شاهرود به عنوان بزرگترین شهرستان استان سمنان با توجه به آب و هوای ویژه‌ای که دارد از دیرباز به عنوان قاره کوچک و یا بهشت کویر نامیده می‌شود.
شاهرود که از جمله شهرستانهای تاریخی و باستانی ایران به شمار می‌آید و قدمت آن به هزار سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد، برای مرمت و نگهداری بناهای تاریخی با کمبود اعتبار مواجه است.
به گفته علیرضا کریمی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شاهرود اعتبارات سال جاری این اداره ۴۴۰ میلیون ریال است که تاکنون ۳۷۰ میلیون ریال آن تخصیص یافته است.
وی می‌گوید: اعتبارات امسال حدود نصف اعتبارات سال گذشته است و نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای موجود باشد.
کریمی تصریح کرد: به دلیل ناچیز بودن اعتبارات، این اداره امسال موفق به انجام هیچ پروژه جدید مرمتی نشده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شاهرود با اشاره به این که بالغ بر ۵۰ بنای تاریخی ثبت شده این شهرستان نیاز به مرمت دارد، گفت: تخصیص نیافتن اعتبار مورد نیاز، موجب ویرانی تدریجی این بناها خواهد شد.
وی افزود: نبود اعتبارات کافی همچنین موجب اجرا نشدن طرحهای مطالعاتی آثار، تعیین حریم بناهای تاریخی و تپه‌های باستانی و ثبت حریم آنها شده که این امر زیان‌های جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
کریمی گفت: به رغم ادغام سازمان ایرانگردی و صنایع دستی با میراث فرهنگی این اداره در زمان حاضر از نظر چارت اداری هیچ تغییری نکرده است و حتی ساختمان اداری ندارد و با وجود تنها یک دستگاه خودرو نمی‌تواند وظایف محوله در حوزه وسیع این شهرستان را انجام دهد.به گفته وی شهرستان شاهرود۱۴۱ اثر ثبت شده تاریخی دارد که بیش از نیمی از آنها را بناهای تاریخی و مابقی را تپه‌های باستانی تشکیل می‌دهد و ۵۰ اثر دیگر نیز شناسایی شده است که در مرحله تشکیل پرونده هستند.
کریمی درباره نوع مالکیت آثار تاریخی در این شهرستان می‌گوید: ما در حال حاضر فقط مالک ۴ مورد هستیم که شامل خانه یغمایی، آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی، آرامگاه ابن یمین فریومدی و منزل عطاردی است و بقیه یا مالک حقیقی و یا حقوقی دارند. ولی از تمام مالکان هنگام ثبت اثر رضایت‌نامه گرفته شده است و آنان حق هیچ‌گونه تخریبی را ندارند ضمن این که حفاظت و مرمت آن نیز تحت نظر اداره میراث فرهنگی صورت می‌گیرد.
علیرضا کریمی درباره صنعت گردشگری این شهرستان نیز می‌گوید: شهرستان شاهرود علاوه بر داشتن ظرفیت‌های بسیار بالا در مناطق و گردشگاههای طبیعی اعم از جنگل، کوه و آب و هوای منحصر بفرد، دارای کویر است.
وی می‌گوید: بخش کویر نیز در این شهرستان از ویژگیهای بالایی برای جذب گردشگر برخوردار است که تاکنون اقدام مناسبی صورت نگرفته است.به گفته وی کویر این شهرستان برخلاف بسیاری از کویرهای ایران که در نقاط دورافتاده قرار دارند و بدون جاده دسترسی مناسب هستند، از جاده آسفالته و راه دسترسی مناسب برای کویرنوردی برخوردار است.رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شاهرود ارزش تولیدات صنایع دستی در این شهرستان را سالانه حدود ۲۰ میلیارد ریال اعلام کرد و گفت: سالانه بیش از ۴۰۰ نفر در ۳ مرکز صنایع دستی شاهرود در رشته‌های مختلف آموزش می‌بینند.
وی کمبود فضای آموزشی و امکانات گرمایشی در برخی از کارگاه‌ها را از جمله مشکلات آموزش صنایع دستی در این مناطق عنوان کرد.کریمی همچنین از واگذاری فروشگاه صنایع دستی شاهرود به اعضای شرکت تعاونی صنایع دستی و تشکیل ۳ شرکت تعاونی با حدود ۷۰ عضو برای حمایت از صنعتگران این شهرستان خبر داد.
● جاذبه‌های گردشگری
یکی از ویژگیهای مهم شاهرود وسعت و تنوع اقلیم آن است. شهری که اگرچه بر حاشیه کویر قرار دارد اما هرگز اسیر برهوت آن نشده است و بسیار بیشتر از دیگر شهرها سرسبزی دارد. در شاهرود چهار فصل سال را می‌توان دید و همه فصول در زمان خود وجود دارد و این باعث بوجود آمدن طبیعتی زیبا در این شهرستان شده است.
