جامو و کشمیر ایالتی پیشین در شمال غربی هندوستان است. مرکز تابستانی این ایالت شهر سرینگار و مرکز زمستانی آن شهر جامو است. بیشتر خاک این ایالت در رشته کوههای هیمالایا قرار گرفته‌است. این ایالت از شمال شرقی با جمهوری خلق چین مرزهای مشترک دارد و با ایالت‌های هیماچال پرادش و پنجاب هند از جنوب و بخش تحت نظارت پاکستان ِ کشمیر معروف به کشمیر آزاد و گلگت-بلستان از غرب و جنوب غرب هم‌مرز است. جامو و کشمیر در گذشته بخشی از حکومتِ امیرنشین تحت‌الحمایهِ بریتانیایِ کشمیر و جامو بود. بر سر حاکمیت این منطقه بین کشورهای چین، هند و پاکستان مناقشه است و هر یک بخش‌هایی از آن را تحت کنترل خود دارند. ایالت جامو و کشمیر که پرجمعیت‌ترین بخش کشمیر است تحت کنترل هند قرار دارد و توسط پاکستان به‌نام کشمیر اشغال‌شده هند نامیده میشود. هندی‌ها هم به‌طور متقابل بخش پاکستانی کشمیر را کشمیر اشغال‌شده پاکستان می‌خوانند. منطقه اقصای چین در شمال کشمیر هم که تحت تصرف چین است مورد ادعای هند بوده و دولت هندوستان آن را جزو ایالت جامو و کشمیر می‌داند.
ایالت جامو و کشمیر به سه ناحیه تقسیم میشود: جامو، دره کشمیر و لِداخ. این ایالت دارای جاذبه‌های گردشگری بی‌شماری است. به «دره کشمیر» به سبب دورنماهای زیبا و رشته‌کوه‌های شگفت، « بهشت روی زمین» گفته میشود و «جامو» به «محل معابد جذاب» معروف است که همه ساله صدها هزار زائر هندو آنها را زیارت می‌کنند. «لداخ» نیز به سبب کوههای دور از دسترس و زیبا و همچنین فرهنگ بودایی به « تبت کوچک» شهره است.
جمعیت این ایالت در سرشماری سال ۲۰۱۱ بیش از ۱۲٬۵۴۸٬۹۲۶ نفر بوده‌است. سرینگار با ۱٬۱۹۲٬۷۹۲ نفر و جامو با ۹۵۱٬۳۷۳ نفر پرجمعیت‌ترین شهرهای این ایالت هستند. جامو و کشمیر تنها ایالت هند با اکثریت مسلمان است. ۶۷٪ جمعیت این ایالت پیرو اسلام هستند و در دره کشمیر این آمار به ۹۵٪ می‌رسد. این ایالت اجتماع پرتحرکی از هندوها، سیکها و بوداییها را داراست. بیشتر مردم جامو و کشمیر به زبان‌های کشمیری، اردو، دوگری، پاهاری، بالتی، لاداکی، پنجابی، گوجری، و دادری صحبت می‌کنند. اما زبان اردو با الفبای اردو زبان اداری این ایالت است و اغلب مردم به زبان‌های هندی و انگلیسی به‌عنوان زبان دوم تکلم می‌کنند.
