وویجر (Voyager) نام دو کاوشگر فضایی است که در سال ۱۹۷۷ میلادی توسط ناسا برای مطالعه سیاره‌های سامانه خورشیدی به فضا پرتاب شد. این دو کاوشگر در اصل برای مطالعه سیارات زحل و مشتری طراحی شده بودند اما بعد از انجام مأموریت به سوی فضای بیرونی سامانه خورشیدی حرکت کردند. در سال ۲۰۱۰ دانشمندان اعلام کردند که وویجر-۱ در مرز سامانه خورشیدی قرار گرفته و در آستانه خروج از این سامانه قرار دارد. این دو کاوشگر اکنون دورترین اجرامی هستند که از زمین به فضا پرتاب شده‌اند. وویجر-۱ حدود ۱۷ میلیارد کیلومتر و وویجر ۲ حدود ۱۵ میلیارد کیلومتر با خورشید فاصله دارند. این دو فضاپیما با سوخت هسته‌ای کار می‌کنند، به اندازه یک اتومبیل کوچک هستند و برای ادامه حرکت و فعالیت تا سال ۲۰۲۰ سوخت دارند.
وویجر ۱
وویجر ۱ ، یک فضاپیمای کاوشگر فضایی با وزن ۷۲۲ کیلوگرم است که با هدف مطالعه منظومه شمسی بیرونی در ۵ سپتامبر ۱۹۷۷ ، ۱۶ روز پس از همنای خود ویجر ۲ در قالب برنامه وویجر توسط ناسا به فضا پرتاب شد. وویجر ۱ همچنان به شبکه فضای دوردست ارتباط دارد. این فضاپیما با فاصله ۱۳۳ واحد فضایی (معادل ۱۹٫۹ بیلیون کیلومتر) در پاییز سال ۲۰۱۵ میلادی، دورترین فضاپیما از زمین و تنها فضاپیمایی است که به فضای بین ستاره‌ای راه یافته‌است. هدف نخستین این فضاپیما مانند دیگر کاوشگر ناسا که وویجر ۲ نام دارد، مطالعه سیاره‌های مشتری، کیوان، اورانوس و نپتون بود، ماموریتی که در سال ۱۹۸۹ کامل شد.
این کاوشگر حاوی صفحه‌ای طلایی با اطلاعاتی از تمدن زمینی است.
خروج از سامانهٔ خورشیدی
فضاپیمای وویجر ۱ هم اکنون دورترین ساختهٔ دست بشر به حساب می‌آید. وویجر همچنین نخستین ساختهٔ بشر است که وارد فضای میان‌ستاره‌ای می‌شود. تیم کنترل‌کنندهٔ وویجر تاریخ ۲۵ اوت ۲۰۱۲ را به‌عنوان زمان ورود کاوشگر به فضای میان‌ستاره‌ای پذیرفته است.
مدت‌ها در میان دانشمندان دربارهٔ خروج وویجر ۱ از سامانهٔ خورشیدی اختلاف دیدگاه وجود داشت و چندین بار خبرهایی در زمینهٔ خروج آن از سامانهٔ خورشیدی منتشر شده بود. با این وجود هر بار ناسا اعلام کرده بود که هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت که این کاوشگر از سامانهٔ خورشیدی خارج شده است. سرانجام پس از بررسی‌هایی دانشمندان به این نتیجه رسیدند که وویجر به راستی از سامانهٔ خورشیدی خارج شده است و ناسا هم در ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۳ (۲۲ شهریور ۱۳۹۲) این موضوع را بطور رسمی تأیید کرد.
پژوهش‌های دانشمندان نشان می‌دهد که وویجر ۱ مرداد ۱۳۹۱ خورشیدی از منظومه شمسی خارج شده و اکنون نخستین ساخته بشر به حساب می‌آید که به فضایی به نام فضای بیرونی وارد شده است که مکانی است میان دو سامانهٔ ستاره‌ای.
به گفته ناسا در حال حاضر مدت زمان ارسال یا دریافت سیگنال از وویجر ۱ حدود ۱۷ ساعت است. پژوهشگران ناسا می‌گویند وویجر۱ اکنون در فضای میان‌ستاره‌ای و در فاصله ۱۹ میلیارد کیلومتری از خورشید شناور است و تا چهل هزار سال دیگر به هیچ ستاره‌ای نزدیک نخواهد شد.
