اُسکو یکی از شهرهای غربی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان اسکو است. این شهر در دامنهٔ شمال غربی رشته‌کوه سهند و در ارتفاع ۱٬۵۷۹ متر متری از سطح دریا قرار گرفته‌است. جمعیت اسکو در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱۸٬۴۵۹ نفر بوده که از این جهت، پانزدهمین شهر استان آذربایجان شرقی محسوب می‌گردد. اسکو یکی از قطب‌های مهم صنایع دستی و گردشگری در استان آذربایجان شرقی است. شهر اسکو به شهر ملی چاپ باتیک در ایران شناخته می‌شود.
در گذشته شهری در دامنهٔ سهند و شرق دریاچهٔ ارومیه به‌نام «اوشکایا» وجود داشته که گویا در محل اسکوی فعلی بوده‌است. نام این شهر در کتیبهٔ ارگیشتی اول و نیز سارگن دوم (پادشاه آشور) آمده‌است؛ به گونه‌ای که سارگن دوم در کتیبهٔ خود که متعلق به سدهٔ نخست پیش از میلاد است، از هجوم جنگ‌جویان آشوری به سرزمین اورارتو و به آتش‌کشیدن اوشکایا و آبادی‌های اطراف آن سخن به میان آورده‌است. حمدالله مستوفی در نزهةالقلوب اسکو را یکی از روستاهای بزرگ منطقهٔ باویل‌رود می‌شمارد که با روستاهای باویل، خسروشاه، فسقندیس و میلان همسایه بوده‌است. نادری در عالم‌آرا نیز این روستا را یکی از آبادترین مناطق آذربایجان معرفی می‌کند. در جریان انقلاب مشروطیت مردم اسکو همپای مردم تبریز علیه قزاقان شوروی و نیروهای دولتی دست به اعتراض زده‌اند. اهالی اسکو را آذربایجانی‌ها تشکیل داده و زبان امروزی اهالی اسکو ترکی آذربایجانی میباشد.
شهر اسکو از دیرباز به داشتن فرهنگ بالا و تعداد زیاد افراد تحصیل‌کرده ممتاز و سرآمد در کشور و برخورداری از غنای فرهنگی در منطقهٔ شمال غرب کشور معروف بوده‌است. تحصیل دانش و معرفت از دیرباز مورد علاقهٔ مردم فرهنگ‌دوست و هنرپرور منطقهٔ اسکو بوده‌است. نخستین مدرسهٔ اسکو توسط سید رضا اسکویی در سال ۳۳۸ هجری تأسیس شده‌است. برخی از مشاهیر این شهر عبارتند از: امیر ابوالقاسم اسکویی ، نجم‌الدین محمد اسکویی ، محمدباقر بن محمدسلیم قراجه‌داغی اسکویی ، موسی بن محمدباقر حایری اسکویی.
اسکو مرکز اصلی تجمع کارگاه‌های چاپ باتیک یا چاپ کَلاقه‌ای در استان آذربایجان شرقی و قطب اصلی این هنر-صنعت در کشور محسوب می‌شود. اسکو از مراکز مهم تولید پارچه‌های حریر ابریشمی به‌خصوص پارچه‌های زیبا و خوش‌سلیقهٔ کلاقه‌ای است که به صورت طبیعی و مصنوعی توسط هنرمندان اسکویی تولید می‌شوند، و علاوه بر مصرف در داخل، به کشورهای مشترک‌المنافع نیز صادر می‌گردند. تولید این نوع پارچه به دورهٔ انقلاب مشروطیت برمی‌گردد. برخی از اهالی شهر اسکو که در آن زمان جهت امرار معاش به کشورهای اقماری شوروی سابق رفته بودند، هنگام بازگشت به میهن، صنعت بافت و تولید پارچه‌های کلاقه‌ای را از شهر گنجه جمهوری آذربایجان با خود به اسکو منتقل کردند و رفته‌رفته رونق و آوازهٔ این نوع پارچه‌های ساخت اسکو در منطقه فراگیر شد.
روستای توریستی کندوان از روستاهای شهرستان اسکو است که از پیشینه تاریخی هفت هزار ساله برخوردار است. این روستای تاریخی و باستانی دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است که به‌دلیل شکل خانه‌های آن که به مانند کندوی عسل در دل کوه کنده شدهاند مناظر زیبایی جهت بازدید گردشگران داخلی و خارجی دارد. این روستا در ۱۸ کیلومتری شهر اسکو واقع میباشد.
