قشم یکی از شهرهای استان هرمزگان در جنوب ایران است. این شهر در بخش مرکزی شهرستان قشم قرار دارد. جزیرهٔ قشم یکی از جزیره‌های استان هرمزگان است که به‌عنوان بزرگترین جزیرهٔ ایران و خلیج‌فارس در تنگه هرمز قرار دارد. این جزیره در چند دههٔ اخیر به یکی از مکان‌های توریستی و گردشگری تبدیل شده‌است. از نقاط دیدنی این جزیره بازارها و دیدنی‌های طبیعی آن چون جنگل‌های حرا، غارهای خربس، تنگه چاهکوه، دلفین‌های آبی خلیج فارس، درهٔ ستاره‌ها، جزایر ناز و سیمین و غار نمکدان است. جمعیت شهر قشم طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، برابر با ۴۰٬۶۷۸ نفر بوده‌است.
جزیره قشم در دوران ساسانیان ابرکاوان (Abarkāvān) خوانده می‌شده‌است. در واقع واژهٔ «کاوان»، که در زبان پارسی میانه به معنای «از تبار کاوه» است، به صورت یک اسم شخص در منابع یافته می‌شود. ممکن است که این نام به شکل درگاهان / درگوان، که به روستایی در کرانهٔ شمالی جزیرهٔ قشم، ۲۱ کیلومتری (۱۳ مایلی) غرب شهر قشم اطلاق شده‌است، برجای مانده باشد. به نوشتهٔ اصطخری و ابن حوقل، ابرکاوان جزئی از کورهٔ اردشیر خرهٔ استان فارس بود.
در ۲۳ ق. / ۴۴–۶۴۳ م. فرمان‌دار عرب بحرین و عمان، عثمان بن ابوالعاصی ثقفی، سپاهی را برای تسخیر این جزیره گسیل داشت؛ جمعیت این جزیره بیشتر از قبیلهٔ عبدالقیس ترکیب یافته بود. مرزبان کرمان در آن جا استحکاماتی را به همراه نیرویی کوچک نهاده بود اما در پی درگیری با اعراب به قتل رسید. آن گاه مسلمانان تهاجمات خود را به سوی جنوب ایران پیش بردند و در تَوّاج فرود آمدند.
ابرکاوان در اوایل عصر اسلامی، سرزمینی شکوفا و پررونق و برخوردار از شهری آباد و روستاهایی بسیار با کشتزارهایی پربار، درختان خرما و دیگر درختان میوه بود. شهر یک مرکز فعال دریانوردی – تجاری (و منبع آب شیرین برای کشتی‌ها) بود. مسجدی که فاتحان عرب بنا کرده بودند در ۳۳۳ ق. / ۴۵–۹۴۴ م. هنوز پا بر جا بوده‌است (حدود العالم؛ مروج الذهب). نزدیک به اواخر عصر اموی، این جزیره به پناهگاه خارجیان مبدل شده بود. در عصر یاقوت حموی (درگذشتهٔ ۱۲۲۹ م) جزیرهٔ ابرکاوان شکوه و آوازهٔ پیشین خود را به گستردگی از دست داده بود به‌طوری‌که هیچ‌کس نتوانسته بود به او جایگاه و موقعیت درست و دقیق جزیره را بگوید.
این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندرلنگه، از شمال‌شرقی به جزیرهٔ هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوب‌غربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود می‌گردد. نزدیک‌ترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیرهٔ قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۸/۱۰ مایل دریایی (۲۰کیلومتر) است. نزدیک‌ترین فاصله این جزیره به ساحل اصلی کشور، در دماغهٔ شمالی جزیره، در محل بندر لافت (در جزیرهٔ قشم) تا بندر پل، در شهرستان خمیر (در ساحل اصلی کشور) که فاصله آن در حدود یک مایل دریایی (۱۸۰۰ متر) بوده و محل احداث پل خلیج‌فارس خواهد بود.
مساحت جزیره ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود ۲/۵ برابر دومین جزیره بزرگ خلیج‌فارس یعنی بحرین است. طول جزیره از بندر قشم تا بندر باسعیدو در انتهای جزیره را در منابع مختلف بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ کیلومتر تخمین زده‌اند و بیشتر روی طول ۱۱۵ و ۱۲۰ کیلومتر تکیه شده‌است. در گزارش توجیهی اجرای قانون تعاریف، طول سراسری جزیرهٔ قشم را ۱۲۰ کیلومتر ذکر کرده‌اند. عرض جزیره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و به‌طور متوسط دارای سه عرض: کم (بین طبل و صلخ)، زیاد (بین لافت کهنه و شیب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) است. با این وجود، عرض متوسط جزیره قشم را ۱۱ کیلومتر می‌توان در نظر گرفت. قشم ۲٫۵ برابر سنگاپور و بحرین و سان مارینو وسعت دارد و بدین‌ترتیب بزرگترین جزیره غیرمستقل جهان است و در نقطهٔ حساس و استراتژیک خلیج فارس و در دهانه تنگه هرمز واقع شده‌است.
در سال ۱۳۹۷ بر اساس مصوبه هیئت دولت مبنی بر ایجاد بخش حرا در شهرستان قشم و نیز جدا شدن بخش هرمز و الحاق آن به شهرستان بندرعباس؛ موجب شد شهرستان قشم دارای سه بخش باشد که عبارت‌اند از: بخش مرکزی ، بخش شهاب ، بخش حرا. شهرستان قشم همچنین دارای ۳ شهر قشم، سوزا و درگهان است.