وویجر در سال ۱۹۹۰ با نگاهی به عقب از زمین عکس گرفت، در این عکس زمین یک نقطه آبی کمرنگ بود. به گفتهٔ دانشمندان، این کاوشگر احتمالاً دیگر زمین را نمی‌بیند، اما همچنان با امواج رادیویی با زمین در تماس است. دانشمندان انتظار دارند این تماس تا سال ۲۰۲۳ ادامه یابد.
ناسا تخمین می‌زند که حدود ۳۰۰ سال طول خواهد کشید تا وویجر ۱ به ابر اورت برسد و حدود ۳۰٬۰۰۰ سال طول خواهد کشید تا از آن عبور کند.
وویجر ۲
وویجر ۲ یک کاوشگر فضایی بی‌سرنشین میان‌سیاره‌ای است که در ۲۰ اوت ۱۹۷۷ در قالب برنامه وویجر برای مطالعهٔ سیاره‌های خارجی منظومهٔ شمسی و همچنین فضای میان‌سیاره‌ای توسط ناسا به فضا پرتاب شده‌است. این کاوشگر ۷۲۲ کیلوگرمی تا تاریخ ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۸ به مدت ۴۰ سال، ۱۱ ماه و ۶ روز در مأموریت بوده و همچنان به ارسال پیام ادامه می‌دهد. گرچه وویجر ۲ شانزده روز پیش از وویجر ۱ به فضا پرتاب شد، اما به دلیل داشتن مسیر متفاوت (که در نهایت پرواز کناری اورانوس - نپتون را ممکن می‌ساخت) توسط همتای خود پشت سر گذاشته شد. وویجر ۲ با فاصلهٔ ۱۰۲/۷ واحد نجومی از خورشید (۳٬۱۵۰ میلیون کیلومتر) در تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۳ به‌همراه وویجر ۱، پایونیر ۱۰ و پایونیر ۱۱ از دورترین ساخته‌های دست بشر در فضا محسوب می‌شود. وویجر ۲ بخشی از برنامهٔ وویجر بود که به همراه فضاپیمای خواهرش وویجر ۱ اجرا شد؛ و مأموریتش بررسی و مکان‌یابی مرزهای منظومهٔ شمسی شامل کمربند کویپر، هلیوسفر و فضای میان‌ستاره‌ای است. این فضاپیما نخستین فضاناوی بود که از سیاره‌های غول یخی؛ اورانوس و نپتون، دیدار کناری کرد. وویجر ۲ در ۲۹ ژوئن ۱۹۷۹ به برجیس رسید و نیز در ۲۶ اوت ۱۹۸۱ از کنار کیوان و در ۲۶ ژانویه ۱۹۸۶ از کنار اورانوس عبور کرد.
منبع انرژی
کاوشگرهای وویجر از نوعی پیل هسته‌ای تحت عنوان ترمو الکتریک با بهره‌گیری از پلوتونیم ۲۳۸ (متمایز از ایزوتوپ پلوتونیم ۲۳۹ مورد استفاده در سلاح‌های هسته‌ای) انرژی مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند. توان تولید شده اولیه برای کاوشگرها در هنگام پرتاب توسط این ژنراتور برابر با ۴۷۰ وات در۳۰ ولت برقدی سی بود در ۷ اکتبر ۲۰۱۱ توان تولید شده توسط پیلهای هسته‌ای وویجر۱ و وویجر۲ به ترتیب با کاهش تدریجی طی ۳۴ سال به مقدار ۲۶۷٫۹ و ۲۶۹٫۲ وات رسید.
خدمات وویجرها به اخترشناسی
کاوشگرهای «وویجر» به بررسی دقیق سیارات گازی، ماه (قمر)های آنها، میدان مغناطیسی و جاذبه آن، محاسبه دقیق گرانش و همچنین حلقه‌های زحل و اورانوس پرداختند.
از دیگر ویژگی‌های این مأموریت، کشف ۲۴ ماه برای سیارات گازی بود.
علاوه بر این دانشمندان به یاری داده‌های ارسالی این دو کاوشگر، به شواهدی دال بر وجود فعالیت‌های آتشفشانی (شبیه ساختارهای زمینی) در یکی از ماه‌های مشتری به نام «آیو»(Io)، و همچنین آب فشان‌های یخی در بزرگترین ماه نپتون یعنی تریتون (Triton) پی بردند.
کشف تعداد زیادی از حفره‌های بزرگ که حاصل برخورد بسیار شدید دنباله دارها و شهاب سنگ‌ها بر روی ماه‌های سیارات است، از دیگر اکتشافات این کاوشگرها بود.
