جویبار یکی از شهرهای استان مازندران و مرکز شهرستان جویبار است. جمعیت شهر جویبار در سال ۱۳۹۵، برابر با ۳۲٬۹۲۴ نفر بوده‌است. مردم جویبار به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند. این شهر در گذشته «باغلو» نام داشت و مرکز دهستان گیل‌خوران در بخش مرکزی شهرستان قائمشهر بود؛ و قهرمانان بزرگی در رشته کشتی از جویبار به افتخارات بین‌المللی رسیده‌اند. از میان دیدنی‌های آن می‌توان به دو زیارتگاه به نام‌های امامزاده مهدی میر هادی و امامزاده صادق رضا (که گفته می‌شود از نوادگان جعفر صادق هستند)، سواحل چیکرود، پل تاریخی آزان، خشت‌پل و تکیه کردکلا اشاره کرد.
رودخانه سیاهرود از میان این شهر عبور کرده و به دریای خزر می‌ریزد. در گذشته حریم شهری جویبار دو خیابان مابین میدان کشتی تا میدان امام (سپاه) و از آنجا تا آتش‌نشانی بود. با گذشت زمان این محدوده گسترش یافت. شهر جویبار از محلات به هم پیوسته تشکیل شدهاست. این محلات عبارتند از:کلاگرمحله، سراجکلا، بالامحله، فقیه‌محله، جوان‌محله، حیدرآباد، تازه‌آباد، کردمحله و باغبان‌محله. همچنین کلاگرمحله یکی از بزرگترین محله‌های جویبار میباشد. ۲۷ در صد از مساحت جویبار در بافت فرسوده قرار دارد.
به دلیل بودن رودهای فراوان در این شهر که از شهرهای مختلف به سمت دریای خزر جاری بودند این شهر را جویبار نامیدند. نام گذشته این شهر هم گیلخواران بود که گیل به معنی مردمان شجاع و جنگجو است. شهر جویبار طبق آمار سال ۹۵ دارای ۳۲٬۹۲۴ جمعیت میباشد. مردم جویبار به زبان مازندرانی گویش می‌کنند.
فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۳ می‌نویسد: «باغلو (مشهور به جویبار) قصبهٔ مرکز دهستان گیلخواران بخش مرکزی شهرستان شاهی است که در ۲۱ هزارگزی شمال شاهی و ۱۸ هزارگزی شمال باختری ساری در دشت واقع است. ناحیه‌ای است دارای آب و هوای معتدل مرطوب و ۳۱۰۰ تن سکنه، آب آنجا از چاه تأمین می‌شود و محصول عمدهٔ آن پنبه و غلات و کنجد و صیفی و شغل مردمش زراعت و راه آن به شاهی و کیاکلا شوسه‌است. کارخانهٔ پنبه‌پاک‌کنی دولتی در این قصبه دایر است. بازار عمومی جمعه در یک هزارگزی جنوب قصبه واقع است.» گمان می‌رود اجتماع اولیه مردم در شهرستان جویبار به دوران صدر اسلام بازگردد؛ ولی اولین مدرک و نشانه از جویبار در کتاب سهمی، نویسنده تاریخ جورجان که در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم زندگی می‌کرد در صفحه ۴۸۸ در مورد یک شخصیت علمی و فقهی برجسته با نام یعقوب تن بلائی از دهستان گیلخواران) نام قدیمی جویبار (نوشته شدهاست. تاریخ مرگ این فرد ۲۹۲ هجری ذکر شدهاست. در سال ۱۳۱۰ در دوره پهلوی و به دستور رضاشاه کارخانه پنبهای در مرکز شهر تأسیس شد که می‌توان گفت این کار اولین سنگ بنای شهر جدید جویبار بود. هم‌زمان با آن تاسیژاندارمری و مخابرات با مرکز تلفن مغناطیسی به این امر کمک کرد
اولین کمباین توسط آقایان میر اکبر لاریمی و آقای پنبه کار به این منطقه آورده شد. اولین موتور برق جهت برق رسانی به خانه‌های جویبار توسط حاج آقای محمد علی شعیری در جویبار به کار انداخته شد و در کنار مسجد جامع کنونی قرار گرفت. اولین رئیس انجمن شهر آقای حاج ابراهیم اقبالیان بود. اولین دفتر ازدواج و طلاق در سال ۱۳۱۳ توسط شیخ مصطفی ورداسبی افتتاح شد) از نکات جالب توجه این بود که تا سال وفاتشان یعنی ۱۳۴۵ فقط ۱۳ مورد طلاق ثبت کرده بود. اولین استادیوم ورزشی در سال ۱۳۴۵ افتتاح شد. اولین کتابخانه در سال ۱۳۴۵ افتتاح شد. اولین شرکت تعاونی در سال ۱۳۳۸ افتتاح شد. اولین حمام توسط استاد رفیع رنجبر در جویبار و شیخ شیخ مصلحی در کلاگرمحله دایر شد. اولین اتومبیل توسط حاج شکرالله فلاح به این شهر وارد شد. اولین سالن پینگ پنگ در سال ۱۳۴۶ در محوطه پار ملی بنا گردید که اکنون کلانتری شماره یک در آن استقرار دارد. در سال ۱۳۱۴ سازمان شیلات برقرار شد. شهرداری جویبار برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ با انتخاب شهردار از سوی استاندار مازندران شروع به فعالیت نمود.
