سَنَندَج یکی از شهرهای کردستان ایران و بیست و یکمین شهر بزرگ ایران است. سنندج مرکز استان کردستان در غرب ایران است که در ارتفاع ۱٬۴۵۰ تا ۱٬۵۳۸ متری از سطح دریا و در منطقه ی کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای سرد و نیمه‌خشک دارد. این شهر از سمت غرب به کوه آبیدر، از سمت شمال به کوه شیخ معروف و از سمت جنوب به کوه سراج الدین محدود شده‌است و در منطقه‌ای به وسعت ۶/۳۶۸۸ هکتار گسترده است.
جمعیت این شهر بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال۱۳۹۵، برابر با ۴۱۲٫۷۶۷ تَن بوده است. سنندج در روز چهارشنبه ۸ آبان ماه ۱۳۹۸ از سوی سازمان یونسکو به‌عنوان "شهر خلاق موسیقی" شناخته شد و در جمع ۲۴۶ شهر شبکه شهرهای خلاق جهانی یونسکو و همچنین ۴۸ شهر خلاق موسیقی جهان ثبت شد. سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیت‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد و بازار در آن باقی مانده‌است؛ و دارای محدودهٔ بافت تاریخی-فرهنگی با وسعتی معادل ۱۱۲ هکتار است.
در سنندج، زبان کردی به‌عنوان زبان مادری و زبان فارسی به‌عنوان زبان آموزش و مکاتبات رسمی، توسط اهالی شهرستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. شهر سنندج را به علت واقع شدن در دامنهٔ کوه، در قدیم سنه می‌خواندند و چون قلعه آن از لحاظ نظامی اهمیت زیادی داشته، آن را سنه‌دژ (قلعه‌ای در پای کوه) می‌نامیدند که کم‌کم به سنندج بدل شد. ژاک دمورگان که در اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه به ایران آمده، همه‌جا از این شهر با نام سنه یاد کرده‌است.
سابقهٔ سکونت در محل کنونی شهر سنندج (سنه یا سنه‌دژ) به گذشته‌های دور بازمی‌گردد. با این وجود شهر جدید سنندج در دورهٔ صفوی و در روزگار شاه‌صفی در سال ۱۰۴۶ هجری قمری توسط سلیمان‌خان اردلان پایه‌گذاری شده‌است. نام سنه به احتمال زیاد از ریشه اوستایی گرفته شده‌است. تا قبل از دوره قاجار از این شهر به‌عنوان سنه یاد می‌شده‌است اما بعد از این دوره به سنندج تغییر نام پیدا کرد.
پس از انهدام قلعه حسن‌آباد، در سال ۱۰۴۶ هجری قمری در زمان حکومت شاه صفی، سلیمان‌خان اردلان پسر تیمورخان اردلان از بستگان مورد اعتماد شاه صفی به کردستان آمد، مرکز ایالت کردستان را از حسن‌آباد به سنندج انتقال داد و شهر سنندج را در محل روستای سینه پی نهاد و دژ حکومتی را بر بالای تپه‌ای به بلندای ۲۰ متر در کنار روستای سینه (که امروزه به باشگاه افسران معروف است) را ساخت و در بیرون و پیرامون دژ؛ خانه، گرمابه و بازار و مسجدی ساخت و یک رشته کاریز نیز در دشت «سرنوی» پی نهاد و آب آن را به شهر و میان قلعه آورد. دژی را که «سلیمان خان» بنا نهاد «سنه دژ» نامید که بر اثر گذشت زمان و تلفظ‌های گوناگون به «سنه دج» و سپس «سنندج» دگرگون شد. بنای اصلی آن از زمان خسروخان اول تا امان‌الله خان اول طول کشید. حسنعلی خان اردلان، والی سنندج در سال ۱۱۱۶ هجری قمری درمیان قلعهٔ حکومتی چند تالار و عمارت بنیان می‌کند و سپس مسجد و مدرسه‌ای بزرگ در شهر سنندج بر پا می‌کند که دو منار بلند داشته‌است. این دو منار یک صد سال پا بر جا بود که در زمان «امان‌الله خان اردلان» والی کردستان که مردی سخت مذهبی و تندرو بود از جای درآمد و به جای آن مسجد و دو منار و باغی به نام فردوس ساخت.
سنندج، مرکز استان کردستان با مساحت ۶/۳۶۸۸ هکتار در غرب ایران و در بخش جنوبی استان کردستان قرار دارد. آب و هوای شهر سنندج سرد و نیمه خشک و متمایل به مرطوب است. در فصل بهار و تابستان هوای معتدل دارد. متوسط دمای سنندج در بهار ۱۵٬۲۰، در تابستان ۲۵٬۲۰، در پاییز ۱۰٫۴۰ و در زمستان ۱٫۶۰- درجهٔ سانتی‌گراد است. حداکثر دما در تیر حدود °۴۴ و حداقل آن در بهمن، °۱۳٫۵- درجهٔ سانتی‌گراد است. بارندگی سالانه به‌طور متوسط ۵۰۰ میلی‌متر بوده و حداکثر روزانه، ۶۱ میلی‌متر است.