شهر قشم در شرقی‌ترین نقطه جزیره واقع شده‌است و به رغم آنکه این شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسی ندارد، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن (دید گسترده به جنوب، شمال و شرق، دید به تنگه هرمز، نزدیکی به بندرعباس و…) از قدیم واجد اهمیّت بوده و عمده‌ترین سکونتگاه جزیره محسوب می‌شده‌است. انتخاب شهر قشم به عنوان پایگاه اصلی توسعه منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی قشم نیز بر اهمیت این شهر افزوده‌است.
به دلیل بازار پر رونق و ورود کالاهای بسیار مهم از کشورهای حاشیهٔ خلیج‌فارس به این جزیره، وجود بنادر مهم و همچنین بنادر اختصاصی بسیار مهم هستند. چنان‌که در قدیم بنادر صیادی و بنادر تجاری در کنار یک دیگر قرار داشته ولی اکنون به دلیل رونق اقتصادی بنادر به صورت اختصاصی و ویژه امور خدمات به کشتی‌های تجاری و صیادان را انجام می‌دهند. بنادر مهم و صیادی شهرستان قشم به ترتیب زیر هستند:1 - بهمن ۲ - شهید ذاکری ۳ - بندر سوزا ۴ - باسعیدو ۵ - سلخ ۶ - کاوه ۷ - مسن ۸ - درگهان ۹ - لافت ۱۰ - فجر ۱۱ - شرکت نفت ۱۲ - رمچاه ۱۳ - کندالو ۱۴ - طبل ۱۵ - هنگام ۱۶ -کانی ۱۷ - دوستکو
در کنار جزیره قشم، سه جزیره دیگر شامل جزیره هنگام، هرمز و لارک هم هستند. بعضی جزایر کوچک دیگری هم اطراف قشم وجود دارند که فاصله کمی با ساحل جزیره دارند و هنگام برکشند و فوکشند (جزر و مد) به ساحل جزیره می‌پیوندند و می‌گسلند همین باعث نامگذاری این چند جزیره کوچک به عنوان جزایر ناز شده‌است که گویی در پیوستن به جزیره ناز می‌کنند! عمده فعالیت صورت گرفته در این جزایر صیادی است. به تازگی طبیعت بکر و ساحل زلال این جزایر مورد توجه گردش گران قرار گرفته‌است، که در این میان جزیره هنگام به خاطر نزدیکی به جزیره قشم و زیستگاه دلفین‌ها، آهوها (جبیرها) و تنها پارک کروکودیل ایران بیشتر از بقیه جذب گردشگر می‌نماید.
طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت کل جزیره قشم ۱۴۸٬۹۹۳ نفر است که از این تعداد ۶۶٬۸۰۱ نفر در نقاط شهری و ۸۲٬۱۶۰ نفر هم در نقاط روستایی سکونت دارند. علاوه بر جمعیت بومی و ساکن، جزیره قشم دارای جمعیت غیربومی و مهاجر بسیاری است که به‌طور عمده در بخش‌های تجارت، بازرگانی، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتی و ارگان‌ها، بانک‌ها، تشکیلات سازمان منطقه آزاد قشم و دیگر بخش‌های خدماتی به فعالیت اشتغال دارند. ضمن آن که شمار قابل توجهی گردشگر نیز - همواره به‌ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان و تعطیلات نوروزی - وارد جزیره می‌شوند. زبان اصلی مردم قشم، از ترکیب لهجه بندری وزبان عربی تشکیل شده با گویش جزیرتی صحبت می‌کنند. ولهجهٔ محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است. به‌طور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیخته‌ای از زبان‌های عربی، فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است. مردم جزیرهٔ قشم (بومیان) متشکل از مسلمان پیرو مذهب تسنن (شافعی) و اهل تشیع که از دیرباز کنار هم زندگی می‌کنند. دین‌داری در میان مردم این جزیره جایگاه خاصی دارد و فرزندان خود را از کودکی تشویق به نمازخواندن و روزه‌گرفتن و یادگیری قرآن می‌کنند.
بخش شمالی خلیج‌فارس قسمتی از بخش جنوب شرقی زون ساختاری زاگرس را تشکیل می‌دهد که با روند کمربند چین‌خورده - راندگی شمال غربی - جنوب شرقی در اثر آخرین فاز کوه‌زایی آلپین در پلیو - پلیئستوسن چین‌خورده و دگرریخت شده‌است. سازندهای زمین‌شناسی این کمربند ممکن است محدوده سنی دیرینه‌زیستی پیشین تا ترشیری داشته باشند و شامل دیاپیرهای منسوب به پالئوزوئیک پیشین به نام سری هرمز بوده که تا عهد حاضر به طرف سازندهای بالایی و تا روی زمین فعال بوده‌اند. بر اساس نظر اکثریت زمین‌شناسان این منطقه از نظر تکتونیکی از زمان ترشیری پسین به عنوان ناحیه فعال تکتونیکی بخش جنوبی پیشانی دیگر ریختی یا کمربند همگرایی (بین‌النهرین و حوزه خلیج‌فارس) و همچنین حاشیه‌های صفحه فشارشی و برخوردی قاره ایران - عربی، فعال بوده‌است.
