لتونی (به لتونیایی: Latvijas) (که لاتویا و لِتلَند هم نامیده شده)، با نام رسمی جمهوری لتونی (به لتونیایی: Latvijas Republika) کشوری است در شمال اروپا که کشور میانی در بین سه کشور حوزه کشورهای حوزه دریای بالتیک به‌شمار می‌آید. همانند اکثر دیگر کشورهای اروپایی، نام این کشور نیز در زبان فارسی از نام رایج آن در زبان فرانسوی یعنی Lettonie گرفته شده‌است. در زبان لتونیایی اما این کشور را لاتویا (Latvija) و به انگلیسی نیز آن را لاتویا (Latvia) می‌گویند. در زبان آلمانی به آن لتلاند (Lettland) می‌گویند که این نام نیز به شکل «لتلند» در زبان فارسی شناخته‌شده‌است. لتونی توسط روسیه از مشرق، استونی از شمال، لیتوانی از جنوب، بلاروس از جنوب شرقی و دریای بالتیک از مغرب احاطه شده‌است. پایتخت لتونی ریگا است. جمعیت این کشور دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و واحد پول آن لاتس است. مساحت این کشور ۶۴٬۵۸۹ کیلومتر مربع است و از کم‌جمعیت‌ترین و کم‌تراکم‌ترین کشورهای اتحادیه اروپا به‌شمار می‌آید. آب‌وهوای این کشور معتدل و فصلی است. زبان لتونی از زبان‌های هندواروپایی است و به همراه زبان لیتوانیایی شاخه بالتیک از خانواده زبان‌های هندواروپایی را تشکیل می‌دهد.
۶۲ درصد از مردم این کشور از قوم لتونیایی و حدود ۲۷ درصد روس هستند. حدود ۷۷ درصد از مردم این کشور مسیحی و حدود ۲۳ درصد نیز پیرو دیگر ادیان یا بی‌دین هستند. از میان مسیحیان لتونی تنها ۷ درصد به امور مذهبی پرداخته و به کلیسا می‌روند. لتونی پیش‌تر با نام جمهوری سوسیالیستی لتونی، یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی بود و در ۲۱ اوت ۱۹۹۱ از شوروی اعلام استقلال کرد.
نیاکان هندواروپایی مردم لتونیایی در حدود آغاز هزاره سوم پیش از میلاد در کرانه خاوری دریای بالتیک سکونت گزیدند. این مردم بعدها مسیرهایی تجاری را با روم و بیزانس باز کردند که از آن برای صادرات کهربا که در محل یافت می‌شد و وارد کردن فلزات قیمتی استفاده می‌کردند. در سال ۹۰۰ پس از میلاد چهار قبیله جداگانه بالتیکی در سرزمین لتونی سکونت داشتند که نام آنها کورونی‌ها، لاتگالی‌ها، سلونی‌ها، و سمیگالی‌ها بود. نام لتونی از نام قبیله لاتگالی گرفته شده‌است. در آن زمان یک طایفه فنلاندی‌زبان به نام لیوونی نیز در بخشی از خاک لتونی امروزی سکونت داشت.
اگرچه مردم محلی قرن‌ها در تماس با جهان خارج بودند اما یکپارچگی فرهنگی آنان با بقیه جامعه اروپایی بیشتر در سده دوازدهم روی داد. نخستین مبلغان مسیحی که از سوی پاپ فرستاده شده‌بودند به دنبال گرواندن مردم این ناحیه به مسیحیت با قایق‌های خود در مسیر رودخانه داوگاوا حرکت کردند اما گروش مردم محل به دین جدید به آسانی صورت نگرفت و در برابر آن مقاومت شد. در دوره‌های بعد صلیبیون آلمانی به لتونی فرستاده شدند تا با زور اسلحه مردم را به پذیرش مسیحیت وادار کنند. در اوایل سده سیزدهم آلمانی‌ها در بخش بزرگی از لتونی کنونی فرمانروایی می‌کردند. این مناطق تسخیرشده همراه با منطقه جنوب استونی یکی از ممالک صلیبی را تشکیل می‌دادند که ترا ماریانا (سرزمین مریم) یا لیوونیا نام گرفته بود. در سال ۱۲۸۲ ریگا، و بعداً شهرهای کسیس، لیمباژی، کوکنسه، و والمیه‌را به اتحادیه تجاری گروهی از شهرهای شمال اروپا که اتحادیه هانزا نام داشت پیوستند. ریگا به مرور تبدیل به یکی از نقاط مهم در بازرگانی شرق و غرب شد و تماس فرهنگی نزدیکی با اروپای غربی پیدا کرد.
