میرجاوه مرکز شهرستان میرجاوه، یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان ایران که در محدوده سرحد بلوچستان و ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان واقع است. میرجاوه تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفت و آمد گردشگراان خارجی و داخلی از این معبر صورت می‌گیرد و از طریق راه‌آهن، ایران را به شبه‌قاره هند متصل می‌کند. یکی از قدیمی‌ترین گمرکات کشور، گمرک میرجاوه با قدمتِ بیش از صد سال است که در آن صادرات و واردات صورت می‌گیرد.
میرجاوه شرقی‌ترین و استراتژیک‌ترین دروازهٔ ورودیِ ایران است که نمایه‌ای کلی از میزان توسعه‌یافتگی کشور ایران در نظر گردشگران و بازرگانان به حساب می‌آید. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۹٬۳۵۹ نفر (۲٬۱۰۷ خانوار) بوده‌است. مردم میرجاوه بلوچ و اهل سنت هستند و به زبان بلوچی با لهجه ی سرحدی ( لهجه ی شمال بلوچستان) سخن می گویند.
شهرستان میرجاوه در شرق استان سیستان و بلوچستان واقع شده است و بیش از 350 کیلومتر با کشور پاکستان هم مرز است . این شهرستان از شمال شرق ، شرق و جنوب شرق به کشور پاکستان و از شمال و غرب با شهرستان زاهدان و در جنوب و جنوب غرب با شهرستان خاش ارتباط دارد . این شهرستان در 29 درجه و 1 دقیقه و 9/4 ثانیه عرض و 61 درجه و 27 دقیقه و 2/2 ثانیه طول جغرافیایی و با ارتفاع 858 متر از سطح دریا واقع شده است . مسافت مرکز شهرستان میرجاوه تا مرکز کشور حدود 1900 کیلومتر می باشد. مساحت این شهرستان بیش از 6000 کیلومتر مربع می باشد و دارای سه بخش لادیز ، ریگ ملک و مرکزی است ، این شهرستان از هفت دهستان تشکیل شده است که سه دهستان آن در بخش لادیز ( لادیز ، جون آباد ، تمین) ، دو دهستان در بخش مرکزی ( حومه و انده ) و دو دهستان نیز در بخش ریگ ملک ( ریگ ملک و تهلاب) واقع می باشند . بخش لادیز با وسعتی بیش از 3500 کیلومتر مربع و وسیعترین بخش این شهرستان است .
با توجه به قرار گرفتن میرجاوه در نزدکی مدار 23 درجه که منطبق برکمربند بیابانی دنیا می باشد، این شهرستان جزء کم باران ترین مناطق کشور با متوسط بارندگی 30 میلی متر شناخته می شود . آب هوای این شهرستان در مرکز گرم و خشک و بیابانی می باشد ولی بخش لادیز باتوجه به اختلاف ارتفاع بیش از هزار متر با مرکز شهرستان که گاهاً تا بیش از 2200 متر نیز می رسد ( آبادیهایی نیز درارتفاع 3000 متری قرار دارند ) و همچنین واقع شدن در دامنه های شمالی ارتفاعات تفتان ، دارای هوای لطیف تر و میزان بارندگی بیشتری می باشد بطوری که اکثر ارتفاعات واقع شده در بخش لادیز در زمستان پوشیده از برف هستند . ضمناً سردترین نقاط استان و جنوب شرق کشور نیز دراین بخش واقع شده اند و گاهاٌ دمای هوا تا 25 درجه زیر صفر و پایین تر هم می رود . در فصل تابستان نیز در دهستان جون آباد و تمین، اهالی در اوج گرما به ندرت دمای بالای 35 درجه را تجربه می کنند .
شهرستان میرجاوه به وسیله رشته کوه هایی احاطه شده است و مرکز شهرستان در دشت و در بین این رشته کوه ها قرار گرفته است . در سمت شرق و شمال شرق شهرستان رشته کوه های میل هفتاد دو تا ملک سیاه کوه واقع شده اند که مانند سدی کشور پاکستان را از ایران جدا می نماید . در قسمت غرب رشته کوه های انجیردان واقع شده اند که به سمت شرق تا لادیز ادامه پیدا می کنند .
