طرفداری - سیستم منحصر به فرد کارلوس کی روش در قربانی کردن افراد برای موفقیت تیم در جام جهانی (که کاملا درست و اجتناب ناپذیر بود) بسیاری از اهالی فوتبال ایران را نگران کرده بود که علیرضا جهانبخش نتواند انتقالی بزرگ را در تابستان تجربه کند. انتقالی که برای برداشتن گام بعدی در دوران حرفه ای جوان ایرانی کاملا ضروری بود. با این حال رزومه آقای گلی و داشتن بالاترین سطح به طور پایدار در لیگ هلند آن قدر جذاب بود که تیم های 5 لیگ معتبر اروپا چشمشان را روی یک جام جهانی کم حادثه برای جهانبخش ببندند. این طور شد که "ریش قرمز ایرانی" در انتقالی هیجان انگیز و رکورد شکنانه، راهی مهم ترین و جذاب ترین لیگ دنیا شد تا گام بعدی را هم برای پیشرفت بردارد. برایتون، تیم پانزدهم فصل گذشته لیگ برتر انگلیس، با سرمربی گری کریس هاتن، همان نقطه ای است که می تواند فرصتی استثنایی برای جهانبخش باشد. انتخاب لیگ برتر انگلیس هر چند چالشی ترین انتخاب ممکن از میان 5 لیگ معتبر اروپایی محسوب می شود، اما انتهای این چالش در صورت موفقیت، می تواند دستاورد بسیار بزرگ تر از هر چالش دیگری را به همراه داشته باشد.
علیرضا جهانبخش در سطح اول فوتبال ایران کار خودش را از فصل 2011/2012 آغاز کرد. نکته ای که بسیاری به آن توجه نمی کنند، هم بازی شدن هر چند کوتاه مدت جهانبخش در آن فصل با مهدی مهدوی کیا، اسطوره فوتبال ایران، در داماش گیلان است. مسئله ای که از این جهت حائز اهمیت است که بسیاری جهانبخش را چه از لحاظ سبک بازی و چه از لحاظ شخصیت حرفه ای با مهدوی کیا مقایسه می کنند. مسئله ای که حتی برای تاکتیک نویسان اروپایی که بازی هر دو را دنبال و مطالعه کرده اند، بسیار ملموس است. پل ویلیامز، تاکتیک نویس حوزه فوتبال آسیا از وب سایت فورفورتو، در وصف ویژگی های فنی جهانبخش او را به طور مستقیم با مهدوی کیا مقایسه کرده است. مسئله ای که به نظر می رسد از همان دوران نوجوانی در داماش، الهام بخش جهانبخش بوده است.
جوان ایرانی یک فصل دیگر نیز در لیگ برتر ایران همراه با داماش حاضر بود اما در اقدامی که کمتر از فوتبالیست های ایرانی می بینیم، تصمیم گرفت خیلی زود راهی فوتبال اروپا شود. نمایش های مستعدانه در داماش و همچنین تیم زیر 19 و 23 ساله های ایران، باشگاه نایمخن هلند را مجاب کرد تا روی جهانبخش سرمایه گذاری کند. جهانبخش در نهایت از فصل 2013/2014 راهی اروپا و لیگ هلند شد. در 19 سالگی کمتر کسی انتظار داشت که یک جوان ایرانی بتواند به سطح اول فوتبال هلند راه پیدا کند اما جهانبخش از همان ابتدا نشان داده بود که رویاهای بلند پروازانه ای در سر دارد. اوضاع البته برای جهانبخش خوب شروع نشد. الکس پستور، سرمربی نایمخن، پس از شروع فوق العاده ضعیف و سه شکست پیاپی و تحقیرآمیز از کار خود برکنار شد تا آنتون یانسن جانشین او شود. با این حال جهانبخش توانست خودش را به یانسن نیز اثبات کند. استعداد ایرانی از هفته 11 به بعد رفته رفته توانست دقایق بیشتری در ترکیب نایمخن حضور پیدا کند. او در سیستم 3-3-4 و بعضا 1-3-2-4 یانسن در بیشتر اوقات به عنوان بازیکن کناری سمت راست در خط جلو ایفای نقش می کرد. او البته از همان ابتدا نشان داد که تطبیق پذیری خوبی دارد و می تواند در تمامی نقاط خط جلو به میدان رود. یانسن گاهی اوقات از او در سمت چپ نیز استفاده می کرد.
سقوط نایمخن در آن فصل به دسته دوی هلند، توفیق اجباری برای جهانبخش بود. او حالا این فرصت را داشت تا در 20 سالگی در یک سطح پایین تر با قدرت بیشتری خودش را نشان دهد. پیش بینی ها تحقق یافت و جهانبخش این بار زیر نظر رود برود، سرمربی نایمخن در دسته دوی هلند، درخشش را آغاز کرد. او نقش مهمی در قهرمانی نایمخن با 12 گل و 17 پاس گل داشت تا خیلی زود تیمش را به سطح اول فوتبال هلند بازگرداند. درخشش جهانبخش در سمت راست فاز تهاجمی نایمخن او را به عنوان یک بازیکن متخصص در آن سمت تثبیت کرد.