در ساعت ۱۲ و ۳۴ دقیقه و ۲۵ ثانیه روز سه‌شنبه ۲۱ تیرماه ۱۳۸۴ زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶/۴ در استان هرمزگان رویداد که در مناطقی از استان از جمله جزیره قشم احساس شد. کانون این زمین‌لرزه در مختصات ۰۷/۲۷ درجه عرض شمالی و ۹۱/۵۵ درجه طول شرقی، در حوالی گچین در غرب بندرعباس و در فاصله ۱۹کیلومتری بندر درگهان (در جزیره قشم) اعلام شد. تنها پس‌لرزه ثبت شده این زمین‌لرزه که امکان ثبت و تعیین محل آن وجود داشته، در ساعت ۱۶ و ۱۱ دقیقه همان روز و به بزرگی ۸/۲ روی داده‌است.
جزیره قشم با وسعتی نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومترمربع، بیشترین سواحل و کرانه‌ها را در بین جزایر خلیج‌فارس به خود اختصاص می‌دهد. سواحل زیتون، سیمین، جزایر ناز، سوزا، مسن، لافت، شیب‌دراز، سلخ و دوستکو از دیدنی‌ترین سواحل جزیره قشم محسوب می‌شوند. از ویژگی‌های ساحل‌شناختی این جزیره، تنوع سواحل صخره‌ای، ماسه‌ای و گلی آن است که چنین خصوصیتی به‌طور یک جا در کمتر جزیره‌ای یافت می‌شود. سواحل شنی و ماسه‌ای نقره‌فام و سیمین براق نیز از دیگر انواع سواحل در جزیره قشم محسوب می‌شوند. ساحل صخره‌ای زیتون، ساحل شنی سیمین و سواحل گلی لافت و جنگل‌های حرا تنوع سواحل قشم را نشان می‌دهند. ساحل صخره‌ای ریگو معروف به ساحل لاک‌پشت‌ها نیز از دیگر سواحل زیبای جزیره قشم است که لاک‌پشت‌ها در آنجا برای نفس‌گیری و تغذیه به روی آب می‌آیند. سواحل زیبای جزیره هنگام در دو کیلومتری خط ساحلی جنوب جزیره قشم زیستگاه دلفین‌های باهوش و بازیگوش است که این مسئله موجب جذب گردشگران علاقه‌مند به قشم و جزیره هنگام شده‌است.
قشم در گروه سرزمین‌های گرم و خشک قرار می‌گیرد و این در حالی است که رطوبت نسبی هوا در قشم بالاست. فشار هوا در قشم بین ۱۰۱۵ تا ۱۰۱۸ میلی‌بار جیوه‌است که در تابستان به دلیل گرمای زیاد، فشار هوا به کمتر از ۱۰۰۰ میلی‌بار می‌رسد. دمای متوسط سالیانه جزیره قشم حدود ۲۶ درجه سانتی‌گراد، با متوسط حداکثر و حداقل دمای روزانه به ترتیب ۳۳ و ۱۸ درجه سانتی‌گراد است. اختلاف درجه حرارت فصلی این جزیره بسیار زیاد است. گرم‌ترین زمان‌ها ۱۰ تیر تا ۱۰ شهریور و سردترین ماه‌ها دی و بهمن است. در جزیره قشم حداکثر و حداقل دمای مطلق ۴۶ و ۱۶ درجه سانتی‌گراد به ثبت رسیده‌است. جزیره قشم با میانگین بارش سالانه ۱۸۳٫۲ میلیمتر و میزان بارش ۱۲۶ میلیمتر در طول یکروز و همچنین میانگین ۱۱ روز بارندگی در طول سال، جزو مناطق کم بارش کشور ایران می‌باشد.
اولین و مهم‌ترین جامعه گیاهی جزیره در جنگل‌های حرا مشاهده می‌شود که گونه‌ای از مانگروها به نام Avicennia marina (به نام ابوعلی سینا، دانشمند پرآوازه ایران) است و گستره‌ای بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر مربع از مساحت جزیره را به خود اختصاص داده‌اند. گیاهان قشم خشکی پسند و حرارت‌خواه بوده و نیاز به رطوبت زیاد در تابستان دارند و بیشتر به شکل درختچه‌های نیم‌بیابانی کوتاه قد قابل مشاهده هستند. از این جمله درختان می‌توان به درختان کهور، چت (با کسره زیر چ)، کرت و کنار نام برد؛ که بیشتر آنها کهور وچت هستند. بوته‌های جر نیز در کنار این درختان پوشش گیاهی جزیره را تشکیل می‌دهند. نخل‌ها در این جزیره تنها در باغ‌های نخل می‌توان یافت که به دلیل کمبود آب و کمبود بارندگی کم رونق تر شده‌است.
