از استان های زیبای کشورمان ایران که دارای مردم خونگرم و هنرمندی می باشد می توان به استان هرمزگان اشاره کرد
استان هرمزگان
این استان در جنوب ایران و در شمال تنگه هرمز قرار دارد. کرانه‌های این استان در شرق بر دریای عمان و در غرب بر خلیج فارس قرار دارند.
بعضی از جزیره‌های مهم هرمزگان عبارت‌اند از قشم، کیش، ابوموسی، لاوان، هرمز، لارک، سیری.
استان هرمزگان دارای ۱۳ شهرستان، ۲۳ شهر، ۳۳ بخش و ۷۱ دهستان و ۲۱۷۰ آبادی دارای سکنه‌است. بنا به سرشماری بعمل آمده در سال۱۳۹۰ جمعیت استان هرمزگان ۱۵۷۸۱۸۳نفر است. استان هرمزگان در حدفاصل بین مختصات جغرافیایی ۲۵ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۵۷ دقیقه عرض شمالی و ۵۳ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۵دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده‌است.
این استان حدود ۶۸هزار کیلومتر مربع (کمابیش اندازه کشور گرجستان) مساحت دارد که از این نظر هشتمین استان کشور می‌باشد. هرمزگان از جهت شمال و شمال شرقی با استان کرمان، غرب و شمال غربی با استان‌های فارس و بوشهر از شرق با سیستان و بلوچستان همسایه بوده و جنوب آن را آبهای گرم خلیج فارس و دریای عمان در نواری به طول تقریبی ۹۰۰ کیلومتر دربرگرفته‌است.
بندرعباس به‌عنوان مرکز استان امروزه یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز مهم فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است. این شهر که در قسمت انتهایی خلیج فارس و در فصل مشترک شاهراه خلیج فارس و دریای عمان واقع شده است، نقش مهمی در زمینه صادرات و واردات کشور ایفا می‌کند. تأسیسات مهم دریایی و زیربنایی کشور همچون بندر شهید رجایی، پالایشگاه نفت بندرعباس، کارخانه آلومینیوم المهدی، کارخانه آلومینیم هرمزگان، کشتی‌سازی خلیج فارس، فولاد و سیمان هرمزگان از این جمله می‌باشند
استان هرمزگان از طریق زمینی به استان‌های بوشهر، فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان ارتباط دارد و با راه‌آهن به راه آهن سراسری ایران متصل است و از طریق هوا با داشتن فرودگاهای بین‌المللی بندرعباس، کیش، بندرلنگه و قشم به سراسر جهان متصل است. استان هرمزگان جزو پردرآمدترین استان‌های ایران می‌باشد این استان از نظر درآمد اولین استان کشور است ولی متأسفانه از نظر تقسیم بودجه در رده بیست و چهارمین استان قرار دارد.
آداب و رسوم و مراسم های استان هرمزگان
مراسم قبله دعا
مراسم دعا برای باریدن باران در زمان خشکسالی برگزار می شود.
عید نوروز در استان هرمزگان
مراسم سال شمسی در کشور ما همیشه توأم با رسمها و آداب خاصی می باشد که تنوع آن بسیار چشمگیر است. نواحی مختلف ایران، همسو با تأثیری که از فرهنگهای مجاور گرفته اند، این مراسم را که اغلب بجا مانده از دوران باستان می باشد، برگزار می کنند. در منطقه مورد بررسی به نظر می رسد بعلت نزدیکی به خلیج فارس و برگرفتن عناصری از فرهنگ کشورهای عربی مجاور، خصوصأ پس از اسلام، این مراسم خصوصأ نوروز به مرور کمرنگ تر شده و کمتر از مناسبتهای مذهبی در یک سال قمری به آن توجه می شود.
چهارشنبه سوری در استان هرمزگان
مراسم شب چهارشنبه سوری عملأ در این منطقه برگزار نمی شود و مردم علیرغم آشنایی با آن و دانستن مناسبت و ارتباط آن با عید نوروز، آن را کمتر مورد توجه قرار می دهند. در روزهای قبل از عید مردم در نواحی مختلف مراسم و آدابی دارند که تحت عناوین مختلفی از قبیل روز دمور، روز نوروزی مرده ها یا روز سفره اموات به چشم می خورد.
