اَلیگودَرز مرکز شهرستان الیگودرز و در شرق استان لرستان و با جمعیت ۹۰٬۷۹۹ در سال ۱۳۹۵ بعد از خرم‌آباد، بروجرد و دورود و کوهدشت پنجمین شهر پرجمعیت لرستان است. شهر الیگودرز در دامنه کوهستانی و با آب و هوایی سرد در زمستان و مطلوب و معتدل در بهار و تابستان شرق استان لرستان است؛ همچنین، از شهرهای مرتفع و مناطق سردسیر ایران است. دیرینگی آن به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسد. الیگودرز در گذشته از چهار محلهٔ ورزندان، مجیان، ده تیرانی و ده محمدرضا تشکیل شده بود هرچند که توسعه اخیر شهر این مرز بندی را نامحسوس کرده‌است. این شهر از سال ۱۳۳۹ دارای نماینده در مجلس شورای ملی میباشد.
در نامگذاری الیگودرز روایت‌های گوناگونی وجود دارد. از آن جمله، روایت ساکنان بومی شهر است. بر مبنای این روایت، واژه الیگودرز، ترکیبی از واژه آل به معنی خاندان و گودرز است. بر این اساس مردم الیگودرز خود را به گودرز پهلوان یکی از شخصیت‌های معروف شاهنامه نسبت می‌دهند که با گذشت زمان، ترکیب آل گودرز کم‌کم به الیگودرز تبدیل شد. وجود طایفه گودرزی در این شهر، این باور را تشدید کرده‌است. نشانه‌های تاریخی نیز نشان می‌دهد که در محدوده شهر الیگودرز در حدود هفده قرن پیش از میلاد، تمدن‌هایی وجود داشته‌است. البته در تپه‌های شمال غربی آثاری کشف شده‌است که به دوران پیش از اشکانیان و هخامنشیان تعلق دارد. برخی دیگر نیز وجه تسمیه آن را از واژه آلیورز یا آل ورز دانسته‌اند. در گذشته این منطقه بخش عمده‌ای از گندم غرب ایران را تولید می‌کرد و به خاطر پربار بودن محصول گندم‌ها به رنگ قرمز درمی‌آمدند به همین خاطر عده‌ای معتقدند این نام ترکیبی از کلمهٔ آل به معنای قرمز و ورز به معنای کشت است. همچنین این نام را آمیزه‌ای از دو واژه اَل به معنای عقاب و گودرز دانسته‌اند. بهترین وجه تسمیه‌ای که با توجه به آواشناسی و تاریخ و همچنین مستندات کشف شده از مکان‌هایی مانند روستای گورچین بر نام این شهر مرتب میباشد، واژهٔ (آل گودرز) میباشد، یعنی مکانی که آل و خاندان گودرز که احتمالاً منظور همان گودرز کشواد است، در این مکان ساکن بوده‌اند.
از تاریخ الیگودرز اطلاع دقیق و کاملی در دست نیست اما از شواهد و ساختمان‌های ساخته شده در این شهر این‌گونه به نظر می‌رسد که تاریخ این شهر بیش از ۷۰۰ سال نیست. شهری که دارای هفتصد سال قدمت تاریخی و به روایتی شهر گیو گودرز و قلعه‌های باستانی است. اگر چه آثار قلاع معروف آن از بین رفته، لیکن هنوز کهنسالانش از قلعه‌هایی همچون قلاع تیرانی، قلاع موسی، قلاع کاظم‌آباد در آن یاد میکنند. گفته میشود که الیگودرز در قدیم دارای بافت شهری منظم بوده‌است که بقایایی از آن از قبیل آجرهای مکعب مستطیل و ظروف سفالی و فلزی (در قرن هفتم هجری) در کوه‌ها و و تپه‌های الیگودرز به دست آمده‌است، که در زمین‌لرزه سال ۱۲۸۲ در دشت سیلاخور که طبق آمار مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران بزرگترین زلزله ثبت شده و به قدرت تقریبی ۸ ریشتر بوده به ویرانه‌ای تبدیل گردیده‌است که به مرور زمان و با مهاجرت گسترده عشایر و روستاییان اطراف سبب توسعه نامنظم این شهر شد.
بر اساس مدارک به دست آمده از حفاری‌های قلعه مندیش و تپه‌های اطراف شهر قدمت شهر فعلی الیگودرز به بیش از هفتصد سال پیش می‌رسد. مردم الیگودرز، مذهب شیعه قدیم (علوی) داشته‌اند و خانقاه آن، مرکز تعلیمات دینی قزلباشان و درویشان بوده‌است، همچنین شاه اسماعیل صفوی در یکی از سفرهای خود از این خانقاه دیدن کرده‌است.
