🌹 درود بر دوستان و همراهان همیشگی ، مانند جمعه های گذشته با مختصری از زندگی نامه یکی از بزرگان شعر و ادب پارسی در خدمتتون هستیم 🌹
❤ رضی الدین آرتیمانی ❤
رضی آرتیمانی یا رضی‌الدین آرتیمانی مشهور به میرمحمد متخلص به رضی (زادهٔ ۹۷۸ در روستای آرتیمان – درگذشتهٔ ۱۰۳۷ هجری قمری) از شاعران و عارفان مشهور دوران صفویه است.
نام اصلی : رضی‌الدین آرتیمانی
زمینهٔ کاری: شعر عرفانی
زادروز: ۹۷۸ قمری روستای آرتیمان از توابع تویسرکان
مرگ: ۱۰۳۷ قمری آرتیمان
ملیت : ایرانی
نام(های)دیگر: میر رضی، میر محمد
کتاب‌ها: ساقی‌نامه و ...
تخلص: رضی
استاد : میرمرشد بروجردی
دلیل سرشناسی : شاعر عارف
میرزا محمد رضی معروف به میررضی آرتیمانی از شاعران و عارفان مشهور زمان صفویه است . وی در سال ۹۷۸ قمری در روستای آرتیمان از توابع تویسرکان بدنیا آمد.
در ایام جوانی به همدان رفت و در آن‌جا مشغول تحصیل شد و از شاگردان میر مرشد بروجردی گردید. رضی به علت شایستگی وافری که داشت زود مورد توجه شاه عباس که معاصر وی بود قرار گرفت و در جمع منشیان میرزایان شاه درآمد و به همین دلیل بود که داماد خاندان صفوی شد.
نقابی برافکن ز پی امتحان را
که تا بینی از جان لبالب جهان را
چو در جلوه آیی بدین شوخ و شنگی
برقص اندر آری زمین و زمان را
به روی زمین مهروار ار بخندی
به‌زیر زمین درکشی آسمان را
من از حسرت رویش از هوش رفتم
خدایا شکیبی تماشاکنان را
به دل زان نداریم یک مو گرانی
که بر سر کشیدیم رطل گران را
بهارت دلا کس ندانست چون شد
به هر حال دریاب فصل خزان را
فراموش کردند از مهربانی
چه افتاد یاران نامهربان را
از آن نام تو بر زبان می‌نرانم
که می‌سوخت نامت کلام و زبان را
رضی این چه شور است در نالۀ تو
که از هوش برده است پیر و جوان را
🌹 تعداد و قوالب اشعار رضی 🌹
درباره تعداد اشعاری که از رضی برجای مانده، سخن متفاوت است. رضاقلی خان هدایت، اشعار او را یک هزار بیت نوشته. آذر نیز در آتشکده به همان مقدار تخمین زده و در تذکره سرو آزاد آمده که دیوان مختصری از او به نظر آمده است. نیز در پاورقی صفحه 938 تذکره میخانه، آقای گلچین معانی مجموع اشعارش را تا یک هزار و پانصد بیت نوشته است. اما مجموع ابیات میررضی در چاپ آقای امامی 1553 بیت است که شامل ساقی‌نامه در 157 بیت، سوگند‌نامه 92 بیت هر دو به بحر متقارب، 94 غزل، ترجیع‌بندی 139 بیتی به بحر هزج مسدس اخرب، 5 قصیده، یک مثنوی 12 بیتی به بحر هزج به نام گوهر عشق، 102 رباعی و قطعات و غزلیات ناتمام و مفردات است.
