فوتبال ۲۰ نفره یا «فوتبال توپخانه» ، یک ورزش با تحرّک و برخوردهای کمتر نسبت به فوتبال ۱۱ نفره است و بنابراین میتواند برای افراد میانسال و نیز افراد عادی که ورزشکار حرفهای نیستند، بسیار مناسبتر از فوتبال ۱۱ نفره باشد.
یکی از تفاوتهای اصلی فوتبال بیست نفره با فوتبال یازده نفره و (سایر ورزشهای توپی)، تعدد توپ در جریان بازی است. بنابراین علیرغم تحرک کمتر بازیکنان، سرعت اتفاقات بازی زیاد است و طبعاً تماشای این بازی نیز میتواند دارای هیجان باشد.
به طور کلی میتوان این ورزش را یک ورزش تفریحی و سرگرم کننده برای مکانهایی مثل بوستانها دانست. هرچند که به هرحال، جذابیّت و قابلیتهای یک ورزش قهرمانی را نیز دارا میباشد.
*در این ورزش، هر تیم دارای ۲۰ بازیکن میباشد:
۵ نفر بازیکن آزاد. ۴ نفر در چهار مستطیل کنارههای زمین. ۲ نفر در دایره مرکز زمین. ۸ نفر در چهار مستطیل جلوی دروازه ها. ۱ نفر دروازهبان
*به غیر از بازیکنان آزاد، بقیهی بازیکنان (از جمله دروازهبان) میبایست فقط در محوطهی اختصاصی خودشان بایستند و صاحب توپ شده و به توپ ضربه بزنند.
*در چهار مستطیلی که در جلوی دروازهها قرار دارد، یک قسمت حاشیهای مخصوص مهاجمان و یک قسمت حاشیهای مخصوص مدافعان قرار دارد. بنابراین، مدافعان و مهاجمانی که در هر یک از این مستطیل ها قرار دارند، حق ورود به قسمت اختصاصی یکدیگر را ندارند. قسمت مهاجمان، نزدیک به دروازهی حریف است و قسمت مدافعان، نزدیک به میانه میدان.
*حداکثر مدت ماندگاری توپ در حاشیهی مدافعان و مهاجمان، پنج ثانیه است. مگر اینکه یکی از بازیکنان آزاد تیم حریف، قبل از اتمام پنج ثانیه برای تصاحب توپ، اقدام کند. در اینصورت محدودیت زمانی ماندگاری توپ در حاشیهی مخصوص، لغو میشود
*بازیکنان داخل خطکشی، میتوانند جایشان را با بازیکنان آزاد یا بازیکنی که در نزدیکترین محوطه قرار دارد، تعویض نمایند. (به شرط اینکه صاحب توپ نباشند)
*بازیکنان میتوانند حداقل با ۲ توپ و حداکثر با ۴ توپ، بازی را انجام دهند. رنگ و امتیاز توپها به شرح ذیل است:
توپ سبز ۱ امتیاز
توپ سفید ۰/۷۵ امتیاز
توپ قرمز ۵/۰ امتیاز
توپ مشکی ۰/۲۵ امتیاز
*هر توپی که امتیاز بیشتری دارد، میتواند سایر توپها را پوشش دهد. مثلاً اگر توپ سبز، پنج بار گل شود، سایر توپها تا پنج گل، یک امتیازی محسوب میشوند.
*هر توپ مربوط به یک داور میباشد که رنگ لباسش همرنگ همان توپ است
*هر داور دارای یک سوت مخصوص است. و صدای سوت او همیشه به یک رنگ از توپها اختصاص دارد. بنابراین صدای سوت هر کدام از داورها، در کار سایر داورها اختلال ایجاد نمیکند.
*اگر یک یا چند بازیکن، همزمان با چند توپ بازی کردند، داوری که توپ او، بیشترین امتیاز را دارد، مسئولیت قضاوت در مورد اتفاقات آن صحنه را بر عهده دارد.
*هیچکدام از بازیکنان آزاد، حق ندارند که وارد قسمت اختصاصی دروازهبان شود. امّا ورود بازیکنان آزاد به سایر محوطهها و مناطق خطکشی شده آزاد است، به شرط اینکه فقط یک بازیکن آزاد از هر تیم، وارد آن منطقه شده باشد. مگر اینکه تعداد توپهایی که وارد آن منطقه شده باشد، بیشتر از یک توپ باشد و هر بازیکن آزاد نیز به دنبال یک توپ باشد.
