پرستاران شهریور ماه ۱۴۰۳ را با تجمعات پی در پی سپری کردند. اما ریشه اعتراض آن‌ها در چیست؟ در این مطلب به مقایسه حقوق و کیفیت زندگی پرستاران ایران و کشورهای مختلف پرداخته‌ایم.
اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: شهریور ماه اعتراضات پرستاران که به بیش از ۵۰ شهر ایران کشیده شد، سرخط خبرها قرار گرفت. در واقع دست کم در تاریخ بعد از انقلاب اسلامی سابقه نداشته است که پرستاران دست از کار بکشند اما برای نخستین بار اعتراضات شهریور ۱۴۰۳ پرستاران با دست از کار کشیدن بخشی از نیروهای پرستاری همراه شد.
حتی با وجود وعده‌های رئیس جمهور تازه مستقر شده نیز پرستاران به اعتراضات خود پایان ندادند. بر اساس آخرین اخبار، سازمان بازرسی نیز به این موضوع ورود پیدا کرده است. پس از اینکه محمدرضا ظفرقندی برای وزارت بهداشت از مجلس رای اعتماد گرفت، حل مساله پرستاران نخستین ماموریت او بود. وزیر بهداشت نیز تاکید کرده که مشکلات را در حوزه سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی پیگیری می‌کند اما همه این وعده‌ها و حتی وعده شخص رئیس جمهور نیز نتوانست پرستاران را به سر کارهایشان باز گرداند و همچنان اعتراضات در شهرهای مختلف ادامه دارد.
تجمع اعتراضی پرستاران گیلانی
پرستاران چرا اعتراض کردند؟
اما پرستاران چرا اعتراض کردند؟ براساس اطلاعاتی که از سوی نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری کشور اعلام شده است، پرستاران هفت تا هشت ماه و در برخی موارد ۱۸ ماه مطالبه معوقه دارند. شریفی مقدم، رئیس خانه پرستار نیز معتقد است که نزدیک به دو دهه است که مطالبات پرستاران نادیده گرفته شده و وضعیت کنونی حاصل همین بی‌توجهی‌ها است. به گفته او؛
«و اکنون با اعتصابات فراگیر در سراسر کشور سبب‌ساز مشکلات عدیده‌ای در نظام سلامت کشور شده است.»
از مهم‌ترین مطالبات پرستاران در این سال‌ها اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری بوده است، قانونی که از سال ۱۳۸۶در مجلس تصویب شده اما هرگز به اجرا در نیامده و در سال‌های اخیر با وجود صدور دستور اجرایی آن، دولت کاری برای پرستاران از پیش نبرده است. در دوران کرونا و در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ دو بار پیش از روز پرستار دستور داده شد که قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری انجام شود؛ اما هر دو بار هم به‌اندازه‌ای غیرکارشناسی و غیر‌علمی بود و به بدترین شکل ممکن اجرایی شد که به اعتقاد پرستاران این قانون به ضد خودش تبدیل شد. اکنون خدمات پرستاری اختلاف زیادی با کارانه پزشکان پیدا کرده است، به طوری که این اختلاف در برخی مراکز درمانی به ۱۰۰ برابر می‌رسد.
ضمناً بخشی از مطالبات پرداخت نشده پرستاران مربوط به فوق‌العاده خاص دوران پاندمی کرونا است که وزیر بهداشت پیشنهاد ضریب ۳ را برای کارانه پرستاران در آن ایام داده بود اما هرگز به پرستاران پرداخت نشد.
یکی دیگر از مطالبات پرستاران مربوط به اجرای قانون ارتقای بهره‌وری است. براساس این قانون باید مجموعاً هشت ساعت در هفته از ساعت کار پرستاران کاهش یابد اما از آنجا که کشور با کمبود نیروی پرستار مواجه است، این مطالبه نیز از سال ۸۸ تاکنون عملی نشده است.
کمبود پرستار در ایران؛ کشورهای دیگر چه وضعیتی دارند؟
پرستاران اغلب تعادل مناسبی بین کار و زندگی ندارند و اغلب به دلیل کمبود کادر پرستاری در کشور مجبور هستند که شیفت‌های طولانی بردارند. میزان زیاد کار آن هم با حقوق و مزایای پایین یکی از عوامل مهم در ناامیدی و مهاجرت پرستاران بوده است، عاملی که خود به مهاجرت پرستاران دامن زده است. ضرورت توجه به ضریب استاندارد نیروی انسانی کادر پرستاری نسبت به تخت بیمارستانی بسیار حائز اهمیت است. سال‌ها است که تشکل‌های پرستاری از کمبود نیرو در حوزه پرستاری می‌گویند. اخیراً نیز محمدتقی جهان‌پور، رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور در این باره گفتگویی انجام داده و تصریح کرده است که « با کمبود بیش از ۱۰۰هزار نفری مواجه هستیم.»
به گفته او؛
«بنا بر اعلام معاونت درمان وزارت بهداشت، ۱۶هزار تخت به ظرفیت بیمارستانی کشور اضافه شده، در حالی که فقط ۸ هزار پرستار به منظور ارائه خدمات در نظام سلامت جذب شده‌اند. جذب ۸۰۰۰ پرستار کافی نیست؛ چرا که این تعداد فقط پاسخگوی بخش کوچکی از نیازهای گذشته است.»
