رقابتهای جام ملتهای آسیا در دهه 1950 شکل گرفت. زمانی که احساسات ناسیونالیستی و تفکرات خاص پس از جنگ جهانی دوم در بین سیاستمداران کشورهای آسیایی حاکم شد و برخی از کشورها سعی کردند در راستای تلاش برای رشد اقتصادی و سیاسی جنبه های ورزشی را نیز تکامل بخشند. از این سو فوتبال به عنوان ورزشی کاملا وارداتی به علت جذابیت و عامه پسند بودنش در کشورهای قاره کهن و به ویژه کشورهای تحت استعمار اروپا گسترش یافت.
با توجه به چنین مسائلی دست اندرکاران فدراسیون های کشورهای مختلف آسیایی تصمیم گرفتند تا مسابقات منظمی را با عنوان جام ملتهای آسیا و به فاصله 4 سال یک بار برگزار کنند. جالب اینکه این الگو بعدها مورد توجه اروپایی ها قرار گرفت تا جام ملتهای آسیا 4 سال زودتر از همتای اروپایی خود آغاز شود.
در این میان تنکو عبدالرحمن پوترا نخست وزیر ورزش دوست مالزی که تقریبا تصمیم گیرنده اصلی کنفدراسیون فوتبال آسیا بود، نقش مهمی در شکل گیری این بازی ها داشت. به این ترتیب قرار شد تا نخستین دوره این جام در سال 1956 در منطقه مستقل هنگ کنگ برگزار شود و از آن پس هم این رقابت ها به طور منظم برگزار شد و هر دوره نسبت به دوره پیش از خود حساسیت و سازماندهی بیشتری را تجربه کرد.
حضور ایران در جام ملتهای آسیا از دومین دوره صورت پذیرفت. اما تا سال 1968 که ایران میزبان این مسابقات بود، نتوانستند به مرحله نهایی راه یابند.
اولین دوره – 1956 – هنگ کنگ
بنابر تصمیم اعضا کنفدراسیون فوتبال آسیا در جریان بازیهای آسیایی 1954 مانیل، ضمن اعطای میزبانی اولین دوره به هنگ کنگ، برنامه دور مقدماتی نیز مشخص شد. در شرق آسیا، تایوان که قدرت بلا منازع آسیا به شمار می رفت به همراه کره جنوبی رهسپار مرحله نهایی شد و در غرب آسیا علی رغم اعلام آمادگی کشورهای هند، پاکستان، اسرائیل و افغانستان هیچ کدام در رقابتهای مقدماتی حضور نیافتند و در و منطقه مرکز آسیا نیز ویتنام با کنار زدن تمام مدعیان آسیای جنوب شرق راهی هنگ کنگ شد.
مرحله پایانی به صورت دوره ای برگزار شد و از نتایج مهم آن پیروزی 7 بر 1 کره جنوبی بر ویتنام و 2 بر 1 کره ها بر تایوان بود. تا به این ترتیب کره جنوبی اولین قهرمان جام ملتهای آسیا لقب گیرد.
دومین دوره – 1960 – کره جنوبی
در این دوره تیم های بیشتری در این رقابت ها حضور یافتند. البته مسائل سیاسی چون جنگ ویتنام و اختلاف و جنگ اعراب و اسرائیل تا حدی مسابقات را تحت الشعاع قرار داد. در مرحله مقدماتی در منطقه شرق هیچ مشکلی برای صعود تایوان وجود نداشت. و در منطقه مرکز تیم تایوان هم چون دوره قبل تیم برتر بود. اما در منطقه غرب تیم ایران حضور یافت. این مسابقات در شهر کرالای هند و به صورت دو دیدار بین هر دو تی برگزار شد اما در نهایت این تیم اسرائیل بود که به مرحله نهایی راه یافت. در مرحله نهایی در سئول ، نبرد کره ای ها و تایوان برای کسب مقام قهرمانی سر انجام با قهرمانی تیم میزبان خاتمه یافت. از نتایج مهم این رقابت ها به پیروزی 3 بر صفر کره بر اسرائیل و 1 بر صفر مقابل تایوان و پیروزی 2 بر صفر تایوان بر اسرائیل می توان اشاره کرد.
