طرفداری | هر وقت فکر می‌کنید نشانه‌های یک روند تکراری را مشاهده کرده‌اید، معمولاً بهتر است کمی از موضعتان عقب‌نشینی کنید و از خودتان بپرسید که آیا این فقط تحت‌تأثیر اتفاقاتی است که به‌تازگی افتاده یا مجموعه‌ای از اتفاقات پر سروصدا توجه شما را به خودش جلب کرده است.
چند اشتباه در فاصله یک هفته رخ داد؛ ابتدا از اشتفان اورتگا در جریان شکست ۵-۱ منچسترسیتی مقابل آرسنال و سپس از داوید رایا در شکست ۲-۰ آرسنال برابر نیوکاسل در لیگ کاپ انگلیس. این‌ها باعث شد توجهات به سمت اشتباهات دروازه‌بانان جلب شود. اما آیا این‌ها فقط اشتباهاتی ناخوشایند در بالاترین سطح فوتبال اروپا بودند یا نشانه‌ای از یک مشکل عمیق‌تر وجود دارد؟
از نظر آماری، حداقل نشانه‌هایی از مشکل وجود دارد: اشتباهات دروازه‌بانان در این فصل بیشتر شده است. در فصل ۲۵-۲۰۲۴ لیگ برتر، تعداد اشتباهات دروازه‌بانان که منجر به شوت شده، به ۰.۱۵ در هر بازی رسیده و اشتباهاتی که مستقیماً منجر به گل شده‌اند، ۰.۰۷ است. هر دوی این‌ها، بالاترین آمار در ۹ فصل اخیر لیگ برتر هستند.
متوسط اشتباهات منجر به شوت دروازه‌بان‌های لیگ برتری تقریباً دو برابر فصل گذشته شده
همه می‌دانیم که امروزه دروازه‌بانان نسبت به سال‌های گذشته لمس توپ بیشتری دارند. تقریباً همه‌ی دروازه‌بانان لیگ برتر نه‌تنها باید در روند بازی‌سازی و خلق حملات تیم مشارکت کنند، بلکه نقش مهمی هم در آن ایفا می‌کنند. در مصاحبه‌ای که به‌تازگی از مدیر آکادمی برنتفورد منتشر شده، او تأکید کرد که تیم‌های پایه با سیستم ۳-۳-۴-۱ بازی می‌کنند «چون همه دروازه‌بان را فراموش می‌کنند.»
متوسط لمس توپ دروازه‌بان‌های لیگ برتری رو به افزایش است
می‌توانیم ببینیم که این پدیده چگونه با افزایش تعداد پاس‌های دروازه‌بانان، به‌ویژه پاس‌های کوتاه، خود را در بالاترین سطح فوتبال هم نشان می‌دهد.
نقش دروازه‌بان‌های لیگ برتری در بازی بیشتر شده و اغلب اوقات از آن‌ها خواسته می‌شود زیر فشار حریف، پاس کوتاه دهند
اما ماهیت اشتباهات این فصل مهم است، چراکه آن‌ها فقط اشتباهاتی در کنترل توپ یا بدشانسی نیستند، بلکه یک الگوی مشترک در آن‌ها وجود دارد: دروازه‌بانان تحت فشار حریفان قرار می‌گیرند. اهمیت و کیفیت پرسینگ در لیگ برتر در طول یک دهه‌ی گذشته رشد چشمگیری داشته، به‌گونه‌ای که پیچیدگی پوشش فضا و یارگیری تیم‌ها از سرعت نوآوری تاکتیکی در بازی با توپ پیشی گرفته است.
یکی از مهم‌ترین نوآوری‌ها، پرسینگ نفر به نفر بوده، روشی که تیم‌هایی مانند بورنموث، آرسنال و لیورپول هنگام پرس از بالا به کار می‌برند، اما در دفاع عمیق‌تر به سیستم منطقه‌ای سنتی‌تر بر می‌گردند. مزیت اصلی پرسینگ نفر به نفر، شدت آن است؛ تیم تحت فشار نباید هیچ فرصتی برای استراحت داشته باشد، زیرا تمام بازیکنان درگیر یارگیری هستند. اگر به آمار «ترناوور در بالای زمین» (اقدام‌های توپ‌گیری، توپ‌ربایی و هر آنچه مالکیت توپ را از حریف بگیرد) این فصل نگاه کنیم، تأثیر پرسینگ را به‌وضوح می‌بینیم.
ترن‌اوورهای بالای زمین منجر به گل در لیگ برتر طی سه فصل گذشته افزایش چشمگیری داشته
از آنجا که حالا پرسینگ پیچیده‌تر و برنامه‌ریزی‌شده‌تر شده، درصد بیشتری از این توپ‌گیری‌ها به شوت و در نهایت گل منجر می‌شوند.
