طرفداری | جاناتان ویلسون بار ديگر در مطلبی جان‌دار و افشاگرانه در وب‌سایت گاردين، به شدت به فيفا و عربستان سعودی، ميزبان جام جهانی ٢٠٣٤، تاخته است.
ظاهرا بعد از سقوط مفتضحانه سپ بلاتر از رياست فيفا، جانی اينفانتينو بدون هيچ‌گونه تغيير يا خجالتی، سياست مداراگرانه، فاسد و پولشويی‌های بی‌پايان او را پيش گرفته است. عنوان مطلب ويلسون گوياي همه چيز است. دوران معصوميت مدت‌ها است به پايان رسيده است. ژول ريمه، بنيان‌گذار جام جهانی معتقد بود؛ ورزش مشكلات را كاهش خواهد داد و فوتبال می‌تواند جهان را متحد كند!
اين جملات چه‌قدر خام و غيرقابل‌هضم به‌نظر می‌رسد وقتی كه به آمار كارگران ارزان‌قيمت كشته شده هندوستانی، بنگلادشی و نپالی در خاک سعودی برای بنا کردن استاديوم‌های فوتبال نگاهی می‌اندازيم. ويلسون كاملا به قلب همه ما شليک می‌كند. نجابت، حجب و حيا و فروتنی به خاک سپرده شده است و جام جهانی هرگز اين‌قدر دور از آرمانهای بنيان‌گذار آن نبوده است.
امیرحسین صدر
بزرگ‌ترین حقه شیطان این است که توانایی منتقدانش را برای پاسخگو کردن او از بین ببرد. اگر یک بار از کلمه‌ای مثل «آشغال» در متن خود استفاده کنید، موجی از تحلیل‌ها به راه می‌افتد و جزئیاتی مانند اینکه آیا گفته «هواداران» یا «هوادار» را بررسی می‌کنند تا ببنند که آیا منظور نویسنده هوادار خاصی بوده یا اینکه همه هواداران را هدف گرفته است. اگر هم فردی باشید که پیش از این سابقه انتقاد داشته باشد که دائم توهین و حرف‌هایی بی‌ربط مطرح می‌کنید، واکنش‌ها پراکنده شده و تمرکز از روی صحبت‌های شما برداشته می‌شود و به سمت جنجال بعدی حرکت می‌کند، به‌طوری که هیچ یک از مسائل کلیدی و مهم مطرح شده به نتیجه‌ای نمی‌رسد.
روز چهارشنبه عربستان سعودی به طور رسمی حق میزبانی جام جهانی 2034 را دریافت خواهد کرد که به احتمال زیاد حتی بدون رأی‌گیری و تنها با یک کف زدن جمعی برای تأیید این موضوع تمام خواهد شد. لیسه کلاونس، رئیس فدراسیون فوتبال نروژ، یکی از منتقدان دائمی جانی اینفانتینو بوده و ماه گذشته درباره روند اعطای حق میزبانی ۲۰۳۴ و پیشنهادهای مربوطه، پرسش‌هایی مطرح کرد. با این حال، به نظر می‌رسد که دیگر کاری از دست او برنمی‌آید. حتی به نظر می‌رسد که دیگر فدراسیون‌های کشورهای اسکاندیناوی، که تنها نقطه مقاومت در راه میزبانی عربستان بودند، نتیجه اجتناب‌ناپذیر تصمیمات فیفا را پذیرفته‌اند. وقتی فقط یک گزینه روی میز باشد، چه انتخاب دیگری باقی می‌ماند؟
برای پاسخ به این سوال که چرا تنها یک گزینه برای میزبانی جام جهانی ۲۰۳۴ وجود دارد، ارزش دارد که بار دیگر اتفاقات را مروز کنیم. قوانین فیفا تصریح می‌کنند که پس از میزبانی یک کنفدراسیون، دیگر آن کنفدراسیون نمی‌تواند یکی از دو دوره بعدی جام جهانی را میزبانی کند. جام جهانی ۲۰۲۶ با میزبانی مشترک آمریکا، کانادا و مکزیک برگزار خواهد شد که کنفدراسیون کونکاکاف را از رقابت خارج می‌کند. جام جهانی ۲۰۳۰ نیز به طور مشترک با میزبانی اسپانیا، پرتغال و مراکش برگزار می‌شود، همراه با سه بازی نمادین در اروگوئه، آرژانتین و پاراگوئه به مناسبت صدمین سالگرد اولین جام جهانی که در اروگوئه در سال ۱۹۳۰ برگزار شد. این تصمیم فیفا، کنفدراسیون‌های CAF آفریقا، یوفا و کونمبول را از رقابت خارج کرد و میزبانی ۲۰۳۴ را به آسیا یا اقیانوسیه محدود کرد.