سده‌های شانزده، هفده، و هیجده دگرگونی‌های بزرگی را برای ساکنان لتونی در پی داشت، از جمله دوران اصلاحات، فروپاشی دولت لیوونی، و سپس تقسیم شدن قلمرو لتونی میان قدرت‌های خارجی. جمهوری سوسیالیستی لتونی شوروی در سال ۱۹۴۰، پس از اشغال آن توسط ارتش اتحاد جماهیر شوروی و ضمیمه‌شدن آن به خاک این کشور تشکیل شد. بین سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ و در طی جنگ جهانی دوم، این جمهوری توسط ارتش آلمان اشغال شد. اما پس از عقب‌نشینی آلمان‌ها، دوباره تحت سلطهٔ اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفت. پارلمان لتونی، در ۴ مه ۱۹۹۰ استقلال لتونی را از اتحاد جماهیر شوروی تصویب کرد. استقلال کامل این جمهوری در تاریخ ۲۱ اوت ۱۹۹۱ روی داد.
رئیس جمهور در این کشور قدرت اجرایی چندانی ندارد و بیشتر مسئولیت‌ها به عهده مجلس و نخست‌وزیر است. مجلس لتونی ۱۰۰ کرسی دارد که نمایندگان آن با رای مستقیم مردم برای دوره‌ای چهار ساله انتخاب می‌شوند. همین نمایندگان رئیس جمهور را با رای‌گیری برای دوره‌ای چهار ساله انتخاب می‌کنند.
رئیس جمهور نخست‌وزیر را معرفی می‌کند و این دو نفر اعضای کابینه را. کابینه باید از مجلس رأی اعتماد بگیرد. در مردادماه ۱۳۹۰ مردم لتونی در یک همه‌پرسی تاریخی رای به انحلال پارلمان این کشور دادند. این نخستین همه‌پرسی از این نوع بود که طی ۲۰ سالی که از جدایی لتونی از اتحاد جماهیر شوروی می‌گذرد، در این کشور برگزار شد. برگزاری این همه‌پرسی پس از آن کلید زده شد که ماه مه پیش از آن والدیس زاتلرس، رئیس جمهوری پیشین لتونی از اختیارات خود به عنوان رئیس جمهوری استفاده کرد تا پارلمان را منحل کند اما این تصمیم وی می‌بایست توسط اکثریت رای‌دهندگان در لتونی پشتیبانی می‌شد. رئیس جمهوری پیشین لتونی پیش از این از اقدام قانونگذاران پارلمان این کشور در جلوگیری از تحقیقات دربارهٔ فساد مالی میان قانونگذاران و بازرگانان لتونی خشمگین شده بود. یک هفته پس از آن، قانونگذاران که در لتونی هر چهار سال یک بار رئیس جمهوری را انتخاب می‌کنند، با ریاست جمهوری مجدد زاتلرس مخالفت کرده و آندریس برزینس، رقیب وی که یک قانونگذار ثروتمند است را انتخاب کردند. بسیاری از مردم لتونی با زاتلرس هم‌عقیده هستند که سیاستمداران و تجار ثروتمند در لتونی از طریق روابط کاری و شخصی با قانونگذاران پارلمانی یا حتی با ورود به پارلمان به عنوان قانونگذار، نفوذ بسیار زیادی در سیاست پیدا کرده‌اند.
