امیر رفیعی که نام او با مستند های "من ناصر حجازی هستم" و "آبی به رنگ اسمان" بر سر زبان ها افتاد، در برنامه خاطره بازی مقابل دوربین طرفداری قرار گرفت. پیش از این دو قسمت از گفتگوی حسین باقرشاهی و امیر رفیعی را تقدیم شما کردیم. امیر رفیعی در بخش سوم و پایانی گفتگوی خود، در خصوص مسائل تاریخی باشگاه استقلال صحبت کرده و بسیار از ابهامات در خصوص تاریخ استقلال را بر طرف کرده است.
در ادامه بخش سوم و پایانی گفتگوی حسین باقرشاهی و امیر رفیعی را می خوانید و می بینید:
همیشه در تاریخ باشگاه ها ابهاماتی وجود دارد، مثلال هواداران می گویند فلان اتفاق در فلان تاریخ اتفاق افتاد. اکران فیلم شما چه ابهاماتی را از تاریخ باشگاه استقلال برطرف کرد؟
خیلی. فوتبال در سال 1288 به ایران آمده است و شما وقتی شروع فیلم را ببینید می فهمید که مردم نمی دانند فوتبال دقیقا از چه تاریخی به ایران آمده است. بر خلاف باور مردم که فکر می کنند فوتبال از جنوب ایران آمده است اما اسکلت اولین تیم های فوتبال و تیم ملی ایران از اصفهان و خراسان است. البته بخش عمده این اطلاعات را از ناصر عظیمی پیشکسوت ورزشمان به دست آوردم که خیلی سخت با دیگران ارتباط برقرار می کنند اما نسبت به من لطف داشتند و اطلاعاتی را به من دادند که بعدا من برای به دست آوردن تصاویر آن اتفاقات به کتابخانه ملی رفتم و فهمیدم که تمام این اطلاعات درست بوده است و از ایشان بابت این اطلاعات ممنون هستم. به هر حال ما فهمیدیم که فوتبال در سال 1288 به ایران آمده و 1304 اولین باشگاه به نام پدید آمده و ... این مسئله در فیلم است. مثلا خیلی ها فکر می کنند اولین لژیونر ایران، بیوک جدی کار است اما این چنین نیست و اولین لژیونر ما خان سردار ها و دیگران بودند که حتی آقای گل لیگ فرانسه شده بودند، این موضوع حدودا در دهه 20 اتفاق افتاده بوده است. درباره استقلال هم بگویم که 4 مهر سالروز تاسیس باشگاه استقلال نیست و این باشگاه 18 شهریور تاسیس شده است.
یعنی سال های سال است که مردم 4 مهر را به عنوان سالروز تاسیس باشگاه استقلال عنوان می کنند. این اخبار را توانستم از روزنامه اطلاعات به دست بیاورم. آن موقع نیرو و راستی دو هفته نامه ای بودند که در 4 مهر به باشگاه دوچرخه سواران تبریک گفتند. من می دانستم روزنامه ها مثل امروز نبود که سریع منتشر شوند و یا اخبار خیلی زود به دست مردم برسد، وقتی هفته نامه این خبر را زده، این موضوع می تواند برای روزهای قبل باشد. رفتم و روزنامه های کیهان و اطلاعات را ورق زدم و گشتم و طی این جستجوها در یک قسمت کوچکی دیدم که به این موضوع مهم پرداخته و نوشته شده که باشگاه دوچرخه سواران تاسیس شده است. منتها روزنامه برای 19 شهریور بود و این نشان می داد روز قبل این خبر به دست آنها رسیده و 18 شهریور سالروز تاسیس باشگاه دوچرخه سواران بوده است. 22 بهمن هم باشگاه دوچرخه سواران به تاج تغییر نام پیدا می کند. حالا شاید خیلی ها سوال بپرسند که باشگاه دوچرخه سواران چگونه تاج شده است؟ خیلی جالب است که من با اطلاعات ضد و نقیض مواجه می شدم. این جا بود که من یاد جمله یکی از اسانیدم می افتادم که می گفت چیزی به اسم تاریخ وجود ندارد و ما تفسیر تاریخ داریم. در واقع برای تاریخ باید اسناد محکمی داشته باشیم و در گذشته این استاد کم تر بوده است. تفسیر تاریخ در واقع آن چیزی است که افراد بر اساس آگاهی، شناخت یا علاقه خودشان مطرح می کنند که در این مسئله هم همین بود.
