کوار شهری در استان فارس و مرکز شهرستان کوار میباشد. شهرستان کوار به مرکزیت شهر کوار با مساحت ۱۶۵۰ کیلومتر مربع در مرکز استان فارس قرار دارد. جمعیت این شهرستان طبق آخرین سر شماری ۱۳۹۰ شمسی بابر با۹۵۰۰۰ نفر و جمعیت شهر کوار ۳۱٬۷۱۱ تن میباشد.روستای نوروزان جزء یکی از بهترین و مهمترین قطب تولید انگور و انواع میوه های دیگر این شهرستان است که قدمتی بالغ بر هفتصد سال دارد.شهرستان کوار معروف به دشت خودروی گیاه گندنا ودر زمان ساسانیان پادگان نظامی سپاه ساسانی بوده است.
کوار کلمه‌ای فارسی است و به معنای سبدی پر از میوه میباشد. در برخی منابع تاریخی نام کُواد بر این شهر اطلاق شده‌است. در فارسنامه ابن بلخی در سال۵۰۰ ه.ق از قباد ساسانی که در سال‌های ۴۸۷ تا ۵۳۱ میلادی پادشاه ایران بوده‌است به عنوان بانی این شهر یاد شده‌است: چون قباد به پادشاهی نشست، سیرت‌های نیکو نهاد و عمارت‌های خرم بنا نهاد؛ و آثار او این شهرهاست کی در اصل او بنا کرده‌است، ارجان و نواحی آن … شهر آباد کُواد،.... قباد: کواذ: کواد: کوار
کوار با عرض جغرافیایی ۱۱ درجه و ۲۹ دقیقه و طول جغرافیایی ۴۲ درجه و ۵۲ دقیقه در مرکز استان فارس قرار دارد. شهرستان کوار از شمال با شهرستان شیراز، از غرب با شهرستان فیروزآباد، از جنوب با شهرستان جهرم و از شرق با شهرستان سروستان همسایه است.
کوار با متوسط ارتفاع ۱۵۸۹ متر از سطح دریا قرار دارد و هوای آن در زمره هوای معتدل مدیترانه‌ای به‌شمار می‌رود. دمای این شهرستان در گرمترین روزهای تابستان تا ۴۳ درجه سانتی گراد و در سردترین شب‌های زمستان تا منهای ۵ درجه سانت گراد میرسد. متوسط بارندگی در این شهرستان ۳۲۴ میلی‌متر است.
جغرافیای کوار از دره و کوه گرفته تا دشت و رودخانه را شامل میشود ، رود قره آقاج دومین رود بزرگ استان فارس از میان دشتها و دره های کوار عبور میکند و پیوندی نا گسستنی با فرهنگ مردم کوار دارد ، علاوه بر این در منطقه فرمشکان به دلیل وجود چشمه ساران فراوان رودخانه دیگری به نام روخانه گبری جریان دارد که از چشمه های فرمشکان سرچشمه گرفته و به قره آقاج میپیوندد .رشته کوه بزرگ سپیدار بلند ترین ارتفاع جنوب کشور نیز در این شهرستان وجود دارد که قلل بلند این رشته کوه در منطقه فرمشکان کوار به بلندای 3100 متر میرسد و مملو از جنگل های انبوه و چشمه ساران فراوان است .
شهر کوار در سال ۵۰۰ میلادی توسط قباد اول ساسانی بنیان گذاشته شد. البته آثار کاخی هخامنشی به جا مانده در این شهرستان و تپه‌های باستانی پیش ان بنای سد تاریخی بند بهمن، نشان می‌دهد که بسیار پیشتر از زمان قباد ساسانی، منطقه کوار سکونتگاه و البته ناحیه‌ای آبادان و حاصلخیز بوده‌است، که از منابع مهم تأمین غلات و میوه جات در ایران در بوده. والبته به دلیل هم جواری با شهر گور، خاستگاه و نخستین پایتخت ساسانیان و قرار گرفتن در مسیر بندر سیراف به شمال از راه‌های اصلی ارتباطی ایران از لحاظ نظامی و اقتصادی بوده‌است.
کوار در ادوار تاریخی پس از اسلام نیز همچنان اهمیت خود را به عنوان یک شاهراه و قطب کشاورزی حفظ کرده‌است؛ و شهری خرم و آباد که دارای استقلال قضایی و مسجد جامعی بزرگ بوده‌است و همچنین گلاب کوار به عنوان مرغوبترین و خوشبوترین گلاب جهان، شهره آفاق بوده‌است.
