اختصاصی طرفداری | مرت گونوک، دروازه‌بان ترکیه، با یک سیو باورنکردنی در اواخر بازی، پیروزی تیمش در یورو ۲۰۲۴ مقابل اتریش را تضمین کرد و نام خود را در فولکلور فوتبال اروپا به ثبت رساند.
گونوک برای جلوگیری از ضربه سر کریستف بامگارتنر و حفظ برتری ترکیه در مرحله یک‌چهارم نهایی، عکس‌العمل فوق‌العاده‌ای از خود نشان داد که طی چند روز گذشته طی بحث‌ها و صحبت‌ها و مطالب و مقالات فوتبالی بارها به آن اشاره شده است.
لی دیکسون در تفسیر ITV حرکت خارق‌العاده او را با سیو و مهار افسانه ایی «گوردون بنکس» در برابر «پله» در جام جهانی ۱۹۷۰ مقایسه کرد که بی شک از مشهورترین شاهکارهای تاریخ فوتبال و دروازه بانی به‌حساب می‌آید. این روزها بعد از ۳ سیو پیاپی کوستا در ضربات پنالتی برای پرتغال در یورو، شب گذشته بار دیگر شاهد هنرنمایی امیلیو مارتینز در کوپا امریکا در ضربات پنالتی برای آرژانتین بودیم. مهار ضربات پنالتی اوج کار دروازه‌بانان است. جایی که امید و آرزوها و چشمان به یک نفر دوخته می‌شود!
دروازه‌بانان همیشه حکایت متفاوت و شنیدنی خود را داشته‌اند. یک مهاجم می‌تواند ده‌ها موقعیت را از دست بدهد، اما وقتی‌که فقط یکی از شانس‌های خود را درون دروازه قرار دهد همه چیز راست و ریست به نظر می‌رسد. اما نگهبانان دروازه‌ها در طول بازی ممکن است ده‌ها ضربه را متوقف کنند، اما تنها یک اشتباه کافی است تا دنیا را روی سر آن‌ها خراب کنند. معیار قضاوت در مورد مردان تنها و آخرین محافظان قلعه‌ها با دیگران مبارزان میدان نبرد همیشه تفاوت خاصی داشته است. حتی آمار و ارقام به شکل متفاوتی، عملکرد آن‌ها را زیر ذره‌بین می‌برد، اگر ببرد!
به این فکر کنید؛ در هر بازی بهترین گل‌زنان و بهترین پاس گل‌ها در رأس اخبار و آنالیزهای فوتبالی قرار دارد. اما وقتی به آمار دقیق می‌شویم، تقریباً همیشه یک دروازه‌بان با سیوهای زیاد و مهار ضربات متعددی دلیل اصلی پیروزی تیم خود بوده است. اما در اینجا نیز بحث اصلی در مورد دفاع ضعیف و احتمالاً ضعف خط حمله و هافبک زیر ذره‌بین می‌رود.
همیشه با احترام و ترحم بسیاری به دروازه‌بانان نگاه کرده‌ام. تمرکز، بردباری، شجاعت، مسئولیت خطیر و اصلاً ماهیت فلسفی یک نگهبان تنها، دنیای متفاوتی را برای آن‌ها می‌سازد. تنها در یک ورزش جمعی! تنها و یک تنه، آخرین خط دفاع، آخرین امید.
ولی همه خوب می‌دانیم ممکن نیست پیروزی را در نبردی سخت بدون یک دروازه‌بان خوب به دست آورد، حقیقتاً امکان ندارد بتوان به پیروزی چنگ زد! بماند وقتی که کار خود را هم به خوبی انجام می‌دهند، انگار وظیفه آن‌ها بوده است و توقع دیگری از آن‌ها نمی‌رفته است!