در آب‌ها و خشکی‌های جهان سه سیستم حیاتی از نظر تنوع زیستی از بیشترین تنوع جانوری و گیاهی برخوردارند. این سه اکوسیستم عبارت‌اند از جزایر مرجانی، جنگل‌های حرا و جنگل‌های بارانی. در جزیره قشم و آب‌های پیرامونی آن دو اکوسیستم‌های اول و دوم حضور دارند. گونه‌های شناسایی شده پستانداران قشم عبارت‌اند از: ۴ گونه خفاش که یک نوع آن خفاش میوه‌خوار است، خفاش میوه‌خوار بزرگترین خفاش کشور بوده و بیشتر از قشم گزارش شده‌است. یک گونه خارپشت، یک گونه خرگوش، یک گونه روباه، یک گونه سمور (خدنگ)، دو گونه نمسی و همچنین جبیر یا غزال ایرانی نیز در جزیره قشم شناسایی شده‌است که متأسفانه در شرایط بحرانی به‌سر برده و شدیداً در معرض خطر انقراض می‌باشند. همچنین اخیراً کوچکترین پستاندار دنیا بنام حشره خوار کوتوله به لیست پستانداران جزیره قشم اضافه شده‌است. بدین ترتیب جزیره قشم میزبان بزرگترین پستاندار کره خاکی بنام وال آبی (گونه ای وال) با طول بیش از ۳۰ متر طول و وزن بیش از ۱۲۰٫۰۰۰ کیلوگرم و حشره خوار کوتوله (به انگلیسی: suncus etrudcus) بعنوان کوچکترین پستاندار دنیا با وزن ۵ گرم و طول ۸ سانتیمتر، می‌باشد.
با توجه به موقعیت جغرافیای جزیره قشم در خلیج‌فارس و به دلیل تنوع نواحی اکولوژیک آن و همچنین به دلیل وجود زیستگاه‌های متنوع نظیر: محیط تالابی جنگل حرا، پهنه‌های گلی، تپه ماهورهای متنوع، مناطق بیابانی، شنزارها، سواحل شنی، مناطق صخره‌ای، مزارع و باغ‌های کشاورزی و چمنزارهای فصلی - مطالعه مقدماتی اکولوژیک توزیع و پراکنش دوزیستان و خزندگان جزیره صورت پذیرفت. تا کنون سه گونه مار و ۱۷ گونه مارمولک و یک گونه دوزیست در قشم شناخته شده‌اند.
بارزترین پدیده طبیعی قشم گوناگونی پرندگان آن است. از میلیون‌ها سال پیش به این سو حدود چهار میلیون پرنده مهاجر به‌طور منظم در فصل‌های مختلف سال، به خلیج‌فارس همانند یک زیستگاه ویژه، پناه می‌آورند.
به‌طور کلی در گشت و گذاری چند روزه در جزیره قشم به آسانی می‌توان تا ۱۰۰ گونه از پرندگان آن را مشاهده کرد. پرندگان از بیشترین تنوع برخوردارند. فهرست پرندگان شناسایی شده قشم تا سال گذشته ۹۸ گونه بود اما با شناسایی ۷۵ گونه پرنده دیگر، این فهرست در حال حاضر به ۱۷۳ نوع رسیده‌است. برخی از این پرندگان از جمله پرندگان نادر کشورمان هستند که شاهین کبود و حواصیل سبز از آن جمله‌اند.
در سال‌های اخیر با تأسیس اقامتگاه‌های محلی، بسیاری از مردم این منطقه به صنعت گردشگری روی آورده‌اند. اکثر مردم ایران این منطقه را که یکی از مناطق آزاد ایران است به خاطر بازارهای آن می‌شناسند در حالی‌که قشم با داشتن جاذبه‌های طبیعی بسیار در ژئوپارک یونسکو ثبت شده‌است و پتانسیل بسیار زیادی در جذب گردشگران خارجی دارد.
از منابع اصلی درآمد مردم این مناطق صیادی است. صیادی در این منطقه به وسیلهٔ قایق موتوری، لنج، و مشتا است. از دیگر منابع درآمد این مردم، ایجاد بازارها و مغازه‌های کوچک است.
جزیره قشم تا حدودی توان بالقوه برای دامپروری را دارد و هم‌اکنون دامپروری به روش سنتی در جزیره انجام می‌گیرد. نزدیک به ۲۰۰۰ راس بز از نژادهای مخصوص تالی، جزیرتی، پاکستانی و هم چنین حدود ۳۰۰۰ راس گوسفند و گاو گوساله و چند هزار ماکیان در جزیره وجود دارد. منابع تغذیه دام‌ها بیشتر از سرشاخه‌ها و برگ درختان حرا است. مردم جزیره نوعی غذا به نام «فخاره» برای دام‌های خود درست می‌کنند.بیشتر دام‌ها در این جزیره در دشت مرکزی (یعنی توریان، رمکان، گربه دان و کاروان) هستند. شتر یا سفینه صحرا در گذشته از اهمیت خاصی برخوردار بوده که انطباق بیشتری با محیط جزیره داشته‌است و برای حمل و نقل وهم چنین شیر و گوشت نگهداری می‌شده‌است. شترداری بیشتر در روستای طبل، جی جیان، سهیلی و صلخ رایج است. تعداد شترها در این جزیره افزون بر ۳۰۰۰ نفر است.
در جزیره قشم به دلیل کمی بارندگی و نبود آب شیرین کافی، کشاورزی بسیار محدود است و بیشتر به صورت دیم صورت می‌گیرد و کشت غلات دیم نیز به دلیل یکنواختی بارندگی دستخوش نوسان زیاد می‌شود. به این ترتیب، تولید کشاورزی قشم را می‌توان ناچیز دانست. نواحی کشت آبی در دشت توریان و نواحی زراعت دیم در روستای طبل، گوران، سهیلی، گورزین، ملکی، لافت و گیاهدان واقع اند که نیمی از نخلستان‌های جزیره را در خود جای داده‌اند.
