مطلب ارسالی کاربران

دهم تیر ماه بزرگداشت جناب صائب تبریزی

مولانای جان ❤ 07/02/2021 - 09:05 مشاهده پروفایل

985 مشاهده / 14 دیدگاه 33 1 31

این مطلب توسط کاربران طرفداری ارسال شده است و دیدگاه طرفداری نیست. قوانین سایت کاربر محور / گزارش تخلف

🌹 دهم تیر ماه بزرگداشت شاعر بزرگ و پارسی گوی ، جناب صائب تبریزی فرخنده باد 🌹

❤ میرزا محمد علی صائب تبریزی ❤

صائب تبریزی از مشهورترین شاعران عهد صفویه است که تاریخ تولدش مشخص نیست، محل تولد او را بعضی در تبریز و بسیاری در اصفهان دانسته اند. او در خانواده‌ای متمکن زندگی می‌کرد و پدرش از تاجران سرشناس زمان صفویه بود. در سال ۱۰۱۲ وقتی شاه عباس، قلعه تبریز را محاصره می‌کند، خانواده او همراه هزاران خانواده دیگر به دستور شاه عباس اول، از تبریز به اصفهان می‌روند و در محله عباس آباد اصفهان ساکن می‌شوند. از همان دوران کودکی علوم و معارف زمانه خویش را از محضر استادانی چون حکیم رکن الدین مسعود کاشانی و حکیم شرف الدین حسن شعایی اصفهانی فراگرفت. وی در ۱۰۳۴ هجری از اصفهان عازم هندوستان شد و به هرات و کابل رفت و پس از چند سال به ایران بازگشت و در اصفهان ساکن شد.

نشد از دل غبار از شیشه و پیمانه برخیزد

مگر ابری زبحر گریه مستانه برخیزد

کند معشوق را بی دست و پا بیتابی عاشق

بلرزد شمع بر خود چون زجا پروانه برخیزد

ندارد این چنین خاک مرادی عالم امکان

نشیند گرد اگر برتربتم دیوانه برخیزد

به تنگ آمد معلم آنچنان از شوخی طفلان

که هر ساعت به تقریبی زمکتب خانه برخیزد

که را داریم ما افتادگان جز گرد ویرانی؟

که پیش پای سیل از جا سبکروحانه برخیزد

اگر ابر بهاران گردد آه گریه آلودم

به جای سبزه فریاد از دل هر دانه برخیزد

من آن روز از جنون خود تسلی می شوم صائب

که از جوش شرابم سقف این میخانه برخیزد

🌹 درون مایه و ویژگی اشعار صائب تبریزی 🌹

این شاعر برجسته عهد صفوی توانست در مدت عمر خود لقب ملک الشعرا را کسب کند و مورد تکریم شاه عباس دوم قرار گیرد. در برخی از متون بیش از ۶۰ هزار از شعرهای وی درج شده است که به همین دلیل به او لقب شاعر کثیرالشعر داده اند. بیشتر اشعار این شاعر توانمند در قالب غزل سروده شده‌اند؛ اما او حدود چهار هزار بیت در قالب‌ قصیده، یک مثنوی کوتاه و البته ناقص به نام «قندهار نامه» و چند قطعه نیز سروده است. همچنین ۱۷ غزل به زبان ترکی در آثار صائب دیده می‌شود.

در حقیقت صائب تبریزی در شعر و سخن خود به شور و شیدایی مولانا، به شیوایی و روانی سعدی و استواری کلام حافظ دلبسته بود و با توجه به سبک بیان این شعرای برجسته با سرودن شعرهایی در قالب غزل؛ گام های استواری را در مسیر تحول شعر این مرز و بوم برداشت.