طرز و شیوه رضی
در این باره، از سخن تذکره‌‌نویسان چیزی برنمی‌آید. زیرا اقوال آنان فقط حاکی از مقامات بلند عرفانی رضی است و اشاره‌‌ای به طرز و شیوه او نکرده‌اند به جز میرغلامعلی آزاد بلگرامی که در تذکره سرو آزاد ذیل نام میرزا ابراهیم ادهم ـ پسر رضی ـ می‌گوید: دیوان مختصری از او به نظر درآمد طور قدما دارد
هرمان اته خاورشناس معروف آلمانی و علاقه‌مند به فرهنگ ایرانی، در تاریخ ادبیات فارسی‌اش چنین می‌نویسد: «طالع شعر فارسی در هند شبیه طالع شعر در خود ایران بود. در ایران هم به تدریج ابتکار از بین رفت و فقط صاحب‌نظرانی بر سبیل ندرت به ظهور رسیدند که در بند وزن و قافیه متصنع نبودند و راه خود را پیمودند و در سروده‌های خود احساسات بی‌شائبه خود را جلوه‌گر ساختند. نظیر حلقه دربار اکبرشاه.
در همان زمان مجلسی نیز از شاعران به دربار پادشاه صفوی، یعنی شاه عباس بزرگ گردآمدند که اکثر آنان غزلسرا بودند. متقدم‌ترین این جمع مولانا والی، مقتول به سال 1012 است. بعد از او می‌‌توان رضی آرتیمانی را ذکر کرد...
.jpg)
کلمه‌ی «میر» از آن جهت به رضی اطلاق شده است که مدتی جزء میرزایان شاه عباس بوده‌است. در بستان السیاحه بدین مضمون آمده‌است که «سید رضی آرتیمانی که در زمان شاه عباس ماضی صاحب دیوان و ساقی‌نامه‌ی مشهور است از قریه‌ی آرتیمان است اما اولاد وی اکنون از جد خویش نصیب و بهره نبرده‌اند.
عشق است که بی زلزله وغلغله نیست
گر ره نبری بجان جای گله نیست
این راه نرفت هر که سر در ننهاد
گویا که در این قافله سر قافله نیست
رضاقلی‌خان هدایت در مورد رضی چنین نوشته‌است: سیدی است صاحب ذوق و حال عرفانی با افضال در معارف الاهیه مسلم آفاق و در مدارج حقانیه در عالم طاق. معاصر شاه عباس صفوی و والد میرزا ابراهیم متخلص به ادهم است. وی که از رِندان مست و عارفان پاکدل و صوفیان صافی‌دل است علوم نقلی و عقلی را چون حجابی می‌بیند که انسان را به خود متوجه می‌سازد و از عشق به معشوق یکتا بازمی‌دارد...» از او حدود ۱۲۰۰بیت شعر در قالبهای گوناگون به جا مانده که معروفترین آنها ساقی نامهٔ اوست.
تا چند رضی به گیر و دارت دارند
گیرم بخزان چو نوبهارت دارند
بر خیز رضی سنگ گرانی موقوف
کاینده و رفته انتظارت دارند
رضی پس از گذران سالیانی از عمر شریف خود، دوباره عزم وطن خویش می‌نماید و به زادگاه برمی‌گردد و در سال ۱۰۳۷ هجری قمری (۱۰۰۵ش) درمی‌گذرد و او را در محل خانقاهش به خاک سپردند. آرامگاه او در «همینه» تویسرکان قرار دارد.
🌹 آثار رضی الدین آرتیمانی 🌹
ساقی‌نامه
سوگند‌نامه
گوهر عشق
غزلیات
قصاید
رباعیات
ترجیع بند
مقطعات و غزلیات ناتمام
این دار فنا بلند از پستی ما است
وین سختی ناتمام از هستی ما است
گفتم چه گناه کردهام تا هستم
یا رب چه گناه بدتر از هستی ما است
🌹 آرامگاه ایشان در شهرستان تویسرکان 🌹
خون شد دل پاره پارهٔ ما
مردیم و نکرد چٰارهٔ ما
دادیم به کفر زلفش ایمان
شاید که شود کفارهٔ ما
بندیم ز شکوه لب و لیکن
خون میچکد از نظارهٔ ما
بااین همه غم، نمیشود آب
آه از دل سنگ خارهٔ ما
بستیم رضی لب و توان یافت
پیغام دل از نظاره ما
روحش شاد