شهر سنندج مقر طوایفی از اردلان، مردوخی‌ها، صادق وزیری، ناهید، کامکارها، کمانگرها، نقشبندی، شیخ الاسلامی، اردلان، وزیری، صادق وزیری، وکیل، تیمون، هاشمی، لله خانی، (قطبی)، مردوخی، میربابان، بابان، سروش، گله داری (گله خانی)، طلائی، بوده‌است. ساکنان سنندج، کرد هستند که به زبان کردی به گویش اردلانی تکلم می‌کنند.
لهجه رایج در استان کردستان لهجه اردلانی (شاخه ای از زبان کردی) نام دارد که در سنندج و شهرهای اطراف رایج است اما مکریانی گویش دیگر از کردی است که در شهرستان‌های پیرانشهر، مهاباد، بوکان، بانه، سردشت و اشنویه (مکریان) رایج است. دین مردم سنندج اسلام و پیرو مذهب تسنن از شاخه شافعی می‌باشند، درصدی از اردلان‌ها نیز پیرو مذهب تشیع هستند. اقلیت‌های مسیحی (کاتولیک) و کلیمی نیز وجود داشته که طی چند سال گذشته از کشور مهاجرت کرده‌اند. در گذشته ارمنی‌ها و آشوری‌ها نیز در این شهر زندگی می‌کردند اما با گذشت زمان از سنندج مهاجرت کردند. مدارس آلیانس در سال ۱۳۱۶ هجری قمری در سنندج مانند شهرهای همدان، اصفهان، شیراز و کرمانشاه که بیشترین تعداد یهودیان را داشتند، تأسیس شدند. یک محله کامل برای یهودیان وجود داشته و قسمت اعظم تجارت منطقه را در دست داشتند. در زمان‌های قدیم، ۳ یا ۴ کنیسه وجود داشت ولی هم‌اکنون دو کنیسه فعال است. یک کنیسه قدیمی هم در سنندج وجود دارد که در حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. در کنیسه سنندج، میتوان قدیمی‌ترین نُسَخِ سفر تورات را یافت، که ناب‌ترین پوست آهو را دارا است و جوهر آن از جوهر چینی است. شغل یهودیان قدیمی در سنندج، پارچه‌فروشی و خرازی بوده‌است. همچنین، بعضی از بناهای قدیمی سنندج، کار یهودیان قدیمی سنندج است.
زبان مردم سنندج کردی سورانی و با لهجه اردلانی می‌باشد. جمعیت شهر سنندج در سال ۱۳۳۵ برابر با ۴۰٬۶۴۱ نفر با ۷٬۹۰۰ خانوار بوده‌است. در سال ۱۳۴۵ جمعیت شهر به ۵۴٬۵۷۸ نفر و ۱۵٬۱۰۶ خانوار رسیده‌است. نرخ رشد جمعیت در این دوره ۲٫۹۹ درصد بوده‌است که در مقایسه با نرخ رشد سایر مراکز استان‌ها در کشور نرخ رشد بالایی می‌باشد. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر سنندج در این سال بالغ بر ۳۳۱٬۴۴۶ نفر بوده که از این تعداد ۱۷۱٬۷۲۳ نفر مرد و ۱۷۱٬۷۲۳ نفر زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۸۱٬۳۸۰ خانوار بوده‌است.
دین مردم سنندج اسلام با مذهب سنی شافعی است. همچنین در سنندج هنوز تعداد اندکی از یهودیان به جا مانده‌اند. همچنین تعدادی از اردلان‌های اهل تشیع در این شهر زندگی می‌کنند و تعدادی مهاجر که اکثریت آن‌ها از شهرهای بیجار و موکریان و کرمانشاهان به این شهر آمده‌اند. بر اساس اعلام شهرداری سنندج در تاریخ ۹ آبان ۱۳۹۸ این شهر به‌عنوان یکی از شهرهای خلاق بخش موسیقی از سوی یونسکو به ثبت جهانی رسید. مردم سنندج نیز مانند دیگر مردمان کُرد جشن‌های چهارشنبه سوری و نوروز را به نام یک جشن ملی و باستانی جشن می‌گیرند.
نمایش فیلم در سنندج پیش از افتتاح رسمی نخستین سالن، از سال ۱۳۲۰ در مکان «باغ ملی» (سه راه طالقانی کنونی) با دستگاه آپارات سیار بر روی زمین و بدون صندلی در کنار حوض باغ ملی آغاز شد. نخستین سینمای رسمی سنندج، «سینما فردوسی» بود که در زمین باشگاه قدیم ارتش (بان باشگاه) با آپارات زغالی، در سالنی با ظرفیت ۲۰۰ نفر، به نمایش فیلم‌های هندی و مصری به صورت صامت می‌پرداخت. قیمت بلیط این سینما تنها یک ریال بود. هم‌اکنون پردیس سینمایی بهمن سنندج وابسته به حوزه هنری با سه سالن نمایش به ترتیب دارای ۵۶۹، ۱۳۰ و ۶۰ صندلی در تاریخ ۱۰ مهر ماه ۹۱ به‌عنوان بزرگترین پردیس سینمایی غرب کشور و یکی از مجهزترین سینماهای کشور و همین‌طور سینما شیدا سنندج با یک سالن نمایش در حال کار بود که متأسفانه به دلیل مشکلات مالی پاییز ۹۷ تعطیل شد.
