شاتل فضایی نوعی سفینه ی فضایی ساخت آمریکا می باشد که اولین بار در سال ۱۹۸۱ پرتاب شد. نخستین سفینه قابل استفاده مجدد جهان بود. سه بخش اصلی آن مدارپیما، موشکهای تقویت‌کننده و مخزن خارجی سوخت می‌باشد. خصوصیت اصلی شاتل این هست که اجزای اصلی آن، از جمله مدارپیما به دفعات متعدد می‌توانند به فضا پرتاب شوند به جز مخزن خارجی سوخت که یکبار مصرف هست. کاشی‌های ویژه مقاوم در برابر گرما مانع از سوختن مدارپیما به هنگام بازگشت به جو زمین می‌شوند. بازوی قابل کنترل از راه دور تعبیه شده در مخزن محموله مدارپیما، می‌تواند ماهواره‌ها را در فضا قرار دهد؛ و همچون سکویی ثابت برای کار فضانوردان عمل کند.
پس از فضاپیماهای مرکوری، جمینی و آپولو (که ماه را فتح کرد)، آمریکایی‌ها در پی سفینه‌های رفت و برگشتی رفتند و بدین سان شاتل‌های فضایی متولد شدند. شاتل‌ها تا ۷ مسافر و ۲۵ تن تجهیزات را در خود جای می‌دهند و زمان طولانی‌تری را در مدار زمین به سر می‌برند. آن‌ها همچنین به یک بازوی روباتیک مجهز هستند که به کمک آن می‌توانند ماهواره‌ها را به دام انداخته، اقدام‌های لازم را دربارهٔ تعمیرات یا انتقال آن صورت دهند.
تاکنون هفت شاتل به نام‌های انترپرایز، پث فایندر، کلمبیا، چلنجر، دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور ساخته شده که دو شاتل نخست، ناکامل و برای آزمایش‌ها و بررسی‌ها ساخته شده‌اند. از میان پنج شاتل پسین نیز چلنجر و کلمبیا دچار سانحه شده‌اند و فقط سه شاتل دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور تا سال ۲۰۱۰ مشغول کار بودند.
شاتل‌های فضایی بسیار هزینه‌بر بودند، به‌طوری‌که فقط پرتاب آن پانصد میلیون دلار هزینه دربرداشت و این، غیر از هزینه‌های نگهداری و تعمیرات آن بود. همین هزینه‌های سنگین موجب شد تا روسیه از شاتل فضایی قدرتمند خود "بوران" استفاده نکند. بوران با قدرت حمل ۳۰ تن تجهیزات، و استفاده از امکانات ناوبری پیشرفته، قابلیتهای بالاتری از همتای آمریکایی خود دارد؛ ولی به دلیل هزینه‌های بسیار بالا، روسیه از آن استفاده نکرده‌است.
اجزای شاتل
مدارپیما (یا مدارگرد) که گاهی به تنهایی شاتل فضایی خوانده می‌شود، همان وسیله هواپیماشکلی است که به زمین بازمی‌گردد و فرود می‌آید. "بوسترهای پیشران جامد" پس از فاز اولیه پرتاب جدا شده و در دریا سقوط می‌کنند تا دوباره مورد استفاده قرار گیرند. "مخزن خارجی" شاتل فضایی هم که معمولاً در تصاویر با رنگ نارنجی مشخص است، پس از فاز نهایی پرتاب از مدارپیما جدا شده و در جو متلاشی می‌شود.
مدارپیما
وظیفه اصلی مدارپیمای شاتل حمل فضانوردان و محموله‌ها به فضا و بازگرداندن آن‌ها به زمین است. این بخش شاتل شبیه به یک هواپیما با دو بال دلتا و دمی عمودی است. مدارپیما به هنگام بازگشت به زمین درست مانند یک هواسُر عمل می‌کند و بدون هیچ‌گونه نیروی پیشران بر روی باند فرود می‌آید.
مدارپیما از سه قسمت اصلی تشکیل شده‌است.
1 - در قسمت جلویی آن کابین کنترل و محل استقرار فضانوردان قرار دارد.
2 - قسمت میانی مدارپیما با دارا بودن فضایی خالی با طول زیاد، بستری برای حمل محموله‌ها است.