در تقسیمات نوین کشوری زمان صفویه، کوار یکی از بلوکات ۱۰۴ گانه ایران میشود؛ و در همین زمان طایفه بورکی به این منطقه کوچانده می‌شوند و امور دیوانی و حکومتی کوار به آنها واگذار میشود. در همین دوران پلی جدید و کاروانسرایی بزرگ در کوار احداث میشود. کوار یک بار در سال ۱۱۶۵ ه.ق توسط علیمردان خان بختیاری، رقیب کریم خان زند، ویران میشود. اما در دوران کریم خان زند که ملا ماندگار بورکی کلانتر کوار بوده‌است، آبادانی‌های بسیاری در کوار ایجاد می‌گردد. در دوران قاجار، مردم کوار، نقشی تأثیرگذار در مبارزات ضد قاجاری و ضد استعماری داشتند و اوج آن را می‌توان در نهضت مشروطه دید که سردمدار این نهضت در فارس را یک کواری به نام میرزا حسین خان معتمد دیوان کواری به عهده داشته‌است و عاقبت نیز در این راه جان می‌سپارد.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۳۱٬۷۱۱ نفر بوده‌است. زبان مردم کوار فارسی است که دارای لهجه خاص خود می‌باشند. دین و مذهب مردم کوار شیعه اثنی عشری است.
در شهرستان کوار، تپه‌های تاریخی پیش از تاریخ تا زمان هخامنشیان وجود دارد، که بعضی از آنها توسط باستان شناسان، کاووش شده‌اند، مثل تل هکوان و… اما مهمترین بنای باستانی موجود در کوار سد تاریخی بند بهمن میباشد، که بنای آن به زمان هخامنشیان میرسد؛ و قدیمیترین سد مورد استفاده در ایران میباشد؛ و همچنین پل ارتباطی بر روی رودخانه قره آغاج که در زمان ساسانیان بنا شده‌است و پلی دیگر که در زمان صفویان بر روی این رودخانه بنا شده‌است؛ و البته آثاری از کاخی هخامنشی نیز در این شهرستان وجود دارد. مشهورترین زیارتگاه کوار، بقعه امام زاده ابوالقاسم از نوادگان امام موسی کاظم (ع) مشهور به شاهزاده ابوالقاسم میباشد که در دامنه کوه مشرف به دشت کوار، در مسیر جاده شیراز به کوار واقع شده‌است؛ و چند امام زاده در روستاهای دیگر منطقه که مورد احترام اهالی شهرستان می‌باشند.
مشاهیر
معتمد دیوان کواری : میرزا حسین خان معتمد دیوان بورکی اولین فرزند غلامرضا خان بورکی کلانتر کوار در زمان ناصرالدین شاه قاجار و از نوادگان ملا ماندگار بورکی میباشد. او در شیراز به تحصیلات علمیه و کمالات رسمیه می‌پردازد و در خوشنویسی و کتابت نیز سر آمد میشود و همزمان به دستگاه قوام حاکم فارس وارد میشود، در آنجا به سرعت مراتب ترقی را طی نموده و پس از اندکی پیشکار قوام در فارس میشود. مدت‌ها پیش از انقلاب مشروطه پی به خیانت‌ها و جاسوسی‌های قوام می‌برد و از آنجا راه خود را از قوام جدا میکند و به مبارزه با حاکمیت قوام در فارس می‌پردازد. در انقلاب مشروطیت به سبب نفوذ و اعتبارش به رهبری مشروطه خواهان فارس میرسد و در اولین اقدام آیت‌الله لاری را به شیراز دعوت میکند؛ و شهریه طلاب علوم دینی در فارس را با هزینه خودش دو برابر میکند و مبارزات مسلحانه را در سراسر فارس را شروع میکند، به دستور او قوام به قتل میرسد. پس از آرامش نسبی در زمان مشروطه، به خواست مشروطه خواهان، توسط شاه ایلخان ایلات خمسه جنوب ایران میشود. فرزندان قوام کینه او را به دل می‌گیرند و در اقدامی توسط عوامل آنها به قتل میرسد و ضربه مهلک دیگری بر پیشانی مشروطه خورده میشود.[۸]
علی به کواری : عارف و سالک اوایل قرن پنجم هجری که از معاشران شیخ عبداله خفیف بوده‌است و اقصی عالم را گشته و بعد از سفر حج به دیار خود کوار برگشته و در همان‌جا، در خانقاه خود، کنج عزلت گزیده و مریدان خود را ارشاد می‌کرده‌است. تا در سال ۴۲۰ ه.ق در کوار جان به جان آفرین تسلیم کرده‌است.