یک جشنواره سالانه موسیقی و اختصاصی برای ساز کوبه‌ای دف است که دبیرخانه دائمی آن در شهر سنندج قرار دارد. این جشنواره از سال ۸۴ به صورت استانی کار خود را شروع کرد، در سال ۸۶ به صورت سراسری ادامه یافت اما در نیمه دولت اول محموداحمدی نژاد تا پایان دولت دوم وی حمایت از جشنواره قطع شد که این خود باعث توقف جشنواره شد، در سال ۱۳۹۳ جشنواره احیا شد و توانست به کار خود ادامه دهد. هفتمین دوره جشنواره در سال ۱۳۹۶ به یک جشنواره بین‌المللی تغییر یافت.
شهر سنندج دارای ۱۱ هتل می‌باشد که یک هتل در حال ساخت ۵ ستاره به نام هتل بین‌المللی لاله دارد؛ که در بام سنندج و در آبیدر و رو به شهر در حال ساخت است. همچنین سنندج دارای یک هتل چهار ستاره به نام هتل شادی است که با تمامی امکانات رفاهی و گردشگری آماده پذیرایی و استقبال از گردشگران داخلی و خارجی خواهد بود.
موزه سنندج (عمارت سالار سعید)، خیابان امام خمینی. معماری و ساخت این ساختمان موزه خود نشان از معماری عصر قاجاریه دارد. زیر زمین موزه به شکل حوض خانه ساخته شده و دارای سقف گنبدی شکل با تزیینات و آئینه کاری است و در همین قسمت شاه نشین و حوض سنگی به شکل شش ضلعی ساخته شده‌است. جالب‌ترین قسمت موزه ارسی بزرگ تالار است که ۴سال صرف ساختن آن شده‌است. موزه سنندج بخش باستان‌شناسی و مردم‌شناسی است که در بخش باستان‌شناسی آن اشیای دوره‌های مختلف از ماقبل تاریخ تا دوره قاجار نگهداری می‌شود. در میان اشیای پیش از تاریخ، بخش پیه‌سوزهای مکشوفه از بانه بسیار قابل توجه هستند. موزه تاریخ طبیعی، خیابان فلسطین. این موزه وابسته به آموزش و پرورش استان کردستان می‌باشد. موزه در برگیرنده پیکره جانوران گوناگون منطقه کردستان است که به صورت علمی تاکسیدرمی (خشک) شده و در ویترین‌های مخصوص به نمایش درآمده‌اند.
از عمارت و خانه‌های تاریخی شهر سنندج میتوان به عمارت خسروآباد، موزه سنندج، عمارت مشیر دیوان، عمارت امجدالاشراف، عمارت وکیل الملک، عمارت احمدزاده، عمارت سرهنگ آزموده اردلان، عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام، عمارت ملک التجار، مجموعه عمارت شیخ محمد باقر غیاثی، عمارت سالار سعید (موزه سنندج)، عمارت آصف وزیری (خانه کرد)، خانه پیر مرادی، خانه معمار باشی، خانه آیت‌الله شیخ محمد مردوخ کردستانی، خانه گله داری و خانه مجتهدی اشاره کرد. مشهورترین و تاریخی‌ترین بازارهای سنندج عبارت اند از بازارتاریخی سنندج و بازار سرتپوله. بازار سنندج در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال ۱۰۴۶ ه.ق همزمان با مرکزیت شهر سنندج به‌عنوان مرکز حکومت اردلان‌ها ساخته شده‌است. پلان این بازار به صورت مستطیل بزرگی است که در اثر خیابان کشی دوران حکومت پهلوی به دو بخش تقسیم شده و بخش شمالی آن بازار سنندجی است و بخش جنوبی آن بازار آصف نام گرفته‌است.
از حمام‌های تاریخی سنندج میتوان به حمام شیشه، حمام خان، حمام صلاحی، حمام عبدالخالق، حمام عمارت آصف، حمام عمارت ملالطف الله شیخ الاسلام، حمام وکیل الملک، اشاره کرد. از محلات رسمی شهری سنندج میتوان به پل بند (نظام‌آباد)، چهارباغ، تازآباد، سرتپوله، آغه‌زمان، قطارچیان، قلعه چهارلان، میدان اقبال، پادگان، اکباتان، عباس‌آباد، مردوخ، شالمان، تختی، شهرک بهاران، پاسداران (۶ بهمن)، کلکه جار، جار نصرالله‌خان، مبارک‌آباد، جورآباد بالا و پایین، تقتان، شریف‌آباد، بردشت، گریاشان، گلشن، پیرمحمد و بهارمست اشاره کرد.
از سایر محلات شهر که بعدها و با گسترش شهر به سنندج پیوستند میتوان به فرجه، حاجی‌آباد، چم حاجی نسه، تپه شیخ محمد باقر، گردی گرول، غفور (زورآباد پیشین)، تقتقان، کانی کوزله، کمربندی، شهدا (فرح) و عباس‌آباد اشاره کرد. از شهرک‌های جدید این شهر:شهرک ساحلی.شهرک ۵آذر. شهرک معلم. شهرک مولوی میتوان نام برد.