در قسمت جنوب و جنوب غرب شهرستان و در بخش لادیز رشته کوه های منتهی به قلعه تفتان واقع شده اند که مرتفع ترین کوههای استان و جنوب شرق کشورمی باشند و از کوه شهسواران با ارتفاع 3500 متر در کنار راه خاش به زاهدان در بخش لادیزشروع شده و شامل ارتفاعات خارستان ، ارتفاعات انجرک ، ارتفاعات گزند و سپس به تفتان منتهی می شوند و معروفترین قلل آن عبارتند از شه سواران ، بندک سیاه ، زردان نقره ای ، چهل دختر ، ریزوک ، ماد افتی ، بیست مردون ، انجرک ، گریوه ، گزند ، و تفتان می باشند که همه این قلل بالای 3000 متر هستند و مرتفع ترین آنها تفتان می باشد که 4042 متر ارتفاع دارد و در جنوب بخش لادیز واقع شده است و تنها آتشفشان نیمه فعال ایران است که هنوز بخار گوگرد از دهانه های سمت لادیز و سنگان آن متصاعد می شود . آب گرم و تعدادی از دهانه ها آتشفشان نیز در محدوده سرزمین بخش لادیزشهرستان میرجاوه واقع شده اند .
رودخانه های شهرستان میرجاوه که اکثراً فصلی هستند و فقط در مواقع بارندگی در بستر آنها آب جاری می شوند عبارتند از روخانه های کچه رود ، رودخانه بوگ ، رودخانه درگیابان ، رودخانه تول لس . ولی در بخش لادیز رودخانه هایی وجود دارد که در اکثر سال آب در آنها جاری است و بعضی از آنها اصلاٌ خشک نمی شوند و جزء حوزه های آبریز تفتان به حساب می آیند مانند رودخانه خارستان ، رودخانه انجرک ، رودخانه بولانی ، رودخانه سردشت ، رودخانه چلنک ، رودخانه انجره و ... که درطول سال آب دارند و فقط در فصول گرم خشک می شوند . ولی دو رودخانه لادیز و تمین که هرگز خشک نمی شوند و آب چشمه حضرت موسی ، روستاهای اطراف رودخانه تمین تا حسین آباد کیدون را مشروب می نمایند . آب رودخانه لادیز که همیشه در بستر جاری است ، پس از طی 20 کیلومتر ، جهت کشاورزی در میرجاوه و کهنه قلعه مصرف می شود .
محصولات شهرستان میرجاوه با توجه به تفاوت های اقلیمی در سه بخش آن متنوع هستند . در بخش ریگ ملک و مرکزی در بخش محصولات زراعی بیشتر گندم ، جو ، ذرت ، یونجه و در بحث باغداری بیشتر نخل خرما وجود دارد . ولی در بخش لادیز با توجه به لطافت هوا در این بخش و وجود منابع آبی درکوهستانها انواع و اقسام محصولات زراعی باغی به عمل می آیدکه عمده محصولات زراعی عبارتند از گندم ، جو ، ذرت ، یونجه ، کلزا ، پیاز ، گوجه فرنگی ، نخود ، عدس ، لوبیا و محصولات جالیزی . در بحث باغداری تمام میوه های سردسیری و حتی خرما دربخش لادیز بعمل می آید که مواردی از آن عبارتند از : وزرد آلو ، آلو ، هلو ، شلیل ، گردو ، بادام ، آلبالو ، گیلاس ، زرشک و انواع و اقسام میوه های دیگری مثل توت ، شاه توت و ... بعمل می آید .
باتوجه به آثار به جامانده از ما قبل تاریخ از جمله دست ساخته ها و دست یازه های بشری کشف شده در تراس رودخانه لادیز توسط باستان شناس معروف ، گاری هیوم از دانشگاه مینه سوتا آمریکا در سال 1966 و همچنین دخمه های انسانهای اولیه در بخش لادیز و معماری سنگی و صخره ای و همچنین تپه های ما قبل تاریخ ریگ ملک ، باستان شناسان قدمت منطقه را مربوط به 70 تا 170 هزار سال تخمین می زنند بطوری که لادیز در ادبیات باستان شناسی دنیا دارای پایکاه ویژه ای است و در هر کجای دنیا ابزاری مشابه با ابزاری کشف شده درلادیز یافت می شود از آن به عنوان ابزار لادیزی یاد می کنند و باستان شناسان معتقدند انسان اولیه برای گذر از آفریقا به آسیا از این منطقه عبور کرده و می توان غارهای سکونت این انسانها را در این منطقه جستجو نمود . آثار زیادی دال بر این مدعا موجود است از جمله آثار یافته شده در رودخانه لادیز ، دخمه انسانهای اولیه در لادیز ، قبرستانهای باستانی در لادیز ، قلعه چهل دختر ، قلعه لادیز ، تپه های باستانی لادیز ، معماری صخره ای تمین ، مجموعه قبرستان و قلعه هفتاد مولا ، چاههای مربوط به معادن باستانی در جون آباد ، درگیابان ، چلنگ ، خارستان بخش لادیز و صد ها اثر ما قبل تاریخ دیگر .