آثار و شواهد مکتوبی که بتواند از ساکنین اولیه شهر جویبار فعلی اطلاعاتی به ما بدهد وجود ندارد. اما در مورد سکونت، زندگی و تمدن در مازندران از بررسیهای تاریخی و باستانی بعمل آمده معلوم شد که شرایط زندگی انسانهای دوره پارینه سنگی میانه و پارینه سنگی جدید در این استان نیز دیگر مناطق فلات ایران بوده است. سابقه سکونت در منطقه مازندران به حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش می‌رسد ودر قرن اول هجری قمری قسمت اعظم منطقه تحت سکونت قرار گرفت. منطقه جویبار را هم باید در همین چار چوب بررسی و انتظار داشت که در اینجا نیز حیات بشری و سکونتگاههای انسانی وجود داشته باشد اما هنوز کاوشهای باستانشناسی در اینجا انجام نگردیده است. طبق شواهد تاریخی سابقه جویبار به دوره شاه عباس صفوی بر می‌گردد در قرن ۱۶ میلادی به فرمان شاه عباس صفوی سکونت گزینی اجباری کردها، سمنانی ها، ترکها و خراسانی‌ها در این منطقه، بعنوان مرزداران سرحدات شمالی برای جلوگیری ازتجاوز ترکمنها و ازبکها صورت گرفت. و اولین طایفه ای که به این منطقه کوچانده شده اند طایفه مدانلو از قوم کُرد بود و هم اکنون یکی از محله‌های جویبار و آبادیهای اطراف به نام این طایفه میباشد. باغلو ( مشهور ) به جویبار در زمان قدیم از روستاهای پراکنده تشکیل شده بود. این آبادیها تا قبل از دوره رضا شاه اهمیت چندانی نداشته و رشد آن بخصوص در زمان وی شروع شده و به مرور بر اهمیت آن افزوده گشت.
جویبار قبل از رضاشاه به باغلو معرف بود، این نام به جهت غلات و پنبه فراوان بود که درمنطقه کشت می‌شد. درمورد وجه تسمیه کنونی شهر، نظرات گوناگونی وجود دارد. جویبار به معنی کنارجوی، کناررود کوچک، جوی بزرگی که ازجویهای کوچک تشکیل شده است. وجه تسمیه این نام باموقعیت جغرافیایی آن یعنی واقع شدن در محل باتلاقی و رودخانه ای بستگی دارد. زیرا براساس شواهد و قرائن محلی درمحل کنونی خیابان امام خمینی نهری عبور می‌کرد که مردم در دو طرف این نهر خانه‌های خود را ساخته‌بودند. به مرور زمان نهر به دلیل عوامل جوی خشک و پرشده جای خود را به خیابان داده است.عده ای دیگر معتقدند که نام جویبار، برگرفته از آبهای زیرزمینی است. چون این شهر در گذشته دارای منابع آبهای زیرزمینی زیاد بود که در سطح منطقه جاری می‌شد و به مرور زمان جویبار مرسوم گردید.