*قرعهکشی قبل از شروع بازی، توسط داور زمین (داور ناظر بازی) انجام میشود. تیمی که زمین را انتخاب کند، بازی را با توپ قرمز و مشکی شروع میکند. و توپ سبز و سفید نیز برای شروع بازی در اختیار تیم مقابل قرار میگیرد.
*شروع بازی در ابتدا توسط بازیکنان داخل دایرهی مرکزی زمین، انجام میشود. اگر بازی با چهار توپ باشد، همهی بازیکنان دایره ی مرکزی در لحظهی شروع بازی، صاحب توپ هستند. و اگر بازی با سه توپ باشد، توپ قرمز در اختیار تیمی که زمین را انتخاب کرده قرار میگیرد و توپ سبز و سفید نیز در اختیار تیم مقابل. و اگر بازی با دو توپ باشد، تیمی که زمین را انتخاب کرده، بازی را بدون توپ شروع میکند.
*شروع بازی پس از دریافت گل، توسط دروازهبان انجام میشود. دروازهبان میتواند به هر نحوی (با ضربهی دست یا ضربهی پا) بازی رو شروع کند. ولی چنانچه تمرکز دروازه بان بر روی دریافت احتمالی یک توپ دیگر باشد، نمیتوان او را مجبور به شروع بازی کرد. در اینصورت یکی از بازیکنان هر دو تیم میتواند در صورت تمایل، توپ را از دروازه بیرون بیاورد و تحویل داورِ مربوطه بدهد و داور نیز موظف است توپ را به یکی از بازیکنان تیمی که گل خورده است، بسپارد. (دریافت کنندهی توپ باید در زمین خودشان و در نزدیکترین فاصلهی ممکن نسبت به دروازه ایستاده باشد و نیز تمرکزش بر روی دریافت توپ دیگری نباشد)
*شروع مجدد بازی پس از اوت شدن توپ، بوسیلهی ضربهی پا و از محل ایستادن کسی که اوت زده، انجام میشود. بازیکن شروع کننده، میتواند بدون پاس دادن، بازی را شروع کنند.
*اگر توپ در محدودهای بیفتد که فقط بازیکنان آزاد حق تردد در آنجا را دارند. و در عین حال هیچ بازیکن آزادی نزدیک توپ نیست و تمرکزش بر روی یک توپ دیگر است، داور همان توپ وظیفه دارد که توپ را در اختیار تیم مقابل بازیکنی که آخرین ضربه را به توپ زده اسغ، قرار دهد.
*قوانینی مانند آفساید و کرنل در فوتبال توپخانه (فوتبال بیست نفره) وجود ندارد و خروج توپ از کنار دروازه نیز شامل قوانین اوت در این بازی است
*ابعاد زمین مسابقه، صد متر در پنجاه متر میباشد و ابعاد دروازه نیز همان ابعاد دروازه فوتبال یازده نفره است. ابعاد مستطیلهای کنارهی زمین، چهل و پنج متر در پنج متر میباشد. ابعاد مستطیلهای جلوی دروازهها، پانزده متر در ده متر میباشد. عرض حاشیهی مخصوص مهاجمان و مدافعان، (داخل مستطیلهای فوقالذکر) یک و نیم متر میباشد.
*مدّت این بازی بیست دقیقه است و نیمه ندارد. ولی در صورت توافق دو تیم، میشود در دو وقت پانزده دقیقه ای بازی کرد.
*روند کلّی بازی، هیچ توقف و ایستی ندارد مگر اینکه به نحوی همهی توپها، همزمان از جریان خارج شده باشند. در اینصورت وقتهای تلف شده منظور میگردد.
*مسئولیت اعلام شروع بازی و بروزرسانی تابلوی امتیازات بازی و محاسبهی زمان بازی و نیز اعلام پایان بازی، بر عهدهی داور زمین (داور ناظر) است. داور زمین، وظیفهی رسیدگی به تخلفات بازیکنان بدون توپ را نیز بر عهده دارد. او میتواند چندین دستیار داشته باشد به شرط اینکه هر کدام از دستیارانش مورد اعتماد مسئولین هر دو تیم باشد.