لتونی یکی از اعضای سازمان ملل متحد، شورای اروپا، ناتو، سازمان امنیت و همکاری اروپا، صندوق بین المللی پول، و سازمان تجارت جهانی است. همچنین لتونی یکی از اعضای شورای کشورهای حاشیه دریای بالتیک و بانک سرمایه گذاری شمال اروپا (نوردیک) است. لتونی روابط دیپلماتیک با 158 کشور ایجاد کرده است و در 37 کشور سفارت دارد. 35 کشور دارای سفارت در پایتخت لتونی یعنی ریگا هستند. حقوق بشر در لتونی، طبق گفته خانه آزادی و وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا، عموماً توسط دولت محترم شمرده می شود. لتونی در حوزه هایی نظیر دموکراسی، آزادی مطبوعات، حریم خصوصی و توسعه انسانی در بین دولت های مستقل دارای امتیاز بالای متوسط است. مردم این کشور به زبان‌های شاخه بالتیک و عمدتاً به زبان لتونیایی و لاتگالی تکلم می‌کنند.
در درازای تاریخ لتونی دارای پیوندهای پرآشوبی با کشورهای آلمان، سوئد، روسیه و لهستان بوده‌است و همواره چهره‌ای چندفرهنگه داشته‌است. در روند اشغال این سرزمین به دست شوروی میان سال‌های ۱۹۴۰-۱۹۴۱ و سپس ۱۹۴۵-۱۹۹۱ سیاست روسی‌سازی آن دولت اثر بسیاری بر زبان لتونیایی گذارد. در این دو دوره نزدیک به یک‌سوم لتونیایی‌ها تبعید شدند یا آزارهایی دیگر بدان‌ها روا داشتند. همچنین کوچاندن بزرگ مردمانی از روسیه، اوکراین و روسیه سفید از سوی شوروی به لتونی شمار لتونیایی‌زبانان را از ۸۰درصد در سال ۱۹۳۵ به ۵۲درصد در ۱۹۸۹ کاهش داد. بسیاری از این کوچندگان هرگز کوششی در آموختن لتونیایی ننمودند. پس از استقلال دوباره لتونی در ۱۹۹۱ سیاست نوین آموزشی دربارهٔ زبان لتونیایی طرح شد و هدف نخستین آنان آموزش زبان اقلیت‌ها در نظامی دوزبانه بود. پس از استقلال لتونی، روس‌زبان‌های لتونی، که حدود یک سوم جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، بارها از تبعیض علیه خود شکایت کرده‌اند. در بهمن‌ماه ۹۰ (فوریه ۲۰۱۲) نتایج یک همه‌پرسی در لتونی مشخص کرد که مردم این کشور با تبدیل زبان روسی به یک زبان رسمی در این کشور مخالفند.
لتونی استان به معنای رایج در دیگر کشورها ندارد و به ۱۱۰ شهرستان و ۹ «شهر جمهوری» تقسیم شده‌است. این ۹ شهر عبارتند از: داوگاوپیلس، یکاب‌پیلس، یلگاوا، یورمالا، ویدزمه، لیه‌پایا، رزکنه، ریگا، والمیه‌را، و ونتس‌پیلس. در لتونی چهار منطقه تاریخی وجود دارد با نام‌های کورلند (کورزمه)، لاتگالیا، ویدزمه، و زمگاله. به منظور ایجاد توازن در توسعه اقتصادی مناطق مختلف کشور، در سال ۲۰۰۹ پنج «منطقه برنامه‌ریزی» برای لتونی در نظر گرفته شد.