شهرستان جویبار از نظر بافت جمعیتی از قومیتهای مختلف تشکیل شده که بعضی از اقوام خودشان و بعضی بنا به دستور پادشاهان و امراء مملکتی در زمان‌های مختلف برای تأمین امنیت منطقه از هجوم و تاخت ترکمنها ، ازبکها ، روس‌ها و ….. در این نواحی سکونت داده شدند. اقوام ساکن در منطقه شامل خراسانی‌ها ، سمنانی ها، سوادکوهی‌ها ، فیروزکوهی‌ها ، عرب‌ها ، ترکها ، کردها و بومی‌ها می‌باشند .
شهرستان جویبار از نظر سیاسی و اداری در دهه‌های اخیر تحت عنوان دهستان گیلخواران (در لغت نامه مرحوم دهخدا پس از اشاره به موقعیت جغرافیایی گذشته جویبار شرح کوتاهی در مورد آن و مردمانی که به این واژه مشهور بوده‌اند که مجازاً واژه گیل به معنای افراد شجاع و دلیر، جنگاور و واژه خوار به معنای خوب تعریف شده است ) زیر مجموعه شهرستان قائمشهر بوده و بر اساس آمار مندرج در فرهنگ آبادیهای سال ۱۳۶۵ دهستان گیلخواران از ۸۳ آبادی و روستا تشکیل می‌شد که به مرور زمان بر اساس تغییرات طرح تقسیمات کشوری به بخش جویبار تغییر یافته که در سال ۱۳۷۶ این بخش با ۷۴ روستا و آبادی از قائمشهر منتزع گردیده و به نام شهرستان جویبار با افتتاح فرمانداری در طرح تقسیمات کشوری قرار گرفت . این شهر از آن جهت جویبار نامیده شد که جوی و نهرهای زیادی در آن جاری بوده است.
جویبار به مانند محمود آباد دارای اراضی جنگلی نیست این شهرستان دارای آب بندان فراوانی از جمله زرین کلا ، آب بندان لپوی زرین کلا و آب بندان انار مرز میباشد که باعث به وجود آمدن زیست گاه پرندگان زیادی من جمله بالکان – پلیکان – اردک – عقاب تالابی – انواع قو و… گردید . تولید صنعتی ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی رونق بالایی دارد قابلیت‌های بالقوه منطقه بویژه در توسعه گردشگری و صنعتی، برجسته است.در صورت احداث جاده چهاربانده ساحلی بابلسر – جویبار – بهشهر و ارتباط مستقیم جویبار به در یا، منطقه در کانون توجه برنامه ریزی منطقه ای جویبار، قائمشهر و سواد کوه قرار خواهد گرفت. جویبار مردمی سخت کوش دارد. بخش کشاورزی با داشتن ۲۳ شرکت تعاونی کشاورزی ، وجه غالب اقتصاد منطقه است . صنایع دستی رایج دراین شهرستان عبارتند از : منبت چوب – معرق چوب – سفالگری – گلیم بافی- طراحی سنتی شهرستان جویبار با وجود داشتن آب و هوا و چشم اندازهای طبیعی و نزدیکی به سواحل زیبای دریای خزر و با وجود اماکن زیارتی ، مذهبی، آثار تاریخی و نهرهای فراوان جولانگاه مناسبی برای گردشگران و مسافران میباشد.
جویبار، شهری با کمتر از ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در استان مازندران همواره در کشتی ایران آقایی می کند و قهرمانان بزرگی را تحویل می دهد. رضا یزدانی که از سال ها قبل با لقب پلنگ جویبار مشهور است و حسن یزدانی هم که در سال های اخیر ستاره درخشان کشتی ایران بوده و از طلای آسیا تا جهان و المپیک را به ارمغان آورده است از مشهورترین کشتی گیران این خطه هستند.
جاذبه های جویبار
ساحل چپکرود: ساحل چپکرود به طول ۱۸ کیلومتر از طولانی‌ترین سواحل دریای خزر است که در ۱۶ کیلومتری شمال جویبار قرار دارد. امکانات رفاهی و تفریحی برای اقامت کوتاه مدت در نظر گرفته شده است. به دلیل یکدست بودن بخشی از ساحل چپکرود، قدم زدن، دوچرخه و موتور سواری در این ساحل بسیار لذت‌بخش است.