پیشینه تاریخی نامگذاری شهر میرجاوه به دوره افشاریان باز می گردد . در این زمان "میر بولان ریگی" از اجداد طایفه ریگی سپه سالار نادر شاه افشار بوده که با اندیشیدن ترفندی نظامی زمینه فتح هندوستان را فراهم می نماید و به همین خاطر به پاس خدمات وی نادر شاه به فرمانفرمای کرمان دستورمی دهد که منطقه سرحد در بلوچستان را به نام وی سند نمایند و از همین زمان محل تولد وی که میرجاوه بود است به عنوان "میرجاه" به معنی جای و محل زندگی "میر" که منظور همان "میر بولان ریگی" می باشد معروف می گردد و به مرور زمان به میرجاوه تغییر می کند .
میرجاوه از سال 1332 بعنوان یکی از بخش های شهرستان زاهدان شناخته شده و دارای دو دهستان لادیز و تمین بوده است. شهرداری میرجاوه در سال 1341 در بخش میرجاوه استقرار یافته است . در اسفند سال 1391 میرجاوه از شهرستان زاهدان منتزع و با مرکزیت شهر میرجاوه به شهرستان ارتقا پیدا نمود . لازم به ذکراست که این شهر اولین سیستم لوله کشی و اولین راه آهن درایران را داشته است و جزء اولین شهرهاییست که داری شهربانی و کمرگ بوده است.
مردم شهرستان میرجاوه از قومیت بلوچ و اهل سنت حنفی می باشند . زبان مردم شهرستان میرجاوه بلوچی است که به لهجه سرحدی صحبت می کنند . بیشتر ازدواج ها درون گروهی و قومی است و مردم برای ریش سفیدان ، معتمدین و بزرگان طوایف و علماء دینی احترام زیادی قائل می شوند . در صد طلاق به دلیل تقبیح آن بسیار ناچیز است و معمولاٌ بسیار به ندرت اتفاق می افتد . مردم پایبند سنت های قومی قبیله ای اند و لباس محلی می پوشند و به زبان بلوچی با لهجه سرحدی تکلم می نمایند و تفاوتهای ناچیزی بین لهجه ها موجود است ، همچنین مردم پایبند سنن مذهبی هستند و حضور پررنگی درمراسمات مذهبی و قومی دارند .
مردم باتوجه به شیوه معیشت غالب که دامداری و کشاورزی است از این محصولات برای خوراک استفاده می نمایند و خوراک های معروف آنان عبارتند از : آبگوشت ، کباب ، تنورچه . همچنین سبزیجات و لبنیات محلی این شهرستان شامل آبگوشت بنه (از مغز میوه درخت بنه تهیه می شود) ، کشک ، دوغ و ماست می شود.
جاذبه های میرجاوه
غار هفتاد ملا: این غار در روستای روپس دهستان تمین قرار دارد. در ۲۰ کیلومتری روستای تمین در دامنه ارتفاعات مشرف به روستا، حفره‌ای وجود دارد که در آن نمونه‌ای از گورستان‌های منحصربه‌فرد دوران اسلامی به نام گورستان هفتاد ملا قرار گرفته است.
اداره پست میرجاوه : همزمان با احداث شبکه راه‌آهن از کویته به زاهدان نقطه مرزی میل ۷۲ به یکی از مبادی اصلی ورودی مسافر و ترانزیت کالا در شرق کشور مبدل و این امر موجب شکل‌گیری شهر میرجاوه و مجموعه‌ای از ساختمان‌های اداری، مسکونی، انتظامی و خدمات دیگر شد که ساختمان پست میرجاوه یکی از آنها است، این ساختمان به سبک معماری خانه‌های چوبی با سقف شیروانی برای انجام مراسلات پستی در خیابان فرخی سیستانی و همجوار با ساختمان شهربانی ساخته شده است.
راه آهن میرجاوه: این بنا و مجموعه سازه‌های مرتبط با آن سنگ‌پایه بنای شهر میرجاوه و زاهدان است. بنای مذکور در حاشیه خیابان فرخی میرجاوه واقع شده است.
