لوئیس فن خال مربی و تئوریسن هلندی فوتبال اعتقاد دارد، بازی فوتبال به سه فاز یا بخش تقسیم بندی می‌شود؛ دفاع، انتقال، حمله
بر همین اساس آقای فن خال چهار لحظه‌ی اساسی برای فوتبال بیان می‌کند:
1-لحظه مالکیت توپ توسط تیم خودی
2-لحظه مالکیت توپ توسط تیم حریف
3-لحظه ی از دست دادن توپ
4-لحظه ی بدست آوردن توپ
به موارد سه و چهار لحظه‌ی انتقال گفته می‌شود، که به طور اختصاصی به مورد سه انتقال منفی و به مورد چهار انتقال مثبت می‌گویند. برای هر بازی مربیان براساس شرایط حاکم مانند؛ نقاط ضعف و قوت تیم خودی، نقاط ضعف و قوت تیم حریف و... برنامه‌هایی را برای هریک از فازها و لحظات بازی طراحی می‌کنند و از بازیکنان می‌خواهند، آن‌ها را برای کسب بهترین نتیجه‌ی ممکن در بازی پیاده سازی کنند، که به این برنامه‌های هماهنگ پیوسته و از پیش تعیین شده که بازیکنان با استفاده از تکنیکهای خود آن‌ها را به معرض اجرا در می‌آورند تاکتیک گفته می‌شود.
همچنین به تاکتیک‌هایی که از لحظه‌ی بدست آوردن توپ برای ایجاد و تدارک حمله بر روی دروازه حریف توسط بازیکنان اجرا می‌شوند، تاکتیک‌های تهاجمی گفته می‌شود. بدون شک مهم‌ترین فاز در فوتبال فاز دفاع است، بسیار مشاهده شده است که تیم‌هایی خوب دفاع می‌کردند، با وجود یک خط حمله‌ی متوسط نیز توانسته‌اند، تا مراحل بالای تورنمنت‌ها پیش بروند و در بعضی مواقع حتی به قهرمانی برسند، مانند تیم یونان که در سال 2004 توانست قهرمان جام ملت‌های اروپا شود و یا در لیگ داخلی ایران تیم استقلال خوزستانتوانست، با عبدالله ویسی به قهرمانی لیگ برتر برسد.
یک باور قدیمی میان مربیان فوتبال وجود دارد، که همیشه تیم تان را از عقب به جلو بسازید.
در فوتبال پنج اصل دفاعی وجود دارد، که عبارتند از؛ فشار، تاخیر، پوشش، فشردگی و تعادل
فشار و تاخیر دردفاع
در فوتبال سه نوع دفاع وجود دارد؛ فردی، گروهی، تیمی
به طور شفاف منظور از اصول فشار و تاخیر، دفاع انفرادی یا وضعیت یک در مقابل یک است، در این وضعیت بازیکن مدافع دو هدف دارد؛
1-اگر هدف مدافع گرفتن سرعت (کند کردن)حمله، ضدحمله و حمله سریع بازیکنان حریف با هدف شکل گیری ساختار دفاعی تیم باشد، به آن اصل تاخیر گفته می‌شود. (جلوگیری از پیشروی سریع حریف لحظه‌ی تصاحب توپ)
2-اگر هدف مدافع تصاحب سریع توپ باشد، به آن فشار یا پرس گفته می‌شود. تفاوت این دو اصل در این است، که رفتار مدافع در اصل پرس بسیار تهاجمی‌تر از اصل تاخیر است و توپ خواهی در اصل پرس بیشتر از اصل تاخیر است، در اصل تاخیر هدف خریدن زمان برای تغییر فاز بازی، جهت شکل‌گیری آرایش دفاعی است.