در جزیره قشم معادن گوناگونی از قبیل نمک، خاک سرخ، گاز سنگ آهن و … وجود دارد که به‌ویژه در گذشته سبب رونق تجاری این جزیره بوده‌است و قسمتی از مشاغل جزیره نشینان را تأمین می‌کرده‌است. معدن سنگ لاشه تلمبر واقع در ۱۰ کیلومتری باختر بندر قشم با تولید سالانه ۳۵ هزار تن و معدن سنگ لاشه قشم واقع در ۱۴ کیلومتری جنوب غربی شهر قشم با تولید سالانه ۲۷۰۰ تن از مهم‌ترین معدن‌های قشم به‌شمار می‌روند. از جمله معادن عمده جزیره قشم، نمکدان است که به صورت تپه نمکی مدور (مخروطی) و به قطر قاعده ۷ کیلومتر در ارتفاع ۲۳۷ متر از سطح دریا قرار دارد. این منبع دارای بهترین نمک است که ذخائر آن ۴۲۰ هزار تن برآورد شده‌است.
گاز جزیره قشم در سنوات گذشته برای اولین بار به وسیله شرکت ایران و انگلیس کشف و حفر شد به‌طوری‌که در منطقه کارگاه سه چاه نفت زده‌اند که عمق یکی از آنها تا ۳۰۰۰ متر می‌رسد اما سر چاه‌ها را بسته‌اند.جزیره قشم دارای دو میدان گازی گَوَرزین و سرخون است. تولیدات گاز شیرین میدان گورزین، به عنوان خوراک پالایشگاه بندرعباس و گاز تولیدی سرخون نیز، برای مصارف شهری، صنعتی و نیروگاه‌های گازی، ارسال می‌شود. پالایشگاه گاز گَوَرزین قشم، حدود ۶۵ کیلومتری غرب جزیره قشم قرار دارد. تأسیسات گورزین به منظور تفکیک و نم‌زدایی گاز طبیعی استحصالی، از پنج حلقه چاه شیرین حوضه گورزین و تثبیت میعانات گازی همراه، طراحی و بهره‌برداری از آن، در جزیره قشم آغاز شد. بر این اساس، ظرفیت تولید این واحد ۲٫۱ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز است، که از طریق خط لوله ۱۲ اینچی زیر دریا، به بندرعباس منتقل می‌شود. مخزن شماره ۱۱ پالایشگاه گورزین قشم، ۲۰۰ هزار بشکه گنجایش دارد.
نان تُمُشی، نوعی نان محلی بسیار نازک است که در قشم آن را با سس‌های مخصوصی ازماهی درست شده به نام مهیاوه و سوراغ می‌پزند. در این نان تخم مرغ و پنیر می‌ریزند که همزمان با نان می‌پزد. نوشیدنی مخصوص قشم چایی شیر است. خورش قلیه‌ماهی، هَوآری ماهی، هَوآری مرغ، هَوآری گوشت، زیبُن هَوور، زیبُن میگ، زیبُن، حَلا ماهی، هلیم گندم، مُفَلک، چِنگال، ماهی سور، کُلمبا، ماهی برشته، نان رِخته و نان بآدی از جمله غذاهای رایج در قشم است.
جزیره قشم یکی از معرف ترین و بزرگترین جزیره های ایران است که در تنگه هرمز قرار دارد. این جزیره مقصد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است و وسعت آن معادل ۱۵۰۰ کیلومترمربع می باشد. ویژگی های طبیعی منحصربه فردی در این جزیره وجود دارد که گزینه های مناسبی برای سفر به شمار می روند
از آنجایی که آب و هوای این جزیره گرم و خشک است محصولات حصیری بسیار کاربردی و مفید هستند، از همین رو صنایع دستی حصیری در این جزیره بسیار رونق دارد. محصولاتی که می توانید بخرید نیز شامل سینی گرد و بزرگ به نام سپ، دمکش، گلدان حصیری، ظرف میوه و ظرف نگهداری نان کفه نیز هستند. حصیرباقی به عنوان رایج ترین و معمول ترین صنعت دستی استان هرمزگان معروف است چرا که مواد این صنعت که حصیر باشد از درخت خرما تهیه می شود و در این جزیره به وفور می تواند حصیر پیدا کرد. هنرمندان این ناحیه با خلاقیت هایی که دارا هستند اقدام به بافت مدل های مختلف صنایع دستی می نمایند. آوازه ی ادویه های جنوبی را همه حتما شنیده اند و از غذاهای خوشمزه ی آن ها مشخص است که حتما باید در سفرتان به قسم مقداری ادویه جنوبی هم تهیه کنید. در قشم می‌توانید این ادویه‌های متنوع را از مغازه‌های مختلف خریداری کنید و به غذاهای‌تان عطر و طعم جنوبی اضافه کنید. صنایع دستی یکی از برگزیده ترین سوغاتی های این جزیره است، گلیم بافی و رودوزی های سنتی تولیدات زنان و دختران این منطقه است همین خود سبب رونق این بازار در قشم بشود و افراد بسیاری در این زمینه در حال فعالیت هستند. گلیم بافی و رودوزی و نواربافی در این منطقه یکی از سنت هایی است که از قدیم در این منطقه وجود داشته و هنوز هم به عنوان یکی المان های برجسته از این استان در بین عموم مردم رواج دارد. انواع و اقسام نوارهاى تزئینى لباس (شک بافى)، رودوزى و سوزن‌دوزى (خوس دوزى، گلابتون دوزى)، ساخت محدود عود به عنوان ساز سنتى، توربافى و گرگوربافى تنها بخشی از هنر زنان این منطقه است. امروز رشته های جدیدی نظیر قالی بافی، گلیم بافی، نگارگری، حصیر و سبدبافی نیز به صنایع دستی قشم اضافه شده است و امید از است که با این کار سبب ایجاد اشتغال در این منطقه شده اند.
