Ouroboros یعنی چه؟
اوروبروس یا ذُنب خوار (ouroboros یا uroboros) یا آنچه-که-دمش-را-میبلعد یکی از مشهورترین و پرکاربردترین نمادهای باستانی و اساطیری است که به شکل مار یا اژدهایی که دمش را می‌خورد (میبلعد) به تصویر کشیده میشود. این نماد نقریبا در تمامی اساطیر باستانی با تغییرات اندکی دیده میشود از چین و ژاپن گرفته تا خاورمیانه و یونان و اسکاندیناوی! ولی معتبرترین منابع ریشه آن را اساطیر و شمایل نگاری مصر باستان می‌دانند که از طریق جادوی باستانی یونانی وارد فرهنگ غرب و مکاتب گنوسی و هرمسی و به خصوص کیمیاگری شد. در مصر باستان این نماد sed-em-ra (دم در دهان) نامیده میشد ولی امروزه معمولا از نام یونانی‌اش یعنی همان اوروبروس یا بلعنده دم استفاده میشود. کلمه اوروبروس از دو بخش oura (دم) و boros (بلعنده) تشکیل شده است.(bora یعنی غذا)
Ouroboros سمبل و نماد چیست؟
ذنب خوار معانی متفاوتی دارد که از جمله آنها می‌توان به جاودانگی، کمال، مفهوم برهان علیت و علت‌العلل، تولد دوباره، ابدیت و چرخه تناسخ اشاره کرد هرچند که نتایج و کشفیات جدید نشان میدهند در مصر باستان به معنی حلقه محافظ ساخته نیرویی الهی بوده که در چهار لول کیهانی خورشیدی معادی و فردی فعالیت می‌کرده. پوست اندازی مار نماد کوچ روح و خارج شدنش از بدن و Metempsychosis (مطالعه آثار شوپنهاور و نیچه در این زمینه پیشنهاد میشود) و گاز گرفتن دم نماد باروری است (دهان نماد رحم و دم نماد آلت بارورکننده)
تاریخچه Ouroboros
مصر باستان (1): اولین اثر شناخته شد از اوروبروس به قرن چهاردهم قبل از میلاد و متن Enigmatic Book of the Netherworld (متن ترحیمی باستانی کشف شده در مقبره توت‌عنخ‌آمون) برمی‌گردد (اینجا ببینید). نوشته در مورد افعال رع (خداوند خورشید) و پیوندش با اوزیریس (خداوند مرگ، زندگی، دنیای پس از مرگ و باروری) است که مار دور ترکیب رع-اوزیریس (اوزیریس دوباره متولد شده در شکل رع) حلقه زده که خود این مار توسط Mehen ایجاد شده که در سفر زیرزمینی رع از او محافظ کند. این سمبل به معنای آغاز و پایان دنیاست.
این نماد در دیگر آثار مصری نیز دیده میشود که مانند دیگر موجودات مارشکل نماینده هرج و مرج بی‌شکلی در دور دنیای منظم چرخیده و در در چرخه فصلها و سالها و در پایان دنیا نقش دارد.
#############
مصر باستان (2): دیگر تئوری ای که در مورد پیدایش ذنب خوار وجود دارد به فرقه های ماه پرست مربوط میشود. ماه در مصر دوران باستان نقش زمان سنج - به علت ذاتی ابدی و حلقوی زمان - و بارور کننده زمین زیرینش را داشت. چرخه تغییرات ماه (از قرص کامل به هلال و ناپدید شدن و برعکس) باعث شد تا ماه سمبل تولد، مرگ و تناسخ شود؛ اکثر خدایان قمری با یک مار یا اژدهای بلعنده ارتباط داشتند که از بعد از بلیعدن ماه باعث تولد دوباره‌اش می‌شدند. مصریان باستان الهه بوتو (Buto) را به شکل کبری تصور میکردند و هیروگلیفش را به شکل کبری می‌کشیدند. بوتو از آیزیس (الهه طبیعت و ازدواج - همسر اوزیریس) و فرزندش حوروس (خداوند خورشید، سلطنت، آسمان و پیروزی) محافظت میکند. به همین شکل تمامی خدایان محافظی به شکل مار دارند که نماد طول عمرشان و بقا در دنیای دیگر است.
############
یونان باستان: طبق قدیمی ترین افسانه آفرینش یونان یعنی پلاسجی ها (Pelasgian) الهه همه چیز یعنی Eurynome از هرج و مرج متولد شد و پس از تشکیل Ophion (مار غولپیکر) توسط باد شمالی، با آن آمیزش کرد و سپس به شکل قویی درآمد و تخم گذاشت (تخم جهان) سپس Ophion دور آن هفت دور پیچید و تمام موجودات از تخم آفرینش متولد شدند.
هرمسی و گنوسی (فلاسفه یونانی): در فلسفه هرمسی اژدهای بلعنده دم نماد یگانگی و وحدت وجود و یکی بودن تمام خدایان است. گنوسی‌ها، که اعتقاد به مرکزیت زمین (در کیهان) داشتند، باور داشتند که Ouroboros یا مار جهان، مرز جداکننده جهان و بهشت است. بعضی گنوسی ها مارجهان را با شیطان که دنیا را خلق کرد و از دروازه خروج محافظت میکند یکسان می‌دانستند. حتی مقایسه هایی میان اوروبروس و خدای عهد عتیق (و دیگر ادیان ابراهیمی) و آلفا و اومگا وجود دارد. برای Ophite Gnostics مارجهان همان مار بهشتی در داستان آدم و حواست ولی در نقش قهرمان! ذنب‌خوار به این دو کمک کرد تا اولین قدم را به سوی برتری و جاودانگی را با خوردن سیب از درخت دانش بردارند. بعدها این مار به محافظ درخت زندگی و نگهبان جاودانگی تبدیل شد (مرتبط با Jörmungandr و افسانه های نورس)
###########
نورس: در افسانه های نورس، بلعنده دم به شکل Jörmungandr یکی از سه فرزند لوکی وجود دارد که به قدری بزرگ است که دور کل جهان و درخت زندگی میپیچد و دمش را گاز میگیرد و نگهدارنده کل جهان است. در افسانه راگنار لودبروک (Ragnar Lodbrok) این وایکینگ قهرمان مارجهان (World Serpent) را میکشد و سپس فرزندش با چشمی به شکل اوروبروس متولد میشود. (Sigurd Snake-in-the-Eye)
#############
روم: در اساطیر روم باستان اوروبروس با Saturn یا همان کرونوس (تایتان یا خدای زمان، ثروت، چرخه ها و کشاورزی) در اولین و آخرین ماه سال به هم می‌پیوندند مانند ذنب‌خوار که دمش را میبلعد؛ ساترن هم فرزندانش (خدایان المپی) را میبلعد و با داسش نماد بلعیدن زندگی و فناپذیریست.
############
دوران رنسانس: در این دوران ارتباط بالا ادامه داشت و داس ساترن (کرونوس) تبدیل به نماد و سمبل مرگ شد. این رابطه ها و نشانه ها در زمان معاصر نیز ادامه دارد و بلعنده دم در بسیاری از آثار هنری دیده میشود.(اینجا)،(اینجا) و (اینجا)
یکی از مفاهیمِ اوروبروس، چرخه و راه یکی شدن و نُخبگی چه در میان خدایان و چه در میان انسان‌ها بود که پس از رنسانس بعنوان یکی از اصولِ بینشی و کُنشی فراماسونری نیز گسترش یافت.
