انقلاب اکتبر، همچنین به عنوان انقلاب بلشویکی شناخته می شود، یک رویداد مهم در تاریخ روسیه بود که در نوامبر 1917 (اکتبر در تقویم ژولیانی، از این رو نام آن) رخ داد. این دومین مرحله از انقلاب روسیه در سال 1917، پس از انقلاب فوریه در اوایل همان سال بود.
انقلاب اکتبر توسط ولادیمیر لنین و حزب بلشویک رهبری شد که به دنبال ایجاد یک دولت سوسیالیستی در روسیه بودند. بلشویک ها که اکثریت در شورای پتروگراد بودند، قیام مسلحانه ای را علیه دولت موقت که پس از انقلاب فوریه تشکیل شده بود، سازماندهی کردند. این قیام در 6 نوامبر (24 اکتبر در تقویم جولیان) آغاز شد و با هجوم به کاخ زمستانی در 7 نوامبر (25 اکتبر) به اوج خود رسید. این رویداد آغاز حکومت شوروی در روسیه و در نهایت ایجاد اتحاد جماهیر شوروی بود.
اقدامات بلشویک ها بر اساس تفسیر لنین از نظریه مارکسیستی بود که بر نقش پرولتاریا (طبقه کارگر) در رهبری انقلاب تأکید داشت. بلشویک ها بر این باور بودند که روسیه به دلیل بحران های اجتماعی و اقتصادی مداوم، بی نظمی دولت موقت و نارضایتی گسترده در میان کارگران و سربازان، آماده انقلاب سوسیالیستی است.
مورخان شوروی انقلاب اکتبر را به عنوان تأیید ایدئولوژی مارکسیستی و دولت بلشویکی تفسیر کردند. آنها آن را به عنوان نقطه اوج مبارزه طبقاتی و رویدادی مهم در تاریخ جهان به تصویر کشیدند که توسط قوانین تاریخی هدایت می شود. موفقیت انقلاب اکتبر همچنین تأثیر عمیقی بر گسترش جهانی ایدئولوژی کمونیستی در قرن بیستم داشت که منجر به تشکیل احزاب کمونیستی در بسیاری از کشورها شد.
انقلاب اکتبر منجر به تأسیس جمهوری سوسیالیستی فدراتیو شوروی روسیه (RSFSR) با رهبری لنین شد. این آغاز دوره جدیدی در تاریخ روسیه بود که مشخصه آن اجرای سیاست های سوسیالیستی، ملی شدن صنعت و ایجاد یک دولت تک حزبی تحت حاکمیت بلشویک ها بود. وقایع انقلاب اکتبر در منابع مختلفی از جمله کتاب "ده روزی که جهان را تکان داد" نوشته جان رید روزنامه نگار آمریکایی که در سال 1919 منتشر شد، مستند شده است.
انقلاب اکتبر یک رویداد مهم با پیامدهای گسترده بود، و در اینجا توضیح دقیق تری از زمینه، علل و تأثیر آن ارائه می شود:
**زمینه:**
امپراتوری روسیه، تحت حکومت تزار نیکلاس دوم، در اوایل قرن بیستم با چالش های مهمی روبرو بود. اینها شامل فقر گسترده، نابرابری اجتماعی و نارضایتی فزاینده در میان طبقه کارگر و دهقانان بود. درگیری این کشور در جنگ جهانی اول این مسائل را بیشتر تشدید کرد و منجر به مشکلات شدید اقتصادی و کاهش استانداردهای زندگی شد.
**علل انقلاب:**
1. **مسائل اقتصادی و اجتماعی:** قیمت اجناس در حال افزایش بود، کمبود مواد غذایی رایج بود و دولت برای تامین تدارکات ضروری برای سربازان خود تلاش می کرد. تمایل به اصلاحات ارضی در میان دهقانان نیز عامل مهمی بود، زیرا دولت موقت نتوانست به این موضوع رسیدگی کند و منجر به غصب گسترده زمین از مالکان شد.
2. **حکومت موقت ناکارآمد:** پس از انقلاب بهمن، دولت موقت تشکیل شد، اما برای رسیدگی موثر به مشکلات کشور تلاش کرد. سیاستمداران لیبرال و سوسیالیست میانه رو که قادر به اجرای اصلاحات معنادار نبودند بر آن تسلط داشتند. ناکامی دولت در خروج روسیه از جنگ جهانی اول و ناتوانی آن در رسیدگی به مسئله زمین در روستاها، موقعیت آن را بیشتر تضعیف کرد.