از آن جایی که جزیره قشم به دریا نزدیک است بنابراین مراکز خرید پربار و متنوعی دارد و می توانید در طول سفرتان به مراکز خرید متعددی در این جزیره وجود دارد بروید و لباس هایی باکیفیت و با قیمت مناسب را برای خودتان یا برای بستگانتان بیاورید. هنگام رزرو هتل قشم به سراغ آن هایی بروید که به این مراکز خرید نزدیک باشند. جای جای این جزیره ی جنوبی ایران دیدنی است، سوغاتی جذاب دیگری که می توانید در سفرتان به قشم تهیه کنید صنایع دستی دریایی است. هنگامی که در این جزیره عملیات جزر و مد دریا رخ می دهد تعداد زیادی صدف، حلزون و بقایای آبزیان خلیج فارس در سواحل این جزیره می ریزند. اهالی بومی این منقطه با جمع آوری آن ها و به کاربردنشان در تابلوهای برجسته اقدام به ارائه محصولات بومی و جذابی می نمایند. مواد اولیه‌ی مصرفی شامل پوسته‌ی حلزون‌ها، صدف‌ها، استخوان ماهی، گوش ماهی و مرجان است و برای اتصال قطعات انتخاب شده از چسب بی‌رنگ استفاده می‌کنند. در نزدیکی جزیره ی قشم حدود ۱۸ کیلومتری آن روستایی به نام هلر وجود دارد که در آن دو کارگاه شیرینی پزی و حلواپزی وجود دارد و شیرینی های محلی متعددی در این دو کارگاه تهیه می شود. از معروف ترین شیرینی هایی که در این روستان پخته می شود کیک هلر است که نوعی کیک اسفنجی بوده و از ترکیب آرد، تخم مرغ، شکر و وانیل تهیه می شود. در قشم، بیشتر شیرینی فروشی‌ها کیک هلر دارند. از آنجایی که این کیک را در هیچ جای دیگر دنیا نمی‌توانید پیدا کنید بهترین انتخاب به عنوان سوغات است. در قشم، بیش از ۲۰ نوع نان محلی پخته می‌شود که یکی از مشهورترین آنها نان تموشی است. برای پختن نان تموشی، ابتدا خوب تابه را داغ می‌کنند و بعد آرد را با آب مخلوط و تکه‌ای از خمیر درست شده را با دست برمی‌دارند و لایه‌ی نازکی روی تابه پهن می‌کنند. روی آن پنیر یا تخم مرغ می‌ریزند و وقتی آماده شد با سس مهیاوه یا ماهی آبه که سسی است تهیه شده از آب ماهی، نمک، خردل، گشنیز و رازیانه می‌خورند. علاوه بر این نان تموشی را با سس سوراغ هم می‌توان خورد که آن هم سسی معروف در نواحی جنوبی ایران است. سوراغ سسی است که از مخلوط ماهی حشینه، آب، نمک، گل سرخ و پوست نارنج تهیه می‌کنند و با نان‌های محلی می‌خورند. از دیگر نان‌های خوش‌طعم قشم باید از نان رخنه، نان دستی که نان مردم محلی قشم است، نان خمیر، نان بالاتاوه و نان کروسی یاد کرد.
جاذبه های قشم
دره ستارگان : اگر از قشم راه ساحل جنوبی را در پیش بگیرید به روستای برکه خلف می‌رسید و با رفتن به راه خاکی شمال این روستا، منطقه‌ای وسیع جلوی رویتان قرار می‌گیرد که پر است از کوه‌های تو در تو و رسوبی. گذشت زمان و باد و طوفان از این منطقه، ستون‌ها، دالان‌ها و حفره‌های تو در تویی ساخته است. همینکه از بین دالان‌های تو در توی آن عبور کنید آسمان آبی بالای سرتان خودنمایی می‌کند و اگر باد هم بیاید همه چیز تکمیل می‌شود تا فضایی وهم‌آلود را به وجود آورد. محلی‌ها به این دره، دره ستاره افتاده می‌گویند و معتقدند حدود دو میلیون سال پیش، ستاره‌اى از آسمان افتاده و سنگ و خاک و ماسه‌ها را به شکل‌های عجیبی درآورده است.