در دوران نوجوانی و جوانی در فوتبال‌های خیابانی، بچه‌محل‌هایی که با توپ آنطور که باید و شاید کنار نمی امدند، در یارکشی‌های دو تیم اخرین نفر بودند، و مطمئن بودیم در جا از آن‌ها در خواست می‌شد؛ «برو گلر وایسا، بعداً میاریمت جلو». تحقیر زیادی در آن موج می‌زد. درحالی‌که بعدها فهمیدم وظیفه نگهبان بازی، توان و شخصیت قوی و قدرتمندی می‌طلبد.
هر لحظه توپ‌ها از جناحین مختلف شلیک می‌شود. یکی پس از دیگری. پیش ازآنکه وقت داشته باشید، به توپی که چند دقیقه پیش دروازه شما را منهدم کرده است، فکر کنید؛ ضربه بعدی به‌سوی شما زبانه می‌کشد. همیشه باید برای مقابله با شوت یا ضربه سر سرکش بعدی آماده باشید. درسی در این وجود دارد که شدیداً تحت‌تأثیرم قرار می‌دهد.
وقتی صحبت از دروازه‌بانان می‌شود وظیفه خودم می‌دانم به چیزی در مدح آن‌ها اشاره کنم. در اینجا، نگاهی به برخی از بزرگ‌ترین سیوها می‌اندازیم. البته یکی دو تا نیست و در اینجا به تعدادی بسنده کردیم. اهمیت هریک از آن‌ها در لحظه و بازی معنا می‌گیرد.
راستی، بهترین سیو و شیرجه و عکس‌العمل پر اهمیتی که شما در طول عمر خود دیده‌اید کدام است؟ برایم بنویسید تا ما هم به تماشای آن‌ها بنشینیم.
امیرحسین صدر
۴ جولای ۲۰۲۴
مناسب است از دروازه‌بان ترک آغاز کنیم، آخرین فردی که نام خود را به لیست سیوهای کلاسیک فوتبال اروپا اضافه کرده است.
مرت گونوک؛ ترکیه - اتریش در یورو 2024
آخرین مورد اضافه شده به لیست سیوهای درخشان، مهار گونوک یکی از خاطرات و وقایع به‌یادماندنی یورو ۲۰۲۴ خواهد بود.
الکساندر پراس اتریشی سانتری را به درون محوطه جریمه فرستاد و باومگارتنر ضربه سر را خود را با کوبیدن به زمین به سمت دروازه هدایت کرد. همه چیز پایان‌یافته به نظر می‌رسید و شکست دروازه‌بان ترک قطعی به چشم می‌آمد، اما گونوک در اواخر بازی این سیو فوق‌العاده را انجام داد تا ترکیه از پیروزی خود و رفتن به مرحله یک‌چهارم نهایی اطمینان حاصل کند. منجی ترک‌ها، نامش را در تاریخ فوتبال این کشور ابدی کرد.
پیتر اشمایکل؛ منچستریونایتد - راپیدوین در 1996
اشمایکل، نماد نگهبانی قابل‌اعتماد و قدرتمند، نامی افسانه‌ای در دنیای دروازه‌بانی است. منچستری‌ها هنوز به او می‌بالند. کاتالوگی از سیوهای باکیفیت بالا برای انتخاب دارد.
یکی از بهترین تلاش‌های او در برابر راپید وین در لیگ قهرمانان اروپا در سال ۱۹۹۶ بود، وقتی‌که ضربه سر رنه واگنر را به شکلی دیدنی دفع کرد. در کمال تعجب واگنر، اشمایکل واکنش بسیار خوبی از خود نشان داد و زمانی که به نظر می‌رسید دفع توپ بسیار دشوار است، با عکس‌العمل سریع خود توپ را دفع کرد.
ایکر کاسیاس؛ رئال مادرید - سویا در 2009
کاسیاس دوران حرفه‌ای درخشانی داشت که اکثریت‌قریب‌به‌اتفاق آن در رئال مادرید سپری شد. در سال ۲۰۰۹ او یک سیو به‌یادماندنی مقابل سویا انجام داد که مورد تحسین گوردون بنکس فراموش‌نشدنی قرار گرفت: «رفلکس و واکنش‌های کاسیاس باورنکردنی است. اگر او به این بازی‌های خوب خود ادامه دهد، تبدیل به یکی از بهترین دروازه‌بانان تاریخ بازی خواهد شد.»