خشت پل : خشت پل یکی از مکان های دیدنی جویبار است که یک بنای تاریخی ارزشمند است و در دروان قاجار بنا شده است پل خشت پلی است که بر روی رود سیاهرود واقع شده است و معماری آن دارای استحکام بالایی است. تحقیقات باستان شناسی نشان می دهد این پل دارای پنج پایه است که خاصیت موج شکنی دارد این پایه ها بر اساس شکل هندسی مثلث طراحی شده است و طاق های قرار گرفته بر روی آن نیز نمایی بسیار متفاوت دارد.
پل ازان جویبار : پل ازان در روستای ازان جویبار برروی رودخانه سیاهرود قرار دارد . این پل که مربوط به دوران قاجاریه است دارای شش چشمه طاق بوده که جشمه میانی ان مرتفع ترین طاقهاست . بطور یکه ارتفاع آن از بلندترین نقطه تیزی طاق از سطح آب رودخانه 6متر می باشد مصالح بکار گرفته شده در شکل گیری پل عمدتاً آجر و ملاط ساروج است . جهت پل تقریباً شرقی و غربی است و دارای ابعادی به طول 80 متر و عرض 15/3 متر می باشد گذرگاه پل با پوشش بتنی است که طبق شواهد موجود سابقاً سنگفروش بوده است . در طرفین گذرگاه پل جان پناهی تعبیه شده که دارای پوشش بتنی می باشد . این پل روستای حیدرکلا ازان و جاجی کلا را مرتبط می سازد . گفتنی است پل ارزان با شماره 2842 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید .
تکیه کردکلا : این تکیه در 28 کیلومتری شمال غربی شهرستان جویبار در روستای کردکلا قراردارد و دارای نمای آجری و سقف پوشیده از سفال میباشد. معماری این تکیه شامل یک ایوان با شش ستون چوبی، اتاقهایی در دو طبقه به طور قرینه و شاهنشین طبقه دوم است که در سال 1280 هجری قمری ساخته شده است.
تالاب لاریم : تالاب (آبندان) لاریم در موقعیت جغرافیایی استان مازندران و در فاصله ۲ کیلومتری دریای خزر و در شمال شهرستان لاریم واقع است. تالاب لاریم در ارتفاع -۲۱ متری سطح آب های آزاد واقع شده و از تالاب های بزرگ و مهم استان مازندران است. هر ساله پرندگان کنار آبزی و آبزی فراوانی برای زمستان گذرانی به این تالاب مهاجرت می کنند. طول این تالاب ۱٫۵ کیلومتر و عرض آن ۱ کیلومتر است. مهمترین گیاهان تالاب (آبندان) لاریم را آلاله آبی، علف هفت بند، نی، بارهنگ آبی، گوشاب،عدسک آبی، آزولا، سازیل، شال تسبیح، لاله مردابی، نیلوفر آبی، قمیش، لویی،اسپرغان، علف حصیر، هزارنی، تیرکمان آبی، زنبق مردابی، علف شاخی واویارسلام تشکیل می دهند.