بندر لافت: اگر بخواهید غروب خیلی قشنگ جزیره را ببینید و خانه‌های روستایی زیبای قشم را، راهش رفتن به بندر لافت است. بندر لافت در شمال غربی قشم قرار گرفته و زمانی مرکز جزیره بوده است، دقیقا همان زمانی که مردمش با لنج به دل دریا می‌زدند. مشخصه اصلی لافت، بادگیرهای بلند و کوچه‌پس‌کوچه‌های باریکش است و لنج‌ها و قایق‌ها و قرار گرفتن خانه‌ها در بین درختان سبز گرمسیری و نخلستان‌های بلند. همه اینها در کنار زیبایی خیره‌کننده دریا و جنگل شناور حرا، هر تازه واردی را مجذوب می‌کند.
جنگل های حرا: اسم قشم با جنگل‌های حرا گره خورده است، جنگل‌هایی که زیبایی و شگفتی پنهان و پدیدار شدن ناگهانی‌اش از زیر آب حیرت هر ببیننده‌ای را به دنبال دارد. جنگل‌های حرا که در منابع نوشته شده درختان مانگروی آن را یک ایرانی از هند به قشم آورده، در شمال جزیره قرار گرفته و با بالارفتن آب به زیر آب می‌روند و همین که آب پایین برود، دشت وسیعی از درختان حرا از دل آب بیرون می‌آید که شگفتی هر بیننده‌ای را به دنبال دارد. این شگفتی وقتی دوچندان می‌شود که بدانیم این جنگل‌ها در آب‌های شور زندگی می‌کنند. جنگل‌های حرا عمری ۳۰ تا ۴۰ میلیون ساله دارند و از عجایب هفتگانه جزیره قشمند. این جنگل‌ها از بندر لافت تا روستای سهیلی و در فضایی ۷ هزار و ۲۳۶ هکتار متری کشیده شده‌اند. عمق آب منطقه‌ای که جنگل‌های حرا در آن قرار دارد بیشتر از یک تا یک و نیم متر نیست و همین مسئله باعث می‌شود با فروکش کردن آب دریا ۶ تا ۷ ساعت نمایان شوند.
تنگه چاهکوه: یکی از بهترین جاهای دیدنی قشم، تنگه چاهکوه است. ۷۰ کیلومتر مانده به شهر قشم و در کنار روستای چاهوی شرقی، در بخش غربی ساحل شمالی جزیره قشم، دره‌ای قرار گرفته که با قدم گذاشتن در آن وارد دنیایی رازآلود می‌شویم. تنگه چاهکوه در دل کوهی سنگی‌ست و همین که پا در آن بگذارید با فضایی عریض با دیواره‌هایی بلند مواجه می‌شوید. اما این وضعیت چندان دوام ندارد و اگر به سمت جنوب دره بروید از عرض راه کم می‌شود و آنقدر راه باریک می‌شود که دیگر به زحمت می‌توان آسمان را آن بالا دید. شاید این باریک شدن راه حتی راه رفتن را دچار مشکل کند ولی در ادامه دالان‌هایی قرار گرفته که می‌شود قدری در آن نشست و خستگی در کرد. همانطور که از اسم دره پیداست، دره، چا‌ه‌های زیاد اما کم عمقی هم دارد، چاه‌هایی که اهالی روستای چاهو آن را برای ذخیره و هدایت آب باران حفر کرده‌اند و هرکدام از آنها قدمتی باستانی دارند.
سد و روستای گوران: در ساحل شمالی جزیره قشم و ۸۰ کیلومتر مانده به این جزیره، سد تاریخی گوران در روستای گوران قرار گرفته که هر کدام از قسمت‌هایش مربوط به یک دوره تاریخی است. ساخت پی آن به دوره هخامنشیان برمی‌گردد، تاج آن را ساسانیان ساختند و خود سد را بالاخره پهلوی‌ها تمام کردند. قدم گذاشتن در روستای گوران خودش سفر جداگانه‌ای است و تنها به دیدن سد گوران محدود نمی‌شود. گوران که از کلمه گبران گرفته شده و زرتشتیاندر آن زندگی می‌کردند، جایی است که در آن بیشتر قایق‌ها، لنج‌های ماهیگیری، لنج‌های باری و مسافربری ساخته می‌شود و هر طرف را که نگاه کنید عده‌ای مشغول سرهم کردن چوب ساج و تنه درختان محلی و پیچ و مهره کردن آنها هستند.
دره تندیس‌ها: از جنگل حرا که به سمت روستای طبل و از آنجا روبه پایین و به سمت سلخ برویم در نزدیکی‌های بام قشم به دره بزرگی می‌رسیم که به خاطر تندیس‌های بزرگش به آن دره تندیس‌ها می‌گویند. این دره مثل دره ستارگان است،اما وسعتش از دره ستارگان بیشتر است و بزرگی تندیس‌هایش آدم را خیره می‌کند. اگر در دره تندیس‌ها بایستید شاید تصورش را هم نکنید، در این دشت خشک که ترک‌های گلی آن را پوشانده زمانی دریا وجود داشته و ماهی‌های زیادی در آن زندگی می‌کرده‌اند،اما وجود صدف‌هایی که کف دره را پوشانده تصویر آن دریای پر آب را برایمان زنده می‌کند. دره، پر است از انواع اشکال جالب و شگفت‌انگیز که انگار هنرمندی توانا آنها را به وجود آورده و سال‌ها مشغول تراشیدن سنگ‌ها بوده است،حال آنکه همه اینها کار باد و باران است.
