مطلب ارسالی کاربران

حزین لاهیجی کیست ؟

مولانای جان ❤ 04/23/2021 - 23:34 مشاهده پروفایل

847 مشاهده / 11 دیدگاه 13 1 11

این مطلب توسط کاربران طرفداری ارسال شده است و دیدگاه طرفداری نیست. قوانین سایت کاربر محور / گزارش تخلف

🌹 درود بر دوستان گرامی ، همانند روزهای جمعه با معرفی یکی دیگر از بزرگان شعر و ادب پارسی در خدمتتون هستیم 🌹

🌹 محمدعلی بن ابی‌طالب متخلص به حَزین 🌹

لاهیجی(۱۱۰۳-۱۱۸۰ق)، شاعر، مورخ مشهور شیعی قرن دوازدهم است. او از آخرین شاعران سبک هندی به‌شمار می‌آید. از وی آثاری در فلسفه، کلام، تاریخ و تراجم و نیز دیوان شعری باقی مانده است. حزین در طول زندگی‌اش سفرهای زیادی داشته و مدتی نیز در شهر بنارس هند زندگی کرده و همان‌جا مدفون است.

حزین لاهیجی

زادروز۲۷ ربیع‌الآخر ۱۱۰۳ق

زادگاه- اصفهان

درگذشت۱۱ جمادی‌الاولی ۱۱۸۰ق

آرامگاه هند، بنارس

محل زندگی اصفهان، شیراز، هند

مسلمان و شیعه مذهب

تا عشق تو دلرباست ما را

بیداد تو جانفزاست ما را

چون لاله دل به خون تپیده

با داغ تو، آشناست ما را

گستاخ به سنبلت وزیده

صد عربده با صباست ما را

صد میکده خون به ساغر دل

زان لعل کرشمه زاست ما را

صد شور به جیب داغ ناسور

زان طرّهٔ مشکساست ما را

دل بی تو چو شیشهٔ شکسته

در گریهٔ های هاست ما را

گل گوش نمی دهد به بلبل

تا خامه سخن سراست ما را

جمشید جهان متاع فقریم

دل جام جهان نماست ما را

از کاوش غمزه، شکوه ای نیست

داد از دل بی وفاست ما را

بخروش حزین که ناله تو

با گوش، خوش آشناست ما را

پیشه شاعر، مورخ و فیلسوف

آثاردیوان شعر: مثنوی ساقی‌نامه، تذکرةالعاشقین

خرابات، و آثار فلسفی او: شرح تجرید،کنه‌المرام و رساله تجرد نفس و آثار کلامی: رساله امامت و بشارت‌النبوت، و آثار رجالی: اخبار صفی‌الدین حلی و تذکرة المعاصرین، وآثار تاریخی: واقعات ایران و هند، و تاریخ حزین

زندگی‌نامه

حزین لاهیجی در ۲۷ ربیع الثانی ۱۱۰۳ در اصفهان به‌دنیا آمد. نسب حزین با ۱۶ واسطه به شیخ‌ ابراهیم زاهد گیلانی، عارف قرن هفتم و مرشد شیخ صفی‌الدینِ اردبیلی(متوفی ۷۳۵) می‌رسد.

موطن اصلی خاندان حزین آستارا بود، اما جد هشتمش، شهاب‌الدین علی، به لاهیجان مهاجرت کرد. پدر حزین در جوانی، برای استفاده از محضر آقا حسین خوانساری(متوفی ۱۰۹۹)، به اصفهان رفت و در آنجا مقیم شد. وی در آنجا با دختر یکی از پارسایان ازدواج کرد و صاحب چهار فرزند شد که اولین آنها محمدعلی بود.

حزین در ۱۱ جمادی الاولی ۱۱۸۰ق در بنارس درگذشت و در محله‌ای به نام فاطمان، به خاک سپرده شد. آرامگاه او زیارتگاه بسیاری از مردم هند و بنارس بود.