3 - در قسمت عقبی شاتل نیز سه موتور پیشران مایع قرار دارند که در هنگام پرتاب از مخزن سوخت خارجی تغذیه شده و بخشی از نیروی رانش مرحله اول و تمام نیروی مرحله دوم پرتاب را تأمین می‌کنند.
موشک تقویت‌کننده سوخت جامد
دو موشک تقویت‌کننده (بوستر) پیشران جامد شاتل فضایی به رنگ سفید بوده و در طرفین مخزن خارجی نصب می‌شوند. این دو بوستر نقش اصلی را در مرحله اول پرتاب شاتل فضایی بر عهده دارند. بوسترها نهایتا"پس ازگذشت ۲ دقیقه تهی ازسوخت گردیده وجهت سبکسازی سامانه و در ارتفاع حدود ۴۵٬۷۰۰ متری (۱۵۰٬۰۰۰ پایی) از شاتل فضایی جدا می‌شوند،چتر شان باز شده و در اقیانوس می افتند. سپس به وسیله یدک‌کش‌های مخصوص،از آب گرفته شده ،جهت بازیافت و استفاده مجدد مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.
مخزن پیشران خارجی (نارنجی رنگ)
مخزن خارجی شاتل فضایی، محفظه‌ای است برای نگهداری مجزای هیدروژن مایع و اکسیژن مایع از همدیگر تا که در موتورهای راکتی پیشران مایع نصب شدهء در پشت مدارپیما، تزریق بشوند. این مخزن عظیم در اولین شاتل‌ها سفیدرنگ بود. اما بعد از این که مشخص شد این رنگ هیچ اثر مثبت مکانیکی بر روی مخزن ندارد، از رنگ زدن آن خودداری شد تا بدین ترتیب، ۲۷۲ کیلوگرم از وزن آن کاسته شود.بازتاب رنگ نارنجی ازین مخزن؛ مربوط به رنگ پرایمر آن است. (منظور همان رنگ آستری یا اصطلاحا"ضدّزنگ است.
پس از جدایش بوسترها(دومخزن سفیدکوچکتر) در انتهای مرحله اول پرتاب و در ارتفاع ۴۵ کیلومتری، مدارگرد با استفاده از - سوخت مایع پیشران - موجود در این مخزن، تا ارتفاع ۱۱۳ هزارمتری بالا می‌رود. حدود هشت الی 8:30 ثانیه پس از لحظه پرتاب و ۱۰ ثانیه بعد از خاموشی موتورهای راکتی عقبی مدارگرد، این مخزن نیز جدا و در هوا متلاشی می‌شود و برخی بقایای آن در اقیانوس هند یا اطلس سقوط می‌کنند.
فاجعه‌های شاتل فضایی
به دلیل دو سانحه که باعث کشته شدن ۱۴ فضانورد و از دست رفتن ۲ فضاپیمای شاتل شد، ناسا در سال ۲۰۱۰ میلادی شاتل را بازنشست کرد.
فاجعه چلنجر
در ۲۸ ژانویه سال ۱۹۸۶ میلیون‌ها بیننده تلویزیون در سراسر جهان با وحشت شاهد انفجار شاتل فضایی چلنجر در کمتر از ۲ دقیقه بعد از پرتابش بودند. این شاتل کاملاً منهدم شد و همه ۷ فضانورد آن کشته شدند. یکی از آن فضانوردان به نام کریستیا مک‌آلیف اولین معلمی بود که به فضا سفر می‌کرد. بررسی دربارهٔ این فاجعه آشکار نمود که عایق (واشر آببندی) میان ۲ بخش موشکهای تقویت‌کننده جدا شونده، باعث نشت گاز و آتش‌گیری شاتل شده بود. پس از این رویداد برنامه فضایی شاتل به مدت سه سال متوقف شد تا ایمنی آن بهبود یابد.
فاجعه کلمبیا
در سال ۲۰۰۳ میلادی، شاتل کلمبیا هنگام بازگشت به زمین به خاطر آسیب دیدگی بال چپ منفجر شد و تمامی ۷ فضانورد آن کشته شدند.
امروزه فضاپیماهای سایوز روسی تنها وسیله اعزام فضانوردان به فضا هستند.