پس از درخشش خیره کننده در دسته دوی هلند، حالا فرصت برداشتن گام بعدی رسیده بود. جهانبخش در فصل 2015/2016 به آلکمار، یکی از تیم های شناخته شده هلند، پیوست. مطابق انتظار او شروع آهسته ای داشت اما خیلی زود توانست اعتماد یان فن دن بروم، سرمربی آلکمار را جلب کند. جهانبخش از هفته 13 به بعد رفته رفته به ترکیب اصلی آلکمار راه پیدا کرد و شروعی امیدوار کننده داشت. فصل 2016/2017 او انتخاب اول فن دن بروم در سمت راست فاز تهاجمی آلکمار بود. جهانبخش از این اعتماد بیش ترین بهره را برد و 29 بازی در ترکیب این تیم به میدان رفت و توانست آمار 11 گل و 8 پاس گل را از خود ثبت کند.
درخشش خیره کننده اما در فصل گذشته از راه رسید و یان فن دن بروم توانست جهانبخش را به اوج دوران کاری اش در هلند برساند. 21 گل و 12 پاس گل در 33 بازی از 34 بازی ممکن در لیگ هلند از یک وینگر راست، آماری استثنایی است. آن قدر استثنایی که حتی یک جام جهانی کم حادثه نیز نتوانست مانع انتقال بزرگ او به لیگ برتر انگلیس شود. ستاره ایرانی بار خود را پیش از جام جهانی برای برداشتن گام بعدی، بسته بود.
یکی از مهم ترین مسائلی که می تواند هر بازیکنی را برای بازی در لیگ برتر انگلیس با مشخصات منحصر به فردش یاری کند، داشتن ثبات در مجموع پارامترهای فنی است. مسئله ای که علی الخصوص برای بازیکنی که در تیمی همچون برایتون بازی می کند، بسیار کلیدی خواهد بود. تیم هایی همچون برایتون در بازی های زیادی در لیگ برتر دست پایین را دارند و بازیکنانی با ویژگی های گوناگون می توانند پتانسیل های خود را بهتر بروز دهند. برای پی بردن به کیفیت جهانبخش در این مسئله، پارامتر «Performance Score» وب سایت مرجع آماری- تحلیلی Squawka بهترین گزینه است. جایی که این وب سایت مشهور با بررسی صدها پارامتر مربوط به عملکرد تهاجمی، تدافعی و همچنین «Possession Score» (پارامتر مربوط به بازی مالکانه و توانایی در ارسال انواع پاس) اقدام به نمره دهی به بازیکنان می کند. جهانبخش با 1517 امتیاز در میان تمامی بازیکنان شاغل در لیگ هلند توانسته رتبه نخست را در فصل گذشته به خود اختصاص دهد.
توانایی های جهانبخش در پارامترهای تدافعی علی الخصوص در بازی هایی که تیم قرار است ابتکار عمل را به حریف بدهد، تا حد قابل توجهی زیر نظر کارلوس کی روش پیشرفت کرده است. عملکرد خوب جهانبخش در دیدار مقابل مراکش در جام جهانی 2018 (توضیح مفصل فنی پیرامون نقش جهانبخش در مسائل تدافعی در دیدار مقابل مراکش) به خوبی نشان دهنده پیشرفت ستاره ایرانی در این پارامتر است. جهانبخش البته این نکته را در لیگ هلند نیز به خوبی اثبات کرده است. به عنوان مثال جهانبخش دو فصل پیش در لیگ هلند از لحاظ تعداد تکل صحیح در میان تمامی وینگرهای حاضر در این لیگ، موفق شد رتبه سوم را به خود اختصاص دهد. ستاره ایرانی همچنین فصل گذشته با 42 بار بازپس گیری توپ از حریفان توانست رتبه دوازدهم را در میان تمامی وینگرهای لیگ هلند کسب کند.
از تخصص جهانبخش برای بازی در فاز تهاجمی در سمت راست صحبت کردیم. مسئله ای که تاکتیک نویسان اروپایی توجه زیادی به آن داشته اند. جیمز نالتون، تاکتیک نویس بریتانیایی، جهانبخش را در فاز هجومی نزدیک به بازیکنان آمریکای جنوبی توصیف می کند. منظور نالتون علاوه بر تکنیک بالا، داشتن روش های گوناگون برای عبور از مدافعان حریف است. تصویر زیر وضعیت جهانبخش را در مجموع پارامترهای تهاجمی در فصل گذشته لیگ هلند نشان می دهد. جایی که باز هم می بینیم ستاره ایرانی با 1507 امتیاز در رتبه نخست قرار گرفته است. جهانبخش در فاز تهاجمی از ستاره هایی همچون حکیم زیاش و دیوید نرس (هر دو بازیکن از گزینه های رم در تابستان هستند) وضعیت بهتری داشته است.