ای مطرب عاشقان نوای تو کجاست؟

ای ساقی جان آب بقای توکجاست؟

گیرم دل ما از نظر افتادهٔ توست

گیرایی مژگان رسای تو کجاست؟

بنای یادبود حزین لاهیجی

🌸 اساتید هزین لاهیجی 🌸

محمدعلی از چهارسالگی نزد ملاشاه‌ محمد شیرازی تحصیل علم را آغاز کرد، از هشت سالگی از ملک‌حسین قاری فنونتجوید و قرائت قرآن را فراگرفت و کتاب‌های درسی نظیرشرح جامی بر کافیه، شرح ایساغوجی، شرح مطالع و کتابمن لایحْضُرُه الفقیه را نزد پدر خواند. در همین دوران، میل به سرودن شعر در وی پدیدار شد، اما به دلیل منع پدرش قریحه شاعری خود را آشکار نمی‌کرد.

حزین در سفرهایی که با پدرش همراه می‌شد نیز از محضر وی بهره می‌برد. او در نخستین سفرش به لاهیجان، در هر منزل، شرح تجرید و زبدة الاصول را نزد پدر می‌خواند.

وی درباره ادیان نیز مطالعه و تحقیق می‌کرد؛ انجیل را از دانشمند مسیحی، آوانوس و تورات را نزدِ یکی از یهودیاناصفهان به‌نام شعیب آموخت. حزین در سفر به فارس، در شهر بیضا با دانشمندی زردشتی آشنا شد و مطالب اساسی زردشتی را از او فراگرفت.

سفرها

حزین لاهیجی در ۱۱۲۳، نخست پدرش و سپس مادرش را از دست داد و سرپرستی برادران کوچک‌تر و مادربزرگش را برعهده گرفت.به دنبال حمله افغان‌ها به اصفهان و محاصره آنجا، دو برادر و مادربزرگ حزین بر اثر بیماری از دنیا رفتند، و کتابخانه حزین که از پدرش به او به ارثرسیده بود، غارت شد و خود وی نیز سخت بیمار شد.وی در محرّم ۱۱۳۵ با لباس مُبَدَّل، با چند تن از بزرگان شهر، از اصفهان خارج شد و به خوانسار و سپس به خرم آبادرفت. تا حدود یک سال، وضع روحی و قوای فکری حزین سخت آشفته بود، به طوری که هیچ‌یک از محفوظات و آموخته‌های خود را به خاطر نداشت. در دو سالی که وی در خرّم‌آباد مقیم بود، به تدریس شرح اشارات، کافی و تفسیر بیضاوی پرداخت. در این میان، آشفتگی مرزهای غربی ایران و لشکرکشی عثمانیان، باعث اضطراب مردم آن ناحیه شد. حزین مردم را به ایستادگی در برابر دشمن تشویق کرد و با هفتاد نفر به همدان رفت تا به مقاومت مردم در برابر محاصره عثمانیان کمک کند. سپس از طریق شوشتر به هویزه و بصره رفت و قصد سفر حج کرد، اما بیمار شد و به ایران بازگشت. هنگامی که دولت عثمانی آذربایجان را گرفت، حزین از طریق کرمانشاه و تویسرکان به نجف رفت. پس از سه سال به ایران بازگشت و از آنجا به تهران و سپس به اصفهان رفت. شش ماه در آنجا ماند و شاه طهماسب دوم را در امور کشورداری اندرز داد، ولی چون تغییری در رفتار او ندید، از اصفهان خارج شد.

حزین در ۱۱۴۵ به حج رفت و در ۱۱۴۶ از بندرعباس با کشتی به سوی سواحل هند رهسپار شد.دو سال در مُلتان ماند و سپس به دهلی رفت. وی در تمام این مدت بیمار بود و تا ۱۱۵۴، که شروع به نوشتن شرح‌‌حال خود کرد، در دهلی مقیم بود.تذکره‌نویسان هندی به سفرهای وی اشاره کرده‌اند.مطالعه زندگی حزین در میان شاعران روزگار خود و شاید در میان تمام شاعران ایران، از حیث سفرهای بسیار آن، اهمیت دارد و حوادث زندگی او در زندگی کمتر شاعر ایرانی روی داده است.