سعید کواری : شاعر و سخنور کواری قرن دهم هجری که امروزه از دیوان اشعار او به جز چند شعر در دست نمی‌باشد.
ملا ماندگار بورکی : ضابط و کلانتر بلوک کوار در زمان کریم خان زند میباشد و اجدادش از زمان صفویه در این سمت بوده‌اند. ملا ماندگار انسانی بزرگ و بخشنده بود که وصف بخشندگی او به شاه زند میرسد. کریمخان او را خوانده و از او راز بخشایش بیش از اندازه اش را جویا میشود و وی در جواب چندین خوانچه از غلات و میوه جات کوار به خدمت شاه می‌برد و می‌گوید که گنج او کشت و زرع میباشد. در زمان ملا ماندگار، کشاورزی در کوار رونق بیشتری می‌گیرد و او کانال آبی را احداث میکند که از بند بهمن به نقاط شمالی و شرقی دشت کوار آب می‌رساند و موجب آبادانی بسیار در دشت کوار می‌گردد.
دشت کوار به دلیل خاک بسیار مرغوب و حاصلخیز و همچنین بر خورداری از آب دایمی رودخانه قره آغاج از مراکز مهم کشاورزی کشور میباشد؛ که در تولید بسیاری از محصولات زراعی و باغی در رده‌های بالای تولیدی در فارس و کشور ایران قرار دارد. محصولاتی چون گندم، جو، ذرت، هندوانه، انگور، انار، هلو، انجیر و… . کوار از مراکز عمده تولید شیر و گوشت کشور میباشد. وجود سه کارخانه لبنیاتی و صدها گاوداری بزرگ و کوچک صنعتی و سنتی گواه این مدعا میباشد. وجود بیش از دو هزار کامیون در این شهرستان نشان دهنده سهم بزرگ این شهرستان در حمل و نقل جاده‌ای در کشور میباشد.
با احداث بزرگترین کارخانه فولاد بخش خصوصی کشور در کوار، این شهرستان به یکی از قطب‌های تولید فولاد بدل گشته‌است. ذوب‌آهن پاسارگاد کوار از طرح‌های اقتصادی این شهرستان است، این طرح با اعتبار خارجی ۴۴۳ میلیون و ۵۰۰ هزار یورو و اعتبار داخلی ۳۹۶ میلیارد تومان و با همکاری شرکت‌هایی از اتریش، ایتالیا و ژاپن احداث آن تقریباً تمام میباشد. یکی از مجهزترین کارخانه خوراک دام وطیور (شیرین دانه) در این شهرستان میباشد و همچنین کارخانه قند و ده‌ها واحد تولید مختلف در این شهرستان مشغول به فعالیت می‌باشند. بیشترین تولید آجر در استان فارس مربوط به این شهرستان میباشد.
كوار در روز گاران قديم منطقه اي سر سبز و آباد بوده كه درختان ميوه و گل هاي مختلف در آن مي روييده است، به طوري كه با سبد، ميوه هاي آن را به جاهاي مختلف مي برده اند به همين دليل آن را كوار ناميده اند. شهرستان كوار در ۴۵ كيلومتري جنوب غربي شيراز قرار گرفته است. اين شهرستان از شمال با شهرستان شيراز و از شرق با شهرستان سروستان و از جنوب با شهرستان جهرم و از غرب با شهرستان فيروزآباد هم مرز مي باشد و داراي آب و هواي معتدل مديترانه اي است. محصولات كشاورزي اين شهرستان عبارتند از: گندم، جو ، پياز، ذرت ، برنج، نخود و عدس و محصولات باغي آن شامل هلو، زردآلو، انگور، سيب،زيتون، گردو و انجير مي باشد. اين شهرستان نقش عمده اي در توليد شير و فرآورده هاي لبني و گوشت دارد. به طوري كه روزانه حدود ۱۲۰ تن شير توليد تحويل مراكز جمع آوري شير شده و از آنجا نيز تحويل كارخانه هاي شير و توليد فرآورده هاي لبني موجود در منطقه كه در حال حاضر ۳ كارخانه در اين منطقه وجود دارد مي شود. از لحاظ صنعتي نيز كارخانه قند با سابقه طولاني در صنعت قند در حال فعاليت ميباشد. كارخانه ذوب آهن كوار اولين و بزرگترين كارخانه ذوب آهن كشور است كه توسط بخش خصوصي احداث شده است كه در تيرماه سال 1392 با حضور رئيس جمهوري موردبهره برداري قرار گرفت.