در ششم اکتبر سال گذشته (۱۴ مهر ۱۴۰۳، فیفا بدون اخطار قبلی، فرآیند پیشنهاددهی برای میزبانی جام جهانی ۲۰۳۴ را آغاز کرد و به کشورهای علاقه‌مند تنها ۲۵ روز فرصت داد تا پیشنهادهای خود را ارائه دهند. بررسی و آماده‌سازی یک پیشنهاد برای میزبانی جام جهانی معمولاً ماه‌ها زمان می‌برد و باید کارهای بسیاری مانند انتخاب ورزشگاه‌ها، برنامه‌ریزی لجستیک، تأمین بودجه ساخت و ساز و گرفتن مجوزهای لازم است که هیچ کدام در ۲۵ روز انجام شدنی نیستند. خوشبختانه، عربستان سعودی اسناد پیشنهاد خود را به طور کامل از پیش آماده داشت. استرالیا هم که ممکن بود به میزبانی علاقه داشته باشد، با دیدن روند کار، متوجه شد که شانسی برای پیروزی ندارد و وارد رقابتی نشد که نتیجه آن از پیش مشخص بود.
با این وجود، فرآیند دقیق تحقیقات فیفا برای عربستان سعودی چالش‌هایی به همراه داشت. شرکت حقوقی AS&H Clifford Chance مستقر در ریاض، مأمور تهیه گزارشی به نام «ارزیابی مستقل در حوزه حقوق بشر» شد. با این وجود، عفو بین‌الملل این گزارش را «ماست‌مالی کردن اتفاقات» توصیف کرد و آن را به استفاده گزینشی از یافته‌های سازمان ملل متهم کرد، چرا که مسائلی جدی مانند استفاده گسترده از شکنجه در زندان‌ها، جرم‌انگاری زنان و دخترانی که گزارش‌های سوءاستفاده جنسی ارسال می‌کنند و دغدغه‌های مربوط به حقوق کارگران را نادیده گرفته بود.
با توجه به گزارش اخیر کمیسیون فرعی حقوق بشر و مسئولیت اجتماعی نهاد فیفا، به‌ویژه موضوع حقوق کارگران بسیار اهمیت دارد. این گزارش تأیید کرد که فیفا مسئولیت جبران خسارت افرادی را که در پروژه‌های ساخت استادیوم‌ها و دیگر پروژه‌های مربوط به جام جهانی آسیب دیده‌اند، بر عهده دارد. با این حال، این نهاد از پرداخت هرگونه غرامتی خودداری کرده است.
در گزارش‌هایی پیش‌بینی می‌شود که شرایط در عربستان سعودی به دلیل وسعت پروژه‌های ساخت‌وساز حتی بدتر نیز خواهد شد، اما اکثر این گزارشات نادیده گرفته شده‌اند. از سال ۲۰۱۶، حدود ۲۱ هزار کارگر هندی، بنگلادشی و نپالی در عربستان سعودی جان خود را از دست داده‌اند. با آغاز پروژه‌های عظیم، از جمله ساخت استادیوم‌های جدید، زیرساخت‌های مرتبط و ۱۸۵ هزار اتاق هتل، به نظر نمی‌رسد که این آمار کاهش یابد. سیستم کفالت کارگر، که در قطر حداقل به لحاظ قانونی لغو شد اما در عمل همچنان پابرجا بود، در عربستان سعودی همچنان اجرا می‌شود. علاوه بر این، وجود اتحادیه‌های کارگری ممنوع هستند و قوانین کار به‌ندرت اعمال می‌شوند که این امر منجر به استثمار وحشتناک کارگران مهاجر می‌شود.