عامل اصلی تشکیل هسته اولیه شهر الیگودرز، وجود رودخانه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها بوده‌است. عامل دیگر برای ایجاد و گسترش این شهر، موقعیت ارتباطی آن بوده‌است؛ به گونه‌ای که یکی از راه‌های مهم اصفهان به غرب کشور از فریدن، الیگودرز، گاپله و بروجرد می‌گذشت. در نهایت متصل شدن نواحی بختیاری به فلات مرکزی ایران (اراک، خمین، گلپایگان و خوانسار) نیز، توسط این منطقه بر اهمیت شهر الیگودرز افزوده‌است. شهر الیگودرز قبلاً زیر نظر گلپایگان و سپس بروجرد بوده‌است ولی در سال ۱۳۲۷ با تأسیس فرمانداری الیگودرز شهر الیگودرز به عنوان مرکز شهرستان الیگودرز انتخاب شد.
الیگودرز بین ۴۹ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. از دیدگاه موقعیت نسبی، الیگودرز در نیمه شمالی شهرستان قرار گرفته‌است. این شهر از طریق محور شمالی با شهرهای خمین، محلات، اراک و از طریق محور جنوبی با شهرهای دزفول و فریدون‌شهر و کوهرنگ، از طریق محور شرقی با شهرهای داران، گلپایگان و خوانسار و از طریق محور غرب و شمال غربی نیز با شهرهای ازنا، دورود، شازند، بروجرد و خرم‌آباد ارتباط دارد. شهر الیگودرز از خرم‌آباد ۱۳۵ کیلومتر از اراک ۱۲۷ کیلومتر، از اصفهان ۲۱۰ کیلومتر و از تهران ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر از نظر موقعیت ارتباطی نسبت به محورهای استانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
الیگودرز دارای مکان‌های تفریحی بسیاری از جمله پیست اسکی تمندر الیگودرز در حال ساخت، دهکده گردشگری سد حوضیان، آبشار آب‌سفید، هفت چشمه روستای گشان، باغات و مناظر بکر گیلان، چشمه عسلی، مزراع بید. دشت لاله‌های واژگون زرد گشان، شکارگاه دره جری، دریاچه شط تمی، دریاچه سد خان آباد، چشمه آسار و سراب شاهمکان در منطقه شول‌آباد، رود و دریاچه سده حوضیان، رودخانه ماهیچال، طبیعت قالی کوه، رودخانه مور زری در بخش زلقی، غار تمندر، جنگلهای بلوط و گردو و سرچشمه دورک، گایکان، دره دورک، دشت لاله‌های واژگون در روستای دالانی، دره دایی، دره حیدر، کیگوران میباشد و همچنین روستای چقاگرگ که از قدیمی‌ترین روستاهای بربرود است و تپه خلیل خان آسترکی در آن قرار دارد. در شمال این شهر بقایای قلعه مندیش و در جنوب غربی و شرقی این شهر تپه‌ها تاریخی وجود دارد، همچنین در ضلع جنوبی شهر پارک جنگلی بنفشه روی تپه یال احداث شده‌است. شهرستان الیگودرز معروف است به شهر آبشارها و لاله‌های واژگون، که یکی از بهترین شهرهای ایران ازلحاظ گردشگری و توریسم میباشد. بزرگترین دشت لاله‌های واژگون جهان در شهرستان الیگودرز قرار دارد.
الیگودرز در ناحیه کوهستانی زاگرس مرکزی قرار گرفته‌است و نزدیک به ۲٬۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در امتداد شرق به غرب کشیده شده‌است. در ضلع شمالی و جنوبی شهر اراضی ناهموار با ارتفاعات و قله‌های متعدد پراکنده‌اند به همین دلیل نیز از آب وهوای بسیار سرد کوهپایه‌ای برخوردار است.
صنایع دستی الیگودرز شامل هنرهای سرامیکی، قالی بافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی میشود. این شهر دارای منابع غنی معادن سنگ مرمر کبالت منیزیم گرانیت چینی کریستال سرامیک و روی است. عسل و کشکِ محلی از محصولات عمده این شهرستان است که از این فراورده‌ها به عنوان سوغات الیگودرز نیز یاد میشود.
مهم‌ترین ارتفاعات آن کوه سیاه، کوه سفید، کوه ریواس، کوه میال، مندیش، سیاتیر، امیر کوه، ارتفاعات باجگیران هستند و به علاوه در اطراف شهر کوه‌های دیگری نیز پراکنده‌اند که مهم‌ترین آنها عبارتند از: چهل گز در شمال شرقی، علی بلاغی در شمال و کمربسته در شمال شرقی و همچنین از کوه‌های دورتر از شهر می‌توان به قالی کوه و تمندر اشاره کرد.