جاذبه های کوار
قصر قباد (قلعه قلات): قصر قباد کوار بر بالای ارتفاعی که از هر سوی توسط پرتگاه های عمیق احاطه شده، بنا شده است. مهمترین ویژگی جغرافیایی منطقه کوار داشتن کوه های مرتفع و دره های فراوان با دیواره های صخره ای بلند است. درمیان کوههای کوار و در نزدیکی روستاهای بورکی و ارباب علیا، دیواره صخره ای همراه با غاری به دهانه کوچک و عمق تقریبی ۱۵ الی ۱۸ متر وجود دارد که از سقف و دیواره های آن قطرات آب در سه حوضچه تراشیده شده در سنگ می چکد. قصر قباد بر روی یک صفحه سنگی تسخیر ناپذیر که در بعضی قسمتها ارتفاع دیواره آن به بیش از ۵۰ مترمی رسد قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۲۲۰۰ متر است. نکتۀ مهم و جالب دربارۀ قلعه یا قصر قباد کوار آن است که هیچ راه طبیعی برای دسترسی به آن وجود ندارد. کوه های شمال و شرق شهرستان کوار دره های فراوان با دیواره های صخره ای بلند دارند. چنین ویژگی طبیعی نواحی مذکور را به محلی برای ساخت قلعه و دژهایی برای در امان ماندن از یورش دشمنان در زمان های بسیار دور تبدیل کرده است. مسیر باریکی در دیواره سنگی تراشیده شده و در بالای آن تونلی رو به بالا در دل کوه کنده شده که حدود ۱۰ متر طول دارد و کف آن راه پله تراشیده شده و در انتهای این تونل یک تونل دیگر به طول ۲۰ متر وجود دارد.مساحت دشت بالای قصر قباد کوار حدود ۱۰ هکتار است که از هر طرف به پرتگاه عمیقی ختم میشود و در روی آن قلعه و چند آب انبار بصورت مخروبه وجود دارد.برای رسیدن به قصر قباد کوار ناگزیر باید از جادۀ اصلی تا دامنه کوه حدود نیم ساعت پیاده روی داشت و از دامنه تا قله نیز حدود دو ساعت کوه پیمائی کرد. در میان این مسیر، چشمه ای با آبی زلال و خنک، راه پیمایان را می نوازد و گردشگران و کوهپیمایان می توانند خستگی دو ساعت راه پیموده شده را در سایه درختان و خنکی آب چشمه از تن به در برند، سپس به صعود به سوی این قلعۀ ساسانی که گفته می شود یادگار حاکمی محلی به نام قباد، در روزگار فرمانروایی ساسانیان است، ادامه دهند.
بند بهمن کوار : بند بهمن یکی از سدهای مهم استان فارس به شمار می رود که در پنج کیلومتری غرب شهر کوار بر روی رودخانه قره آغاج در زمان هخامنشیان بنا شده است. بنا بر برخی منابع درازای بند به ۱۳۰ متر و ارتفاع آن در مرتفع ترین نقطه به ۹ متر می رسد. گردشگران تور شیراز برای دیدن این سد به ۵۸ کیلومتری شیراز می روند. چشم اندازهای کم نظیر و درخت های بلند و سرسبز بند بهمن باعث شده است که مردم در بهار و تابستان بیشتر از بقیه فصل ها اینجا اتراق کنند و از طبیعت آن لذت ببرند. بند بهمن که از جاذبه های گردشگری استان فارس است، برای بالا بردن سطح آب و انحراف جریان آن از طریق کانالی به دشت کوار برپا شده است. مصالح مورد استفاده در بنا، قطعات سنگ طبیعی کوهستان و ملات ساروج است. بند در محلی بنا شده که دو رشته کوه به هم نزدیک می شود؛ به صورتی که بخشی از بند بر بدنه سنگی کوه و بخش دیگر آن بر بستر سنگی رودخانه قرار گرفته و همین امر موجب استحکام و ماندگاری آن در طی تاریخ شده است. سیلاب های شدید رودخانه بعد از برخورد با دماغه ای که در مسیر سد وجود دارد، وارد مخزن پشت سد می شود و در این مسیر بخش قابل توجهی از سرعت و نیروی تخریبی خود را از دست می دهد. مجرایی که آب سد را به دشت کوار منتقل می کند، در گوشه شرقی سد و در بدنه سنگی کوه احداث شده است. این آب بعد از تأمین آب کارخانه قند، وارد دشت کوار شده و مورد استفاده حدود ۲۰ روستا قرار می گیرد. این بند تمامی دشت کوار را از دوراهی جهرم تا حاشیه رودخانه قره آقاج که در پانصد متری جنوب شهر کوار عبور می کند، مشروب می سازد. بند بهمن از لحاظ فنی بسیار با دقت ساخته شده است؛ بدین صورت که انتخاب محل آن بصورتی بوده که از دو طرف به کوه متصل است و ضمناً حوضچه آرامش آن طبیعی است و دست ساز نیست. (در پشت سد ها همواره حوضچه هایی می سازند که آب سرریز سد که در آن می ریزد سبب تخریب پایه های سد نشود.) حوضچه آرامش بند بهمن از کف پایین بند بهمن هشت متر ژرفا دارد.