لتونی در شمال اروپا و در کرانه‌های خاوری دریای بالتیک قرار دارد. از نظر زمین‌شناسی، خاک این کشور در بخش شمال شرقی پوسته پایدار اروپای شرقی واقع شده‌است. مساحت این کشور ۶۴٫۵۸۹ کیلومتر مربع است که ۶۲٫۲۴۹ ک.م. آن را خشکی و ۲٫۳۴۰ ک.م. را پهنه‌های آبی تشکیل می‌دهد. کل طول مرزهای خاکی این کشور ۱۰۷۸ کیلومتر است (۳۴۳ کیلومتر با استونی، ۲۹۲ کیلومتر با روسیه، ۱۷۱ کیلومتر با بلاروس و ۵۷۶ کیلومتر با لیتوانی). طول خط ساحلی آن با دریای بالتیک نیز ۴۹۴ کیلومتر است. بزرگترین دریاچه کشور دریاچه لوبانس و عمیق‌ترین دریاچه آن دریدزیس است که ۶۵٫۱ متر عمق دارد. طولانی‌ترین رودخانه‌ای که از لتونی می‌گذرد دائوگاوا نام دارد که ۱۰۰۵ کیلومتر درازا دارد که ۳۵۲ کیلومتر آن از خاک لتونی می‌گذرد. بلندترین نقطه لتونی گایزینکالنس با ۳۱۱٫۶ متر ارتفاع است.
لتونی آب‌وهوایی معتدل، بَرّی و نیمه‌مرطوب دارد. لتونی کشوری چهارفصل است. تابستان‌ها در این کشور گرم، زمستان‌ها سرد و یخبندان، و شمار روزهای مرطوب و بارانی نیز نسبتاً زیاد است. زمستان‌های سخت و برفی با دماهای منفی ۳۰ درجه به‌طور مکرر پیش می‌آید. هوای بهار و پاییز ملایم و معتدل است.
فراورده‌های صادراتی این کشور شامل چوب و محصولات چوبی، ماشین‌آلات و تجهیزات، فلزات، منسوجات و مواد غذایی است که به کشورهای لیتوانی، استونی، روسیه، آلمان، بریتانیا، سوئد، و دانمارک صادر می‌شود. واردات این کشور شامل ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد شیمیایی، سوخت و وسایل نقلیه است که از کشورهای آلمان، لیتوانی، روسیه، استونی، لهستان، فنلاند، سوئد، و بلاروس وارد می‌شود. لتونی که از سال ۲۰۰۴ در اتحادیه اروپا عضویت دارد و در نظر دارد از سال ۲۰۱۴ یورو را رواج دهد، جزو بیست و پنج کشور از بیست و هفت کشور عضو اتحادیه اروپاست که سی و یک ژانویه ۲۰۱۲ در بروکسل با پیوستن به پیمان مالی بین‌الدولی اروپا با این معاهده انضباط مالی موافقت کردند. هدف از این پیمان، تقویت هماهنگی سیاست‌های اقتصادی و بهبود اداره هفده عضو منطقه یورو است. شماری از کشورهایی که از یورو استفاده نمی‌کنند نیز در این معاهده مالی شرکت می‌کنند. لتونی اقدامات مندرج در این معاهده مالی را در چارچوب تلاش برای رهایی از شدیدترین رکود سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ و بر اساس برنامه کمک مالی اتحادیه اروپا و صندوق بین‌المللی پول به ارزش هفت و نیم میلیارد یورو انجام داده‌است. در سال‌های اخیر با موجی از مهاجرت شهروندان خود به بریتانیا و آلمان مواجه بوده که برای کار و زندگی بهتر کشور خود را ترک کرده‌اند.
پیشینه فولکلور لتونیایی به‌ویژه رقص و آوازهای محلی به بیش از هزار سال پیش می‌رسدو بیش از ۱٫۲ میلیون متن و ۳۰ هزار تصنیف از آوازهای محلی شناسایی شده‌است. اجرای نمایش‌های تئاتر و موسیقی کر و موسیقی کلاسیک از هنرهای محبوب در این کشور هستند. نخود فرنگی خاکستری و ژامبون عناصر اصلی در غذاهای لتونیایی هستند. سوپ ترشک نیز توسط لتونیایی خورده می‌شود. نان تیره‌رنگی به نام روپیه‌مایزه که از چاودار درست می‌شود نان ملی لتونی به‌شمار می‌آید.
