هرم و یا مثلث سلسله مراتب نیازهای مازلو و یا به طور خلاصه هرم مازلو، نظریهٔ آبراهام مزلو تئورسین کلاسیک روانشناسی و مدیریت، درباره ی نیازهای اساسی انسان در زندگی خویش است. این تئوری در میان رویکردهای حاصل از جنبش روابط انسانی در روانشناسی و مدیریت مقارن با دوران رکود اقتصادی بزرگ غرب از اهمیت ویژه برخوردار است و نظریهای بنیادین و ریشه ای محسوب میشود. به اعتقاد مازلو نیازهای آدمی از یک سلسله مراتب برخوردارند که رفتار افراد در لحظات خاص تحت تأثیر شدیدترین نیاز قرار میگیرد. هنگامی که ارضای نیازها آغاز میشود، تغییری که در انگیزش فرد رخ خواهد داد بدین گونه است که به جای نیازهای قبل، سطح دیگری از نیاز، اهمیت یافته و محرک رفتار خواهد شد. نیازها به همین ترتیب تا پایان سلسله مراتب نیازها اوج گرفته و پس از ارضاء، فروکش کرده و نوبت به دیگری میسپارند.
در این نظریه، نیازهای آدمی در پنج طبقه قرار داده شدهاند که به ترتیب عبارتند از:
1-نیازهای فیزیولوژیک (Physiological needs)
نیازهای فیزیولوژیک، برای همهی ارگانیسمها وجود دارند. نیازهایی که به حفظ وضعیت بیولوژیک ارگانیسم و بقاء آن کمک میکنند.
غذا، آشامیدنیها، خواب، اکسیژن، سرپناه و رابطهی جنسی در این گروه قرار میگیرند.
اگر نیازهای فیزیولوژیک برای مدت نسبتاً طولانی تأمین نشوند، فرد برای تأمین نیازهای دیگر برانگیخته نخواهد شد.
2-نیازهای مربوط به امنیت (Safety needs)
این نیازها به ارگانیسم کمک میکنند تا بتواند دنیایی منظم، پایدار و قابل پیشبینی در اطراف خود ایجاد کند.
نبودن شرایط پایداری و ثبات، میتواند به اضطراب و حس ناامنی منتهی شود.
تأمیننشدن نیازهای مربوط به امنیت، باعث میشود که فرد، بخش مهمی از زمان و انرژی خود را به این سطح از هرم نیازها اختصاص دهد و انرژی و انگیزهی کمتری برای پرداختن به لایههای بالاتر باقی بماند.
3-نیاز به عشق و تعلق (Belonging and love needs)
پس از تأمین نیازهای فیزیولوژیک و نیازهای مربوط به امنیت، نیاز به عشق و تعلق خاطر، برانگیخته میشود.
فرد به جستجوی روابط نزدیک و صمیمی برمیخیزد و میکوشد خود را به گروههای مختلف (خانواده، گروههای حرفهای، همسایگان، گروه رفقا و دوستان و مانند اینها) نسبت دهد.
4-نیازهای مربوط به «احترام به خود» (Self-esteem needs)
احترام به خود، در قالب دو نیاز مختلف نمایان میشود:
میل به کسب احترام از سوی دیگران (پذیرش اجتماعی، موقعیت اجتماعی، پرستیژ و مانند اینها)
احترام خودم به خودم (توضیحات مزلو در این بخش، بسیار به مفهوم عزت نفس نزدیک است)
5-نیاز به خودشکوفایی (Self-actualization needs)
اگر همهی نیازهای لایههای قبل، تأمین شوند، نیازهای مرحلهی خودشکوفایی فرصتی برای ظهور و بروز پیدا میکنند؛ البته به شرطی که خود فرد هم در اینجا خودشکوفایی را آگاهانه انتخاب کند.