نیوئه (به انگلیسی: Niue) یک کشور جزیره‌ای در اقیانوس آرام جنوبی است. نیوئه با لقب «صخره پلینزی» هم نامیده می‌شود و بومیان آن به صورت اختصار به آن «صخره» می‌گویند. با اینکه این کشور به‌طور مستقل اداره می‌شود ولی پادشاه یا حاکم نیوزیلند، حاکم نیووی هم به‌شمار می‌آید و بیشتر روابط دیپلماتیک نیوئه را نیوزیلند انجام می‌دهد. نیوئه ١٤ روستا دارد که هر کدام از آنها در انتخابات روستایی نقش دارند. این جزیره در ۲۴۰۰ کیلومتری شمال شرقی نیوزیلند و در سه‌گوشی در میان تونگا، ساموآ و جزایر کوک واقع شده‌است.
یک کمپانی استرالیایی فکر می کرد که نیوئه بزرگترین منبع اورانیوم دنیا باشد اما پس از تحقیقات مشخص شد که نیوئه اصلاً اورانیوم ندارد و به این ترتیب این کشور نتوانست از این راه پولی در بی آورد. از صادرات نیوئه می توان به وانیل اشاره کرد.نیوئه ، سکه ها و اسکناس های مخصوص خودش را دارد که روی آنها شخصیت های دیزنی، جنگ ستارگان و دیگر کارتون ها چاپ شده اند. این جزیره اولین جزیره ای است که دارای اینترنت بیسیم رایگان در سرتاسر آن است. اگر کار شما فقط با اینترنت است و دوست دارید در طبیعت بی نظیر زندگی کنید. شاید نیوئه جای مناسبی باشد.
این جزیره زیبا به دلیل داشتن طبیعتی دست نخورده و زیبایی های بکر و منحصر به فردش مشهور است. آب این منطقه بسیار شفاف است به طوری که تا 30 متر پایین تر از سطح آب را می توان به راحتی دید. دنیای زیر آب آن نیز علاقه مندان به غواصی و قایقرانی را به سوی خود جذب می کند.بازدیدکنندگان زیادی به این جزیره دیدنی سفر نکرده اند اما آنهایی که موفق به دیدن این جزیره زیبا شده اند ، شنا کردن ، شیرجه زدن ، غواصی و قایقرانی را پیشنهاد می کنند. نیوئه با صخره ها احاطه شده است و آب و هوای گرمسیری بر آن حاکم است، علاوه بر اندازه کوچک و سواحل زیبایش، یک ویژگی منحصر به فرد دیگر نیز دارد. سطح بالای رادیواکتیویته در خاک آن که خوش بختانه هیچ اثرات منفی از آن گزارش نشده است.
قبایل پلی نزی در ساموا در حدود سال 900 میلادی به نیوئه آمدند و آن را آباد کردند. مهاجران بیشتر در قرن شانزدهم از تونگا وارد این منطقه شدند. به نظر می رسد که نیوئه تا قرن هجدهم هیچ دولت و رهبری نداشته است. اولین اروپاییانی که وارد این جزیره شدند کاپیتان جیمز کوک و همراهانش در سال 1774 بودند. جیمز کوک سه بار تلاش برای تسلط به این جزیره کرد اما بومیان آن ایستادگی کردند. او این جزیره را جزیره وحشیان Savage Island نامگذاری کردند زیرا بومیانی را دیده بود که خود را به نظر با خون نقاشی کرده بودند. ماده ای که آنها خود را با آن نقاشی کرده بودند از گیاه موز فئی Fe'i banana گرفته شده بود. برای چند قرن نیوئه ساواژ نامیده می شد تا اینکه نام اصلی آن Niue به معنی نارگیل دیدن گذاشته شد. افراد زیادی از این جزیره در قرن نوزدهم برای مشاهده وال ها و نهنگ ها بازدید می کردند. آخرین نهنگ معروف مشاهده شده آلباتروس Albatross در نوامبر 1899 بود.
اروپاییان بعدی که از این جزیره بازدید کردند مربوط به جامعه مبلغان لندن بود که به منظور ترویچ مسیحیت راهی این جزیره شده بودند. مسیحیت ابتدا به مردم موتالائو Mutalau آموزش داده شده بود. اقوام دیگر این جزیره اما مخالف ترویج دین مسیحیت بودند و حتی در صدد کشتن برخی میسیونر ها هم برآمده بودند.
در سال 1889 حاکمان نیوئه در نامه ای به ملکه انگلستان یعنی ویکتوریا از او خواستند تا این جزیره را به تصرفات کشورش اضافه کند. متن نامه آنها بدین شرح بود: "دست توانای خود را به سوی ما آورید تا کشورمان نیوئه در آن مخفی بماند و در امان باشد". انگلیسی ها ابتدا این پیشنهاد را قبول نکرده بودند اما بعدها با تصمیم انگلیسی ها این جزیره به همراه جزیره کوک به نیوزیلند مستعمره انگلیس واگذار شد. پارلمان نیوزیلند در سال 1974 همه پرسی ای در این جزیره انجام داد و از مردم آن درخواست کرد تا بین سه گزینه استفلال،خودگردانی و ادامه اداره شدن زیرنظر کشور نیوزیلند یک گزینه را انتخاب کنند که مردم نیوئه گزینه خودگردانی را انتخاب کردند. رابرت رکس Robert Rex که دورگه اروپایی نیوئه ای بود ، به عنوان اولین نخست وزیر تاریخ این جزیره انتخاب شده بود.