روستای صخره‌ای حیله ور در شهرستان اسکو در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر اسکو و نرسیده به روستای توریستی کندوان قرار گرفته‌است. شیوه معماری این روستا منحصر به فرد میباشد به این صورت که خانه‌های آن در دل زمین به صورت زاغه‌های زیبا و با سبک بسیار عالی کنده شده و از استتار کافی برخوردار هستند. در واقع به این دلیل که خانه‌های این روستا از دید رهگذران پنهان می‌باشند به نام حیله ور معروف است. برخی از خانه‌های این روستا در برابر طلوع و غروب خورشید قرار گرفته‌اند که به اعتقاد برخی پژوهشگران این معماری حکایت از عقاید مردمان حیله ور به آیین میتراییسم دارد. همچنین برخی پژوهش‌های صورت گرفته و حدس و گمان‌ها در خصوص این روستا قدمت آن را تا دوره مادها نیز می‌رساند.
جمعیت شهر اسکو برپایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی بالغ بر ۱۸٬۴۵۹ نفر بوده که از این تعداد، ۸٬۰۴۰ نفر مرد و ۸٬۱۰۰ نفر زن بوده‌اند؛ همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، بالغ بر ۴٬۹۲۸ خانوار بوده‌است. براساس همین سرشماری از مجموع افراد پاسخ‌دهنده در اسکو، ۱۲٬۷۸۴ نفر باسواد و ۲٬۰۴۹ نفر بی‌سواد بوده‌اند.
شهرستان اسکو یکی از شهر های 19 گانه استان آذربایجان شرقی با وسعتی معادل 775/1516 کیلومتر مربع است که از نظر مساحت 30/3 درصد از سهم استان آذربایجان شرقی را دارا می باشد و از این بابت رتبه 15 را در بین شهرستان های استان آذربایجان شرقی به خود اختصاص داده است . این شهرستان در قسمت غربی استان آذربایجان شرقی واقع شده است .فاصله این شهر از مرکز استان 20 کیلومتر(خط مستقیم) است ولی طول مسیر 32 کیلومتر میباشد که با اتمام جاده سهند تبریز این فاصله کمتر و کم ترافیکتر خواهد شد. این شهرستان بخاطر واقع شدن در مسیر کوهپایه های سهند ، برودت هوا ، بخارات و رطوبت دریاچه ارومیه دارای آب و هوایی ملایم و مرطوب است . سه رودخانه اسکو چای ، کندوان چای و ملا حیدر آرخی در سطح این شهرستان جاری است که سر چشمه هر سه رودخانه کوهستانهای سهند می باشد. در تیر ماه سال 1376 بر اساس تقسیمات جدید کشوری ، بخش اسکو به شهرستان اسکو تبدیل شد و فرمانداری اسکو تاسیس گردید . در این سال ، خسروشهر از بخش اسکو جدا شده و جزء بخشهای تابعه شهرستان تبریز گردید و شهرستان اسکو از دو بخش مرکزی (شامل سهند و دهستان های باویل و گنبرف) و بخش ایلخچی (شامل دهستان های تازه کند و شورکات جنوبی) تشکیل گردید . در سال 1379 دهستان تازه کند از توابع شهرستان اسکو حذف و به جای آن دهستان جزیره اضافه گردید ، این تقسیم بندی تاکنون ثابت مانده و تغییری نیافته است.