خط تلخ ساخت آن دهن همچو قند را

این مور برد چاشنی نوشخند را

زنگار می برد برش از تیغ آبدار

خط می کند رحیم نگاه کشند را

ریزد ز دیده اش گهر سفته بر زمین

هر کس که دید آن مژه های بلند را

خونهای خفته، دیده بیدار فتنه است

جولان مده به خاک شهیدان سمند را

خواهد به ناله ای دل ما را نواختن

آن کس که ساخت مطرب آتش سپند را

کام محیط را نکند تلخ، آب شور

تأثیر نیست در دل عشاق پند را

دارد زمین سوخته خط مسلمی

پروای داغ نیست دل دردمند را

دریا بغل گشاده به ساحل نهاد روی

دیگر کدام سیل گسسته است بند را؟

ظالم به ظلم خویش گرفتار می شود

از پیچ و تاب نیست رهایی کمند را

آسوده است نفس سلیم از گزند دهر

بیم از سگ شبان نبود گوسفند را

مردان ز راه درد به درمان رسیده اند

صائب عزیزدار دل دردمند را

ویژگی شعر فارسی از آغاز سده ۱۰ هجری تا نیمه ۱۲ هجری، رنگ و بویی دیگر به خود گرفت و فعالان این عرصه معیارهای زیبا شناختی تازه ای را مبنای آفرینش آثار خود قرار دادند و به کسب تجربه هایی نوین پرداختند که بعدها این «طرز نو» به سبک هندی مشهور شد.

ما نقش دلپذیر ورق‌های ساده‌ایم
چون داغ لاله از جگر درد زاده‌ایم

با سینه گشاده در آماجگاه خاک
بی‌اضطراب همچو هدف ایستاده‌ایم

بر دوستان رفته چه افسوس می‌خوریم؟
با خود اگر قرار اقامت نداده‌ایم

چون غنچه در ریاض جهان، برگ عیش ما
اوراق هستیی است که بر باد داده‌ایم

ای زلف یار، این همه گردنکشی چرا؟
آخر تو هم فتاده و ما هم فتاده‌ایم

صائب زبان شکوه نداریم همچو خار
چون غنچه دست بر دل پر خون نهاده‌ایم

نخستین ویژگی های شعر صائب، گرایش از زبان رسمی به زبان صمیمی و مردمی است که شعر از شیوه خواص به طرف زبانی صمیمی و مردمی پسند پیش می رود به گونه ای که اصطلاحات و تعبیرهای عامیانه در راحت ترین شکل زبانی خود، بی تکلف و رها در شعر حضور می یابند. ظهور شاعرانی از بطن جامعه همچون صاحبان حرفه ها و رهایی شعر از سیطره دربار به معنایی که در دوره های پیشین وجود داشت و دوری از روش اهل فضل و مدرسه را می توان از مهمترین محرک ها و انگیزه های این دوره دانست. دومین ویژگی شعر صائب تبریزی وجود عنصر خیال در شعر است، تشبیه، استعاره، کنایه و تمثیل در آثار او مشاهده می شود. سومین عامل، اشتیاق به آوردن مضامین نو در یک بیت است که به آن ایجاز می گویند. آوردن ضرب المثل در شعر چهارمین ویژگی شعر این شاعر چیره دست محسوب می شود و از آن به عنوان ارسال المثل و تمثیل یاد می کنند.

غزل سرایی در سبک هندی مبتنی بر واحد بیت است و آن پنجمین خصوصیت شعرهای صائب محسوب می شود. شاعران این سبک به بیت های یک غزل، به لحاظ محتوا و مضمون چنان استقلالی می بخشند که غزل به صورت مجموعه ای از مضامین متنوع و متفاوت درمی آید. بیت هایی که تنها با ضرب آهنگ قافیه ها و تکرار ردیف ها، از نظر موسیقیایی صورت نظمی به خود می گرفتند. گستره وسیع واژگان و ترکیب الفاظ همراه با استفاده از دایره بالای لغات عامیانه یکی دیگر از ویژگی های شاعران سبک هندی به ویژه صائب تبریزی است.