نیوئه از نظر قانونی یک بخش خودگردان در کشور نیوزیلند شناخته می شود اما اخیرا در قبال کشورهای خارجی به صورت مستقل سیاست هایی را اتخاذ کرده است. به عنوان مثال در مذاکرات سال 2007 نیوزیلند و نیوئه با چین اگرجه نیوزیلند به صورت شفاهی درباره ماجرای چین و تایوان موضع چینیان را تصدیق کرد اما به صورت صریح موضع چندانی نگرفت اما نیوئه اعلام کرد تنها جمهوری خلق چین را به رسمیت می شناسد و تایوان نیز از نظر آنها جزئی از قلمرو چین است. مردم نیوئه در طول جنگ جهانی اول 200 نیرو خود را به ارتش نیوزیلند فرستادند تا برای این کشور بجنگند.
نیوئه یک صخره حلقوی مرجانی بیرون‌زده (یک صخره حلقوی است؛ که بر اثر نیروهای زمین‌ساختی به حدی از زیر دریا بالا آمده که آن را از شسته شدن توسط طوفان، حفاظت کرده و خاک و جانوران و گیاهان و جانوران آن فرصت رشد داشته باشند) در جنوب اقیانوس آرام و شرق تونگا می باشد که سه آبسنگ مرجانی را به عنوان منطقه انحصاری اقتصادی(بخشی از دریا در آن سوی آب‌های سرزمینی و منطقه مجاور آن است که حداکثر تا دویست مایل دریایی از ساحل ادامه پیدا می‌کند و دولت ساحلی از برخی حقوق حاکمیتی در آن برخوردار است) را در خود جای داده است:
1- آب سنگ بوریج Beveridge با 240 کیلومتر (150 مایل) در جنوب شرقی
2- آب سنگ آنتیوپ Antiope با 180 کیلومتر در شمال شرقی
3- آب سنگ هاران Haran با 294 کیلومتر (183 مایل) در جنوب شرقی
نیوئه یکی از بزرگترین جزایر مرجانی دنیا است. درباره زمین آن می توان گفت از صخره های شیب دار آهکی در امتداد ساحل به همراه یک فلات مرکزی از سطح دریا که تا حدود 60 متر افزایش می یابد، تشکیل شده است. این جزیره تقریبا بیضی شکل است و دارای دو خلیج به نامهای آلوفی Alofi در مرکز و آواتل Avatele در جنوب است. خاکهای این سرزمین از نظر شیمیایی ترکیبات عجیبی دارند که شامل مقادیر زیادی اکسید آهن و آلومینیوم، جیوه و مقادیر زیادی رادیواکتیویته طبیعی هستند. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی مردم این جزیره به دلیل وجود رادیواکتیویته بالا در خاکشان مستعد سرطان پوست هستند و بیشترین آمار این سرطان در نیوئه وجود دارد.
نیوئه با همکاری اتحادیه اروپا بر روی استفاده از انرژی خورشیدی تمرکز دارد. انجمن کشاورزی ارگانیک این جزیره نیز در تلاش است تا سالیان آتی کشاورزی نیوئه را به 100 درصد ارگانیک بودن برساند. این جزیره تقریبا 60 گیاه بومی و 160 گونه گیاه گلدار را در خود جای داده است. این جزیره بخشی از جنگل های گرمسیری تونگا نیز می باشد. منطقه محافظت شده هووالو Huvalu نیز به منظور نگهداری بهینه از زندگی گیاهی و جانوری این جزیره در سال 1992 به وسعت 5400 هکتاری تاسیس شده است. سازمان زندگی پرندگان نیز این جزیره و منطقه محافظت شده اش را به منطقه مهم زندگی پرندگان Important Bird Area (IBA) تعیین کرده است. جمعیت کثیری از پرندگانی چون کبوتر میوه ای تاجدار Crimson-crowned fruit dove ، طوطی لوریکت تاج آبی Blue-crowned lorikeet ، تریلر پلینزی Polynesian triller و سار پلی نزی Polynesian starling در این جزیره زیست می کنند.