براساس اعلام سال ۱۴۰۰، در کشور به ازای هر تخت بیمارستانی، ۲.۵ پرستار لازم است که شامل ۱.۸ نفر پرستار دانشگاهی و ۰.۷ نفر نیروی غیرحرفه‌ای می‌شود و وزارت بهداشت اعلام کرده که در حال حاضر تعداد پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در کشور، در استان‌های مختلف در بازه ۰.۶ تا ۱.۵ نفر است؛ یعنی به ازای هر تخت بیمارستانی، در برخی استان‌ها ۰.۶ نفر پرستار (کمتر از یک پرستار) و در برخی استان‌های دیگر ۱.۵ پرستار (بیشتر از یک پرستار به صورت میانگین) داریم.
اگرچه تلاش شد تا به استخدام ۸ هزار پرستار بخشی از این کمبود نیرو جبران شود، اما همچنان فاصله زیادی با نیاز‌ها داریم. جالب است بدانید در همان سال طبق اعلام رئیس نظام پرستاری وقت، دست کم باید سالانه ۲۰ هزار استخدام پرستار داشتیم تا بتوانیم این کمبود نیرو را جبران کنیم. این درحالی است که سالانه تعداد زیادی پرستار نیز بازنشسته شده یا از کشور مهاجرت می‌کنند.
این اعداد و ارقام وقتی ملموس‌تر می‌شود که بدانید در کشوری مانند نروژ به ازای هر هزار نفر جمعیت ۱۸ پرستار وجود دارد؛ نسبت پرستار به ازای هر هزار نفر جمعیت در ایران ۱.۵ نفر است. ایران از این نظر از کشورهایی چون مصر، ترکیه، عمان، امارات، کویت، قطر و ... در رتبه پایین‌تری قرار دارد. بسیاری معتقدند رقم ۷ یا ۸ پرستار به ازای هر هزار نفر جمعیت رقم میانگین مناسبی محسوب می‌شود که کشور ما با آن بسیار فاصله دارد.
مقایسه حقوق و دستمزد پرستاران در ایران و دیگر کشورها
بسیاری از کشورها شرایط خوبی برای پرستاران دارند، از جمله حقوق بالا، تعادل مناسب بین کار و زندگی و فرصت‌های پیشرفت شغلی. همین امر طی سال‌های اخیر موجب شده است تا جمعیت زیادی از پرستاران مجبور به مهاجرت شوند. اگرچه معیار میزان درآمد به تنهایی نمی‌تواند شاخص خوبی برای مقایسه باشد و تناسب میان میزان حقوق و هزینه‌های زندگی از اهمیت بیشتری برخوردار است، با این حال پرستاری یکی از مشاغل با درآمد بالا در برخی کشورها محسوب می‌شود. در ایران دستمزد سالانه پرستاران بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار است.
پرستاران در سوئیس با حقوق بالا
پرستاران در سوئیس به دلیل سیستم بهداشت و درمان قوی و هزینه‌های بالای زندگی، به طور متوسط بالاترین حقوق سالانه را دریافت می‌کنند که حدود ۹۴,۸۶۹ دلار در سال است.
حقوق پرستاران در لوکزامبورگ
پرستاران در لوکزامبورگ به طور متوسط ۹۰,۴۶۷ دلار درآمد دارند و سیستم بهداشت و درمان با بودجه خوب این کشور از این دستمزد‌های رقابتی حمایت می‌کند.
حقوق پرستاران در دانمارک
دانمارک به طور مداوم به عنوان یکی از بالاترین پرداختی‌ها برای پرستاران شناخته می‌شود، با حقوق رقابتی، شرایط کاری عالی و کیفیت زندگی بالا. پرستاران در دانمارک نیز از مزایای بسیاری برخوردارند، از جمله بیمه سلامت رایگان و مرخصی‌های فراوان.
حقوق پرستاران در ایالات متحده آمریکا
پرستاران در ایالات متحده به طور متوسط سالانه ۸۲,۷۵۰ دلار درآمد دارند و این کشور همچنان یکی از کشورهای با بالاترین پرداخت برای پرستاران است.
کشورهای اسکاندیناوی تعادل مناسب بین کار و زندگی
این کشورها به دلیل تعادل مناسب بین کار و زندگی و سیستم‌های رفاهی اجتماعی شناخته می‌شوند که آن‌ها را برای کسانی که به کیفیت زندگی در کنار تعهدات حرفه‌ای خود اهمیت می‌دهند، جذاب می‌کند.
حقوق پرستاران در کانادا
کانادا به دلیل کمبود پرستار و ارائه مراقبت با کیفیت بالا، مقصد محبوبی برای پرستارانی است که به دنبال کار هستند. پرستاران کانادایی نیز به خوبی حقوق دریافت می‌کنند و با میانگین حقوق سالانه حدود ۷۰,۰۰۰ دلار جزو کشورهای برتر هستند.
مهاجرت پرستاران ایرانی یک معضل جدی است
شاید معضل کمبود نیرو و مهاجرت در هیچ صنفی به اندازه پرستاری جدی نباشد. در دهه هشتاد معضل مهاجرت متخصصان نفتی جنوب مطرح بود اما این معضل با افزایش حقوق نسبی در این صنف تقریباً کنترل شد. برای مهاجرت پرستاران اما هیچ گاه چاره‌اندیشی نشد.
به طوری که بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی رئیس سازمان نظام پرستاری کشور، «سالانه بیش از ۲۷۰۰ پرستار مهاجرت می‌کنند.» ضمناً تاکید شده که «آمار مهاجرت پرستاران رو به رشد است؛ به طوری که از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ سالانه میانگین مهاجرت پرستاران دوبرابر شد و آلمان و دانمارک مقصد عمده پرستاران برای مهاجرت بوده است.»