پل آزان : پل آزان در روستای آزان جویبار بر روی رودخانه سیاهرود قرار دارد. این پل که مربوط به دوران قاجاریه است دارای شش چشمه طاق بوده که چشمه میانی آن مرتفع‌ترین طاقهاست. به طوریکه ارتفاع آن از بلندترین نقطه تیزی طاق از سطح آب رودخانه 6 متر میباشد. مصالح بکار گرفته شده در شکل‌گیری پل عمدتاً آجر و ملات ساروج است. در طرفین گذرگاه پل جان پناهی تعبیه شده که دارای پوشش بتنی میباشد. این پل روستای حیدرکلا آزان و جاجی کلا را مرتبط می‌سازد. گفتنی است پل آزان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
رود سیاهرود : سیاهرود رودی است جاری در شهرستان‌های قائمشهر و جویبار استان مازندران که به دریای خزر می‌ریزد. منطقه مازندران، وقتی اسم رودخانه سیاهرود می‌آید، بسیاری هنوز آن تصور رودخانه گل گرفته و پر از زباله سال‌های پیش را به خاطر دارند، رودخانه‌ای که حتی نمی‌توانستی نگاه کنی امروز در سایه اندکی توجه دارای فضای بازی و زمین ورزشی شده است.پل خشتی جمعه بازار که به خشت پل نیز معروف است در دوران قاجار ساخته شدهاست در فاصله پنج کیلومتری شهرستان جویبار و بر روی رودخانه سیاهرود قرار دارد. طول دهنه این پل ۲۰ متر و عرض آن ۷.۵ متر میباشد. این پل دارای ۵ طاق جناقی است و پایه‌های آن در جهت مخالف جریان آب دارای موج شکن مثلثی شکل میباشد. به دلیل رفت‌وآمد زیاد و نگهداری نامناسب در حال تخریب است. پل جدید در سال ۱۳۵۱ بر روی پل تاریخی که به صورت طاق جناقی بود ساخته شد. هر دو پل در جهت شرقی-غربی بر روی رودخانه سیاهرود احداث شده است. پل جدید و قدیم دارای چهار پایه بوده که در هر دو طرف هر پایه پل جدید، پایه دیوار پل تاریخی دیده می‌شود این در حالی است که پایه‌های پل تاریخی به طول ۲.۵متر و به ارتفاع دو متر و به ضخامت سه متر ساخته شده است. با توجه به گفته ناصرالدین‌شاه که این پل توسط محمّدحسن خان ساخته شده باید ساخت پل تاریخی سیاهرود را در دوره زندیه دانست.
مجتمع اقامتی ساحل قناری جویبار : مجتمع اقامتی ساحل قناری جویبار در سال ۱۳۸۹ فعالیت خود را در خطه سرسبز شمال کشور آغاز کرد. متل ساحل قناری برای پذیرایی از مهمانان خود، در محوطه ای بزرگ دارای ۶ ویلای دوبلکس می باشد. در این محوطه رستوران، کافی شاپ و اسکه هتل ساحل قناری جویبار نیز برای ارائه خدمات مهیا شده است. مجتمع اقامتی گردشگری با فاصله ۲۵ کیلومتری از شهر بابلسر واقع شده است. از نکات قابل توجه اقامت در مجتمع ساحلی قناری، دسترسی آسان به ساحل دریا است که موجب جذب گردشگران زیادی به آن شده است. مجتمع گردشگری ساحل قناری به همراه پرسنل مجرب پذیرای مهمانان گرامی در استان مازندران است.
کلاگرمحله : کلا به معنای کوزه است. کلاگرمحله از بزرگترین محله‌های جویبار است که در غرب جویبار واقع شده است. سفال مازندران از پرآوازه‌ترین هنرهای دستی است که اکنون در کلاگرمحله توسط استاد رمضانعلی چینی‌ساز زنده نگه داشته شده است. کار وی بسیار شهرت دارد که گردشگران را حتی از خارج کشور به خود می‌کشاند. کوره سفال‌پزی در کارگاه خانه شخصی این هنرمند برقرار است که طرح‌هایی زیبا بر روی سفال‌ها توسط دستان توانای وی نقش می‌بندد. سفال‌های کلاگرمحله می‌تواند گزینه خوبی به عنوان سوغات جویبار باشد.
جمعه بازار : رفتن به جمعه بازار از خاص‌ترین تجربه‌های گردشگری در جویبار است. میوه و تره بار، ماهی، تخم مرغ، شترمرغ، بوقلمون، غاز، وسایل کشاورزی، موسیقی محلی مازندرانی و هر چیز دیگری که فکرش را بکنید در این بازار یافت می‌شود. شیرینی سنتی فامیلی یا نصری از خوردنی‌های خوشمزه‌ای است که حتما امتحان کنید. دکه‌های سیار کبابی که بوی آن در بازار می‌پیچد از گوشت گاومیش تهیه می‌شود که نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت. این بازار روی خشت پل برپا می‌شود که یک پل آجری است و قدمت آن به زمان قاجار برمی‌گردد. خشت پل یا پل خشتی در ۷ کیلومتری جنوب شرق جویبار و روی رودخانه سیاهرود قرار دارد.
....................................
آرشیو