اسكو منطقه اي ييلاقي با تپه ماهورهايي از بقاياي آتشفشانهاي سهند در دورانهاي پيشين مي باشد. كنارهاي درياچه اروميه در غرب مسطح و جلگه اي و هرقدر از غرب به شرق پيش رويم ارتفاع زمين بيشتر شده تا به قله هاي سهند كه پيوسته پوشيده از برف مي باشد مي رسيم. بنابراين اسكو به مناسبت واقع شدن در مسير كوهپايه هاي سهند و برودت آن از يكطرف و بخارات و رطوبت درياچه اروميه از سوي ديگر داراي يكنوع آب و هواي ملايم و مرطوب مي باشد. اگر بخش مركزي شهرستان اسكو را مبداء قرار دهيم هر قدر بطرف مغرب (درياچه اروميه) پيش رويم زمين سرازير و هوا گرمتر و هر قدر بطرف مشرق كوههاي سهند رويم زمين سربالايي و هوا خنكتر و سردتر مي‌گردد. كوهستان سهند پس از سبلان يكي از بزرگترين و مهمترين برجستگيهاي آذربايجان شرقي و از معروفترين كوههاي آتشفشاني خاموش ايران است كه در 50 كيلومتري جنوب تبريز قرار دارد و سلطان داغي در شمال كوهستان سهند و در بخش مركزي شهرستان اسكو واقع شده است. اين كوه بعد از قله جام داغي سهند و در بخش مركزي شهرستان اسكو واقع شده است. اين شهر به مانند ساير شهرهاي آذربايجان داراي تابستان كوتاه و ملايم و زمستانهاي سرد و طولاني مي باشد. بارندگي آن بيشتر در فصول سرد سال بوده و تابستانهاي آن خشك و گاهي با بارندگيهاي رگباري مي باشد.
جاذبه های اسکو
چشمه آقبلاغ اسکو: شهرستان اسکو از لحاظ آب هاي معدني و چشمه يکي از شهرستانهاي غني استان است و چشمه آقبلاغ عنصرود در خود روستاي عنصرود واقع شده است و همچنين آب اين چشمه که از طريق دو کانال با فشار نسبتا کم از زير تپه اي جاري مي شود فوق العاده خنک است.این چشمه در ۱۸ کیلومتری شمال شرقی شهرستان هشترود در قسمت جنوبی روستای آقبلاغ از سلسله ارتفاعات منفرد روبروی ارتفاعات بزغوش قرار دارد . عرض دهانه غار حدود ۲ متر میباشد و دسترسی به آن از این روستا امكان پذیر است. غار زیبای آغ بولاق مورد توجه و بازدید كوهنوردان علاقه‌مند است و از نوع غارهای استلاكتیت است.وتا حالا هیچ کس نتوانسته به انتهای غار برود چون در داخل غار سالنهای متعددی وجود داردعرض دهانه غار حدود ۲ متر میباشد و دسترسی به آن از این روستا امكان پذیر است. غار زیبای آغ بولاق مورد توجه و بازدید كوهنوردان علاقه‌مند است و از نوع غارهای استلاكتیت است.وتا حالا هیچ کس نتوانسته به انتهای غار برود چون در داخل غار سالنهای متعددی وجود دارد طبق نظر کارشناسان میراث فرهنگی ظروف مربوط به دوره اشکانیان و مطالعات باستانشناسی در آن دوره مردگان را با لوازم تدفین در تابوتهای سفالی دفن کرده بودند.در قسمت پایینی کوه قبرستان روستا واقع گردیده و کنار جاده اصلی قرار گرفته است.
مسجد جامع سبزه میدان اسکو : مسجد جامع سبزه میدان اسکو از قدیمی ترین مساجد آذربایجان شرقی است که با قدمتی چهارصد ساله مربوط به دوره صفوی بوده و دارای شبستان های متعدد، ستون های سنگی و سرستون های مختلف است که در ساخت آن هیچ سازه بتنی بکار نرفته و تنها از ساروج برای قرار دادن اجزای مختلف در سازه این مسجد استفاده شده است. در این مسجد ده شبستان برای جلسات خصوصی و نشست های قرآنی و ده شاه نشین نیز برای استراحت نمازگزاران و تلاوت قرآن در نظر گرفته شده است. بدلیل قرارگیری مسجد در شیب طبیعی، مناره ای برای جلوگیری از حرکت بنای مسجد ساخته شده است. سبزه میدان جزو مساجد ایوان دار و تك مناره است كه با چهار هزار متر مربع مساحت، در ردیف بزرگترین مساجد آذربایجان شرقی قرار دارد.این مسجد به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده است.مسجد جامع سبزه میدان اسکو از قدیمی ترین مساجد آذربایجان شرقی است که به روش معماری اسلامی ساخته شده است.این مسجد دارای ۱۵ گنبد و به صورت تك ایوانه است كه زیبایی خاص و با شكوهی به معماری بنا بخشیده است. سبزه میدان از مساجد ایوان دار و تك مناره است كه با چهار هزار متر مربع مساحت، در ردیف بزرگترین مساجد آذربایجان شرقی قرار دارد.این مسجد همچنین از ۱۳ رواق و شبستان های زنانه و مردانه تشكیل شده كه برای مرمت آن بیش از دومیلیارد ریال هزینه شده است.بازسازی ایوان غربی، سبك سازی و ایزوگام سقف، تعویض درب و پنجره ها، تعویض آجرهای گنبد های داخلی، كاشی كاری محراب، بندكشی و چكش كاری ستون ها و ترمیم رواق ها بخشی از فعالیت های مرمتی انجام گرفته در مسجد جامع سبزه میدان اسكو به شمار می رود.