3. ** ظهور بلشویک ها: ** به رهبری ولادیمیر لنین، بلشویک ها جایگزینی رادیکال برای دولت موقت ارائه کردند. آنها از پایان فوری جنگ، توزیع مجدد زمین به دهقانان و انتقال قدرت به شوراها (شورای کارگران و سربازان) دفاع می کردند. بازگشت لنین به روسیه در آوریل 1917، با تسهیل آلمان در یک قطار مهر و موم شده، لحظه ای محوری در جلب حمایت از بلشویک ها بود.
4. **نظریه انقلابی لنین:** تفسیر لنین از نظریه مارکسیستی نقش تعیین کننده ای در شکل دادن به اقدامات بلشویک ها داشت. او استدلال می کرد که پرولتاریا، در اتحاد با دهقانان، می تواند انقلابی را رهبری کند و یک دولت سوسیالیستی ایجاد کند، حتی در کشوری با طبقه کارگر صنعتی نسبتاً کوچک مانند روسیه. این نظریه که به «پیشگام انقلابی» معروف است، تصرف قدرت توسط بلشویک ها را توجیه می کرد.
انقلاب
بلشویک ها با تشکیلات قوی و کادر منظم خود، شروع به جلب حمایت کارگران، سربازان و دهقانان کردند. در 6 نوامبر 1917 (24 اکتبر در تقویم ژولیانی) آنها قیام مسلحانه ای را در پتروگراد (سن پترزبورگ) به راه انداختند. قیام نسبتاً بدون خونریزی بود و دولت موقت مقاومت کمی از خود نشان داد. بلشویک ها ساختمان های کلیدی دولتی و نقاط استراتژیک، از جمله کاخ زمستانی را که در 7 نوامبر (25 اکتبر) مورد حمله قرار گرفت، تصرف کردند.
تاثیر:
1. **استقرار حکومت شوروی:** انقلاب اکتبر آغاز قدرت شوروی در روسیه بود. بلشویک ها جمهوری سوسیالیستی فدراتیو شوروی روسیه (RSFSR) را تأسیس کردند و دولت جدیدی را با ریاست لنین تشکیل دادند.
2. **اصلاحات سوسیالیستی:** دولت جدید بلشویکی سیاست های سوسیالیستی از جمله ملی کردن صنعت، بانک ها و حمل و نقل را به اجرا گذاشت. آنها زمین را دوباره بین دهقانان توزیع کردند و اقداماتی را برای بهبود حقوق کارگران و شرایط زندگی ارائه کردند.
3. **دولت تک حزبی:** بلشویک ها یک دیکتاتوری تک حزبی برقرار کردند، احزاب مخالف را سرکوب کردند و در نهایت همه احزاب سیاسی دیگر را ممنوع کردند. آنها قدرت را متمرکز کردند و یک رژیم به شدت استبدادی ایجاد کردند.
4. **جنگ داخلی و روابط خارجی:** انقلاب اکتبر منجر به جنگ داخلی روسیه (1917-1922) شد، زیرا نیروهای ضد بلشویک، معروف به سفیدها، علیه ارتش سرخ به رهبری لئون تروتسکی جنگیدند. بلشویک ها همچنین روسیه را از جنگ جهانی اول خارج کردند و در مارس 1918 معاهده برست لیتوفسک را با آلمان امضا کردند.
5. **تاثیر جهانی:** موفقیت انقلاب اکتبر الهام بخش جنبش های کمونیستی در سراسر جهان بود. این امر منجر به تشکیل احزاب کمونیستی در بسیاری از کشورها شد و بر گسترش جهانی ایدئولوژی کمونیستی در قرن بیستم تأثیر گذاشت.
انقلاب اکتبر یک نقطه عطف مهم در تاریخ روسیه بود که این کشور را به اولین دولت سوسیالیستی جهان تبدیل کرد و زمینه را برای ظهور اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی فراهم کرد. با تفاسیر گوناگون از علل، پیامدها و اهمیت آن، همچنان موضوع مطالعه و بحث تاریخی است.