هنگامی که از یک تیم در فاز تدافعی سخن می‌گوییم(لحظه‌ی مالکیت توپ توسط تیم حریف) اغلب بحث‌ها و نظرات در چارچوب دفاع گروهی و تیمی است، که البته درست است و اشکالی بر آن وارد نیست، اما همیشه باید بدانیم زمانی ساختار دفاعی مستحکمی وجود دارد، که مدافعین خوبی وجودداشته باشند. حتی اگر یکی از مدافعین تیم با نحوه‌ی اجرای صحیح دفاع فردی بیگانه باشد، قطعا در وهله اول هیچ تاکتیک تدافعی و در وهله دوم هیچ شیوه دفاعی به ما کمک نخواهد کرد. یکی از دلایلی که برخی تیم‌ها در فوتبال با شکست مواجه می‌شوند این است، که مربیان اعتقاد دارند هر تمرینی باید صرفا با حضور توپ زیر پای بازیکنان انجام بگیرد و اکثریت زمان تمرینات بر جنبه‌های تهاجمی فوتبال تمرکز دارد و جنبه‌های تدافعی و اموزش اصول دفاع به حاشیه رانده می‌شود. آموزش صحیح اصول دفاع باید از سنین پایه و همراه با آموزش تکنیکهای مادر، پایه، مقدماتی و پیشرفته آغاز شود، فوتبال آموزان باید بدانند که فوتبال تنها بازی با توپ نیست!
نکات بسیار مهمی که باید در اموزش دفاع انفرادی به آن توجه کرد:
1-فاصله: میزان فاصله بستگی به این دارد، که بخواهیم از اصل فشار(پرس)استفاده کنیم یا تاخیر. برای اجرای اصل تاخیر مناسب‌ترین فاصله، 1 تا 3متر است، ولی در اصل فشار فاصله باید حتما کمتر از 1متر و رفتار تهاجمی‌تر باشد، در مقابل مهاجم قرار بگیرید و منتظر اشتباه او باشید، صبور بوده و از عجله کردن بپرهیزید.
2-زاویه: در بازی فوتبال باید از یک دروازه دفاع کنید، پس باید زاویه بدن خود را هنگام دفاع نسبت به همان یک دروازه تنظیم کنید، تا بدین طریق از حمله‌ی مستقیم مهاجم به سمت دروازه جلوگیری کنید، به همین دلیل همیشه گفته می‌شود، بازیکن مدافع باید مانند سدی بین مهاجم و دروازه خودی قراربگیرد.
3-سرعت: به محض اینکه به این نتیجه رسیدید، که باید در مقابل بازیکن صاحب توپ حریف قرار بگیرید، این کار را انجام دهید تا مانع پیشروی و خطر آفرینی او بشوید. تاخیر و تعجیل از نظر زمانی، برای قرار گرفتن در مقابل مهاجم صاحب توپ به یک میزان خطرناک است و سبب جا ماندن و دریبل خوردن مدافع و همچنین بروز خطا بر روی مهاجم می‌شود. برای استقرار به موقع دربرابر حریف با سرعت زیاد به او نزدیک شده و در فاصله‌ی 2متری او سرعت خود را کم کنید.
4-وضعیت بیومکانیکی بدن: جهت ایستادن باید بر اساس پای تخصصی بازیکن مهاجم باشد، هنگام دفاع یک در مقابل یک همیشه، چشم‌ها به توپ دوخته شده باشند و نباید به حرکات پاهای بازیکن صاحب توپ توجهی بشود، توپ را می‌خواهید پس فقط به توپ نگاه کنید، روی پنجه پا قراربگیرید، زانوها را اندکی خم کنید، همچنین پاها باید یکی جلو و دیگری عقبتر و به اندازه ی عرض شانه ها باز شده باشند، بالا تنه باید به جلو متمایل باشد. به طور خلاصه باید مانند یک شمشیرباز مقابل حریف بایستید.
پوشش در دفاع: پوشش یکی از اصول ساده و در عین حال کلیدی برای اجرای شیوه‌های تدافعی مختلف است.
پوشش یعنی قرارگیری در فاصله و زاویه مناسب پشت سر مدافع اول، توسط نزدیک‌ترین بازیکن هم تیمی جهت پوشاندن فضاها، قطع پاس‌های عمقی و قرارگیری در مقابل مهاجم در صورتی که مهاجم توانست از مدافع اول عبور نماید. فاصله و زاویه پوشش باید به گونه‌ای باشد، که مدافع دوم در کمترین زمان ممکن بتواند در مقابل مهاجم حریف قرار بگیرد.(برای پوشش مناسب زاویه 5درجه و فاصله ی 5 تا 7متر است)
در صورت رعایت نکردن اصل پوشش اصطلاحا، دفاع عمق نخواهد داشت و به همین دلیل ممکن است، تیم ضربات مهلکی دریافت کند.