روز دمور
در شهر رودان، چند روز قبل از آغاز سال جدید، خانواده ها همراه با کودکان و گاه اقوام نزدیک خود به باغهای مجاور شهر، خصوصاً نخلستانها رفته و ضمن صرف ناهار در آنجا به کمک طنابی که از برگ درخت خرما بافته می شود و چیلک chilak نام دارد، تابی به دو درخت خرما می بندند که به آن دمور می گویند. کودکان با آن تا غروب بازی کرده و عصر هنگام همگی به خانه هایشان باز می گردند. البته این رسم امروزه کمتر انجام شده ولی در گذشته اکثریت غریب به اتفاق مردم آن را انجام می دادند.
روز نوروزی مرده ها در استان هرمزگان
در روستای سیاه مغان مردم یک هفته قبل از عید سفره ای در خانه خود یا به شکل اشتراکی در منزل اقوام یا همسایگان می اندازند که به آن نوروزی مرده ها گفته می شود. این سفره که به مناسبت یادبود اموات در آخرین روزهای سال انداخته می شود، شامل غذاهایی است که هر کس به منظور خیرات برای اموات خود ریخته و در آن قرار می دهد. یکی از اصلی ترین موادی که جهت خیرات در این سفره گذاشته می شود، خرمای مالیده ای است که از تابستان در مشک بدین منظور ذخیره می شود.
این خرما همراه با باقلا پلو یا شیر در این روز صرف می شود. در سفره نوروزی مرده ها شیر کیسه ای (ماست چکیده) نیز می گذارند. این سفره پیش از این بین ناشتائی و چاشت، بین صبحانه و ناهار، انداخته و مواد آن صرف می شد. اما امروزه بعنوان ناهار خورده می شود. این مراسم در هر روزی غیر از دوشنبه و چهارشنبه قابل اجرا می باشد.
روز سفره اموات در استان هرمزگان
در روستای زیارت پیر چوگان روزی تحت همین عنوان به چشم می خورد. در این روز که ده روز قبل از مراسم آن انجام می شود، هرکس به فرا خور وضعیت مادی و اقتصادی اش برای خیرات اموات خود غذا یا میوه و شیرینی تهیه کرده و تمام روز در خانه خویش مراسم فاتحه و قرآن خوانی برگزار می کند. این مراسم سرانجام با خوردن شام در منزل صاحب خانه پایان می پذیرد.
خانه تکانی در هرمزگان
مردم شهر رودان و روستاهای تابع آن، چند روز قبل از آغاز سال نو شروع به خانه تکانی می کنند. البته در بعضی نقاط مانند روستای زیارت مردم خانه تکانی خود را اول پاییز انجام داده و دیگر برای نوروز این کار را نمی کنند. خانه تکانی نوروزی همچون سایر نقاط کشور شامل شستن اشیای قابل شسشوی منزل و نیز گردگیری کلی خانه می باشد.
جشن های مذهبی هرمزگان
جشن های مردمان استان هرمزگان به سه دسته جشن های ملی، خصوصی، محلی و مذهبی تقسیم می شوند. جشن های مذهبی به همان جشن های رایج در سراسر کشور در میلاد ائمه معصوم(ع) و مناسبت های مختلف مذهبی اطلاق می شوند. جشن های مذهبی تحت عنوان مولودی در استان هرمزگان جشن گرفته می شوند که این آیین ها در مسجد ها و مهدیه ها انجام می شوند. روزهای مولودی خوانی که در جزیره قشم برگزار میشود، به ترتیب تولد حضرت پیامبراکرم (ص)، معراج پیامبر(ص) در شب ٢٧ رجب، عید فطر در اول شوال و عید قربان در دهم ذیحجه هستند.
مردم استان هرمزگان پای بند اصول دین اسلام بوده و به همین مناسبت، آداب و رسوم ایشان نیز بیش تر در حول و حوش مراسم مذهبی و برگزاری جشنها و اعیاد دینی قرار می گیرند. رفتن قبله دعا نوعی مراسم باران خواهی اهالی استان هرمزگان است که از مراسم قدیمی مردم این استان بوده و تاکنون نیز حفظ شده و برای اهالی جنبه تقدس پیدا کرده است.