نتایج تیم ایران در دور مقدماتی:
ایران 3 – اسرائیل صفر
گلها: حمید برمکی، مرحوم عباس حجری، مرحوم پرویز دهداری
ایران 1 – پاکستان 4
گل: ناصر حاجی مختار
ایران 1 – هند 3
گل : مرحوم پرویز دهداری
ایران 1 – اسرائیل 1
گل : مرحوم عباس حجری
ایران 4 – پاکستان 1
گلها: مرحوم عباس حجری(3) و کامبیز جمالی
ایران 2 – هند 1
گلها : مرحوم پرویز دهداری
سومین دوره – 1964 – فلسطین اشغالی( اسرائیل)
میزبانی سومین دوره در حالی به اسرائیل غاصب واگذار شد که اوج اختلافات و تنش های این رژیم با اعراب اعتراض طرفداران و حامیان مردم فلسطین را به همراه داشت.
به هر حال دو تیم کره جنوبی و هنگ کنگ از شرق و هند از مرکز آسیا راهی سرزمین های اشغالی شدند تا منزوی ترین دوره جام ملتهای آسیا را برگزار کنند.
اولین شگفتی این دوره در روز نخست و با شکست دو به صفر کره از هند رقم خورد. اما شکست هندی ها با همین نتیجه از اسرائیل سرنوشت قهرمانی را به دیدار کره با اسرائیل کشاند و در نهایت شکست 2-1 کره در دیدار آخر جام را در سرزمین های اشغالی نگه داشت.
چهارمین دوره – 1968 – ایران
ایران با تلاش فراوان میزبانی را بدست آورد و به جز دو کره تمام قدرت های وقت اسیا در این مسابقات حضور یافتند تا سرانجام با چشیدن طعم نخستین قهرمانی فوتبال نیز از محبوبیتی به سان کشتی بر خوردار شود.
در دیار های مقدماتی منطقه غرب برمه در مقابل هند و پاکستان به مرحله پایانی راه یافت. برمه ای ها دو سال قبل به قهرمانی بازی های آسیایی دست یافته بودند. در منطقه جنوب شرق هنگ کنگ مالزی را از پیش رو برداشت و در شرق آسیا نیز تایوان، کره جنوبی تضعیف شده را مغلوب ساخت و به مرحله نهایی راه یافت.
ایران با برتری کامل به مقام قهرمانی رسید و این ر حالی بود که پیروزی بر اسرائیل یک شب بیاد ماندنی را در تهران خلق کرد. شبی که بعد از آن تنها دو بار دیگر تکرار شد: بازی با استرالیا و امریکا.
نتایج ایران در این رقابتها:
ایران 2 – هنگ کنگ صفر
گلها: همایون بهزادی، علی جباری
ایران 4 – تایوان صفر
گلها: همایون بهزادی، حسین کلانی، اکبر افتخاری و حسین فرزامی
ایران 3 – برمه 1
گلها: همایون بهزادی، اکبر افتخاری
ایران 2 – اسرائیل 1
گلها: همایون بهزادی، پرویز قلیچ خانی
پنجمین دوره – 1972 – تایلند
مسابقات جام پنجم از یک جهت بسیار حائز اهمیت بود چرا که قهرمان راهی مسابقات جام جهانی کوچک در برزیل می شد و به همین علت تمام مدعیان آسیایی راهی بانکوک شدند. دیگر ویژگی این رقابتها حضور 2 تیم عرب برای اولین بار در جام ملتهای آسیا بود.