اما اگر اصل فشردگی رعایت نشود بین بازیکنان یک خط و بین خطوط سیستمی شکاف یا گپ به وجود می‌آید. گپ به میران فضایی گفته می‌شود که بین بازیکنان یک خط یا بین خطوط سیستمی به وجود می‌آید و به بازیکنان حریف این امکان را می‌دهد، تا در این فضا صاحب توپ شده و نقشه‌ی ذهنی خود را عملی کنند و یا چند متری را با توپ طی نمایند.
تعادل در دفاع: هنگامی که تیم حریف توپ را به کناره‌های زمین می‌برد، مدافعین نیز به منطقه‌ی حضور توپ شیفت می‌کنند، اما در این انتقال مکانی نباید دیگر بازیکنان حریف از شعاع دید مدافعین خارج شوند و مدافعین نه تنها باید به منطقه‌ی حضور توپ نگاه کنند، بلکه باید آگاهی کاملی از محل بازیکنان حریف در فضای اطراف خود داشته باشند و سعی در حفظ شکل نیم دایره دفاع چهارنفره داشته باشند.(تصویر زیر به خوبی نمایانگر اصل تعادل در دفاع است)
رعایت کلیه اصول تدافعی می‌تواند وزنه سنگینی برای هر تیمی باشد، اجرای دقیق تاکتیک‌های تدافعی در ایجاد حملات بسیار موثر است، زیرا حمله در فوتبال جز با بدست آوردن توپ امکان پذیر نیست و تنها راه بدست آوردن توپ انجام دقیق اصول دفاعی است، به طور کلی تاکتیک‌های تدافعی یعنی چگونگی اجرای اصول تدافعی در راستای برنامه‌های مربیان!
مربیان بر اساس داشته‌های خود برای اجرای تاکتیک‌های تدافعی ازشیوه‌های دفاعی خاصی استفاده می‌کنند، که یکی از شیوه‌های دفاع گروهی دفاع خطی چهار نفره است.
از فواید دفاع خطی چهار نفره می توان به دو مورد اشاره کرد؛
1-تهاجمی بودن: در فوتبال مدرن و پست مدرن با توجه به اینکه استراتژی بازی هجومی بیشتر میان مربیان مشاهده می‌شود، اکثر مربیان برای ایجاد حملات متعدد و پردامنه نیاز به تعداد بازیکنان بیشتری در فاز حمله دارند. وقتی تیم در بخش حمله قرار میگیرد، هافبک‌ها و مهاجمین تمایل بیشتری برای گلزنی و حضور در اطراف محوطه جریمه(باکس)تیم حریف دارند و در این وضعیت تیم مقابل برای پوشش فضای مرکزی زمین خود (در فوتبال پست مدرن زمین فوتبال به پنج بخش تقسیم می شود؛ کنار، نیم فضا، مرکز، نیم فضا، کنار)نیاز به ایجاد برتری عددی دارد و در بخش مرکزی متراکم می‌شوند و در این صورت فضای 5 تا 7متری در بخش کناری زمین، با تجمع کمی از بازیکنان رو به رو خواهد شد، که این فضای خالی محل مناسبی برای نفوذ مدافعین چپ و راست در دفاع خطی چهار نفره است. حضور این بازیکنان در فضاهای کم تراکم سبب می‌شود، تیم در فاز حمله از گستردگی بالایی برای ایجاد خطر برخوردار باشد و با ارسال های مدافعین کناری خود سبب ایجاد موقعیت گلزنی شود.
2-آفساید گیری؛ فایده‌ی دوم استفاده از این شیوه‌ی دفاعی استفاده از تاکتیک درجه دوم، تله ی آفساید است.
کارایی تاکتیک آفسایدگیری، روی پاس‌های بلند به فضای پشت مدافعین و همچنین پاس‌های زمینی به عمق خط دفاعی است. اما باید توجه کرد استفاده از تاکتیک تله‌ی افساید، نیاز به یک لاینزمن باهوش با قدرت بازی‌خوانی بالا دارد، چون اگر این تاکتیک به درستی اجرا نشود، موقعیت‌های گلزنی متعددی در اختیار مهاجمین حریف قرار خواهد گرفت.
از مهم‌ترین تکنیکهای بدون توپ فوتبال، که مدافعین باید به نحواحسن آن را فراگرفته باشند و در موقعیت‌های مختلف اجرا کنند، تکنیک بازی‌خوانی است.