اقامتگاه بومگردی اسکو : ویلای نو ساخت، کف سرامیک و مبله به صورت دو طبقه مجزا در منطقه ییلاقی و سرسبز اسکو طبقه بالا سیستم نورپردازی داخلی سرویس بهداشتی و حمام مجزای شیک و تمیز مبل راحتی پنج نفره دارای کلیه امکانات انشعابات گاز، آب و برق سیستم گرمایش پکیج و کولر و تلویزیون نزدیکی به روستای تاریخی کندوانبا فاصله حدود ۲۰ کیلومتر (بیست دقیقه با اتومبیل شخصی)
مسجد جامع میلان : شهر اسكو به دلیل موقعیت مساعد كشاورزی منطقه ای كه در آن قرار دارد همواره از شهرهای آباد ایران بوده است. نام اسكو در كتیبه های سارگن دوم پادشاه آشوری در سده های اول هزاره اول قبل از میلاد آمده است. تپه ها، آثار معماری و قبرستان های تاریخی نشان از قدمت این منطقه كهنسال دارد. همچنین میلان بعنوان بخشی از اسكو دارای سیستم تقسیم آب و آبیاری بسیار قدیمی می باشد. مسجد میلان از همان زمانی كه بنیان آن گذاشته شده است یعنی در سالهای نخست هزاره دوم هجری ( كتیبه مسجد سال ۱۰۳۴ را نشان می دهد ) بصورت مجموعه طراحی و اجرا شده است. مسجد، حمام، قنات، آب نما و … از عناصر اصلی مجموعه میلان هستند. مسجد اصلی بصورت پلانی منسجم به ابعاد ۱۶× ۱۶ متر در یك مربع كامل گنجانده شده است كه شامل ۹ گنبد عرقچین می باشد. عمق ایوانهای سه طرف مسجد ( شمال و شرق و غرب ) بطور دقیق محاسبه شده است. بطوریكه در مدت نزدیك به ۴ قرن در طاقها و گنبدها هیچ رانش و خللی مشاهده نشده است. ایوان ضلع غربی مشرف به میدان و آب نما به طول ۱۶ متر و عرض ۳ متر علاوه بر زیبایی در تابستان و زمستان به اعتدال هوای داخلی مسجد می افزاید. ایوان در حال تخریب بوده و در سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ برای پیشگیری از ریزش و احتمال خطرات جانی جمع آوری و دوباره سازی شده است. كف ایوان همتراز كف مسجد و درحدود ۱۲۰ سانتیمتر از میدان بالاتر است. از فضای زیر ایوان به عنوان وضوخانه و موتورخانه استفاده می شود. در اوائل قرن جاری در شرق مسجد فضایی به ابعاد ۷× ۱۶ متر با دیوارهای خشتی و روكش آجری و سقف چوبی به عنوان انباری ـ كف شكن به مسجد دوره صفویه اضافه شده است كه هماهنگ با معماری مسجد نبوده و جمع آوری گردید همان فضا با معماری سنتی و هماهنگ با مسجد در دو طبقه كه طبقه همكف برای كفشكن ـ آبدارخانه ـ هشتی و طبقه فوقانی برای استفاده بانوان طراحی شده است. بطور كلی سطوح بخشهای مختلف عبارتند از : سطح مسجد ۲۵۶ متر مربع، ایوان غربی دو طبقه ۹۶ متر مربع، بخش شرقی در دو طبقه ۲۲۴ مترمربع، جمعاً ۵۷۶ مترمربع كه ۲۵۶ مترمربع آن مرمت و ۳۳۰مترمربع آن بازسازی شده است. مناره مسجد بعلت عدم ایستایی و تعمیرات نامناسب گذشته مجدداً طراحی و اجرا شده است. مسجد جامع میلان مربوط به دوره صفوی – دوره قاجار است و این اثر در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۷۹۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
روستای کندوان اسکو : کندوان روستایی صخره‌ای و شبیه به کندوی زنبور عسل است که در شهر اسکو قرار دارد. خانه‌های این روستا در دامنه کوه سلطان داغی و در میان صخره‌هایی که بر اثر آتشفشان به وجود آمده بنا شدهاند. خانه‌های روستای کندوان «کران» نام دارند. بیشتر کران‌ها دو طبقه‌اند اما بعضی از آن‌ها به چهار طبقه هم می‌رسند. برای دیدن این روستای منحصر‌به‌فرد باید از جاده تبریز به سمت اسکو بروید، بعد از شهر اسکو روستای کندوان قرار دارد.