مرحله نهایی این مسابقات برای اولین بار به صورت گروهی و در دو گروه 3 تیمی برگزار شد که در گروه اول تیم های ایران و عراق وتایلند و در گروه دوم کره جنوبی و کامبوج و کویت حضور داشتند.
از نکات جالب مرحله نخست این بود که تیم ایران در حالی که تا دقیقه 74 در مقابل تایلند با دو گل شکست خورده بود به ناگاه در عرض 5 دقیقه 3 گل توسط علی جباری به ثمر رساند تا پیروز میدان باشد.
تیم ایران در دیدار فینال پس از 120 دقیقه نفس گیر کره جنوبی را مغلوب کرد تا برای دومین بار متوالی به قهرمانی دست یابد. مرحوم محمد رنجبر سر مربی تیم ملی ایران در این مسابقات بود.
نتایج ایران در این مسابقات:
برای تعین گروه بندی:
ایران 2 – کامبوج صفر
گلها: حسین کلانی و صفر ایرانپاک
مرحله گروهی:
ایران 3 – عراق صفر
گلها: حسین کلانی(3)
ایران 3 - تایلند 2
گلها: علی جباری(3)
مرحله نیمه نهایی:
ایران 2 – کامبوج 1
گلها: صفر ایرانپاک، پرویز قلیچ خانی
فینال:
ایران 2 – کره جنوبی 1
گلها: علی جباری و حسین کلانی
ششمین دوره – 1976 – ایران
در این دوره ایران که قهرمان بلاکنازع آسیا نامیده می شد، میزبانی را پس ار برگزاری موفق باریهای آسیایی 1974 تهران برعهده گرفت. از سوی دیگر فشار اعراب باعث شد تا اسرائیل برای همیشه از صحنه ورزش آسیا اخراج شود. این مسابقات در دو گروه 3 تیمی بر گزار شد که ایران، عراق و یمن جنوبی در گروه اول و کویت ، چین و مالزی در گروه دوم جای گرفتند. در مرحله نیمه نهایی چین که برای اوبین بار در این بازی ها حاضر می شد 120 دقیقه در مقابل قهرمان آسیا مقاومت کرد اما در نهایت با دو گل برابر ایران شکست خورد تا به مقام سومی برسد.
نتایج ایران در این رقابت ها :
مرحله گروهی:
ایران 2 – عراق صفر
گلها: ناصر نورائی ، حسن روشن
ایران 8 – یمن جنوبی صفر
گلها: علیرضا خورشیدی(3)، ناصر نورائی(2) ، غلامحسین مظلومی(2)، علیرضا عزیزی
مرحله نیمه نهایی:
ایران 2 – چین صفر
گلها: علیرضا خورشیدی ، حسن روشن
فینال:
ایران 1 – کویت صفر
گل : علی پروین
نکته جالب قهرمانی تیم ایران در این مسابقات بدون دریافت حتی یک گل بود. دروازه بان ایران در این بازی ها منصور رشیدی بود.
هفتمین دوره – 1980 – کویت
در این دوره تیم ایران پس از بیش ار یک دهه حکومت بر فوتبال آسیا به زیر کشیده شد. از سویی ملی پوشان در شرایطی به مسابقات ادامه دادند که آتش جنگ تحمیلی با عراق شروع شده بود و این باعث شد تا روحیه تیم ایران تا حدودی کاهش یابد. این مسابقات با شرکت ده تیم و در دو گروه 5 تیمی برگزار شد.
گروه 1: ایران، سوریه، چین، کره شمالی، بنگلادش
گروه 2 : کره جنوبی، کویت، قطر، امارات، مالزی
تیم ایران پس از صعود به عنوان تیم اول از گروه خود در مرحله نیمه پایانی مغلوب کویت شد تا با برتری برابر کره شمالی به مقام سومی بسنده کند. کویت نیز با برتری 3 به صفر در دیدار پایانی برابر کره جنوبی به مقام قهرمانی این مسابقات دست یافت.