منظور از بازی‌خوانی دردفاع خطی چهار نفره چیست؟
بازی‌خوانی فرایندی است، که طی آن بازیکنان فوتبال بر اساس داده‌هایی که از اگاهی فضایی خود بدست می‌آورند، برخی اتفاقات آتی بازی را پیش بینی می‌کنند و بر اساس این اطلاعات (داده‌ها پس از پردازش تبدیل به اطلاعات می‌شوند ) نحوه‌ی حرکت و محل استقرار خود در زمین را تعیین می‌کنند. مدافعین باید این تکنیک را در سطح استادی آموخته و برای اجرای آن در بازی باید این تکنیک را به مهارت تبدیل کنند و از ان تا حد امکان برای تنگ کردن عرصه بر مهاجمین استفاده کنند.
یکی از نکات بسیار مهمی که ممکن است، برای خوانندگان شبهه ایجاد کند استفاده از واژه‌ی خطی است.
وقتی سخن از دفاع خطی چهار نفره به میان می‌اید، نباید این گونه تعبیر شود که چهار مدافع از ابتدا تا پایان بازی و تحت هر شرایطی روی یک خط راست قرار بگیرند، این گونه استقرار کاملا اشتباه است و از مضرات آن میتوان به از بین رفتن اصل کلیدی پوشش در دفاع و در نهایت دادن فضای پشت مدافعین به مهاجمین و دریافت گل‌های متعدد اشاره کرد، به همین دلیل در عمل شکل هندسی اسقرار مدافعین به صورت منحنی یا نیم دایره است، به گونه‌ای که دو دفاع مرکزی عقبتر از مدافعین کناری قرار می‌گیرند.
وظایف هر یک از بازیکنان در دفاع خطی چهارنفره
گلر: از زمانی که در فوتبال پست مدرن سوییپرها و لیبروها با تاریخ انقضا رو به رو شدند، مربیانی چون پپ گواردیولا، از گلر های خود خواستند از حالت معمول و ماندن در محوطه‌ی جریمه خارج شده، فضای پشت مدافعین را پوشش دهند(جارو کنند)و پاس‌های پشت مدافعین را قبل از اینکه به خطرات جدی تبدیل شوند، قطع و دفع کنند. دفاع خطی چهار نفره به یک گلر باهوش، با اعتماد به نفس بالا و بازی با پای خوب احتیاج دارد، تا بتواند در مواقع لزوم نقش سوییپر را ایفاکند. به گلرهایی با این شرح وظایف سوییپر کیپر گفته می‌شود. از سوییپر کیپرهای معروف دنیای فوتبال میتوان به مانوئل نویر گلر تیم بایرن مونیخ اشاره کرد.
با استفاده از سوییپرکیپرها میتوان، تا حد زیادی از خطرات تاکتیک افسایدگیری در دفاع خطی چهارنفره جلوگیری کرد.
مدافع اول: منظور نزدیک‌ترین، مدافع به مهاجم صاحب توپ است. این مدافع باید با توجه به اهداف از پیش تعیین شده از اصل فشار یا تاخیر استفاده کند.
مدافع دوم: منظور نزدیک‌ترین مدافع به مدافع اول است. رعایت اصل پوشش برای این مدافع بسیار حیاتی است و او باید به بهترین شکل ممکن این اصل را رعایت کند. رعایت اصول فشردگی و تعادل در وهله دوم اهمیت قرار می‌گیرند.
مدافع سوم: این مدافع وظایفی مشابه مدافع دوم دارد، یعنی اجرای دقیق و صحیح اصول پوشش، فشردگی وتعادل
مدافع چهارم: همان وظایف مدافعین دوم و سوم را برعهده دارد. همچنین با توجه به شعاع دید عرضی که دارد با موقعیت خود را به گونه‌ای اتخاذ نماید، که شکل نیم دایره دفاع چهار نفره رعایت شود.
در تصاویر زیر می توانید نحوه ی قرارگیری بازیکنان در دفاع خطی چهارنفره و حالات مختلف را مشاهده نمایید.
در تصاویر زیر مثلث نشانگر بازیکنان مهاجم و دایره نشانگر بازیکنان مدافع می باشند.
نحوه ی استقرار مدافعین در ساختار دفاع خطی چهار نفره در تمام سیستم هایی که از چهار مدافع استفاده می کنند یکسان است.
تصاویر زیر چگونگی استقرار مدافعین، زمانی که مهاجم صاحب توپ در مقابل مدافعین کناری قراردارد را نشان می‌دهد.