در دهلی، محمدشاه برای حزین مقرری تعیین کرد تا زندگی‌اش آسوده باشد، اما چون حزین هندوستان و مردمش را در اشعار خود هجو کرده بود، شاعران دهلی با این امر مخالفت کردند. حزین هم چون اوضاع را آشفته دید به بنارس رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند.با وجود اشعار حزین در هجو مردم هند، آنان خصوصآ بنارسی‌ها برای وی حرمت زیادی قائل بودند و او را انسانی پاک می‌دانستند.

در زیر فلک نالهٔ ما بی اثر است

بی دردان را ز درد ما کی خبر است؟

از تنگی جا، ذوق اسیری دارم

کز حلقهٔ دام، کلبه ام تنگ تر است

شعرآثار

آثار حزین شامل ۵۳ اثر منظوم و منثور است.

شعر؛ از او اشعاری بر جای مانده است. چون حزین بخش زیادی از عمر خود را صرف فراگیری علوم دینی و عقلی کرده و نزد شانزده تن از استادان روزگارش شاگردی نموده است،[۳۹] آثار بسیاری نیز در حوزه‌های علمی و دینی با نثری روشن و پخته دارد. در بسیاری منابع، او را از علمای بزرگ و جامع انواع علوم خوانده‌اند

کلیات حزین؛، که در کانپور و لکهنو چاپ شده، مشتمل است بر دیوان چهارم او که دربردارنده قصاید، غزلیات، رباعیات، قطعات و مثنویاتی با نام چمن و انجمن، خرابات،مطمح الانظار، فرهنگنامه و صفیر دل است، همراه دیباچه‌ای منثور که در ۱۱۷۲ نوشته شده و نیز مثنوی حدیقه ثانی یا ودیعة البدیعة که آن را به تقلید از حدیقه سنایی سروده است. دیوان حزین در ۱۳۷۴ش، به کوشش ذبیح‌اللّه صاحبکار، در تهران چاپ شده است.

آثار فلسفی و کلامی؛ از میان آثار منظوم حزین، شانزده کتاب در حوزه فلسفه‌اند (از جمله شرح تجرید، کنه‌المرام ورساله تجرد نفس)، چهار اثر در علم کلام‌ است (مانند رساله امامت و بشارت‌النبوت)، و پنج اثر در احوال رجال (از جمله اخبار صفی‌الدین حلی و تذکرة المعاصرین). مهم‌ترین آنها تذکرةالمعاصرین است، در شرح‌حال یکصد تن از دانشمندان و شاعران معاصر مؤلف، که در اواخر ۱۱۶۵ در هند و تنها با اتکا بر حافظه نوشته است. این کتاب در ۱۳۷۵ش در تهران به کوشش معصومه سالک به‌ چاپ رسید.

آثار تاریخی؛ حزین دو اثر نیز در حوزه تاریخ دارد: واقعات ایران و هند، و تاریخ حزین. هر دو کتاب از منابع ارزشمند تاریخ اصفهان در زمان حمله افغانها و نیز سلطنت نادر شاه‌ افشار است. کتاب اخیر به کوشش بلفور، در ۱۲۴۷ق/ ۱۸۳۱م در لندن چاپ شد.

آثار پراکنده؛ مجموعه‌ای از رسائل پراکنده حزین در موضوعات گوناگون (مثل رساله اوزان و مقادیر، المذاکرات فی المحاضرات، و شرح قصیده لامیه) در کنار نُه رساله دیگر او، با نام رسائل حزین لاهیجی به کوشش علی اوجبی و چند تن دیگر در ۱۳۷۷ش در تهران به چاپ رسیده است. ظاهراً زندگینامه خودنوشتی هم از حزین به نظم وجود داشته که در حمله افغانان از کتابخانه وی به غارت رفته و احتمالاً تک نسخه‌ای از آن را براون در موزه بریتانیا دیده است.