پرس شدید حریف برای به‌دست آوردن ترناوور در بالای زمین به تاکتیکی مشترک بین تیم‌های لیگ برتری تبدیل شده
احتمالاً جای تعجبی ندارد که ناتینگهام فارست و لیورپول بهترین نرخ تبدیل ترناوور در بالای زمین به گل را در این فصل داشته‌اند. اما این موضوع چگونه مستقیماً بر دروازه‌بانان تأثیر می‌گذارد؟ این پرسینگ نفر به نفر معمولاً زمانی رخ می‌دهد که یک تیم فشار بالایی به حریفش وارد می‌کند، که باعث می‌شود مدافعان و دروازه‌بانان، که اغلب کمترین توانایی فنی و تکنیکی را دارند، تحت فشار بیشتری قرار بگیرند.
در شرایط تحت فشار، چند گزینه برای آن‌ها وجود دارد: ارسال بلند توپ، دور زدن پرس، شکستن پرس (با دریبل یا پاس رو به جلو) یا پاس به عقب. مربیان، تا حد امکان، از بازیکنان‌شان می‌خواهند که پرس را بشکنند، اما این کار بسیار دشوار است و چیزی که آسان‌تر به نظر می‌رسد، دفع توپ یا پاس به عقب است.
مشکل دروازه‌بانان این است که وقتی توپ به آن‌ها می‌رسد، دیگر جایی برای ارسال پاس به عقب ندارند و اگر مربی آن‌ها دستور داده باشد که ارسال بلندی نکنند و در بازی‌سازی مشارکت داشته باشند، ناگهان آن‌ها تحت فشار شدیدی قرار می‌گیرند. علاوه‌بر این، ارسال بلند توپ به چند عامل مختلف بستگی دارد: باید فضایی برای حمله در پشت خط دفاعی حریف وجود داشته باشد، تیم صاحب توپ باید بازیکنانی داشته باشد که بتوانند در نبردهای هوایی با مدافعان حریف رقابت کنند و بازیکنانی در خط حمله حضور داشته باشند تا بتوانند توپ‌های دوم و برگشتی را تصاحب کنند. ارسال بلند توپ به مهاجمی که هیچ هم‌تیمی‌ای در اطرافش ندارد، بی‌فایده است. بنابراین، در تصمیم‌گیری برای ارسال بلند توپ، عوامل زیادی نقش دارند و مهم‌ترین آن‌ها این است که بازیکنان فیزیکی و قدرتمند برای شرکت در نبردهای هوایی در اختیار داشته باشید.
اگر خط حمله تیم متشکل از بازیکنان نسبتاً کوتاه‌قامت باشد، احتمال کمی وجود دارد که مربی بخواهد تیمش از توپ‌های بلند استفاده کند، زیرا این کار فقط به حریف اجازه می‌دهد به‌راحتی توپ را پس بگیرد.
این موقعیت چالشی زمانی برای دروازه‌بانان سخت‌تر می‌شود که برخی مربیان از آن‌ها می‌خواهند در زمان مالکیت توپ بسیار فعال باشند و حتی حریفان را تشویق به پرس کنند. ایده‌ی این کار این است که حریف را به جلو بکشند، فضایی در عقب زمین حریف ایجاد کنند و سپس در آن فضا بازی کنند. چنین برنامه‌ای نیازمند انتقال توپ سریع (transition) است، نوعی تاکتیک تهاجمی که دفاع کردن برابر آن بسیار دشوارتر است. بنابراین، چرایی قبول این خطر از سوی مربیان در فاز بازی‌سازی طبیعی است. در مورد ضربات دروازه، در حال حاضر کمی کمتر از نیمی از آن‌ها به‌صورت کوتاه شروع می‌شود (۴۹.۶٪).
تنها هشت تیم لیگ برتری هستند که کمتر از نیمی از ضربات دروازه‌شان را در یک‌سوم دفاعی خود بازی می‌کنند
آرسنال به‌طور قابل‌توجهی از ضربات دروازه بلند بیشتری استفاده می‌کند. با حضور دروازه‌بانی مانند رایا که در ارسال پاس‌های بلند مهارت دارد، بازیکنی مانند کای هاورتس با قد ۱۹۱ سانتی‌متر در نوک خط حمله و دکلان رایس که برای تصاحب توپ‌های دوم در میانه میدان حضور دارد، منطقی است که آرسنال از این روش استفاده کند. اما این چیزی نیست که بسیاری از تیم‌های دیگر بتوانند به‌طور مؤثر اجرا کنند و همواره به ترکیب تیم حریف بستگی دارد.