حسن حبیبی سرمربی تیم ایران در این مسابقات بود.
نتایج ایران:
مرحله گروهی:
ایران صفر – سوریه صفر
ایران 2 – چین 2
گلها: حمید علیدوستی، بهتاش فریبا
ایران 3 – کره شمالی 2
گلها: حمید علیدوستی، بهتاش فریبا، ایرج دانایی فر
ایران 7 – بنگلادش صفر
گلها: بهتاش فریبا(4)، علیرضا برزگری(2)، حسن روشن
نیمه نهایی:
ایران 1 – کویت 2
گل: حسین فرکی
رده بندی:
ایران 3 – کره شمالی صفر
گلها: حسین فرکی(2)، بهتاش فریبا
هشتمین دوره – 1984 – سنگاپور
در این دوره تیم ایران به رغم داشتن ستاره های جوان اما پر قابلیت و در راس آن یکی از بهترین خط حمله های فوتبال ایران با وجود مثلث ناصر محمد خانی، حمید علیدوستی و عبدالعلی چنگیز نتوانست به آنچه که مستحقش بود دست یابد و با یک اشتباه قهرمانی را از دست داد. این اشتباه در دیدار نیمه پایانی در برابر عربستان از شاهین بیانی سر زد که در حالی که تیم ایران تا دقیقه 89 با یک گل از حریف خود پیش بود، شاهین بیانی با یک ضربه سر دروازه خودی را فرو ریخت تا سرنوشت دیدار در ضربات پنالتی مشخص شود. در ضربات پنالتی نیز محمد پنجعلی پنالتی خود را به دست دروازه بان کوبید تا عربستان به جای ایران راهی فینال شود و ایران وداعی تلخ با جام داشته باشد. عربستان در دیدار پایانی نیز با دو گل برابر چین صاحب برتری شد و برای اولین بار جام را به خانه برد.
سرمربی ایران در این مسابقات ناصر ابراهیمی بود.
نتایج ایران:
ایران در دور مقدماتی با برتری برابر تیم های تایلند، سوریه، فیلیپین، اندونزی و بنگلادش به مرحله نهایی این مسابقات پا گذاشت:
مرحله گروهی:
ایران 3 – امارات صفر
گلها: حمید علیدوستی، شاهرخ بیانی، ناصر محمدخانی
ایران 2 – چین صفر
گلها: ضیا عربشاهی، ناصر محمدخانی
ایران صفر – هند صفر
ایران 1 – سنگاپور 1
گل: شاهرخ بیانی
نیمه نهایی:
ایران 1 – عربستان 1(پنالتی 5-4 عربستان)
گل:شاهرخ بیانی
پنالتی ها: حاجیلو، مختاری فر، شاهرخ بیانی، درخشان
رده بندی:
ایران 1 – کویت 1(پنالتی 5-3 عربستان)
گل: ناصر محمدخانی
پنالتی ها: حاجیلو، احدی، درخشان
نهمین دوره – 1988 – قطر
در این بازی ها تیم ایران با ترکیبی کاملا دگرگون شده پای به مسابقات گذاشت. علت این دگرگونی مسائلی بود که در جریان بازی های آسیایی 1986 سئول به وقوع پیوست و طی آن 14 بازیکن از جمله محمدخانی، پنجعلی، بیانی، درخشان،ابطحی و ...از تیم ملی استعفا دادند و به جای آنها تیم ایران با جوانانی جویای نام همچون محرمی و پیوس در این مسابقات شرکت کرد.
تیم ایران در مرحله مقدماتی با برتری مقابل تیم های هنگ کنگ، سوریه، کره شمالی و نپال جواز حضور در قطر را بدست آورد. ایران پس از صعود از گروه خود به عنوان تیم دوم باز هم در مرحله نیمه نهایی مقابل عربستان قرار گرفت و این بار با نا داوری جرج کورنتی داور انگلیسی با یک گل از عربستان شکست خورد تا برای سومین دوره پیاپی راهی دیدار رده بندی شود. کورنتی در این دیدار یک گل صد در صد از کرمانی مقدم را مردود اعلام کرد و به طور کلی داوری مغرضانه ای داشت.