مردم الیگودرز از قوم لر هستند و به گویش های مختلف زبان لری تکلم میکنند. در گذشته اقتصاد مردم الیگودرز بر پایه کشاورزی بود ولی امروزه صنعت، تجارت و مشاغل اداری و دولتی از پایه‌های اصلی اقتصاد مردم الیگودرز است اگر چه هنوز عده‌ای از شهرنشینان در مزارع اطراف شهر به کشاورزی مشغول هستند.
بخشی از تولیدات الیگودرز عبارتند از غلات، حبوبات، برنج لبنیات دامی، عسل، گل محمدی، گردو، سیب، گیلاس، بادام، ماهی قزل‌آلا و سیب زمینی. عسل الیگودرز از بهترین و طبیعی‌ترین عسل‌های ایران به‌شمار می‌رود چنان‌که سوغات ناب این شهر محسوب میشود. صنایع دستی آن شامل هنرهای سرامیکی، قالیبافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی میشود. از جمله تولیدات صنعتی الیگودرز به فولاد، سنگ‌های تزیینی، محصولات شیشه، صنایع لبنی و … نیز می‌توان اشاره کرد.
اینطور معروف است که لرستان، شهر آبشارهای ایران است، ولی اگر می‌خواهی بیشترین آبشارها را ببینی و دشت‌های پرگل لاله، باید بروی الیگودرز در ۱۴۹ کیلومتری خرم آباد. جاذبه های گردشگری الیگودرز زیاد است، ولی ما در این نوشته، درباره جاهایی حرف زده ایم که دسترسی نسبتا راحت‌تری دارند.
انتقال آب از شهرستان الیگودرز به شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاه‌های آب این منطقه شده‌است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه‌های منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این روستاها در نظر گرفته نشده‌است. از سوی دیگر نامگذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» و همچنین نامگذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنش‌هایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که حجت‌الله رحمانی نماینده شهرستان الیگودرز هم نسبت به نامگذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند. خشک شدن چاه‌ها و چشمه‌های شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده‌است باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی در این شهرستان شده‌است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است. این پروژه تنها پروژه ایران است که کلنگ آن برای آنکه باعث مطالبه‌ای از سوی مردم لرستان نشود به جای مبدأ در مقصد طرح به زمین زده شده‌است.
شهرستان الیگودرز دارای بیشترین تراکم سنگ‌های تزئینی در استان لرستان است. سنگ‌های تزئینی در اطراف روستاهای دوزان، عسگران الیگودرز، باد باد، قلعه عبدالرضا شهرک برناباد و شهر الیگودرز بیشترین تراکم را دارد همین معادن سنگ باعث به وجود آمدن کارخانه‌های فراوری سنگ زیادی در این شهرستان شده‌است.
مردم شهر الیگودرز به زبان بختیاری و لری الیگودرزی صحبت میکنند همچنین در اطراف این شهر لری ثلاثی(گاپله)رواج دارد. مردم شهرستان الیگودرز از ایل بختیاری میباشند اکثر بختیاری های این شهرستان چهار لنگ هستند و تیره های های لونی، توکلی، قاسمی، نعمت الهی، قلی، ولی، سمیعی،سرلک گودرزی های منطقه ده محمد رضا(مرضا) از ایل بختیاری تیره میوند می باشند و مردم شهر چمن سلطان نیز ترک زبان هستند. مرکز شهرستان الیگودرز یعنی شهر الیگودرز در گذشته از پنج محلهٔ آدووند، ورزندان، مجیان، ده تیرانی و ده محمدرضا تشکیل شده بود هرچند که توسعه اخیر شهر این مرز بندی را نامحسوس کرده‌است. این شهرستان از سال ۱۳۲۶ دارای نماینده در مجلس شورای ملی میباشد.
جاذبه های الیگودرز
آبشار آب سفید: آبشار آب سفید، عروس آبشارهای ایران، در دامنه کوه زاگرس و شهر الیگودرز قرار دارد. آب این آبشار بعد از مخلوط شدن با اکسیژن و برخورد با سنگ‌های کوه حباب‌هایی سفید‌رنگ را تشکیل می‌دهد که باعث می‌شوند آبشار به رنگ سفید دیده شود و همین موضوع دلیل نامگذاری آن است. این آبشار، که ۷۰ متر ارتفاع دارد، در فصل‌های پرآب حدود ۸ تا ۱۵ متر عرض دارد و پس از سرازیر شدن از کوه به سمت رودخانه رودبار لرستان حرکت می‌کند و در نهایت به رود دز می‌پیوندد.