در تاریخ ۰۲–۰۷–۱۳۹۲ دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در سنندج به افتتاح رسید. این دفتر در ساختمان استانداری کردستان واقع در خیابان امام خمینی واقع شده‌است. شهرداری سنندج، مؤسسه عمومی غیردولتی است که در ۱۳۰۰ خورشیدی با نام بلدیه ایالت کردستان، تأسیس شد و اداره شهر سنندج را به عهده دارد. مسئولیت اداره این سازمان با شهردار سنندج است که پیش از این با حکم وزیر کشور ایران منصوب می‌گردید اما اکنون از طریق آرای شورای شهر سنندج انتخاب می‌شود. ساختمان شهرداری سنندج اولین ساختمان شهرداری سنندج به شیوه مدرن است که در زمان مصدق ساخته شده‌است. شهردار حشمت اله صیدی است.
شهر سنندج دارای نیروگاه سیکل ترکیبی و کارخانه‌های متعدد است. شرکت تراکتورسازی کردستان نیز که در سنندج مستقر است در تاریخ ۱۵/۴/۸۴ به ثبت رسیده‌است و در حال حاضر تراکتورهای موردنیاز استان‌های غرب ایران را تأمین می‌کند. صنایع کارخانه‌ای نساجی، کفاشی، چرم‌سازی، تولید شیر پاستوریزه، کاغذسازی، تولیدات شیمیایی، تولیدات برق و الکترونیک و فلزی، تولیدات کانی غیر فلزی، فراورده‌های غذایی و داروسازی از جمله صنایع شهرستان سنندج هستند. بسیاری این کارخانه‌ها به دلایل مختلف ورشکست و تعطیل شده‌اند و کارکنان آن‌ها نیز از کار بیکار شده‌اند. در این شهرستان معادن زیادی نیز وجود دارد که به علت مرغوبیت جنبه صادرات دارند.
شهر سنندج یکی از مراکز مهم قالی‌بافی ایران است که قالی‌های آن به صورت بسیار ظریف و تک‌پود با گره متقارن بافته می‌شود. سد مخزنی وحدت (قشلاق)، که در ده کیلومتری شمال شهر بر رودخانه قشلاق احداث شده و دریاچه وحدت را به وجود آورده‌است، آب آشامیدنی اهالی سنندج را تأمین می‌کند. مجتمع پتروشیمی کردستان در جاده سنندج- کرمانشاه و در فاصله ۶ کیلومتری سنندج و در مجاورت روستای «سرنجیانه» سنندج واقع است و بزرگترین واحد صنعتی این شهر به‌شمار می‌رود. این مجتمع در اسفند ۹۵ به بهره‌برداری رسید. مجتمع پتروشیمی کردستان، یکی از ۸ مجتمع پتروشیمی‌است که در مسیر خط لوله اتیلن غرب، در استان‌های غربی ایران ساخته می‌شود. نیروگاه سیکل ترکیبی سنندج شامل چهار واحد گازی و دو واحد بخار با ظرفیت نامی ۹۵۶ مگاوات در هفت کیلومتری این شهر قرارداد. فرودگاه بین‌المللی سنندج در جنوب شرقی شهر سنندج و در ابتدای جاده سنندج – کرمانشاه قرار گرفته‌است. در حال حاضر در نوبت صبح روزانه یک پرواز از سنندج به تهران و بلعکس توسط شرکت آسمان و در نوبت بعد از ظهر نیز یک پرواز توسط هواپیمایی قشم از سنندج به تهران و بالعکس انجام می‌شود.
طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی ردیفی مستقل تحت عنوان مطالعه و احداث راه‌آهن همدان - سنندج در در بودجه سال ۱۳۸۴ ایجاد شد.[۶۸] طبق اعلام معاون ساخت و توسعه راه‌ها وزارت راه و شهرسازی در تاریخ ۱۹ آبان ۱۳۹۸ این پروژه ۳۲ درصد پیشرفت داشته‌است، طبق گفته محمدباقر نوبخت که با اتمام این طرح تا پایان سال ۱۳۹۹ سنندج به شبکه سراسری ریلی ایران متصل خواهد شد. سنندج دارای دو پایانه مسافربری مرکزی و شمالغرب است. در این دو پایانه ۲۴ تعاونی فعال هستند که ۱۳ تعاونی اتوبوس رانی، شش تعاونی مینی بوس رانی و پنج تعاونی سواری آماده خدمت رسانی به مسافران هستند. بیش از ۳۲۰۰ تاکسی در سنندج فعالیت دارند.