علیرضا جهانبخش در فاز تهاجمی اما در دو پارامتر یک متخصص ذاتی است. نخستین پارامتر، توانایی استثنایی او در ارسال سانترهای دقیق از کناره های زمین است. تصویر زیر مربوط به مدل Persona جهانبخش در فصل گشته لیگ هلند است. منظور از Persona مدلی است که با مقایسه پارامترهای فنی مختلف با یکدیگر، تمایل بیشتر یا کمتر یک بازیکن به پارامترهای مختلف را مشخص می کند. همین طور که در مدل Persona می بینیم جهانبخش بیش ترین تمایل را در فاز هجومی به سانتر کردن داشته است. مسئله ای که در لیگ برتر انگلیس در فاز تهاجمی علی الخصوص برای تیم هایی همچون برایتون بسیار کلیدی خواهد بود.
تصویر زیر نیز سانترهای موفق جهابنخش در فصل 2017/2018 را نشان می دهد. تعداد بالای سانترهای موفق ستاره ایرانی از سمت راست نشان دهنده دقت و تمرکز بالای او از این حیث است. مهم ترین دلیلی که باعث می شود تاکتیک نویسان اروپایی جهانبخش را با مهدوی کیا مقایسه کنند، همین است. مهاجمان برایتون از جمله یورگن لوکادیا یا گلن مورای در طول فصل فرصت مناسبی برای استفاده از سانترهای جهانبخش خواهند داشت.
دومین پارامتری که جهانبخش در فاز تهاجمی مهارت زیادی در آن دارد، توانایی در نبرد یک در برابر یک مستقیم و عبور از مدافعان حریف است. تصویر زیر وضعیت بازیکنان شاغل در لیگ هلند را از این حیث نشان می دهد. جهانبخش با 112 بار از پیش رو برداشتن مدافعان حریف باز هم پیشتاز لیگ هلند است. او از متخصصان دریبل زنی همچون حکیم زیاش، دیوید نرس و جاستین کلایورت، وضعیت بهتری داشته است.
از روش های مختلف جهانبخش در فاز تهاجمی صحبت کردیم. خواندن بازی او برای هر مدافعی کار دشواری است. او از سمت راست همان طور که گفتیم حرکات طولی استثنایی انجام می دهد، سرعت خوبی دارد، به راحتی می تواند مدافعان را با تکنیک خود از پیش رو بردارد و در عین حال حتی می تواند در عرض حرکت کند و از پای ضعیف ترش نیز به خوبی استفاده کند. مسئله ای که گاهی جهانبخش درآن دست کم گرفته می شود، توانایی پای چپش است. الکس دیکر، تاکتیک نویس هلندی که تاکنون مطالب مفصل فنی گوناگونی از جهانبخش نوشته است، می گوید که هیچ نقطه ای در یک سوم تهاجمی وجود ندارد که جهانبخش نتواند از آن شوت زنی کند.
دیکر البته معتقد است که جهانبخش برای اینکه بهترین ضربات از راه دور خودش را بزند، نیاز دارد تا مدافعان حریف با اشتباه خود فضای کافی را در اختیار او قرار دهند. مسئله ای که البته بارها در لیگ هلند رخ داده است. به عنوان مثال تصویر زیر دیدار برابر ویلم تیلبورگ را نشان می دهد. می بینیم که چگونه جهانبخش از فضایی که در اختیارش قرار گرفته، بهترین استفاده را می کند و قدرت پای چپش را با ضربه خود به رخ می کشد.
روزنامه آرگوس، چاپ برایتون، در مطلب مفصلی که پیرامون جهانبخش پس از پیوستن به برایتون منتشر کرده، مصاحبه مفصلی با امیر هاشمی مقدم، مدیر برنامه های جهانبخش داشته و زوایای مختلف زندگی ستاره ایرانی و نحوه همکاری طولانی مدتش با هاشمی مقدم را بررسی کرده است. هاشمی مقدم که همراه با همسرش نقش مهمی در دوران حرفه ای جهانبخش ایفا کرده در بخش پایانی گفتگو با این روزنامه از فرصت استثنایی جهانبخش برای برداشتن گام آخر صحبت کرده است. گامی که هاشمی مقدم معتقد است می تواند جهانبخش را به طور کامل از رودخانه عبور دهد. ریش و قیچی اما کاملا در دستان جهانبخش قرار دارد. او این فرصت را دارد تا با درخشش در برایتون علاوه بر تثبیت خود در سطح اول فوتبال دنیا، همان مسیری را طی کند که سون هیونگ مین، ستاره کره ای تاتنهام، در لیگ برتر طی کرده است.