شیرهای سنگی: شیرهای سنگی که در گورستان‌های قدیمی شهر الیگودرز قرار دارند بخشی از تاریخ این شهر و نماد ایل بختیاری‌اند. این شیرهای سنگی، که بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارند، در گذشته روی قبر‌های افراد خاصی نصب می‌شدند و بنابر ویژگی هر شخص شیرها متفاوت ساخته می‌شدند، مثلاً اگر فردی شکارچی بود و فوت می‌کرد روی بدن شیر ابزار شکار را حکاکی می‌کردند. در روایت‌های تاریخی گفته شده است که این شیرها روی قبر مردهای بالای ۴۰ سال که ویژگی کدخدایی، مردم دوستی، مهمان‌نوازی، اخلاق نیکو، رشادت و جنگجویی داشتند قرار می‌گرفت. در ایل بختیاری شیر نماد شجاعت است و در بیشتر قالی‌ها و جاجیم‌هایشان تصویر شیر دیده میشود.
دشت لاله های واژگون: دشت دالانی، که در دامنه کوه زاگرس و ۳۵ کیلومتری شهر الیگودرز قرار دارد، با وسعتی در حدود ۲۹۰۰ هکتار بخشی از منطقه‌حفاظت شده اشترانکوه است. در این منطقه یکی از گل‌های کمیاب دنیا به نام لاله واژگون یا سوسن چلچراغ رشد می‌کند و در فصل بهار یکی از زیباترین منظره‌های طبیعی را به وجود می‌آورد. این گل به اشک مریم نیز معروف است و علت آن باور مردم بومی است که عقیده دارند این گل شاهد مرگ سیاوش بوده و برای مرگ او اشک ریخته و به همین دلیل سرش به پایین خم شده است. به دلیل اهمیت زیست – محیطی نام این گل در فهرست آثار طبیعی ایران ثبت شده است.
قالی کوه یا غالیه کوه: قالی کوه یا غالیه کوه رشته کوهی از کوه‌های زاگرس در مرکز بخش بشارت زلقی شهرستان الیگودرز است . در دل این رشته کوه غار باستانی و غار بزنوید از زیبایی تاریخی طبیعی برخوردارند این کوه از شمال غربی به سراب کیگوران از شرق به روستای کیزاندره و از جنوب شرقی به آبشار آب سفید ختم میشود در شمال این رشته کوه دشت لاله‌های واژگون که بزرگترین دشت لاله واژگون جهان است قرار دارد. یکی اززیباترین دره های قالیکوه دره دام نام دارد وعلت نامگذاری این دره وجود مسیرها صعب العبوروحیوانات وحشی همانند خرس می باشد.درنهایت به آبشار آب سفید ختم میشود وبزرگترین یخچال قالیکوه درمسیر این دره قراردارد که طول آن چندی کیلومتر میباشد.
کوه تمندر: رشته کوه تمندر در نواحی بربرود و زلقی شهرستان الیگودرز واقع شده‌است و دارای ۴ رشته شمالی جنوبی خاوری و مرکزی است رشته شمالی ۲ قله ازنا ودره سر را در بر می‌گیرد که به ترتیب ۳۲۰۰ و ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارند رشته مرکزی دارای ۶ قله به نام‌های قله مرکزی تمندر، هما، قله شمالی، خاوری و جنوبی تمندر و قله جنوبی دره سر است که همه آنها بیش از ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارند. قله مرکزی تمندر ۳۹۰۰ متر ارتفاع دارد. رشته شمالی تمندر ۲ قله فرسش وقله جنوبی را شامل میشود که به ترتیب ۳۶۰۰ و متر ارتفاع دارند. رشته جنوبی تمندر نیز شامل یک خط الرأس ۱۵ کیلومتری است که در انتهای باختری آن قله مخروبه قدیمی به نام قلعه دختر قرار دارد. کوهستان تمندر یکی از بزرگترین شکارگاه‌های شهرستان الیگودرز است. زنجیره به هم پیوسته کوه‌ها و قله‌های استان لرستان نه تنها می‌تواند به یکی از کانون‌های توسعه ورزش کوه نوردی و صخره نوردی تبدیل شود، بلکه به علت برف گیری و وجود شیب‌های مناسب در پاره‌ای از مناطق، قابلیت ایجاد و توسعه ورزش اسکی را نیز دارند
آبشار وارگ: آبشار وارگ یا وارک دراستان لرستان واقع است. آبشار وارگ در روستایی با همین نام در جنوبی‌ترین منقطه شهرستان الیگودرز قرار گرفته است. مقدار آب این آبشار بسیار فراوان است و پس از آن که از چشمه های بالای صخره سنگی سرچشمه می گیرد، اولین آبشار را به وجود می آورد و با طی فاصله ۱۵ متری، از صخره دوم نیز فرو می ریزد و آبشار دوم را پدید می آورد و به رود رودبار می ریزد. ارتفاع منطقه وارگ از سطح دریا ۱۳۲۰ متر است. این آبشار ازنوع آبشارهای دو قلو به شمار می آید.
............................
آرشیو