خیلی ها مطرح می کنند که در سفر تاج به افغانستان، پادشاه وقت افغانستان اعلام می کند چرا شما که فوتبال دارید، دوچرخه سواران هستید؟ در آن جا آقای خسروانی و آقای خاتم که از بازیکنان تیم بودند، می گویند ما تاج هستیم. این ها داستان هایی بود که پیشکسوتان آن موقع با تاریخ های جسته و گریخته درباره آن صحبت می کردند و من هم تقریبا داشتم باور می کردم اما دیدم که با اسناد و تاریخ همخوانی ندارد چون عکس های سفر تاج به افغانستان را دیدم و لوگوی تاج را روی لباس استقلال دیدم و فهمیدم که آنها در آن زمان دوچرخه سواران نبودند و تاج بودند. همه این ها باعث می شود که وقتی یک کار پژوهشی و مستند ساخته می شود تحقیق هم به عمل بیاید. دوباره رفتم و تمام روزنامه ها و اسناد را گشتم و دیدم که اولین سفر تاج به افغانستان، مرداد 1329 بوده که همان زمان هم روزنامه اطلاعات تحت سفر تاج از آن نام برده است. بیشتر گشتم و دیدم این تغییر نام در22 بهمن 1328 صورت گرفته و به پیشنهاد پرویز عمواغلی بوده که یکی از بازیکنان این باشگاه بوده و از کسانی بوده که در شنا هم فعالیت خوبی داشته است و از بانی های تاسیس باشگاه بوده است. در ویکی پدیا هم شما جستجو کنید می بینید که نوشته شده دوچرخه سواران را تیمسار خسروانی و یک نجار و یک دوچرخه ساز ساختند و ... این ها درست نیست و افسانه است. آقای محمد خاتم، حسن کسایی و پرویز عمواغلی در سال 1323 یک سال قبل از تاسیس باشگاه تصمیم می گیرند که چنین باشگاهی را تاسیس کنند که پرویز خسروانی به آنها ملحق می شود و در واقع 1324 بنای باشگاه به شکل رسمی ایجاد می شود. این یکی از ابهاماتی بود که ما به آن دست پیدا کردیم.
در ادامه به قهرمانی گم شده استقلال می رسیم که استقلالی ها در واقع به جای 8 قهرمانی، 9 قهرمانی کسب کرده اند. سال 1336 مسابقات فوتبال باشگاه های تهران برگزار می شود و قرار شده بود که قهرمان تهران راهی مسابقات قهرمانی کشور شود، آن زمان مسابقات استانی بود و از استان های اصفهان، مشهد و ... بودند ولی برای اولین بار تصمیم می گیرند از تهران هم یک باشگاه شرکت کند که استقلال، همان تاج سابق 5 بر 2 دارایی را در روز آخر شکست می دهد و این موضوع برای 11 شهریور 1336 است. روزنامه اطلاعات تیتر می زند که بازیکنان تاج برای شرکت در مسابقات قهرمانی کشور به اصفهان می روند و کیهان ورزشی هم همین تیتر را می زند. در واقع تاج به عنوان نماینده تهران شرکت می کند و در بازی آخر هم 3-0 نماینده تبریز را می برد و قهرمان کشور می شود. اگر بخواهیم قهرمانی کشور را لحاظ کنیم، پرسپولیس هم قهرمانی در تخت جمشید، جام آزادگان، لیگ برتر و ... محاسبه کرده است خب استقلال هم در غیاب پرسپولیس توانسته قهرمان کشور شود، این یکی دیگر از ابهامات و قهرمانی های گم شده استقلال در تاریخ بود.