آخرین خصوصیت شعر وی بسامد بالای ردیف های اسمی در شعر به شمار می رود و شاعر در هر بیت به تصویرسازی که به نوعی با ردیف ارتباط دارد، می پردازد. بنابراین با توجه به آنچه گفته شد باید اذعان داشت که درونمایه شعر صائب تبریزی همه چیز است، او از اندیشه های ساده و بی آلایش مردم روزگارش تا عرفان سده هفتم و هشتم، تقدیر پذیری، تلاش، اعتماد به عنایت و یاری پروردگار، پند و حکمت به زبان ساده و مانند آن را در سروده هایش به کار می برد. همچنین ابیات او آنچنان با ضرب المثل ها و سخنان حکیمان درآمیخته است که نمی توان آنها را ازهم جدا کرد.

🌹 آثار صائب تبریزی 🌹

به جناب صائب لقب بزرگترین غزلسرای ایرانی داده اند ، اشعار ایشان رو بیش از 80 هزار بیت عنوان کرده اند .

مرآت الجمال: ابیاتی در وصف معشوق است

آرایش نگار: ابیاتی مربوط به آینه و شانه

میخانه: اشعاری در باب می و میخانه

واجب الحفظ : برگزیده غزلهایش

یا رب از دل مشرق نور هدایت کن مرا

از فروغ عشق، خورشید قیامت کن مرا

تا به کی گرد خجالت زنده در خاکم کند؟

شسته رو چون گوهر از باران رحمت کن مرا

خانه‌آرایی نمی‌آید ز من همچون حباب

موج بی‌پروای دریای حقیقت کن مرا

استخوانم سرمه شد از کوچه گردی های حرص

خانه دار گوشه چشم قناعت کن مرا

چند باشد شمع من بازیچه دست فنا؟

زنده جاوید از دست حمایت کن مرا

خشک بر جا مانده‌ام چون گوهر از افسردگی

آتشین رفتار چون اشک ندامت کن مرا

گرچه در صحبت همان در گوشه تنهاییم

از فراموشان امن آباد عزلت کن مرا

از خیالت در دل شب ها اگر غافل شوم

تا قیامت سنگسار از خواب غفلت کن مرا

در خرابی هاست، چون چشم بتان، تعمیر من

مرحمت فرما، ز ویرانی عمارت کن مرا

از فضولی های خود صائب خجالت می‌کشم

من که باشم تا کنم تلقین که رحمت کن مرا؟

یکی دیگر از مهم ترین ویژگی شعری وی، مضمون آفرینی است. بسیاری بر این باور هستند که در دوره صفویه هیچ شاعری به اندازه صائب تبریزی نتوانسته است در شعر، مضمون آفرینی کند و شیوه ای نو از جهت محتوا و ترکیب کلمات و شکل ظاهری شعر و تعبیرات و تشبیهات بیافریند. از این رو صائب را می توان نماینده واقعی شعر دوره صفویه و سبک هندی دانست. او بر این باور بود که در شعر اصالت با معنی است، شاعر باید حرفی برای گفتن داشته باشد و این سخن باید همچون کشف تازه ای اعجاب انگیز باشد.

🌹 در گذشت جناب صائب تبریزی 🌹

سرانجام این شاعر برجسته و پرکار پس از سال ها سرودن اشعاری ناب و دلنشین در ۱۰۸۰ هجری رخ در نقاب خاک کشید. آرامگاه صائب تبریزی امروزه یکی از جاهای دیدنی اصفهان است و در جاهای مختلف این بنا می‌توان اشعار او را دید، در ساخت این آرامگاه از معماری دوران صفویه الهام گرفته شده است

بیشتر افراد تصور می کنند که آرامگاه صائب تبریزی در تبریز قرار گرفته است در حالیکه آرامگاه این شاعر بزرگ در شهر اصفهان و در یکی از مناطق بسیار پرتردد این شهر بنا شده است. اگر شما نیز جزو گردشگرانی هستید که قصد سفر به اصفهان را دارید به شما پیشنهاد می کنم که به این آرامگاه بروید و این بنا را که متعلق به سبک معماری دوران صفویهاست را از دست ندهید.