فکت های لتونی
1- بالاترین نقطه در لتونی Gaizinkalns است که ۳۱۲ متر از سطح دریا بالاتر است. این منطقه در نزدیکی شهر مدونا قرار دارد.
2- لتونی بهشتی از جنس وای فای است. این کشور دارای رکورد چهارمین اینترنت پرسرعت جهان است. با بیش از 800 نقطه اتصال رایگان، شما حتی نیاز به پرداخت هزینه برای اینترنت ندارید. همچنین لتونی رکورددار طولانی ترین مکامله تلفنی در دنیاست: 54 ساعت و 4 دقیقه.
3- نان روپیه مایزه که یک نان تیره رنگی است و از چاودار درست می‌شود، نان ملی مردم لتونی به شمارمی‌آید.
4- طولانی ترین رودخانه ای که از کشور لتونی عبور می‌کند داوگاوا نام دارد؛ جالب است بدانیم که این رودخانه 1005 کیلومتر درازا دارد و حدودا نزدیک 352 کیلومتر آن از خاک کشور لتونی عبور می‌کند.
5- مردم لتونی که جزو آخرین دسته ها از اروپایی ها بودند که به مسیحیت گرویدند، هنوز هم در درونشان غیرمسیحی هستند. آنها در جشن نیمه تابستان از روی آتش میپرند تا طبیعت را بپرستند، و بسیاری از نام های خانوادگی این افراد ریشه در پرندگان، حیوانات یا درختان دارد.
6- مردمان لتونی بسیار قدبلند هستند. آنها رکورددار قدبلندترین زنان را در جهان دارند. متوسط قد زنان در لتونی عدد شگفت انگیز 170 سانتی متر است. مردانشنان را نیز دست کم نگیرید، آنها رکورد چهارم را در جهان دارند.
7- بازار مرکزی ریگا یکی از بزرگترین بازارها در اروپا است. خیمه های موجود در آن که در آشیانه های غول آسای زپلین های به جا مانده از ارتش آلمان در جنگ جهانی اول قرار گرفته اند باعث شهرت جهانی این بازار شده اند.
8- از کارهای مورد علاقه افراد محلی قارچ جمع کردن و توت چیدن است، و در نیمه تابستان زوج های جوان در جنگل به دنبال گل سرخس افسانه ای می گردند (که در افسانه های بالت ها کسی که آن را پیدا کند خوشبخت خواهد شد). چنین گیاهی وجود ندارد، ولی جستجو همچنان ادامه دارد …
9- یکی از جاذبه های شهر بندری لیپایا تجربه گذران شب در زندان است. منطقه فراموش نشدنی کاروستا، اسکان در زندان های قدیمی نظامی را برای توریست ها فراهم می کند؛ جایی که در آن با شما مانند زندانی های دوران شوروی سابق رفتار می کنند.
10- لتونیایی ها، با دارا بودن بیش از 1 میلیون شعر و سرود، مردمانی شعردوست هستند. شما می توانید به بیش از ده هزار عدد از این ترانه ها در فستیوال های سرود گوش دهید، و ستاره های اوپرا نظیر Inese Galante، Elīna Garanča، Aleksandrs Antoņenko و Egils Siliņš شادی و سرور را برای شنونده ها در منزل و همین طور خارج از کشور فراهم می کنند.
11- دفعه بعدی که شلوار جین به پا می کنید، از جیکوب دیویس، خیاط متولد لتونی تشکر کنید! او در سال 1871 در شهر رنو در ایالت نوادا پارچه جین را اختراع کرد تا به عنوان پارچه ای محکم برای شلوار ایفای نقش کند، و در آینده با همکاری با لِوی اشتراوس که تاجر پارچه بود تبدیل به فردی ثروتمند شد.
....................................................
آشنایی با کشورها (64) : مالدیو
آشنایی با کشورها (63) : جزایر سلیمان
آرشیو مطالب