ناآرامی‌های ۲۰۱۶ کشمیر شامل مجموعه‌ای از اعتراضاتی است که پس از قتل برهان مظفر وانی، در منطقه مسلمان‌نشین کشمیر در ایالت جامو و کشمیر رخ داد. برهان وانی فرمانده نظامی گروه جدایی طلب حزب المجاهدین بود و ناآرامی‌ها در اثر کشتن وی توسط نیروهای امنیتی هند در تاریخ ۸ ژوئیه ۲۰۱۶ به وجود آمد. با کشته شدن وانی، اعتراضات در ده بخش کشمیر شروع شد و این اعتراضات شامل حمله به نیروهای امنیتی بود. ظرف چهار روز، یک پلیس و ۴۳ نفر از معترضین کشته شدند و ۳۰۰ نفر دیگر زخمی شدند و پس از آن مقررات منع آمد و شد و برقرار گردید. دراین نا آرامی‌ها تا تاریخ ۱۶ ژوئیه ۴۳ غیرنظامی کشته و بیش از ۳۱۰۰ نفر زخمی شدند. هم چنین در اثر انفجار نارنجک دو پلیس کشته و ۴ پلیس دیگر زخمی شدند. به گفته اطبای محلی حداقل ۱۱۷ جدایی طلب بینایی خود را در اثر شلیک تفنگ ساچمه‌زنی از دست داده‌اند. در بین شهروندان آسیب دیده کودک، زن و افراد کهنسال نیز دیده میشود. بر اساس گزارش‌ها، در بین افراد آسیب دیده ۱۵۰۰ نفر از نیروهای امنیتی نیز وجود دارند.
«آمیت شاه» وزیر کشور هند روز دوشنبه در پارلمان این کشور، خبر لغو وضعیت خودمختاری ایالت جامو و کشمیر و پایان دادن به بند ۳۷۰ قانون اساسی هند را اعلام کرده بود. طبق این تصمیم قرار است جامو و کشمیر به دو منطقه به نام‌های جامو و کشمیر با پارلمان محلی و «لداک» بدون پارلمان محلی تقسیم شود. بر اساس تصمیم دولت هند، بند ۳۷۰ قانون اساسی این کشور که به غیر از مسائل دفاعی، خارجی و مالی، بقیه اختیارات جامو و کشمیر را به پارلمان محلی واگذار می‌کرد، لغو شد. از دهه ۱۹۵۰ میلادی جامو و کشمیر که بر سر مناطقی از آن اختلاف‌های ارضی بین دهلی نو، اسلام آباد و پکن وجود دارد، ایالتی خودمختار بود و لغو این خودمختاری با واکنش تند پاکستان مواجه شده است.
مناقشه کشمیر یک مناقشه بر سر اقلیم است که از بعد از چندپارگی هند در سال ۱۹۴۷، عمدتاً بین پاکستان و هند وجود دارد. چین نیز در این اختلاف درگیری کوچکی داشته‌است. تاکنون بر سر این موضوع سه جنگ بین هند و پاکستان رخ داده‌است. این جنگ‌ها شامل جنگ ۱۹۴۷ هند و پاکستان، نبرد کارگیل و نبرد سیاچن است. هند ادعای مالکیت کل ایالت جامو و کشمیر را دارد و تا سال ۲۰۱۰، ۴۳ درصد آن منطقه را اداره می‌کرده‌است. هند مناطق جامو، لداخ، دره کشمیر و یخچال سیاچن را در کنترل خود دارد. پاکستان با این ادعای هند مخالف است. پاکستان کنترل ۳۷ درصد کشمیر شامل گلگت-بلتستان و کشمیر آزاد را در اختیار دارد. در حال حاضر چین منطقه دمچک، دره شاکسگام و اقصای چین را به اشغال خود درآورده است. از زمانی که چین این مناطق را در جنگ هندوستان و چین گرفت، هند بر سر ادعای چین نسبت به این مناطق مخالفت می‌کند.