جزیره ناز: از جاهای دیدنی جزیره قشم جزایر اطراف آن و یکی از بهترین‌هایش جزایر ناز است. جزایر ناز ۲۲ کیلومتر با قشم فاصله دارد. اینجا جایی است که صدف‌های رنگارنگ و عروس دریایی‌ها در ساحلش انتظارتان را می‌کشند و می‌توانید با پاى پیاده یا ماشین‌تان به اندازه یک کیلومتر در آب‌هاى خلیج‌فارس پیش‌روی کنید. اگر اهل غواصی هم هستید سایت‌هاى بکر و منحصربه‌فردی براى غواصى در محدوده جزیره وجود دارد. جزیره ناز تقریباً سه هکتار است ، ساحل شنی ندارد و دیواره‌های صخره‌ای به ارتفاع ۵ تا ۱۰ متر اطراف آن را گرفته است. در زمان جزر با پسروی کامل آب دریا، برای مدت کوتاهی، باریکه‌ای از خشکی جزایر ناز را به ساحل قشم وصل می‌کند. هر چند زمان این اتفاق کوتاه است، اما در همین مدت مى‌توانید از بالای ناز، تنگه هرمز و جزیره لارک را ببینید. اینجا بهشتی است که از آن غافل بودیم. تماشای فلامینگوها و مرغان دریایی جزیره را هم از دست ندهید.
جزیره هنگام: جزیره هنگام در جنوب مرکزی جزیره قشم، در ۲ کیلومتری این جزیره و در جلوی روستای شیب دراز واقع است. جزیره هِنگام که قدیمی‌ها به آن هنجام و هنیام هم می‌گفتند ، ۵۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پر است از معادن نمک،خاک و سرب. از نقاط دیدنیجزیره جدا از مردم که به ماهیگیری مشغولند، تأسیسات بندری انگلیسی‌هاست، به اضافه اینکه تماشای دسته‌های دلفین اطراف جزیره، لاک‌پشتان دریایی و سواحل زیبای صخره‌ای و شنی انتظارمان را می‌کشند. شنا و غواصی در سواحل بکر، هنگام را خواستنی‌تر می‌کند. این جزیره، یک بازارچه ساحلی هم دارد که زن‌ها و مردهای جزیره دست‌ساخته‌هایشان را در آن می‌فروشند، عده‌ای نان می‌پزند و عده‌ای سمبوسه دست گردشگرها می‌دهند و صدای سنج و دمام هم به راه است.
جزیره هرمز: بعد از گشتن در همه اینها می‌رسیم به جزیره هرمز، جزیره قرمزرنگ قشم. چند سالی‌ست که اینجا جزو محبوب‌ترین جاهای دیدنی قشم است و علتش هم خاک قرمز رنگی‌ست که زمین را فرش کرده. هرمز به اندازه جزایر ناز و هنگام بکر نیست، ولی جاهای بکری هم می‌توان در آن پیدا کرد، مثل ساحل محیط زیست و ساحل مفنق که ۴۵ دقیقه با خود هرمز فاصله دارد. هرمز، جاهای دیدنی زیادی دارد، مثل دره مجسمه‌ها، ولی گل سرسبد دیدنی‌هایش تنگه هرمز است، تنگه‌ای که بالایش می‌ایستید و از بالای پرتگاهی بلند و حیرت‌انگیز رفت و آمد کشتی‌ها را آن پایین تماشا می‌کنید و به وجد می‌آیید.
غار نمکدان: غار نمکدان یا غار نمکی که طولانی ترین غار نمکی جهان محسوب میشه،نزدیک روستای کانی قرار داره و حدود ۶ کیلومتر طول داره. البته این غار یکی از چندین غار نمکی هست که تو کوه مخروطی شکل نمکدان شکل گرفته. ارتفاع این کوع حدود ۳۴۰ متره. اگه به غار نمک برید حس این بهتون دست میده که وارد یه منطقه کوهستانی پر برف شدین ولی به جای برف همش نمکه! این منطقه برای عاسی واقعا جای بکریه، البته باید با خودتون چراغ قوه همراه داشته باشین چون از حدود ۲۰ متر به بعد دیگه غار تاریک میشه. چون غار نمکدان از قشم دوره، خیلی از افراد بازدید از اون رو بی خیال می‌شن. به همین دلیل توصیه می‌کنیم اینجا رو اصلا از دست ندید. ضمنا سواحل اطراف روستای کانی واقعا جای بکر و قشنگیه.
قلعه پرتغالی‌ها: قلعه‌های پرتغالی‌ها تقریباً در بیشتر مناطق حاشیه خلیج فارس وجود دارد، در بندر قشم، کنگ، در عمان، در رأس الخیمه، در قشم، در جزیره هرمز، وجاهای دیگر. این قلعه‌ها با پلان چهار ضلعی نامنظم، دارای دیوارهای به قطر حدود ۳/۵ متر و برج‌هایی به ارتفاع حدود ۱۲ متر در چهار گوشه قلعه‌است. قلعه پرتغالی‌های قشم شامل انبارهای جنگ‌افزار، آب انبار بزرگ، اتاق‌های سرباز خانه، زندان، کلیسا، مقر فرماندهی، تالار است. کلیسای بعضی از این قلعه‌ها، دارای دو ردیف ستون‌های سنگی دایره‌ای شکل با قوس‌های زیبایی از سنگ‌های مرجانی تراش خورده‌است. قلعه‌های پرتغالی‌ها یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است.
..........................................
آرشیو