تیمسار خسروانی شاهین را منحل نکرده است
جلوتر که می آییم بحث انحلال شاهین بوده که از گذشته های دور خیلی ها می گفتند که تیمسار خسروانی باشگاه شاهین را منحل کرده است که اصلا چنین چیزی نبوده است. 20 تیر 1346 باشگاه شاهین منحل می شود و رییس وقت سازمان تربیت بدنی منوچهر قراگوزلو بوده است. آقای خسروانی در آن مقطع زمانی هیچ سمتی در ورزش نداشته است و در بهمن 1346 رییس سازمان تربیت بدنی شده است. دلیل انحلال شاهین سر یک موضوعی در بازی شاهین و تهران جوان بوده که حالا فرصت نمی شود بگویم. خیلی ها می گویند باشگاه شاهین همان باشگاه پرسپولیس است اما اصلا ربطی ندارد. من در این جستجوها و تحقیق هایی که از روزنامه کیهان، کیهان ورزشی، اطلاعات و ... کردم و این روزنامه و استاد را ورق زدم، تاریخ تاسیس باشگاه پرسپولیس را پیدا نکردم. جا دارد همین جا از مدیریت کتابخانه ملی تشکر کنم که نهایت همکاری را با من انجام دادند. اولین چیزی که از پرسپولیس پیدا کردم این بود که این تیم در سال 1344 در دسته دو باشگاه های تهران بوده که شاهین هم در آن موقع در مسابقات حضور داشت. پرسپولیس 1345 هم کماکان در دسته دو تهران بود و شاهین باز هم آنجا حضور داشت. پرسپولیس سال 1345 به لیگ دسته 3 سقوط می کند و در سال 1346 در لیگ 15 تیمی در انتهای جدول بود. پرسپولیس با نام خود پرسپولیس بود و بعد از انحلال شاهین، حدودا 4 یا 5 بازیکن شاهین به پرسپولیس می روند. آن زمان در آیین نامه بازی ها تغییر ایجاد می کنند و اعلام می کنند کسانی که صاحب زمین و بازیکن می شوند می توانند در فوتبال غیر آماتوری با داشتن این امتیازات شرکت کنند پرسپولیس را از دسته سه به سطح اول فوتبال باز می گردانند اتفاقا در دوران ریاست خسروانی این اتفاق می افتد. تهرانجوان اواخر 46 و دارایی اوایل 47 منحل شدند و در آن سال تورنومنتی برگزار می شود برای انتخابی باشگاه آسیا و برای اولین بار تصمیم می گیرند که از ایران نماینده ای به آسیا معرفی شود که تاج، پرسپولیس، شهربانی، عقاب و پارس تورنومنت پنج جانبه ای برگزار می کنند که اتفاقا پرسپولیس با با تاج مساوی می کند اما می تواند قهرمان آن تورنومنت شود و به آسیا می رود و دور اول شکست می خورد و بر می گردد. سال 1348 تصمیم می گیرند انتخابی باشگاه های تهران را با حضور 12 تیم برگزار کنند. 12 گروه تعریف می کنند و تیم های صدر نشین راهی دسته یک می شوند، تیم های دوم به دسته دو، تیم های سوم به دسته سوم و تیم های چهارم و پنجم به دسته چهارم می روند. پرسپولیس هم با پیکان هم گروه بود و از پیکان شکست می خورد و دوباره به دسته دو می رود. منتها جریان های سیاسی بوده که نمی دانم مطرح کردن آن در این برنامه بگنجد یا نه، داستان تاج و شاهین و پرسپولیس که بحث خیلی مفصلی است. دوباره سر و صدا می شود که برای پرسپولیس هزینه می شود و ... دوباره مقرر می شود که پرسپولیس دوباره تحت عنوان "رقابت های تجدیدی" بازی می کند که گفته بودند تیم های دوم دوباره بازی کنند و 4 تیم دیگر به آن 12 تیم اضافه شوند که مسابقات 16 تیمی شود که تیم های راه آهن، پرسپولیس، جعفریه و ... با هم رقابت می کنند که پرسپولیس و راه آهن سهمیه را می گیرند و سال 1348 رقابت ها 16 تیمی برگزار می شود. این یکی از چیزهایی بود که طی این سال ها به آن پرداخته نشده و خیلی ها نمی دانستند. باورتان نمی شود من خیلی از روزنامه ها را ورق زدم و در اختیارم قرار گرفته بود.