استعمار انگلیس بر هند به دو صورت بود: یکی قیمومیت مستقیم که به آن «هند بریتانیا» می‌گفتند و دیگری نصب حاکمان وابسته و خوش خدمت. ایالات جامو و کشمیر جزء دسته دوم بود. در سال ۱۸۴۶، فردی به نام «مهاراجه گلاب سینک» به‌واسطه نزدیکی به انگلیسی‌ها، امتیاز خرید کل سرزمین ایالات جامو و کشمیر را در تاریخ ۱۶ مارس سال ۱۸۴۶ میلادی (۱۷ ربیع‌الاول ۱۲۶۲ قمری) به قیمت هفت و نیم میلیون روپیه طی قراردادی به نام عهدنامه امریتسر Amritsar(شهری واقع در ایالت پنجاب هند) از آنان خریداری کرد و تا سال ۱۹۴۷ قریب به صد سال خاندان هندو مذهب دوگرا بر ایالات مسلمان‌نشین جامو و کشمیر حاکم گردید. جالب‌توجه است که منبع اصلی تأمین هزینه‌های این معامله ننگین، از طریق افزایش مالیات‌ها و کار اجباری خود، ساکنان مسلمان کشمیر بود. در ماده اول آن عهدنامه، سرزمین‌های موردنظر به‌صورت «موروثی» به مهاراجه گلاب سینگ و وارث ذکور او انتقال یافت. در آگوست ۱۹۴۷ هند از استعمار انگلیس استقلال یافت. از سال‌ها پیش از استقلال، بحث بر سر شکل‌گیری دولت آینده محل اختلاف گروه‌های مبارز هندی در دهه های ۳۰ و ۴۰ بود. جریاناتی هواخواه یک دولت یکپارچه سکولار، و جریاناتی هم طرفدار تفکیک. آنچه که عملا پیش آمد، تفکیک بود: دقیقا یک روز پیش از استقلال هند در ۱۴ آگوست ۱۹۴۷ دولت پاکستان (پاکان) اعلام استقلال کرد. هرچند عده‌ای از مسلمانان تصمیم گرفتند که در هند باقی بمانند. اما این اعلام استقلال با مهاجرت‌های عظیم مسلمانان و هندوها از هند به پاکستان و از پاکستان به هند همراه بود. طبیعتا مردم مسلمان ایالات جامو وکشمیر نیز خواستار پیوستن به پاکستان بودند، اما مشکل در این بود که حاکم هندو مذهب این ایالت از خواست اکثریت مسلمان استنکاف می‌کرد. لذا بعد از یک‌صد سال حکومت ستمگر هندوهای خاندان دوگرا مردم این مناطق از فرصت استفاده کرده و قیامی را علیه خاندان دوگرا تدارک دیدند. در پی این انتفاضه در اول اوت ۱۹۴۷ میلادی، (کمی پیش از ۱۵ اوت ۱۹۴۷ میلادی که روز اجرای طرح تقسیم هندوستان است) یکی از بزرگ‌ترین قتل‌عام‌های مسلمانان روی داد؛ به‌طوری‌که گفته میشود تنها در روز سوم اوت آن سال، چهارده هزار مسلمان به شهادت رسیدند و تخمین زده میشود از اول ماه اوت تا بیستم ماه سپتامبر همان سال بالغ بر یک‌صد هزار تن از مسلمانان به شهادت رسیده اند. این کشتارها از نواحی‌ای که مسلمانان در اقلیت بودند آغاز شد و به برخی از نواحی اکثریت نشین مسلمان تسری یافت. هر چند پیش تر از قتل عام ۱۹۴۷ و در سال ۱۹۳۱ یعنی ۱۶ سال پیش از تقسیم شبه قاره و در پی اهانت سربازان سلسله دوگرا به قرآن، اولین انتفاضه مردم مسلمان جامو و کشمیر علیه این خاندان شکل