امیلیانو مارتینز؛ آرژانتین - فرانسه در فینال جام جهانی 2022
سیوهای امیلیانو مارتینز طی چند سال اخیر او و هنرنمایی‌هایش را مبدل به یک کلاسیک فوری کرد.
مارتینز با مهار ضربه راندال کولو موانی فرانسوی در مراحل پایانی فینال جام جهانی ۲۰۰۲ باعث شد بازی را به ضربات پنالتی بکشاند که طی آن آرژانتین به پیروز رسید. مارتینز با پای و دستان گشاده خود کولو موانی را از گل‌زنی بازداشت و مهاجم فرانسه را به ویرانی کشید. این سیوی بود که به تثبیت موقعیت مارتینز به‌عنوان یکی از دروازه‌بانان برجسته در فوتبال جهان کمک بسیاری کرد.
جانلوئیجی بوفون؛ ایتالیا - فرانسه در فینال جام جهانی 2006
بوفون از محبوب‌ترین دروازه‌بانان نسل خود بود. شاید فینال جام جهانی ۲۰۰۶ بیشتر به‌خاطر ضربه سر زین‌الدین زیدان به مارکو ماتراتزی که منجر به اخراج ستاره فرانسوی شد در خاطرات ما نقش بسته است.
اما پیش‌ازاین واقعه و در وقت اضافه، زیدان با یک سیو معرکه از سوی جانلوئیجی بوفون مواجه شد. بوفون به زیبایی موفق شد ضربه سر زیدان، یکی از بهترین بازیکنان تاریخ فوتبال را از بالای تیر افقی عبور دهد، و متعاقب آن ایتالیا در ضربات پنالتی به قهرمانی جهان دست پیدا کند.
جیم مونتگامری؛ ساندرلند - لیدز در فینال FA Cup 1973
شاید انتخابی غیرمعمول به نظر برسد اما غلبه ساندرلند در فینال جام حذفی در سال ۷۳ برابر لیدز قدرتمند آن دوران هنوز از عجایب تاریخ قدیمی‌ترین جام جهان محسوب می‌شود و مونتگامری سهم بسیار مهمی در روند این پیروزی باورنکردنی ایفا کرد.
واکنش‌های دروازه‌بان ساندرلند برای دور نگه‌داشتن ضربات تروور چری و پیتر لوریمر از استاندارد بالایی برخوردار بود. مونتگامری زمان کمی برای واکنش بین این دو ضربه داشت؛ ولی همچنان موفق شد هر دو را مهار کند.
به نظر خیلی از دست‌اندرکاران به مناسبت و اهمیت آن، به‌عنوان بهترین دبل سیو تمام دوران شناخته می‌شود، برخی از سیو بعدی به‌عنوان بهترین دبل سیو یاد می‌کنند.
یرزی دودک؛ لیورپول - میلان در فینال لیگ قهرمانان 2005
دودک نقش مهمی در تاریخی‌ترین فینال لیگ قهرمانان تا امروز بازی کرده است. او در ضربات پنالتی با تقلیدی مشابه از بروس گروبلار، دروازه‌بان لیورپول در فینال سال ۸۴، با ادا و اطواری مشهوری مشابه گروبلار، تمرکز بازیکنان میلان را بر هم زد و طی آن ضربات پنالتی بازیکنانی چون آندره‌آ پیرلو و آندری شوچنکو را مهار کرد.
پیش از آن دودک لهستانی نقش مهمی در وقت‌های اضافه داشت. یک دبل سیو فوق‌العاده انجام داد تا شانس مسلم شوچنکو را به نحوی غیرقابل‌باور خنثی کند. جایی که لیورپول درحالی‌که در نیمه اول ۳-۰ از میلان عقب بود و خیلی‌ها نیمه دوم را فرمالیته قلمداد می‌کردند.