توضیح مترجم: سیستم کفالت کارگر، سیستمی است که بر اساس آن کارگران مهاجر برای کار فانونی در عربستان، به یک حامی محلی که معمولاً کارفرماست، وابسته هستند و این موضوع باعث می‌شود که از آنها سوءاستفاده شود. با اینکه قطر به طور رسمی این سیستم را لغو کرده بود، هنوز در عربستان سعودی وجود دارد و به کارفرمایان این امکان را می‌دهد که کنترل زیادی بر حقوق و شرایط کارگران داشته باشند.
فرایند میزبانی جام جهانی 2034
ارزیابی فیفا از پیشنهاد عربستان برای میزبانی جام جهانی، خطرات نقض حقوق بشری را در سطح «متوسط» رتبه‌بندی کرده است، که این سؤال را مطرح می‌کند که اگر این شرایط «متوسط» است، «بالا» چگونه خواهد بود. کمیسیون عفو بین‌الملل این وضعیت را «وخیم» توصیف کرده و به وخامت اوضاع تحت حکومت ولیعهد محمد بن سلمان اشاره کرده است. این سازمان به افزایش چشمگیر اعدام‌های دسته جمعی، شکنجه، ناپدید شدن اجباری، محدودیت‌های شدید در آزادی بیان، سرکوب حقوق زنان تحت سیستم قیمومت مردان، تبعیض علیه دگرباشان جنسی و قتل صدها مهاجر در مرز عربستان و یمن اشاره می‌کند.
فدراسیون جهانی فوتبال، فیفا، به درخواست عربستان سعودی برای میزبانی جام جهانی امتیازی بی‌سابقه معادل ۴۱۹.۸ از ۵۰۰ داده است؛ امتیازی که غیرقابل باور است و یادآور انتخابات آلبانی در سال ۱۹۸۲ می‌شود که در آن حزب انور خوجه از ۱٬۶۲۷٬۹۶۸ رأی موجود، ۱٬۶۲۷٬۹۵۹ رأی را کسب کرد. جالب‌تر اینکه فیفا، استادیوم‌های عربستان سعودی را در سطحی مشابه استادیوم‌های رقابت‌های جام جهانی ۲۰۲۶ ارزیابی کرده است، در حالی که ۱۱ مورد از این استادیوم‌ها هنوز ساخته نشده‌اند.
همه این موارد سؤال واضحی را مطرح می‌کند: دلیل این موضوع چیست؟ عربستان سعودی از میزبانی جام جهانی به عنوان بخشی از سرمایه‌گذاری کلی خود در ورزش و قدرت نرم جهانی بهره خواهد برد اما فیفا در ازای این امتیاز چه چیزی به دست می‌آورد؟ هفته گذشته جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا، اعلام کرد که حق پخش رقابت‌های جام باشگاه‌های جهان، پروژه‌ای که او برای کاهش تسلط یوفا بر فوتبال باشگاهی طراحی کرده، توسط گروه رسانه‌ای «Dazn» به قیمت یک میلیارد دلار خریداری شده است. این اقدام به معنای پخش زنده و رایگان تمام بازی‌ها خواهد بود؛ رقمی که به گفته متخصصان بازار، به مراتب بیشتر از ارزش واقعی آن است؛ شبکه فاکس تنها ۱۰ میلیون دلار برای حق پخش در ایالات متحده پیشنهاد داده بود.
شبکه Dazn از سال ۲۰۱۹ تاکنون هر ساله حداقل ۱ میلیارد پوند ضرر داشته است. طبق گزارش‌ها، ممکن است صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی پیشنهادی ۱ میلیارد دلاری برای خرید ۱۰ درصد از سهام این شرکت ارائه بدهد. هدف از این سرمایه‌گذاری، تقویت منافع سعودی در ورزش و حمایت از رقابت باشگاهی جام جهانی باشگاه‌ها که با مشکلات مالی روبروست، عنوان شده است. منتقدان می‌گویند این اقدام به نفع سعودی‌ها و اینفانتینو خواهد بود و ارزش‌های اخلاقی فوتبال را تضعیف می‌کند.
هدف ژول ریمه از پایه‌گذاری جام جهانی، آرمانهای وحدت جهانی از طریق ورزش بود اما وضعیت فعلی آن یک شرکت سودآور و استثمارگر است. هدف ژول ریمه بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد و بیشتر به منافع قدرتمند و حریصانه با هزینه‌های انسانی و زیست محیطی غیرقابل جبران خدمت می‌کند.
یادداشت جاناتان ویلسون در وب‌سایت گاردین