در سال 98، شهر سنندج از سوی سازمان جهانی یونسکو به عنوان "شهر خلاق موسیقی" برگزیده شد. این موضوع به دلیل تنوع و غنای بالای موسیقی در این شهر است که به جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و زندگی مردم تبدیل شده و شما در مراسم و مناسبت‌های مختلف، از جشن‌ها و شادی‌ها گرفته تا عزاداری‌ها، مراسم مذهبی و گردهمایی‌ها، حتما شکلی از موسیقی را می‌بینید. اصیل‌ترین سازها در موسیقی کردی سرنا و دهل است و دف و تنبور نیز جایگاه ویژه‌ای در موسیقی کردی دارد. از جمله مشهورترین خوانندگان کرد میتوان به سهراب پورناظری، ناصر رزاری، حسن زیرک، محمد ماملی و شهرام ناظری اشاره کرد. وساز دف در میان مردم سنندج و کردستان، جایگاه ویژه‌ای دارد و از این استان به عنوان پایتخت دف نوازان ایران یاد می‌شود. به همین منظور، هر سال جشنواره موسیقیایی و اختصاصی برای ساز کوبه‌ای دف با حضور هنرمندان در شهر سنندج برگزار می‌شود. این جشنواره در ابتدا به صورت استانی کار خود را آغاز کرد، در ادامه به صورت سراسری برگزار شد و در نهایت به یک جشنواره بین‌المللی تغییر ماهیت داد. خوب است بدانید هر سال، به مناسبت آغار جشنواره بین‌المللی دف نوای رحمت، در پارک شانو سنندج، مراسم بزرگ دف‌نوازی با عنوان آوای دوست با حضور صدها دف‌نواز از سراسر کشور برگزار می‌شود.
نمی توان صحبتی در مورد یکی از شهرهای کردنشین ایران داشت و سخنی از رقص کردی به میان نیاورد. رقص کردی یا "هه‌لپه‌پرکی" رقصی دسته‌جمعی و نیم‌دایره‌وار است که در آن رقصندگان از چپ به راست حرکت و شخصی به نام "سرچوپی کیش" رقصندگان را با هم هماهنگ می‌کنند. این شخص اولین نفر از سمت راست گروه است و دستمالی در دست دارد و گروه را در ریتم، سرعت و شور رقص هدایت می‌کند. لباس کردی یکی دیگر از اجزای مهم فرهنگ مردم کرد است که به عنوان یکی از زیباترین، متنوع‌ترین و پوشیده‌ترین لباس‌ها در سطح ایران و حتی جهان شناخته می‌شود. این لباس‌ها امروزه بیشتر در جشن‌ها و مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرد و شامل تن‌پوش، سرپوش و پای‌افراز، هم برای مردان و هم برای زنان می‌شود. لباس کردی بسته به فصل، نوع کار و مراسم با یکدیگر متفاوت است.
سوغات و صنایع دستی سنندج:
- قالی و گلیم: قالی‌بافی یکی از مهمترین صنایع‌دستی سنندج است و گلیم سنه (قابل استفاده از هر دو طرف) کردستان نیز یکی از مشهورترین گلیم‌هایی ست که در شهر سنندج می‌توانید پیدا کنید.
- گیوه یا کلاش
- محصولات چوبی مانند تخته نرد، تخته شطرنج، قلمدان و ...
- ابزارآلات موسیقی مانند دف و تنبور
- انواع شیرینی به ویژه شیرینی کنجدی (در دو نوع شکری و گزانگبین)، کاک، نان برنجی، باقلوای سنتی و ...
- لباس محلی کردی
- بادام سوخته و سقز
غذاهای محلی سنندج:
قایرمه یا کنگر سوخاری: کنگر یا کرفس، آرد، زیره، تخم مرغ، آب یا شیر، کره و زعفران از مواد اصلی این غذا هستند و با کته یا نان سرو می‌شود.
شیش کباب: نوع خاصی از کباب که در کردستان طبخ می‌شود و ماده اصلی آن گوشت گوساله یا گوسفند، نعنای تازه، فلفل، زعفران، سیر و پیاز است.
خورش ریواس: ریواس در مناطق کوهستانی کردستان فراوان است و مردم این منطقه با این گیاه، گوشت گوسفندی، پیاز و سبزی یکی از غذاهای مشهور این خطه را می‌پزند.
خورش تره کردی: این خورش ترکیبی از گوشت، تره، پیاز، رب گوجه، زرشک و ادویه های معطر است و یکی از غذاهای خوشمزه کردی محسوب می‌شود.
آش دانه لوکانه: از غذاهای مناسبتی خطه کردستان است و در زمان رویش دندان‌های شیری کودکان بیشتر پخته می‌شود.
کلانه: از معروف‌ترین نان‌های محلی کردستان است و بیشتر در فصل بهار پخته می‌شود. مهمترین ماده به کار رفته در این نان پیازچه یا پیرچک است و معمولا با دوغ سرو می‌شود.
شلکینه: یکی دیگر از نان‌های محلی کردستان که با آرد، شیر، تخم مرغ و شکر تهیه می‌شود.
آش عدس بلغور: عدس، بلغور گندم، پیاز، سیب زمینی و ادویه مواد اولیه مورد نیاز برای طبخ یک آش خوشمزه هستند که در کردستان طبخ می‌شود.
آش هالاو: آش هالاو که آبگوشت غوره نیز خوانده می‌شود یکی از غذاهای خوشمزه شهر سنندج است و معمولا در پاییز و زمستان طبخ می‌شود.
جاذبه های سنندج
مسجد جامع سنندج: یکی از بناهای کهن شهرستان سنندج، مسجد جامع این شهر است که با توجه به اسناد موجود، به نظر میرسد، ساخت آن در دوران قاجاریه و به فرمان والی کردستان، امان‌الله خان، انجام شده است. تاریخ ساخت این مسجد که به دارالاحسان نیز شهرت دارد، سال ۱۲۲۸ هجری قمری است که متشکل است از دو ایوان، یک حیاط در مرکز، ۱۲ حجره در اطراف حیاط برای طلاب، شبستانی بزرگ با ۲۴ ستون، سرستون‌های مزین به بخش زیادی از قرآن مجید که در پیرامون شبستان قرار گرفته است. از دیگر تزیینات قابل‌توجه در این مسجد کهن، میتوان به استفاده از کاشی‌های هفت‌رنگ در دیوارها و کاربرد سنگ مرمر در ازاره‌ها اشاره کرد.