در دیدار پایانی نیز عربستان در ضربات پنالتی 4-3 کره جنوبی ررا شکست داد و برای دومین بار متوالی به قهرمانی دست یافت.
مرحوم دهداری سرمربی گری تیم ملی ایران را در این مسابقات بر عهده داشت.
نتایج ایران:
مرحله گروهی:
ایران 2 – قطر 0
گلها: کریم باوی، فرشاد پیوس
ایران 0 – ژاپن 0
ایران 1 – امارات 0
گلها: فرشاد پیوس
ایران 0 – کره جنوبی 3
نیمه نهایی:
ایران 0 – عربستان 1
رده بندی:
ایران 0 – چین 0 (پنالتی 3 بر صفر ایران)
پنالتی ها: انصاری فر، مرحوم قایقران، محرمی
دهمین دوره – 1992 – ژاپن
در این دوره از رقابتها تیم ایران با همان ترکیب قهرمان بازی های آسیایی 1990 پکن حاضر شد. اما چند دلیل بزرگ باعث کاهش قدرت تیم ایران شد منجمله: نا آمادگی بازیکنان از لحاظ بدنی، اصرار بر بازی تدافعی، آمادگی و انگیزه حریفان، اصرار مربی تیم به استفاده از یک ترکیب ثابت در همه بازی ها و...
تیم ایران در دور مقدماتی با برتری مقابل هند و پاکستان به مرحله نهایی در هیروشیما ژاپن راه یافت. این بازی ها با حضور 8 تیم و در دو گروه 4 تیمی برگزار شد که عربستان، قطر، چین و تایلند در گروه اول و ایران، ژاپن، کره شمالی و امارات در گروه دوم با هم به رقابت پرداختند.
در مسابقه ایران و ژاپن که حساس ترین بازی دور مقدماتی بود در حالی که تیم ایران با یک تساوی صفر – صفر به دور نیمه نهایی صعود می کرد، تیم ژاپن با یک گل دیر هنگام به برتری رسید. این باعث شد تا بازیکنان تیم نسبت به این گل که در شرایط مشکوک به آفساید به ثمر رسید معترض شوند که در نهایت داور مسابقه چند بازیکن ایران را اخراج کرد و کنفدراسیون فوتبال آسیا نیز مرتضی کرمانی مقدم، فرشاد پیوس، نادر محمد خانی، مجتبی محرمی و جمشید شاه محمدی را به محرومیت هایی از یک جلسه تا یک سال مواجه ساخت. سیلی محکم مرتضی کرمانی مقدم به داور مسابقه پس از خاتمه بازی از نکات حائز اهمیت این دیدار است.
به هر صورت تیم ایران در این بازی ها نتوانست از گروهه خود صعود کند تا تیم میزبان با برتری یک به صفر برابر عربستان بر مسند قهرمانی نشیند. تیم های چین و امارات نیز سوم و چهارم شدند.
علی پروین سر مربی ایران در این بازی ها بود.
نتایج ایران:
ایران 0 – امارات 0
ایران 2 – کره شمالی 0
گلها: فرشاد پیوس، مرحوم سیروس قایقران
ایران 0 – ژاپن 1
یازدهمین دوره – 1996 – امارات متحده عربی
این دوره از رقابت ها با بازگشت ایران به دوران اوج همراه شد. اگر چه ایران نتیجه ای بهتر از سومی کسب نکرد اما استحقاق شاگردان محمد مایلی کهن بیش از آن بود. این مسابقات استارت دوباره ای بود برای بازگشت به دوران اوج و صعود به جام جهانی 1998 فرانسه.