برگردیم به پرسینگ نفر به نفر؛ در اینجا چند نمونه از به اشتباه انداختن حریف با این سیستم بازی را مشاهده می‌کنید. آرسنال با پرس خود منچسترسیتی را مجبور به عقب‌نشینی می‌کند و توپ به اورتگا می‌رسد.
اورتگا یک لمس برای کنترل توپ انجام می‌دهد و بدنش را به سمت راست متمایل می‌کند. بنابراین، با توجه به اینکه مارتین اودگارد مسیر پاس به مانوئل آکانجی را بسته، اورتگا فقط گزینه پاس به متئو کواچیچ را در دسترس دارد.
اما این موقعیت بسیار بدی برای دریافت پاس است: او نه‌تنها رو به دروازه‌ی خودی ایستاده، بلکه بین اودگارد و هاورتس قرار گرفته و دکلان رایس هم پشت سرش است. برخلاف رایس که فقط قصد تصاحب توپ را دارد و می‌تواند مستقیماً به سمت آن حرکت کند، کواچیچ برای کنترل توپ باید سرعتش را کم کند. رایس توپ‌گیری می‌کند و منجر به شوت هاورتس می‌شود.
گل اول آرسنال به منچسترسیتی روی صحنه‌ی تقریباً مشابهی به‌ثمر رسید
چند روز بعد، در ورزشگاه سنت جیمز پارک، موقعیت مشابهی برای رایا رخ داد که منجر به گل نیوکاسل شد. رایا تحت فشار آنتونی گوردون قرار داشت، که مسیر پاس او به ویلیام سالیبا را بسته بود، در حالی که الکساندر ایساک نیز مسیر پاس به گابریل را مسدود کرده بود.
این صحنه با بازپس‌گیری توپ از فابین شار و سپس گلزنی هوشمندانه گوردون به پایان رسید.
گل آنتونی گوردون به آرسنال روی اشتباه داوید رایا و دکلان رایس
اتفاق مشابهی برای رابرت سانچز در بازی مقابل برایتون در اوایل فصل جاری رخ داد. دنی ولبک مستقیماً سانچز را تحت فشار قرار داد و او را مجبور کرد که با عجله توپ را به مویسس کایسدو بسپرد، درحالیکه کارلوس بالبا او را یارگیری کرده بود.
گل بالبا به چلسی روی اشتباه سانچز
اما یکی از به‌یادماندنی‌ترین نمونه‌های مشکلاتی که این سیستم پرسینگ برای حریفان می‌سازد، در جریان پیروزی ۳-۱ برایتون مقابل بورنموث در فصل گذشته رخ داد.
بورنموث به ورزشگاه آمکس آمده بود و می‌دانست که تیم روبرتو دی زربی می‌خواهد آن‌ها را به پرس کردن ترغیب کند تا بتواند از فضای خالی پشت مدافعان استفاده کند. اما آندونی ایرائولا ایده هوشمندانه‌ای داشت: او از بازیکنانش خواست که پرس از بالا انجام دهند، اما بیش از حد خود را درگیر نکنند.
اتفاقی که بارها در بازی برایتون - بورنموث فصل گذشته تکرار شد
بنابراین، هنگامی که دروازه‌بان برایتون، بارت فربروخن، توپ را در اختیار داشت، بازیکنان بورنموث حریفان‌شان را به‌صورت نفر به نفر یارگیری می‌کردند. عملاً هیچ گزینه پاس کوتاهی برای فربروخن باقی نمی‌ماند. سپس، آن‌ها منتظر شروع بازی می‌ماندند.
در ابتدا، هواداران برایتون نسبت به تاکتیک دروازه‌بان خود که سعی داشت حریف را به جلو بکشد، صبور بودند و او را تشویق می‌کردند. اما پس از مدتی، بی‌تاب شدند و فشار روانی روی فربروخن افزایش یافت. این در حالی بود که او به دنبال یکی از هم‌تیمی‌هایش برای ارسال پاس می‌گشت. روی یکی از همین صحنه‌ها بود که گل نخست بازی شکل گرفت.
ابتدا، درحالیکه برایتونی‌ها به‌طور نفر به نفر توسط بازیکنان بورنموث یارگیری شده بودند، فربروخن توپ را به جلو برد. سپس، یک پرس هوشمندانه از رایان کریستی که مسیر پاس به آدام وبستر را بست، منجر به از دست رفتن توپ شد و دومنیک سولانکه دروازه خالی برایتون را باز کرد.
یک گل به خودی و فروپاشی عجیب بورنموث در نیمه دوم باعث شد که نبوغ تاکتیکی ایرائولا در آن روز چندان مورد توجه قرار نگیرد، اما این بازی نشانه‌ی خوبی از مشکلاتی بود که پرسینگ حریف برای دروازه‌بانان ایجاد می‌کند.
برگردان یادداشت Hamzah Khalique-Loonat از The Times