عمارت آصف‌خان وزیری (خانه کرد): در مرکز شهر سنندج، یکی دیگر از جاهای دیدنی استان کردستان قرار دارد که به عمارت آصف‌خان وزیری شهرت یافته است. این بنای کهن در دوران صفویه احداث شده و در دوره‌هایی همچون قاجاریه و پهلوی اول، بخش‌هایی به آن افزوده شد. این خانه در مساحتی بالغ بر ۴۵۰۰ متر مربع و متشکل از سردر ورودی به‌شکل نیم‌هشتی، تالار تشریفات، ایوان ستون‌دار، ارسی، یک رشته قنات، حمام خصوصی، حیاط مرکزی، حیاط مستخدمین، رواق و ... است که میتوان معماری زیبا و هنرمندانه ایرانی را در جای‌جای آن با تزیینات چشم‌نواز، مشاهده کرد. این بنا اخیرا به موزه تغییر یافته و از آن به خانه کرد یاد می‌شود.
حمام خان: قطعا یکی از زیباترین بناهای تاریخی باقی‌مانده در شهرستان سنندج، عمارتی است که به حمام خان شهرت دارد. این بنا در بافت قدیمی و هسته مرکزی سنندج قرار گرفته است. با توجه به کتبیه حمام، قدمت آن متعلق به دوران حکومت امان‌الله خان اردلان از والیان کردستان است. این حمام نیز همانند دیگر حمام‌های ایرانی، متشکل از سردر ورودی، هشتی، سربینه (حمام سرد)، خلوتی، سرویس‌های بهداشتی، آب‌انبار، تون، خزینه، میان‌در و بینه یا حمام گرم است. وجود آب‌نماهایی زیبا در حمام سرد، حمام گرم و خلوتی‌ها که در کف قرار دارد، از ویژگیهای این بنای تاریخی است. از دیگر خصوصیات قابل‌توجه در حمام خان، تزیینات انجام شده آن است که بسیار زیاد و پرکار و به‌صورت آهکبری با نقش‌هایی متنوع و کاشیکاری‌هایی هفت‌رنگ صورت گرفته است.
عمارت خسروآباد: عمارت خسروآباد یکی دیگر از جاهای دیدنی سنندج است که به قطعیت نمی‌توان تاریخ احداث ساختمان اولیه و باغ آن را بیان کرد. اما برخی از منابع تاریخی تاریخ ساخت آن را به دوران حکومت خسروخان اول اردلان که متقارن با حکومت کریم‌خان زند است، نسبت می‌دهد. جالب است بدانید که در این عمارت کتبیه‌ای وجود دارد که روی آن، نام فتحعلی‌شاه قاجار به‌همراه امان‌الله خان و سال ۱۲۲۳ هجری قمری، حک شده است. به نظر میرسد که از این بنا به‌عنوان مقر حکومت والیان اردلان استفاده می‌شد. این مجموعه زیبا و باشکوه تاریخی متشکل از دو بخش اصلی همچون قصر سلطنتی و ساختمان شرقی، حمام، اطاق قاپچیان و اطاق خدمتکاران است. از ویژگیهای معماری و تزیینات انجام شده در این عمارت، میتوان به گچبری، آجرکاری اروسی‌ها و حوض صلیبی چلیپا شکل بسیار زیبا اشاره کرد.
مجموعه تفریحی پارک آبیدر: مجموعه تفریحی پارک آبیدر که با نام پارک کوهستانی آبیدر نیز شهرت یافته است، در واقع معروف‌ترین و محبوب‌ترین تفرجگاه موجود در شهرستان سنندج است که در قسمت غرب و در بین کوه‌های آبیدر جای گرفته است. پارک آبیدر از کوه‌های آبیدر بزرگ و کوچک تشکیل شده که هرکدام به‌ترتیب دارای ارتفاعی بالغ بر ۲ هزار و ۲۵۰ و ۲ هزار و ۳۵۰ متر است. آبیدر به‌معنای مکانی است که از آن آب بسیاری جاری می‌شود و به‌دلیل حضور چشمه‌های بسیاری که در این کوه قرار دارد، آن را آبیدر نام نهاده‌اند. اشراف کامل به شهر سنندج از فراز این پارک زیبا، چشم‌اندازی فوق‌العاده را ایجاد کرده که در اکثر ایام سال، میزبان مسافران و گردشگران از سراسر ایران و جهان است.
