تیگراناکرت آرتساخ (به ارمنی: Արցախի Տիգրանակերտ به لاتین Arts'akhi Tigranakert) یک شهر باستانی ارمنی می‌باشد که قدمت آن به دوره عصر هلنیستی بازمی‌گردد. شهر باستانی تیگراناکرت آرتساخ یکی از آن چهار شهر همنامی است که در قرن اول پیش از میلاد توسط پادشاه تیگران بزرگ ساخته شده‌است. شهر تیگراناکرت در سال ۲۰۰۵ کشف شد. آن بر دامنه کوهی به نام «وانکاسار» در نزدیکی استان مارتاکرت (مارداکرت) قرار دارد.
نخستین مرحله حفاری‌های این منطقه در تابستان ۲۰۰۵ میلادی. آغاز شد. در سومین و چهارمین روز کاوش، به باروهای سنگینی به سبکرومیان با تخته سنگ‌هایی تراش خورده برخورد کردند که در تمامقفقاز شرقی نظیر نداشت. پس از چند روز همه دریافتند که با یک شهر بزرگ هلنیستی به روزگار تیگران دوم سر و کار دارند. پس از جمع‌بندی نتایج کاوش‌ها، به یقین معلوم شد شهری که در زیر زمین خفته‌است همان تیگراناکرت است.
کاوش‌ها در شش نقطه انجام شد، یکی از کاوش‌ها به کشف بقایای یک برج دایره‌ای شکل به شعاع بیش از نه متر انجامید که دیوارهای آن تا پنج ردیف حفظ شده بود. کاوش‌های ارگ مرکزی شهر نشان داد که این نقطه در سده‌های ۱۳–۱۲ میلادی. محله‌ای پرجمعیت بوده‌است. پی باروی جنوبی شهر به طول ۴۵۰ متر نیز به‌طور کامل از زیر خاک بیرون آورده شد. همچنین بقایای یک کلیسای متعلق به اوایل مسیحیت به طول ۲۱ متر کشف شد. کلیسای کشف شده در عمق سه متری زمین جای دارد. این کلیسا در سده ۶–۵ میلادی. فعال بوده‌است. لیکن تکه‌های سفالینی از سده‌های باستان است که بر روی آن نوشته‌های ارمنی وجود دارد. در همان سال در کناره رود خاچن[۱۱] در حومه تیگراناکرت مجموعه‌ای از غارها که پرستشگاه بوده و یک آب راه که برای رساندن آب به شهر ساخته شده بوده پیدا شد. در طول چند سال کاوش، آثار باستانی بسیاری یافت شد که بخشی از آن‌ها در موزهٔ مخصوص تیگراناکرت به نمایش گذاشته شده‌است.
در بهار ۲۰۰۸ میلادی. در کاوش‌های ارگ (معماری) شهر، بخشی از باروی شمالی شهر به طول ۴۰ متر از زیر خاک بیرون آورده شد. سپس پی باروی شهر که از دامنه تپه وانکاسار به سمت بالا ادامه داشت کشف شد. با ادامه کاوش‌ها در کلیسا بخشی از صحن کلیسا و ورودی‌های شمالی و جنوبی آن و غیره کشف شد. در کاوش‌هایی که در انتهای جنوب و غرب انجام شد آثار باستانی متعلق به سده‌های ۱۴–۱۲ میلادی. از جمله یک بیل کامل، سفالینه‌های معمولی و رنگ آمیزی شده، تکه‌های شیشه، تکه‌های صلیب آهنی متعلق به سده‌های ۱۲–۱۱ میلادی. کشف شد. در داخل استحکامات شهر نمونه‌هایی از سفالینه‌های سده ۱ پس از میلاد و سده ۱ میلاد. مانند تکه‌های خمره روغن، کوزه، بشقاب، و گاه به صورت سالم، پیدا شد.
در کاوش‌های بعدی در کناره چپ رود خاچن در قلعه‌ای در بالای کوه، بخشی از باروی قلعه به پهنای ۳٫۵ متر و ورودی قلعه و باقی مانده برج یافت شد. اندکی دور از محله مرکزی شهر تکه‌ای از یک صلیب سنگی پیدا شد که از نظر مشخصات فنی و هنری متعلق به سده‌های ۱۳–۱۲ میلادی. است. این نشان می‌دهد که تیگراناکرت حداقل تا زمان حمله مغول، شهری ارمنی‌نشین و مسیحی‌نشین بوده‌است. کاوش‌های تیگراناکرت هنوز ادامه دارد و سال به سال بخش‌های بیشتری از شهر از دل خاک بیرون می‌آید.