دودک در آن لحظه، به شکل معجزه‌آسایی، ابتدا ضربه سر شوچنکو را متوقف کرد و سپس مانع شوت ستاره اوکراینی و ورود توپ به دروازه شد. سیوهای دودک در بازی و پیروزی لیورپول خارق‌العاده بود.
دیوید سیمن؛ آرسنال - شفیلدیونایتد در 2003
سیمن در مراحل پایانی دوران حرفه‌ای خود بود با آرسنال در نیمه‌نهایی جام حذفی در اولدترافورد در سال ۲۰۰۳ به مصاف شفیلد یونایتد رفت، و نشان داد هنوز با آن سن‌وسال عکس‌العمل‌های خوب او هنوز باقی‌مانده است.
درحالی‌که همه تصور می‌کردند پل پشیزولیدو برای شمشیرها گل‌زنی کرده است، سیمن موفق شد توپ را با پنجه خود دور کند و مانع از عبور آن از روی خط شود. اشمایکل بعداً از سیو سیمن به‌عنوان بهترین مهاری که تابه‌حال دیده بود تعریف و تمجید بسیاری کرد.
گریگوری کوپه؛ لیون - بارسلونا در 2001
در یکی از غیرمتعارف‌ترین حرکات دروازه‌بانی که در عمر خود دیده‌اید، کوپه ضربه روبه‌عقب و بسیار بد و خطرناک کاساپا، هم تیمی خود را که به سمت دروازه‌اش می‌آمد با ضربه سر به تیر دروازه زد. دروازه‌بان فرانسوی، سپس موفق شد سریعاً واکنش نشان دهد و ضربه سر ریوالدو برزیلی ستاره بارسلونا را مهار کند.
کوپه در هر دو مورد واکنش فوق‌العاده خوبی نشان داد، از آن لحظاتی نادری که سر شما از تماشای آن سوت می‌کشد. اگرچه بارسلونا همچنان با نتیجه ۲-۰ در لیگ قهرمانان اروپا به پیروزی دست یافت، این صحنه حقیقتاً سوررئال و تماشایی است!
گوردون بنکس؛ انگلیس - برزیل در جام جهانی 1970
رقیبی ندارد. یکی از معروف‌ترین لحظات تاریخی ادوار مختلف فوتبال است که بارهاوبارها دیده‌ایم؛ اما همچنان دهانمان از حیرت باز می‌ماند.
گوردون بنکس بدون شک یکی از بهترین دروازه‌بانان تمام دوران است که به عنوان دروازه‌بان اصلی تیم ملی انگلستان جام جهانی ۶۶ را به دست آورد.
بهترین لحظه و نمایش انفرادی او چهار سال بعد در جام جهانی ۷۰ روی داد، زمانی که سیو او، «سیو قرن» لقب گرفت، جایی که در مرحله گروهی جام جهانی ۷۰ پله، بازیگر افسانه‌ای فوتبال را به طرز ناباورانه‌ای ناکام گذاشت. پله با ضربه سر دقیق و سنگین خود گوشه پایین سمت راست دروازه انگلیس را هدف گرفت، اما بنکس تلاش او را با سیو خیره‌کننده و بهت‌آور خود از بین ببرد. مهاری که مطمئناً می‌تواند ادعای بهترین سیو تاریخ فوتبال را داشته باشد.
آیا مهار قرن «بزرگ‌ترین سیو» در تاریخ فوتبال است؟
سیو گوردون بنکس مسلماً در تاریخ جام جهانی و فوتبال نمادین است. حرکتی بود که میراث او را به‌عنوان یک بازیکن و یک دروازه‌بان بی‌همتا تعریف کرد. یکبار وقتی از گوردون بنکس در مورد آن لحظه استثنایی سؤال شد، او با خونسردی و اطمینان یک دروازه‌بان قابل حساب و با اعتمادبه‌نفس جواب داد:
فراموش نکنید سیو من مقابل پله بود!
این پاسخ بهطور قطع به شک و تردید و بحث هر یک از ما پایان می‌دهد. باشد تا فرصتی دیگر از آن صحبت کنیم.