موزه سنندج (عمارت سالار سعید): از دیگر جاذبه‌های گردشگری در سنندج، مکانی است فرهنگی و تاریخی که به نام موزه سنندج شناخته می‌شود. این مجموعه فرهنگی در بخش خارجی یکی از بناهای تاریخی سنندج که عمارت سالار سعید نام دارد، دایر شده است. در واقع میتوان این خانه را یادگاری ارزشمند از دوران قاجار دانست که در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، به همت ملا لطف‌الله شیخ الاسلام از علمای اهل تسنن، ساخته شده است. این عمارت در دوره‌ای از زمان به‌عنوان دانشسرا، کتابخانه و خانه پیشاهنگان و پس از آن به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته است. بخش‌هایی همچون پیش از تاریخ، دوران اسلامی و نمایش موقت در این موزه دایر است.
آرامگاه امام‌زاده پیر عمر: در نزدیکی سنه دژ یا همان قلعه حکومتی سنندج، آرامگاه یکی از پسران حضرت علی (ع) با نام سید عبدالصمد احداث شده است که از آن به امام‌زاده پیر عمر یاد می‌شود. مجموعه‌ای که از مقبره، مسجد، آرامگاه خاندان بزرگان و مشاهیر سنندج و فضاهای اطراف، تشکیل شده است. به نظر می‌رسدکه ساخت این بنا در دوران حکومت سلیمان خان اردلان و در سال ۱۰۴۶ هجری قمری صورت گرفته است که در ادوار پس از آن، بخش‌هایی به آن افزوده شده است. سه فضای گنبددار که دو قسمت آن به‌عنوان زیارتگاه و بخش دیگری به‌عنوان مسجد استفاد می‌شود، ساختمان امام‌زاده را تشکیل می‌دهد. از ویژگیهای معماری این مجموعه میتوان به تزیینات آجری، آینه‌کاری، ارسی‌های بسیار زیبا و چشم‌نواز گچبری و خط بنایی در حاشیه گنبد آن اشاره کرد که قابل تحسین است.
عمارت وکیل‌الملک: یکی از بناهای باقی‌مانده از دوران حکومت زندیه در شهرستان سنندج، عمارتی است موروثی از خانواده وکیل که به عمارت وکیل شهرت یافته است. به نظر میرسد که بنای اصلی این عمارت توسط حاج محمد رشید بیگ وکیل، از امیران زند، ساخته شده که طی ادوار مختلف، تعمیر، بازسازی شده و بخش‌هایی همچون چند حیاط، بازارچه، حمام و بناهای دیگری که به‌عنوان بناهای مسکونی، تجاری و بهداشتی استفاده می‌شود، به آن افزوده شده است. از ویژگیهای این مجموعه تاریخی میتوان به حضور ستون‌های سنگی برخوردار از تزیینات طنابی، اروسی‌های پرکار و آجرکاری‌های بسیار زیبا و چشم‌نواز اشاره کرد.
حمام شیشه: حمام شیشه یکی دیگر از آثار تاریخی و جاذبه گردشگری در شهرستان سنندج است. هشتی، سربینه، حمام گرم، ستون‌های سنگی و فضاهای ورودی، سکوها، آب‌نماهای گرم و سرد، خزینه و خلوتی، بخش‌هایی از این حمام قدیمی است که قدمت آن به دوران حکومت قاجاریه بازمی‌گردد. علت شهرت این حمام به شیشه، درها و پنجره‌های شیشه‌ای رنگی است که در آن به کار برده شده و قطعا زیبایی خاصی به آن بخشیده بوده است که متاسفانه در حال حاضر، بخش اعظمی از آن‌ها از بین رفته است. تزینات آهکبری با نقوشی همچون گیاهان و حیوانات، از دیگر ویژگیهای ارزنده معماری در این اثر کهن است.
عمارت حبیبی: عمارت حبیبی از دیگر آثار تاریخی در شهرستان سنندج است که در قسمت بیرونی عمارت ملا لطف‌الله شیخ الاسلام، قرار دارد. این میراث ارزشمند ایران کهن که نمونه‌هایی از آثار تاریخی استان کردستان و دیگر نواحی کشور برای بازدید مردم، به نمایش گذاشته شده است. پیشینه ساخت این عمارت به دوران حکومت ناصرالدین شاه بازمی‌گردد که به همت شیخ الاسلام، ساخته شده است. از نکات قابل‌توجه در مورد معماری عمارت حبیبی، سبک آن است که به مناطق مرکزی ایران نسبت داده می‌شود. در واقع گچبری‌ها و آئینه‌کاری‌های انجام شده در این بنای تاریخی، به روش معماری مرکزی ایران صورت گرفته است که دارای قدمتی نزدیک به ۱۴۰ سال است و کمتر ساختمانی را میتوان در سنندج یافت، که از چنین اسلوب معماری، بهره برده باشد. جالب است بدانید که این ساختمان، بزرگترین ارسی‌های کشور را دارا است که به دست هنرمند استادکار زبده کردستانی، استاد حبیب‌الله سنندجی که به استاد نسا، شهرت دارد، ساخته شده است.