گرفت، اما شروع حوادث بعدی که به تشدید تنش میان دو کشور هند و پاکستان منجر شد به این تاریخ بر می‌گردد. خبر کشتار ۱۹۴۷ مردم مسلمان به سرعت در میان قبایل مسلمان شمال پاکستان گسترش یافت و مردم این مناطق در قالب ۲۰ لشگر قبیله‌ای که بعدها به ارتش آزاد پاکستان معروف شدند، با همراهی ارتش آن کشور و با رویکرد اسلامی و جهادی در دو دسته به مناطق تحت سلطه خاندان دوگرا حمله کردند. حاکم دوگرا که با توان نظامی خود قادر به مقابله نبود، از دولت هند استمداد طلبید. دولت هند از کمک به دوگرا استنکاف ورزید و شرط کمک نظامی خود را موکول به پیوستن و الحاق این منطقه به کشور هند کرد. به این صورت بود که حاکم دوگرا در حین فرار در روز ۲۷ اوکتبر ۱۹۴۷ قرار داد الحاق به هند را امضا کرد و این قرارداد مبنای ادعای ارضی هند بر منطقه خودمختار کشمیر گردید. در همین روز ارتش هند وارد کشمیر شده و اولین جنگ از سه جنگ میان هند و پاکستان در ۱۹۴۷ آغاز شد و تا ژانویه ۱۹۴۹ که با دخالت سازمان ملل متوقف گردید ادامه پیدا کرد. شورای امنیت سازمان ملل طی قطعنامه شماره ۴۷ ضمن تقاضا برای توقف جنگ از دو کشور می خواهد که نیروهای نظامی و شبه نظامیان وابسته را از مناطق درگیری عقب رانده و از طریق برگزاری همه‌پرسی در ایالات جامو و کشمیر، حق تعیین سرنوشت برای الحاق به پاکستان یا هند را به مردم این کشور اعطا نمایند. اما در عمل نه عقب‌نشینی دو کشور محقق شد و نه برگزاری همه پرسی. در مجموع بعد از جنگ ۱۹۴۷ که در آن شمار کشته‌های پاکستان تقریبا ۶ برابر تلفات هند بود، مرز میان هند و پاکستان مطابق با تصویر نقشه زیر شکل گرفت: ثلث ایالات کشمیر و جامو به تصرف پاکستان درآمد (قسمت های سبز رنگ) و مابقی در کنترل هند باقی ماند (مناطق نارنجی) و مرز نقطه چین از شمالی ترین نقطه مرز قانونی میان دو کشور تا یخچال های سیاچن ادامه پیدا کرد. بعد از آن کشمیر پاکستان به دو منطقه شمالی (شامل شهرهای گلگت و بلتستان) و کشمیر آزاد به پایتختی مظفرآباد و کشمیر هند نیز به سه قسمت: دره یا وادی کشمیر به پایتختی سرینگر(Srinagar)، جامو و شهرهای شمال شرقی مانند لداخ و کارگیل تقسیم یافته و شرایط بین هند و پاکستان کماکان حول موضوع کشمیر تا جنگ ۱۹۶۵ متشنج باقی ماند.
کشمیر منطقه‌ای در شمال غربی شبه‌قاره هند است که از ایالت جامو و کشمیر تحت کنترل هند، ایالت گلگت-بلتستان و کشمیر آزاد تحت کنترل پاکستان و منطقه اقصی چین تحت کنترل جمهوری خلق چین تشکیل میشود. این منطقه عمدتاً کوهستانی است و رشته‌کوه قراقروم شامل قله کی۲ دومین نقطه مرتفع کره زمین و چندین قله مرتفع دیگر در آن قرار دارند. کشمیر یکی از حوزه‌های اصلی نفوذ زبان فارسی به‌شمار می‌رود.