اولین دربی که دربی گمشده ای بود که در برنامه 90 هم عادل فردوسی پور به آن اشاره ای کرده بود ولی سندش نبود و فقط می دانستند که دربی گمشده ای وجود دارد. مجید تحسینی که از پژوهشگران باشگاه تاج بود و علاقه زیادی هم به این باشگاه داشته و دارد این موضوع را به من گفت که یک بازی است که سندش را دارم که کیفیت آن پایین است و این در اختیار تو، این همان دربی گمشده است. بعد از اولین دربی، این دو تیم یک بازی دوستانه ای با هم برگزار می کنند که نتیجه آن 1-1 می شود و این مسئله باعث می شود یک بازی به شهرآوردها اضافه شود و این که سال های سال احمد منشی زاده را به عنوان اولین زننده گل دربی می شناسند را تغییر می دهد چون حسن جابری زاده اولین گل دربی ها را زده و اولین زننده گل پرسپولیس هم تغییر می کند. اولین گل پرسپولیس را همیشه جوان از روی نقطه پنالتی برای پرسپولیس به ثمر می رساند. این را در روزنامه اطلاعات توانستم پیدا کنم و یک بازی به تاریخ شهرآوردها اضافه کنم.
پرویز مظلومی به اشتباه می گوید تاج منحل شده و استقلال باشگاه دیگری است!
یک موضوع دیگر هم همیشه مطرح بوده و فکر می کنم آقای مظلومی به اشتباه این موضوع را مطرح کردند. من نمی دانم به چه دلیل این موضوع را گفته اند و برای من هم ابهام است. دوست دارم آقای مظلومی را ببینم و از ایشان بپرسم دلیل این که گفتند باشگاه تاج منحل شد و باشگاه استقلال جدا از آن به وجود آمده است چیست؟ من نمی دانم بر چه پایه و اساسی این صحبت ها مطرح شده است؟ اصولا هواداران زنده یاد پورحیدری را مثال می زنند در حالی که این چنین نیست چون منصور پورحیدری اصلا چهره سیاسی نبوده که بخواهد باشگاه تاج را حفظ کند. واقعیت این است که باید تاریخ را درست مطرح کرد، وقتی انقلاب می شود، 23 بهمن باشگاه تاج را می گیرند. ابراهیم میرزایی و چند تن از پیشکسوتان بودند که حالا اسم هایشان بماند می آیند و یکسری اقدامات صورت می گیرد که ما کاری به اقدامات نداریم. در آن زمان به واسطه حسین فکری که آن زمان دارای سمتی در کمیته انقلاب بوده صحبت از انحلال بوده است. آن زمان که دولت موقت به وجود می آید آقای حسین شاه حسینی رییس سازمان تربیت بدنی می شود و با این که ایشان عضو جبهه ملی بوده و یک زاویه فکری و ذهنی با خسروانی داشته ولیکن تصمیم می گیرد که باشگاه تاج باید حفظ شود و بحث انحلال را منتفی می کنند. عنایت آتشی سرپرست می شود و ایشان با کمکی که از شاه حسینی می گیرد، باشگاه استقلال را حفظ می کنند. آقای آتشی از پورحیدری و شرکا می خواهد که بیایند دوباره تیم فوتبال را ایجاد کنند. تیم فوتبال دوباره شکل می گیرد و سال 1358 که در جام اسپندی، پورحیدری سرمربی تیم است. شما دقت کنید حد فاصل سال های 58 و 59 اولین سرمربی رسمی استقلال که در بازی های انتخابی تهران حضور پیدا می کند، آقای عباس رضوی است. از فاصله سال های 59 تا 62 آقایان رضوی، شرفی، حبیبی و حتی آقای حجازی را در سمت سرمربی داریم و عزیزان دیگر که اسمشان در خاطرم نیست. تاریخ یک جاهایی غلط تعریف شده است و حتی پیشکسوتان هم غلط تعریف می کنند از جمله آقای مظلومی که این تاریخ را غلط مطرح کرده اند. بعد از این که تصمیم می گیرند باشگاه را حفظ کنند قرار بر این می شود که باشگاه به همان شکل قدیم که فعالیت می کرد بماند. منتها یک بحثی مطرح است مثلا ورزشگاه آزادی تغییر نام پیدا می کند و آزادی می شود. ورزشگاه تختی به وجود می آید. این تغییرات در جامعه اتفاق