بازار سنندج: بازار سنندج بازاری سنتی است که در سال ۱۰۴۶ هجری قمری و همزمان با انتخاب شهر سنندج به‌عنوان مرکز حکومت اردلان‌ها ساخته شد. این بازار در دو سوی خیابان انقلاب سنندج قرار گرفته است و از مقاصد خرید و جاذبه های گردشگری سنندج به شمار می‌رود. علاوه بر دوستداران خرید، این بازار برای علاقه‌مندان به بناهای تاریخی نیز جذاب خواهد بود. بازار سنندج که یادگاری از دوران صفویه است، به دستور شاه صفی بنا شد و شکل مستطیلی ان یادآور میدان نقش جهان اصفهان است. با توجه به ارزش تاریخی و معماری، بازار سنندج با شماره ۱۷۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
عمارت امجدالاشراف سنندج: عمارت امجدالاشراف از بناهای قدیمی و مکان های دیدنی سنندج است و در خیابان صلاح الدین ایوبی قرار دارد. در سال ۱۲۱۷ هجری قمری، این بنا به سفارش تاجری اصفهانی به نام میرابوطالب و با هنر معماران و استادکاران زبردست اصفهانی ساخته شد. این عمارت شامل قسمت‌های مسکونی در کنار تالار تشریفات می‌شد و تالار تشریفات نیز در ایام محرم محل عزاداری امام حسین(ع) بوده است. از خصوصیات بارز این عمارت میتوان به گچبری‌های پرکار با نقوش اسلیمی، نقاشی‌هایی متاثر از سبک نقاشی غربی، اتاق‌های سه دری و پنج دری در دو طبقه و پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگی اشاره کرد.
کلیسای سنندج: کلیسای سنندج با قدمتی که به اوایل دوره قاجار بازمی‌گردد، در محله آغه زمان جنوبی سنندج قرار دارد. از ویژگیهای منحصربه‌فرد بنای کلیسا میتوان به سر درب ورودی با اتاق‌های نیمه دایره متداخل، دهلیز ورودی و شبستان با سقف منحنی اشاره کرد. در بخش شمالی حیاط، قبرهایی وجود دارد که طبق نوشته‌های روی سنگ، به اقلیت مسیحیان متعلق هستند. سقف شبستان بصورت طاق و تویزه ساخته شده است و ۱۲ طاق، ۶ ستون، محراب و دو قبر مربوط به کشیشان از دیگر بخش‌های شبستان محسوب می‌شوند. با توجه به ارزش تاریخی و معماری، کلیسای سنندج از جاذبه های گردشگری سنندج به شمار می‌آید و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۸، با شماره ثبت ۲۶۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسجد آویهنگ: مسجد آویهنگ با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، از بناهای تاریخی و مکان های دیدنی سنندج است و در بخش کلاترزان، روستای آویهنگ قرار دارد. مسجد با بنای دو طبقه، شامل دو بخش می‌شود؛ بخش قدیمی و بخش الحاقی. بخش قدیمی در طبقه اول قرار دارد و دارای یک شبستان با پلان مستطيل شكل، حوض‌خانه و اتاق ورودی است. بخش الحاقی در طبقه دوم نیز علاوه بر شبستان، غسالخانه و یک اتاق دارد. از ویژگیهای برجسته بنای مسجد میتوان به استفاده از قوس‌های نیم‌دایره متداول عصر قاجار اشاره کرد. این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۹۶۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
سینمای روباز سنندج: این سینما درسال ۱۳۸۴ به بهره‌برداری رسید و در سال ۱۳۸۹ بعد از چند سال تعطیلی به‌علت مشکلات فنی مجددا فعالیت خود را آغاز کرد. برنامه خوانندگی چریکه شو و بسیاری برنامه‌های مفرح دیگر از شبکه استانی کردستان در این سینما برای شهروندان اکران شده است. سینمای روباز سنندج از جاهای دیدنی سنندج است و در پارک امیریه آبیدر قرار دارد. دسترسی به این مکان با استفاده از تاکسی یا خودروی شخصی میسر است. از هر نقطه شهر، می‌توانید به مقصد آبیدر تاکسی بگیرید. همچنین اگر قصد دارید از خودروی شخصی استفاده کنید، باید خود را به کمربندی آبیدر برسانید. پس از عبور از عوارضی آبیدر و پرداخت هزینه پارکینگ، در سمت چپ می‌توانید وارد پارک شوید.
پارک لاله سنندج: پارک لاله یکی از پارک‌های بزرگ و جاذبه های گردشگری سنندج به شمار می‌رود که در محدوده شمال شرق سنندج و در نزدیکی میدان‌های نبوت و دوازده فروردین قرار دارد. در پارک لاله امکانات تفریحی، رفاهی و دریاچه برای گردشگران فراهم است.
محله چهارباغ سنندج: محله چهارباغ سنندج از محله‌های قدیمی این شهر به شمار می‌رود و در شمال شرقی بافت قدیم قرار دارد. قدمت این محله به دوران حکومت قاجار و حکمرانی خسرو خان اردلان، والی سنندج در سال ۱۱۹۷ بازمی‌گردد. از ویژگیهای معماری آن دوران، نشانه‌های زیادی در محله دیده نمی‌شود؛ اما تعدادی از جاهای دیدنی سنندج در آن قرار گرفته‌اند که از جمله آن‌ها میتوان به بازارچه چهارباغ، تیمچه شهباز (پاساژ شهباز)، مسجد داروغه، مسجد حریری و مسجد ملا شفیع اشاره کرد. همچنین چهارباغ در طول تاریخ ورزشکاران و هنرمندان مهمی را در خود پرورش داده است، افرادی همچون بیژن ذوالفقارنسب و کامکارها.
.....................................
آرشیو