ایالت هندی جامو و کشمیر حدود ۱۰۱٬۴۳۷ کیلومتر مربع وسعت دارد و در سرشماری سال ۲۰۱۱ بیش از ۱۲ میلیون نفر جمعیت داشته‌است. پایتخت تابستانی آن سرینگر مرکز تاریخی منطقه و پایتخت زمستانی آن جامو است. منطقه تحت کنترل پاکستان از کشمیر آزاد به پایتختی مظفرآباد با مساحت ۵٬۶۱۹ کیلومتر مربع و ایالت گلگت بلتستان با مساحت ۷۲٬۴۹۶ کیلومتر مربع تشکیل میشود و مساحت مناطق عمدتاً خالی از سکنه تحت کنترل چین هم ۴۲٬۶۸۵ کیلومتر مربع است. این منطقه تا پیش از استقلال هندوستان در سال ۱۹۴۷ یک دولت سلطنتی تحت‌الحمایه بریتانیا داشت. در جریان جدایی پاکستان از هند هر دو کشور مدعی حکومت بر این منطقه بودند که به وقوع چندین جنگ بین این دو کشور انجامید. اقتصاد کشمیر بر پایه کشاورزی است. به طور سنتی محصول اصلی این منطقه برنج بوده که غذای اصای مردم را تشکیل میداده، علاوه بر این گندم، ذرت و جو نیز پرورش میدهند. با توجه به آب و هوای مناسب این منطقه، محصولاتی از قبیل چغندر، لوبیا و درختانی از قبیل سیب، هلو و گیلاس کشت میشود. از نظر تاریخی، کشمیر با صادرات پشم کشمیر (پشمینه) مشهور است. اهالی این منطقه به خوبی در بافتن شال، فرش و محصولاتی از جنس پشمینه مهارت دارند. اقتصاد این منطقه در اثر زلزله سال 2005 آسیب جدی دید. این زلزله منجر به فوت 70هزار نفر در بخش تحت کنترل پاکستان و حدود 1500نفر در بخش تحت کنترل هند شد.
کشمیر منطقه‌ای استراتژیک و مهم است که میان کوههای هیمالیا و قراقرم واقع شده و به عبارت دیگر بر تمام منطقه آسیای میانه اشراف دارد. این منطقه زیبا در بخش گلگت بلتستان خود میزبان 4 قله بالای هشت هزار متر جهان –مجموع این قله ها 14 قله است- می‌باشد که بلندترین آن قله کی تو است که با 8 هزار و 611 متر ارتفاع دومین کوه بلند جهان به حساب می‌آید. کشمیر با کشورهای هند، پاکستان، چین، افغانستان و ازبکستان و تاجیکستان همجوار است و پنج منطقه مهم دارد: «دره کشمیر، جامو، لداخ، گلگیت بلتستان و کشمیر آزاد» از این مناطق سه بخش اول در کنترل هند است، دو بخش بعدی در کنترل پاکستان و منطقه ای که اقصای چین نام دارد نیز در جریان یک جنگ توسط پکن از کنترل دهلی نو خارج شده است. از جمعیت کشمیر آمار دقیقی در دست نیست ولی آن را تا حدود 15 میلیون نفر تخمین می زنند که بیشترین تعداد آنها در کشمیر تحت کنترل (اشغال) هند زندگی می‌کنند. مسلمانان اکثریت مردم منطقه کشمیر اشغالی را تشکیل می دهند و جمعیت آنها را حدود 70 درصد کل ساکنان کشمیر می دانند. از این تعداد حدود 25 درصد شیعه هستند و مابقی ساکنان کشمیر را اهل سنت با گرایشات صوفیانه تشکیل می دهند. البته ساکنان کشمیر آزاد و گلگیت بلتستان در خاک پاکستان تقریبا 91 درصد مسلمان هستند. اسلام در کشمیر توسط صوفیان مسلمان ایرانی تبلیغ شد و به عمق باور مردم راه یافت. میرسید علی همدانی که در جریان حمله تیمور مجبور به هجرت شد نقش بسیار موثری در این راه داشته است. نقل است که بازرگانان مسلمان نیز تاثیرات فراونی در باور و عقیده مردم داشته‌اند. عرفای ایرانی علاوه بر اسلام زبان فارسی را نیز در منطقه کشمیر رواج دادند و هنوز هم بسیار دیده می شود که سنگ بناهای تاریخی منطقه به زبان فارسی نوشته شده باشند. مسلمانان سال ها قدرت را در کشمیر به دست داشتند ولی پس از آنها سیک مذهبان و سپس با ورود روباه پیر استعمار به منطقه عملا هندو مذهب ها و در راس آنها شخصی به نام «گلاب سینک» قدرت را در کشمیر به دست گرفت.
.....................
آرشیو