تپه گل نرگس کوار : در قسمت شرقی دامنه کوه، تپه‌ای وجود دارد، که با ۷۰ نهال درخت مزین شده و نزدیک به ۶۰۰ بوته گل نرگس، روی آن کاشته شده‌است. رایحه دل انگیز گلها، در فصل زمستان، می‌تواند هر گردشگر خوش ذوقی را مجذوب این طبیعت زیبا، نماید.
پل دوره ساسانی کوار: این پل، در یک کیلومتری کوار و در مسیر قدیمی شیراز- فیروزآباد، که به کناره خلیج فارس منتهی می‌شد، روی رودخانه ” قره آقاج ” بنا شده و ظاهراً بنای اولیه آن به دوره ساسانی تعلق دارد، که در دوره های بعد به ویژه دوره صفویه و قاجاریه بازسازی، شده است. بر روی رودخانه کوار (قره آغاج)، در دوره ساسانیان، پلی زده شده است؛ که شماره ی ثبت تاریخی آن در آثار ملی ایران ۹۴۷ است. پایه های این پل، در دوره ساسانی ساخته شده و در دوره اسلامی، بازسازی شده است.
باغ آرین کوار: این باغ، در جنوب دهستان فرمشکان و کنار روستای خرمایی کوار، واقع شده است و توسط شادروان جلال آرین، یکی از مالکان فرمشکان، ساخته شده است. باغ آرین، در مجموع ۱۱۰ هکتار بوده و دارای خیابان کشی، جدول بندی و درختان سایه گسترچنر، بید، کاج و سرو، زیبایی آن را دو صد چندان کرده، به گونه ای هوای محوطه باغ را لطیف کرده، گویی که شمال ایران در اینجا تکرار شده است! طراحی این باغ، به صورت زیبا و بر اساس اصول باغبانی بوده است! و در زمان اجرا، دانشجویان زیادی از سراسر ایران از سبک طراحی آن بازدید علمی، کرده اند.
برکه شاه غیب – فرمشکان کوار : برکه محوطه تاریخی شاه غیب، در دهستان فرمشکان و جنوب روستای خرمایی کوار، واقع شده است. در محوطه برکه شاه غیب، یک امامزاده، به نام شاه غیب، با بنای جدید، قرار دارد؛ که نامگذاری منطقه نیز به دلیل وجود همین امامزاده، است. ساخت ساختمان این امامزاده، با مصالح جدید آجر، با ملات سیمان میباشد. وجود چشمه های خودجوش از داخل زمین، اهمیت منطقه را دو برابر کرده است. وجود چمن زار زیبا، درختان مورد و همچنین چشمه هایی با آب گوارا، منطقه را به یک تفرجگاه، تبدیل کرده و بیشتر مردم کوار، برای تفریح به این مکان می روند. این برکه در ۲۰ کیلومتری کوار جای گرفته است.
قدمگاه خضرنبی کوار : در دامنه کوههای اکبرآباد محلی وجود دارد که از قدیم الایام مورد توجه مردم منطقه بوده و به قدمگاه حضرت خضرنبی (ع) مشهور است.
بقعه ی شاه غیب ده شیب : در ارتفاع ۱۵۰۷ متری از سطح دریا و به فاصله یک کیلومتری روستای ده شیب، بقعه‌ی این زیارتگاه، در محوطه پنج هزارمتری، واقع است. ساختمان بقعه‌ی این امامزاده، هشت ضلعی است و یک راهرو دارد. ضریح فلزی ساده کوچکی در بقعه واقع است و گنبد هم ندارد.
روستای ارباب سفلی: روستای ارباب سفلی به فاصله ۵ کیلومتری شهر کوار در حد فاصل بین کوا ر به اکبراباد قرار دارد.با مردمانی مذهبی که ۱۵ شهید گلگون کفن را تقدیم این انقلاب کرده است شغل اصلی مردم این روستا کشاورزی .رانندگی و کار در میدان تره بار شیراز میباشد .حضور پر شور مردم در مراسم دعاهای توسل کمیل و صبحهای جمعه دعای ندبه و زیارت عاشورا گواه ایمان قوی آنها می باشد
....................
آرشیو