تیم ایران در دور مقدماتی تیم های نپال، سریلانکا و عمان را از پیش رو برداشت و به مرحله نهایی صعود کرد. مرحله نهایی مسابقات با شرکت 12 تیم در سه گروه 4 تیمی در سه شهر ابوظبی، العین و دوبی برگزار شد.
گروه اول: امارات، کویت، اندونزی، کره جنوبی
گروه دوم: عربستان، عراق، تایلند، ایران
گروه سوم: ژاپن، چین، ازبکستان، سوریه
تیم ایران پس از صعود از گروه خود و برتری 6 به 2 برابر کره جنوبی در دور بعد به دیدار نیمه نهایی راه یافت تا دوباره حریف عربستان شود. این بازی با نا داوری داور مسابقه همراه شد تا ایران در ضربات پنالتی بازی را واگذار کند و راهی دیدار رده بندی شود.
در دیدار پایانی نیز عربستان در ضربات پنالتی بر میزبان بازی ها غلبه کرد تا برای سومین بار جام را تصاحب کند.
علی دایی نیز آقای گل بازی ها شد.
نتایج ایران:
ایران 1 – عراق 2
گل: علی دایی
ایران 3 – تایلند 1
گلها: نعیم سعداوی، مهرداد میناوند، علی دایی
ایران 3 – عربستان 0
گلها: علی دایی، کریم باقری، خداداد عزیزی
یک چهارم نهایی:
ایران 6 – کره جنوبی 2
گلها:علی دایی(4)، کریم باقری، خداداد عزیزی
نیمه نهایی:
ایران صفر – عربستان صفر (پنالتی 4 بر3 عربستان)
پنالتی ها: پیروانی، باقری، استیلی
رده بندی:
ایران 1 – کویت 1 (پنالتی 4 بر3 ایران)
پنالتی ها: پیروانی، باقری، استیلی
دوازدهمین دوره – 2000 – لبنان
پس از صعود به جام جهانی 98 فرانسه اهالی فوتبال به دنبال این بودند تا تیمی قدرتمند را راهی مسابقات کنند تا با قهرمانی نشان دهند که بی دلیل به عنوان بهترین تیم آسیایی در جام جهانی معرفی نشده بودند. اما تیمی با مشکلات فراوان (که هنوز هم واقعیت آن بر همگان پوشیده است) با سرمربی گری جلال طالبی، سرمربی ایران در جام جهانی ، راهی مسابقات شد.
تیم ایران در دور مقدماتی تیم های مالدیو، سوریه و بحرین را پشت سر گذاشته بود و راهی این مسابقات شده بود. دور نهایی بازی ها با شرکت 12 تیم در سه گروه در سه شهر بیروت، صیدا و تریپولی برگزار شد.
گروه اول: لبنان، ایران، عراق، تایلند
گروه دوم: کره جنوبی، چین، کویت، اندونزی
گروه سوم: ژاپن، عربستان، ازبکستان، قطر
تیم ایران پس از صعود از گروه خود برابر کره جنوبی با گل طلایی مغلوب شد و از دور رقابت ها حذف شد. گل کریم باقری به کره جنوبی به عنوان زیبا ترین گل بازی ها برگزیده شد. در نهایت تیم های ژاپن و عربستان با برتری برابر چین و کره جنوبی به فینال راه یافتند تا تیم ژاپن به رهبری فیلیپ تروسیه با یک گل عربستان را مغلوب کند و برای اولین بار جام را در آغوش بگیرد.
نتایج ایران:
ایران 4 – لبنان 0
گلها: علی دایی(2)، حمید استیلی(2)
ایران 1 – تایلند 1
گل: کریم باقری
ایران 1 – عراق 0
گل: علی دایی
یک چهارم نهایی:
ایران 1 – کره جنوبی 2 (گل طلایی)
گل: کریم باقری
کاری از حزب منچستر کبیر
برای دیدن بقیه مطالب ما روی برچسب حزب منچستر کبیر کلیک کنید.