▪ جنگل ابر
اوج مناظر طبیعی شاهرود در کوه ابر و قطری مشاهده می‌شود که حدود ۴۵ دقیقه با شاهرود فاصله دارد. در این نقطه گویی طبیعت را به طور اعجاب‌انگیزی نقاشی کرده‌اند. مجموعه‌ای از رنگها و فرمها آن هم در تمام فصول با چشم‌اندازهایی بی‌نظیر. بهار با لکه‌های برف مانده بر شیار دره‌ها و چمن‌های تازه روئیده همچون ماهوت و مخمل، گلهای زرد، قرمز، بنفش و آبی، چاله‌های پرآب حاصل از برف زمستان و پرندگانی زیبا که در آسمان زیبای آن پرواز می‌کنند. تابستان با هوای خنک و روح‌بخش و اطراق کردن بر بالای بلندیها و در شب به نظاره نشستن ماه و ستارگان و تماشای منظره جنگل. پائیزش که از زیباترین فصول است با رنگهای متنوع و آفتاب دلچسب و صدای خش‌خش برگها در زیر پا و سرانجام زمستان سرد اما سفید و زیبا با اشکال ویژه حاصل از یخ زدن بر روی درختان که تمام اینها به مانند رویایی به خاطر می‌ماند.
▪ خوش ییلاق
پناهگاه حیات‌وحش خوش ییلاق ۱۳۵ هزار هکتار وسعت دارد که ۳۳ هزار هکتار آن را منطقه امن تشکیل داده است. بخشی از این پناهگاه در مناطق جنگلی استان گلستان و بخش دیگر در میان دشتهای وسیع و عوارض جغرافیایی پست و بلند استان سمنان قرار گرفته است. وجود دو سیستم کلان اقلیمی سبب پیدایش اکوسیستمهای متنوعی در منطقه شده است و با توجه به آن گونه‌های مختلفی از جانوران و گیاهان را می‌توان در منطقه مشاهده کرد. وجود ۳۰ تا ۴۰ گونه پستاندار در این پناهگاه گزارش شده است. پلنگ، خرس قهوه‌ای، گراز، شوکا، آهو، مرال، کل و بز، قوچ و میش (اوریال) از بزرگترین و مهمترین پستانداران منطقه به شمار می‌آیند.
▪ مجموعه تاریخی بسطام
شهر بسطام در ۶ کیلومتری شمال شاهرود قرار گرفته است. این مجموعه شامل چند اثر تاریخی مانند آرامگاه بایزید بسطامی، مسجدبایزید، ایوان الجاتیو، مدرسه شاهرخیه، است که هریک تاریخچه مربوط به خود را دارد.
▪ کاروانسراهای تاریخی
شاهرود به دلیل شرایط ویژه جغرافیایی و قرار گرفتن بین رشته‌کوه‌های البرز و سرزمین‌های کویری همواره معبری مطمئن برای کاروانهای تجاری بوده است و به ویژه در دوره قاجار، شاهرود به عنوان قطب تجارتی مهم ایران به شمار می‌آمده است.
مجموعه کاروانسراهای میاندشت که در مسیر زیارتی تهران، مشهد و نیز در همجواری با جاده تاریخی ارتباطی شرقی غربی ایران قرار دارد شامل ۳ کاروانسرا است که یکی از آنها مربوط به دوره صفوی و دو کاروانسرای دیگر مربوط به دوره قاجاریه است.
کاروانسرای میامی که در ۶۰ کیلومتری شرق شاهرود در کنار جاده اصلی شاهرود، سبزوار واقع شده و کاروانسرای بدشت که در ۸ کیلومتری شاهرود در روستای بدشت قرار دارد از دیگر کاروانسراهای این شهرستان است.
▪ موزه شاهرود
بنای فعلی موزه شاهرود در حقیقت ساختمان قدیمی شهرداری (بلدیه) شاهرود است. این موزه در سال ۱۳۶۸ گشایش یافت. موزه شاهرود دارای دو بخش مردم‌شناسی و باستان‌شناسی در دو طبقه است. در بخش باستان‌شناسی این موزه، آثاری از تپه‌های تاریخی شاهرود، دامغان و سمنان از جمله تپه سنگ چخماق به نمایش درآمده است. همچنین در بخش مردم‌شناسی، اشیایی همچون پوشاک سنتی، زیورآلات، دست‌بافتها، اسناد و قباله‌ها قرار دارد.
▪ بازار شاهرود
بازار شاهرود یکی از بازارهای تاریخی و بزرگ استان است که در مرکز شهر شاهرود قرار دارد. قدمت این بازار به دوره قاجاریه باز می‌گردد. بازار شاهرود علاوه بر راسته اصلی دارای سه سوق و چهارسوق و چندین کاروانسرا، آب‌انبار، حمام و مدرسه است و از نظر اقتصادی از جایگاه ویژه‌ای در شاهرود برخوردار است.
گزارش: محمد رضائیان
