تواند فیفا را دوباره علیه فدراسیون فوتبال، حساس کند.
غیر از این مسائل، فیفا برای تعلیق یک فدراسیون بیش از همه چیز، حتی جنگ، به نقض اساسنامه و دخالت دولتی حساس است. چند ماه پیش بود که فدراسیون‌های فوتبال زیمبابوه و کنیا به علت دخالت دولتی تا اطلاع ثانوی تعلیق شدند. تعلیق فدراسیون فوتبال کویت هم یکی از تعلیق‌های معروف فیفا بود که تقریبا یک نسل از فوتبال این کشور را نابود کرد. در سال 2015 فدراسیون فوتبال کویت به علت دخالت دولتی تا سال 2018 تعلیق بود که به تبع آن سهمیه حضور در جام ملت‌های آسیای 2019 را نیز به دست نیاورد. البته این تعلیق فیفا پس از تذکرهای چندین باره و تعلیق‌های کوتاه مدت انجام شده بود. فدراسیون فوتبال ایران سال گذشته نیز خطر تعلیق را حس می‌کرد چرا که شهاب عزیزی خادم، رییس پیشین فدراسیون فوتبال نتوانسته بود به قولش در راستای اصلاح اساسنامه عمل کند.