دانشمندان با در نظر گرفتن داده‌های ارسالی توسط وویجرها توانستند جرم و چگالی بیش از ۱۷ ماه (قمر) را محاسبه نمایند و همچنین ساختارهای بنیادی اجزای تشکیل دهنده جوّ رقیق و اسرارآمیز یکی از ماه‌های زحل به نام تیتان را تعیین نمایند. این داده‌ها سه دهه بعد در ماموریت فضایی کاسینی-هویگنس تکمیل شد.
این دو کاوشگر همراه خود ابزارهای بسیار دقیق پژوهشی حمل می‌کردند. از جمله این ابزار آلات می‌توان به ابزاری برای اندازه‌گیری دقیق میدان الکتریکی (توان یا قدرت، شکل و جهت آن در سیاره)، امواج فرابنفش، امواج مرئی، فروسرخ و امواج رادیویی (در طول موج‌های مختلف) که توسط سیارات و ماه‌ها و حلقه‌هایشان تولید می‌شود اشاره کرد.
از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های که در طی این سفر اکتشافی اتفاق افتاد، ایجاد اختلال در ارتباط بین کاوشگرها و زمین در هنگام عبور این دو فضاپیما از پشت سیاره‌ها است، به عبارت دیگر جوّ سیارات و برخی از حلقه‌ها مانع از ارسال امواج رادیویی توسط کاوشگرها به زمین بودند.
صفخه طلایی وویجر
اندیشه قرار دادن پیام‌هایی برای موجودات هوشمند فرازمینی نخستین بار توسط «اریک بورگس» مطرح شد. سپس کارل ساگان، ستاره‌شناس و اخترشیمیدان مشهور آمریکایی و از پیشگامان روش‌های برقراری ارتباط با موجودات هوشمند فرازمینی، از این ایده به شدت استقبال کرد.
سرانجام ناسا با این طرح موافقت کرد و سه هفته به وی فرصت داد تا پلاکی را طراحی کند. ساگان با همکاری فرانک دریک پلاک را طراحی کردند؛ البته طراحی هنری این پلاک را همسر کارل سیگان - لیندا سالزمن- انجام داد!
علاوه بر ابزارهای پژوهشی و اندازه‌گیری، هر دو کاوشگر با خود لوحی از جنس طلا حمل می‌کنند. در این صفحات مدور فلزی دیجیتالی، مطالب زیر ثبت شده‌است:
فرازهایی از تمدن انسان به زبان ریاضی
تصویری از دو انسان (زن و مرد) با دستان افراشته به نشانه دوستی
نشانی جایگاه زمین در منظومه شمسی و کهکشان راه شیری
محتوای صفحات
در صفحه‌ای ۱۲ اینچی مسی با روکش طلا چکیده‌ای از فرهنگ و آثاری از زندگی گونه‌های مختلف در زمین قرار داده شده‌است:
۱۱۵ قطعه عکس آنالوگ
اصواتی از زمین
صدای رعد و برق
صدای گریه یک شیرخوار
صدای یک نهنگ وال
صدای برخورد امواج به ساحل
صدای قلب و گام برداشتن انسان
و چند صدای دیگر
موسیقی‌های منتخب از فرهنگ‌ها و نواحی مختلف (۹۰ دقیقه): قطعات مختلفی از باخ و بتهوون تا لویی آرمسترانگ و چاک بری در دیسک گنجانده شده‌اند. موسیقی‌ها متعلق به فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف هستند: گرجستان، چین، ژاپن، آذربایجان، اندونزی، مکزیک، پرو، بلغارستان، سنگال
سلام و خوشامدگویی به ۵۵ زبان: این خوشامدگویی‌ها با زبان اکدی که در میان‌رودان ۶ هزار سال پیش صحبت می‌شد آغاز می‌شود و با یکی از زبان‌های محلی چینی به نام وو پایان می‌یابد.
پیام به زبان فارسی
پیامی که به زبان پارسی در وویجر قرار داده شده، شامل شعر «بنی آدم اعضای یک پیکرند» سعدی است. پیام فارسی به خاطر شعر سعدی یکی از طولانی‌ترین پیام‌های وویجر است. متن پیام فارسی از این قرار است:
"درود بر ساکنین ماوراء آسمان‌ها، بنی‌آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند. چون عضوی به‌درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار"