در سالهایی که در استان و به خصوص در جزایری چون قشم؛ بهموقع باران نمیبارد و آب برکهها و چاهها تمام می شود و در دشتها و صحراها، خشکی جای سرسبزی و خرمی را فرا میگیرد و درختها زرد می شوند و کشاورزان قادر به کشت و کار نیستند و حیوانات علوفه و آب نمییابند و انسانها تشنه میمانند، امام جماعت و پیشوای مذهبی قشم که در عین حال مردی با تقوی و پرهیزگار است، به تکاپو افتاده و مقدمات رفتن مردم را به «مصلی» و اجرای مراسم «قبله دعا» فراهم میسازد. این مراسم برای طلب باران است.
زنبیل گردانیدن در هرمزگان
رسم زنبیل گردانیدن نیز از آیین های مرسوم در استان هرمزگان است. در هرمزگان گاهی اتفاق میافتدکه بچهای در سن ۱۸ ماهگی یا دو سالگی به اصطلاح محلی پا نگرفته و راه نمی افتد. پدر و مادر طفل، برای راه افتادن بچه خود، یک روز بر و بچههای همسایه را خبر می کنند و فرزند خودشان را در یک زنبیل که با پوشال درخت خرما، درست شده ؛ می گذارند و آن را به دست بچههای همسایه می سپارند تا زنبیل محتوی بچه را به درب حداقل شش خانه ببرند.
بچه ها با ترتیب خاصی دو طرف زنبیل را گرفته و در حالی که زنبیل را مثل یک تخت روان حرکت میدهند با صدای بلند این عبارت را می خوانند: کندو پا نداره، خیرش بکن به کندو، تا کندو پا بگیره، کندو پا نداره ، خیرش بکن … بعد با همان تشریفات زنبیل را به درب خانههای دیگر میبرند و عبارات بالا را دسته جمعی میخوانند و این کار در حدود دو ساعت طول میکشد، در خاتمه مراسم دوباره زنبیل محتوی بچه را به خانه پدر و مادر طفل برگردانیده و بچه را تحویل می دهند. اهالی عقیده دارند که بعد از انجام چنین مراسمی، طفل پا میگیرد و راه میافتد.
رسم قربانی برای ریزش باران در هرمزگان
بر اساس یک رسم قدیمی، همه ساله در استان هرمزگان به خصوص؛ جزیره قشم برای ریزش به موقع باران و یا ریزش زودتر و بیشتر باران، تعداد قابل توجهی گوسفند قربانی میکنند و گوشت آنها را به صورت خورش درآورده و به همراه برنج بین مستمندان توزیع مینمایند. مراسم در بیرون شهر صورت می گیرد و پیش از هر کاری اهالی به خواندن نماز میایستند و سپس گوسفندها را ذبح میکنند، هم زمان با فراهم کردن مراسم قربانی، آب انبارهای خود را که در محل به نام برکه معروف است؛ تخلیه و تمیز کرده و منتظر ریزش باران می مانند.
ادبیات بومی هرمزگان
زبان و نژاد استان هرمزگان
استان هرمزگان، از دیر باز محل نخستین اجتماع‌ها و گاهواره فرهنگی کهن و مرکز آبادی بوده و نخستین حکومت‌های با فرهنگ، در کرانه‌های آن به وجود آمده است. در کرانه‌ها و جزیره‌های هرمزگان، فارس‌ها، بلوچ‌ها، عرب‌ها در کنار هم به سر می برند.
اکثریت مردم هرمزگان را تیره پارس تشکیل می دهند،با توجه به قرار داشتن هرمزگان در محدوده ی کوچ تاریخی قوم پارس و مشاهدات عینی و تجربی می توان بیش ازنیمی از هرمزگانیان را پارس دانست و پس از آنها دومین جمعیت نژادی استان را ایرانیان آفریقایی تبار تشکیل میدهند و همچنین گروه جمعیتی سوم اقوام خویشاوند کوچ و بلوچ می باشند که غالبا در مناطق جاسک و بشاگرد حضور دارند اما ساکنان محلی بعضی از بندرها و جزیره‌های استان هرمزگان، عرب هستند که درصد کمی از جمعیت هرمزگان را به خود اختصاص داده اند.
زبان مردم هرمزگان عموماً لهجه‌های گوناگون گویش بندری (از وارثین پارسی میانه و باستانی) است که از زیر شاخه‌های زبان فارسی محسوب می شود که دارای پیوندهایی با زبان مردم لارستان استان فارس می‌باشد.
|