شهربانی میرجاوه: پس از شروع به کار خط راه‌آهن کویته، زاهدان در نقطه مشترک دو کشور ایران و پاکستان شهر میرجاوه شکل گرفته و به تدریج با احداث مجموعه‌هایی از ساختمان‌های اداری و دولتی و شخصی گسترش یافته است. به منظور حفظ نظم و امنیت شهر نوپای میرجاوه این مرکز پلیس شهری راه‌اندازی شد.
قبرستان هفتاد ملا: هفتاد ملا در حاشیه شرقی روستای روپس و در ۲۰ کیلومتری روستای تمین واقع شده است. این گورستان با حدود ۵۰ مترمربع مساحت شامل مجموعه‌ای از صورت قبرهای پنج طبقه مصطبه‌ای شکل پلکانی با دیواری مخوف و سوراخ‌دار عمود بر روی آنها است. این قبرستان به دوره اسلامی میانه تعلق دارد.
قلعه تپه لادیز: قلعه لادیز در کنار سفلی، در ۱۷ کیلومتری جنوب غرب میرجاوه و در مسیر میرجاوه به تمین قرار گرفته است. ویژگی‌های این اثر استفاده از سنگ‌های درشت برای پی‌بندی بنا و ساختن دیوارهای خشتی روی این پی‌های سنگی است. از دیگر جاذبه‌های طبیعی این شهرستان رودخانه، غار و آبشار لادیز، باغ جون‌آباد را می‌توان نام برد.
معماری صخره‌ای روستا تمین: معماری صخره‌ای تمین منحصر بوده و فقط در چند جای ایران چنین معماری دیده می‌شود. علاوه بر معماری، تمین دارای طبیعت زیبا و بکر است و همچون روستاهای اطراف مشهد و شاندیز سرسبزی و خرمی خاص و آب وهوای منحصربه‌فردی دارد و از جمله روستاهای دارای بافت تاریخی و هدف گردشگری استان است.
آبشار لادیز: آبشار لادیز یکی از جاذبه‌های روستای لادیز، در فاصله کمی از غار لادیز واقع شده است. روستای لادیز از توابع بخش میرجاوه شهرستان زاهدان می‌باشد و در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهر میرجاوه واقع شده است و همه ساله به ویژه در فصل تابستان گردشگران زیادی را به طرف خود جذب می‌کند. آب و هوای روستا در فصل پاییز و زمستان و اوایل بهار مطبوع و دلپذیر و در تابستان گرم است. رودخانه لادیز نیز از شمال روستا عبور می‌کند. این روستا قدمت چندانی ندارد و از مناطق ییلاقی عشایر بلوچ بوده است که سال‌ها پیش به سکونتگاه دائمی تبدیل شده است. همجواری روستای لادیز با کوه تفتان، موجب پدید آمدن چشم‌اندازهای بدیع و اماکن تاریخی و طبیعی شده است. از مهم‌ترین صنایع دستی این روستا می‌توان به سوزن‌دوزی، قالی‌بافی و گلیم‌بافی اشاره کرد که توسط زنان و دختران هنرمند روستا با نقوش سنتی و قدیمی تولید می‌شود.
روستای تمین: همسایگی با آتش فشان نیمه فعال «تفتان» در کنار آب فراوان و خاک حاصلخیز، روستایی با صفا را در اقلیم جنوب شرقی ایران پدید آورده است؛ روستای «تمین» در 50 کیلومتری شهرستان «میرجاوه» استان سیستان و بلوچستان که نشانه های استقرار طولانی انسان با وجود معماری صخره ای، قلعه و گوستان های تاریخی در آن به خوبی به چشم می آید. با سفر به تمین همنشینی با اهالی خونگرم این روستا را در کنار هوای معتدل و حتی خنکش را تجربه کنید.
چشمه حضرت موسی: چشمه آب شیرین «حضرت موسی» تنها منبع آب شرب و کشاورزی اهالی روستاست که از دل صخره ای عظیم می جوشد و آبشار کوچکی که در مسیرش می سازد، چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است. آب این چشمه با املاح معدنی فراوان که در تابستان خنک و در زمستان گرم است، سرچشمه رودهایی است که پس از سیراب کردن آبادی های دهستان تمین و گذر از دهستان همجوار «لادیز»، از مرز ایران خارج شده، به ریگزرارهای کشور پاکستان می ریزد.
.......................
آرشیو