روستای حیله ور : روستای حیله‌ور در ارتفاعات کوه آتشفشانی سهند قرار دارد. ویژگی قابل توجه این روستا خانه‌هایی است که در دل کوه و زیر زمین ساخته شدهاند. طبق بررسی‌های انجام شده مشخص شد که محل زندگی انسان و دام در روستای حیله‌ور نزدیک به یکدیگر بوده. طبق برخی از بررسی‌ها قدمت این روستا به دوران مادها برمی‌گردد.
روستای گنبرف : درفاصله ۱۰ کیلومتری جنوب شهرستان اسکو، آنجا که رود و کوه به هم می رسند، دست طبیعت یکی از شاهکارهای ممتاز خود را آفریده است و روستای گنبرف را دردامن طبیعت خلق کرده است. روستای گنبرف که بین اهالی این روستا و روستاهای تابعه آن به “گون بر” شناخته می شود، در زبان فارسی مترادف با “آفتاب گیر” است، به عنوان یکی از زیباترین روستاهای آذربایجان شرقی شناخته می شود. رود فصلی “سئل چایی” ، واقع شدن در دامنه کوه سهند، آب طبیعتی بکربرای این منطقه به ارمغان آورده است و بستری مساعد برای رشد و بالندگی این روستا را فراهم کرده است. گلهای محمدی با عصاره های بهشتی به عنوان یکی از نمادهای هویتی این روستا شناخته می شود و این موهبت الهی را به عنوان منبعی برای در آمد اهالی این روستا قرار داده است. فرش دستبافت را نیز می توان یکی دیگر از مشاغل مهم روستائیان برای امرار معاش در نظر گرفت. روستای گنبرف، با چهارهزار نفرجمعیت، از روستاهای پرجمعیت آذربایجان شرقی شناخته می شود که بر اساس اعلام نظر برخی از مقامات محلی قرار است زمینه های تبدیل این روستا به شهر فراهم شود.
روستای میلان : روستای میلان از جمله روستاهای تاریخی و قدیمی استان آذربایجان شرقی است و در ۲۰ کیلومتری تبریز و همچنین نزدیک شهر اسکو قرار دارد میلان سابقا روستای مستقلی از توابع شهرستان اسکو بود، اما اکنون جزو محلات شمالی اسکو به حساب می‌آید. اسکو از آبادترین بخشهای پنج‌گانه حومه تبریز است. اسکو از شمال به تبریز، از جنوب به آذرشهر، از غرب به دهستان ممقان و ایلخچی و ساحل شرقی دریاچه ارومیه و از شرق به روستاهای حومه تبریز محدود می‌شود. روستای میلان برخلاف دیگر روستاهای ایران که با مهاجرت ساکنان به شهرها مواجه شدهاند، دچار مهاجرت نشده و حتی بر جمعیت آن افزوده شده است.
برکه گوگلی : برکه گوگلی دریاچه‌ای زیباست که در دامنه کوه چانگیل قرار دارد. از آب این دریاچه برای امور کشاورزی و دامداری در روستای مجارشین، روستایی پلکانی و زیبا از توابع شهر اسکو، استفاده میکنند. آب برکه گوگلی از ذوب شدن برف، بارش باران و چشمه آغ دره تأمین می‌شود.