می افتد و فقط مختص فوتبال نیست، خیابان ها و شهرها تغییر می کند و در آن جا هم اسم باشگاه تغییر می کند. اگر اشتباه نکنم 19 فروردین 1358 آقای حسین شاه حسینی به عنایت آتشی زنگ می زند و از او می خواهد برای باشگاه استقلال اسمی بزارند. طبق گفته خود عنایت آتشی، ایشان از آقای حجازی، پورحیدری، پدر آقای روشن که از افرادی بودند که در باشگاه ارتباط داشته، آقای حسین بناصفت و ... می خواهد که برای پیدا کردن یک نام برای باشگاه به جمع بندی برسند و در صحبت هایی که می شود به نام های استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی می رسند. آقای آتشی نزد آقای حسین شاه حسینی می روند و موضوع را مطرح می کنند که شاه حسینی به آقای آتشی می گویند یک نام را انتخاب کن و آقای آتشی می گوید؛ آزادی که نام ورزشگاه است و جمهوری اسلامی هم یک مبنای دیگری پیدا می کند و خودش نام استقلال را به آقای حسین شاه حسینی می دهد و تغییر نام باشگاه در عصر 19 فروردین در هیات دولت اتفاق می افتد و 20 فروردین هم روزنامه اطلاعات نوشته که باشگاه ورزشی و فرهنگی تاج به استقلال تغییر نام داد، عنایت آتشی هم سرپرست باشگاه است. این موضوع در کیهان هم نوشته شده است و من هم این روزنام ها را دارم. من نمی دانم چرا این تاریخ ها اشتباه مطرح شده است و دوستان چرا به اشتباه مسائلی را مطرح می کنند که می گویند تاج ربطی به استقلال ندارد. من فکر می کنم یک از دلایل عمده که این مباحث به وجود آمده بحث توقیف اموال استقلال است. باشگاه تاج صاحب خیلی از ورزشگاه ها نظیر؛ ورزشگاه دیهیم، ورزشگاه استقلال جنوب، ورزشگاه حجاب در بلوار کشاورز، کاخ مرکزی آنها مقابل بیمارستان طرفه و خیلی از اموال دیگری که مال آنها بوده است. طبق اساسنامه باشگاه اصلا اجازه انحلال ندارد، ماده 32 با صراحت تمام این مسئله را مطرح کرده که تحت هیچ شرایطی نمی تواند انحلال پیدا کند و اگر قرار بر انحلال باشد، شورای ملی باید تصمیم بگیرد و خود اعضای شورای ملی قصه ای دارد که چه کسانی عضو آنها هستند و ... حتی با تغییر نام باشگاه تاج هم اجازه توقیف اموال نداشتند چون در سال 1347 آقای خسروانی اساسنامه را تغییر می دهد و اموال را وقف می کند و سال 52 این وقف کامل می شود. آقای خسروانی اختلافاتی هم با دربار داشتند. به رغم این که می گفتند تاج به دربار وابسته بوده، اتفاقا بر عکس، آقای خسروانی با دربار اختلافاتی پیدا می کند و احساس می کند که شاید بخواهند اموال تاج را بگیرند چون اموال به نام خودش بوده، زرنگی به خرج می دهد و اموال را وقف عام می کند چون مالی که وقف است را تحت هیچ شرایط نمی شود گرفت. متاسفانه بعد از انقلاب اموال استقلال را گرفتند که اولین وقف را خود سازمان تربیت بدنی انجام می دهد. اداره کل وزارت ورزش و جوانان تهران مقابل بیمارستان طرفه برای باشگاه استقلال است که سازمان اوقاف آمده است بخشی از زمین اداری باشگاه را گرفته است. من فکر می کنم می گویند انحلال پیدا کرده که توقیف اموال باشگاه را توجیح کنند وگرنه با تغییر اسم، با توجه به اساسنامه و به لحاظ شرعی و قانونی تمام این اموال باید به استقلال برگردد.
سپاسگذارم، توضیحات خوبی دادید و برخی ابهامات را برطرف کردید.
ممنونم از شما و از رسانه طرفداری که این فرصت را داد تا در واقع یک سری بحث ها امروز مطرح شود و امیدوارم این صحبت ها مفید و جذاب بوده باشد.
خیلی ممنونم از مخاطبین عزیز رسانه طرفداری، امیدوارم لذت برده باشید.