منبع اصلی درآمدهای این جزیره از کمک های خارجی مثل نیوزیلند و استرالیا تامین می شود اما از طریق اجاره خطوط تلفنی و مالیات بر درآمد و واردات نیز کسب درآمد می کنند. کشاورزی نیز جزئی از سبک زندگی اهالی نیوئه و منبع درآمدی برای مردم بوده است. اکثر مردم مزارع تارو در زمین هایشان دارند که این گیاه یکی از مواد غذایی محبوب این جزیره می باشد. تاروی نیوئه یکی از بهترین گونه های این گیاه است که مقاومت خوبی در برابر آفات دارد. نیوئه این تارو را به نیوزیلند صادر می کند. گیاهان دیگری همانند کاساوا ، سیب زمینی شیرین و یام ها نیز در مزارع نیوئه وجود دارند. در دهه 1970 بیشتر صادرات این جزیره شامل موزها و پشن فروت ها و نارگیل ها و لیمو بود اما اخیرا وانیل و تارو و توت هندی Morinda citrifolia اکثریت صادراتشان را تشکیل داده اند. از سال 2003 نیز برنامه های دولتی زیادی برای کشت وانیل و صادرات آن انجام شده است تا از تجارت این گیاه درآمدهای خوبی برای جزیره فراهم شود.
نیوئه در سال 2020 اولین کشور آسمان تاریک در جهان شد. جنبش آسمان تاریک پویشی برای کاهش آلودگی نوری است. مزایای کاهش آلودگی نور عبارتند از افزایش شمار ستاره‌های قابل رؤیت در شب، کاهش اثرات روشنایی مصنوعی بر محیط زیست، بهبود رفاه، سلامتی و ایمنی انسان و حیات وحش و کاهش مصرف انرژی. ساعت زمین و هفته ملی تاریک آسمان دو نمونه از چنین تلاش‌هایی است.
گروه های قومی در این جزیره به سه دسته تقسیم می شود شامل نیوئه ای ها که 67 درصد جمعیت را تشکیل می دهند، پارت-نیوئه ای ها (دورگه) که 13 درصد جمعیت را شامل می شوند و در نهایت غیر بومی ها که 20 درصد این جزیره را تشکیل دادند که شامل اروپایی ها و آسیایی ها و اهالی پاسیفیک می شوند. اکثریت مردم این جزیره مسیحی هستند که 67 درصد مردم از فرقه مسیحیت اکالیسیانیوئه Ekalesia Niue، سه درصد فرقه های دیگر پروتستان(متدیست،روزهفتم) ، 10 درصد پیروان کلیسای قدیسان آخرالزمان، 10 درصد کاتولیک و 8 درصد سایر ادیان می باشند. فرقه اکالیسیا نیوئه ریشه در مسیحیت اصلاح شده پروتستان دارد. پیروان این کلیسا در نیوئه حدود 1200 عضو دارد. این فرقه در سالهای 1840 تا 1850 توسط مبلغین ساموایی تاسیس شد. کلیسای این فرقه از سال 1970 مستقل شد و نام اکالیسیانیوئه را برای خود انتخاب کرد. زبان مردم این جزیره از 46 درصد نیوویایی ، 32 درصد نیوویایی-انگلیسی ، 11 درصد انگلیسی و 11 درصد زبانهای دیگر تشکیل شده است. نیوویایی (ko e vagahau Niuē) یک زبان پلی‌نزیایی، متعلق به زیرگروه مالایو-پلی‌نزیایی از خانواده زبانهای آسترونزیایی است. بیشترین ارتباط این زبان با زبان تونگایی و با کمی فاصله سایر زبانهای پلی‌نزیایی مانند مائوری، ساموایی و هاوایی است. نیوویایی و تونگایی با هم زیر گروه تونگی زبانهای پلی‌نزیایی را تشکیل می‌دهند. نیوویایی همچنین از زبان ساموایی و زبانهای نیوویایی شرقی تأثیر پذیرفته‌است. در سال ۱۹۹۱ ۱٬۶۰۰ نفر در جزیره نیووی (۹۷٫۴٪ از ساکنان) و همچنین شماری در جزایر کوک، نیوزیلند و تونگا که در مجموع حدود ۸٬۰۰۰ نفر می‌شد، به نیوویایی سخن می‌گفتند؛ بنابراین بیشتر گویشوران نیوویایی در خارج از جزیره ساکن بودند. بیشتر ساکنان نیووی دوزبانه هستند و علاوه بر نیوویایی به زبان انگلیسی نیز مسلط هستند. در اوایل دهه ۱۹۹۰، ۷۰٪ گویشوران نیوویایی در نیوزیلند زندگی می‌کردند. خط نیوویایی تا حد زیادی واجی است؛ یعنی یک حرف مخفف یک صدا است و بالعکس. ترتیب الفبای سنتی که با نامهای سنتی حروف آورده می‌شود، ā، ē، ī، ō، ū، fā، gā، hā، kā، lā، mō، nū، pī، tī، vī، rō، sā است. توجه داشته باشید که rō و sā در انتها قرار داده می‌شوند.
علی رغم وسعت کم این جزیره اما ورزش های زیادی در آن رواج دارد از جمله راگبی که ورزش محبوب آنان است. این ورزش توسط مردان و زنان صورت می گیرد و در سال 2008 این جزیره توانست قهرمان اقیانوسیه شود. نتبال نیز توسط زنان این جزیره محبوب شده است. تیم ملی فوتبال این جزیره نیز به صورت مستقل عضویت کنفدراسیون فوتبال اقیانوسیه را دارد و در مسابقات قهرمانی اقیانوسیه شرکت می کند اما هنوز عضو فیفا نشده است.
...............................
آرشیو