آرامگاه پیرحیدر: مردی زاهد و گوشه نشین كه به نوشته مرحوم آقای كارنگ از سمنان به تبریز آمده بعد در اسكو سكونت گزیده است ، مقبره او به همراه پسرش بابا شكرالله در شرق محله سوسیان در روی تپه ای قرار گرفته است و این منطقه به نام و نامگذاری شده است قبر پیر حیدر خاكی است و كتیبه ای ندارد و یا داشته از بین رفته است، وفات پیر حیدر در دوازدهم صفر 856 قمری در اسكو اتفاق افتاده است .
آرامگاه سید حسین بن سید عبدالغفار اسکویی: بر روی تپه ای در جنوب شهر اسكو و مشرف به شهر واقع شده ، گنبدی دارد آجری و بلند كه چهار منفذ كوچك در چهار روی آن تعبیه شده است در ورودی بقعه به دهلیز كوچكی باز می شود كه راهی به درون بقعه دارد و یك ضریح چوبی كهنه كه روی قبر امامزاده نهاده اند لوح قبر دیده نمی شود ولی به نظر می رسد كه صاحب قبر به امام جعفر صادق (ع) منتسب است و بعید نیست كه وی همان میر سید حسین بن عبدالغفار اسكوئی جد سادات حسینی اسكو باشد
بازار اسکو: در نزدیکی چنار کهنسال اسکو بازار قدیمی شهر اسکو قرار دارد. چنانچه بر سر در بازار نوشته شده، قدمت این بازار به دوران قاجار باز می‌گردد. در مقایسه با بازارهای شهرهای دیگر از جمله تبریز، این بازار بیشتر به تیمچه کوچکی می‌ماند. این بازار اخیرا مرمت شده و دقت کافی در مرمت آن بکاربرده شده است. بجز دو سه مغازه کنار ورودی، بقیه مغازه‌ها خالی است. فکر می‌کنم اگر حجره‌های این بازار در اختیار تولیدگنندگان صنایع دستی قرار می‌گرفت، جلوه زیبایی داشت و کاربری آن هم مناسب بود. درب ورودی این بازار از نماز ظهر تا تقریبا ساعت ۴ بعد از ظهر بسته می‌شود و امکان بازدید ندارد.
سوغات اسکو : از سوغات اسکو نیز دوشاب اسکو معروف است و از شیره انگور یا شیره خرما درست می شود . حلوای گردویی اسکو ، میان پر (جوز قند) (که گلابی پوست کنده و دود گوگرد داده ، با خاکه قند و … پر می شود و هم چنین از زردآلو ، آلو و شفتالو هم درست می شود) فندق ، گردو و بادام از دیگر سوغات این شهرستان است. ازمهم ترين سوغات اسكو ميتوان نان اسكو و گل محمدي را نام بردكه شهرستان اسکو بزرگترين توليدکننده گل محمدي در آذربايجان شرقي است و سالانه يک‌هزار و ۹۰۰ تن محصول گل محمدي از باغات منطقه جمع‌آوري مي‌شود. ازصنايع دستي اين شهرستان ميتوان كلاقه اي را نام برد كه اسکو از مهمترین مراکز تولید پارچه های حریر ابریشمی کلاقه ای به صورت مصنوعی و طبیعی میباشدکه به کشور های مختلف صادر میشودو اشخاص زیادی در اسکو از این طریق امرار معاش میکنند.
قلعه هلاکوخان (قلعه هولاکوخان): قلعه هلاکوخان که با نام قلعه هولاکوخان نیز شناخته می‌شود، یکی از قلعه‌های تاریخی منطقه‌ی آذربایجان است که در شرق دریاچه ارومیه، در جزیره‌ی اسلامی قرار دارد. در مسیر قلعه آب‌انبارهای زیادی وجود دارد که در دل کوه، به شکل عجیبی ساخته شدهاند. در کنار این آب‌انبارها نیز جوی‌های آبی دیده می‌شود که هنگام بارندگی، آب را به سمت آب‌انبارها هدایت میکنند تا آب مورد نیاز در تمامی فصول سال تامین شود. دیواره‌های قلعه‌ی هلاکوخان به‌طور کلی از سنگ ساخته شدهاند. این قلعه از نظر استحکامات، موقعیت و استقرار، شبیه قلعه‌های بابک، قهقهه و جوشون است. سه طرف قلعه را پرتگاه‌های خطرناک احاطه کرده‌اند که این موقعیت، موجب نفوذناپذیری قلعه شده است. قلعه هلاکوخان در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶، با شماره ثبت ۲۲۵۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
......................
آرشیو
