در فوتبال همیشه بین همشهری ها رقابت های سختی وجود داشته اما وقتی صحبت از رقابت باشگاه‌هایی می‌شود که زمانی در چشم‌انداز اروپا ایستاده بودند، هیچ باشگاهی بزرگ‌تر از میلان و رقیب دیرینشون اینترناسیونال وجود ندارد. دربی این دو تیم را به نام دلا مدونینا که از یکی از جاذبه‌های اصلی شهر و مجسمه مریم باکره که در بالای کاخ دومو قرار دارد، نام‌گذاری کردند و یکی از خشن‌ترین دربی ها در فوتبال جهان و از لحاظ تاریخی یکی از بهترین‌ها است.
از صنعت نساجی تا تاسیس میلان
این زوج ایتالیایی که 10 بار قهرمان اروپا شده اند تاریخی به هم تنیده دارند خاستگاه دربی دلا مدونینا با هربرت کیلپین متولد ناتینگهام آغاز می شود که در صنعت نساجی کار می کرد و تصمیم گرفت تا دستاوردهای خود را به ایتالیا برساند. در ابتدا این تیم یک انجمن فوتبال و کریکت بود و املای انگلیسی نام شهر – یعنی Milan برای آن انتخاب شد و نه املای ایتالیایی آن یعنی Milano. بعدها رژیم موسولینی باشگاه را مجبور به تغییر نام به املای ایتالیایی آن کرد، اگرچه بعداها مجدد به میلان تغییر کرد.
در آن زمان جنوا و تورین پایگاه های اصلی فوتبال بودند، اما کیلپین جذب شهر میلان شد، در واقع مشاجره ای که در حین مستی بین کیلپین و دوستانش انجام شد منجر به شکل گیری چیزی شد که ما اکنون به عنوان آث میلان می شناسیم. تیم میلان متشکل از بریتانیایی‌ها، سوئیسی‌ها و ایتالیایی‌ها بودند که مصمم بودند تا تیم‌هایی مانند یوونتوس و همچنین جنوا کریکت را به چالش بکشند.
میلان در ده سال اول تشکیل خود سه بار قهرمان لیگ شد، اما در سال 1907 پس از وضع قوانینی که فدراسیون فوتبال ایتالیا از اضافه کردن بازیکنان خارجی به تیم ها جلوگیری می کرد، شروع به از دست دادن اعضای خود کرد.
جدایی از میلان و تاسیس اینتر
پس از مرگ هربرت کیلپین، بنیانگذار بانفوذ باشگاه میلان ، اختلاف نظر بر سر پذیرش بازیکنان خارجی به اوج خودش رسید برخی از اعضای آث میلان می خواستند باشگاه بیشتر ایتالیا محور باشد. نتیجه این بود که هشت عضو، همه سوئیسی، به تشکیل اینترناسیونال کمک کردند، نامی که نشان دهنده رویکرد متفاوت آن نسبت به میلان بود و اینتر در سال 1908 تاسیس شد تا تبدیل به یک باشگاه جدا شده از میلان بشود. جورجیو موجیانی درست قبل از نیمه شب 9 مارس 1908 در رستوران L'Orologio di Milano اعلام کرد که باشگاه جدید آنها باید اینترناسیونال شود "زیرا ما برادران جهان هستیم". او لباسی طراحی کرد که در نقطع مقابل آث میلان قرار داشت: "سیاه و آبی."
این جدایی تاثیر زیادی بر میلان گذاشت تا جایی که آنها تا سال 1951 یعنی حدود 43 سال نتوانست قهرمانی دیگری در لیگ کسب کند. در حای که، اینتر، اولین قهرمانی فوتبال ایتالیا را در سال 1910، تنها دو سال پس از تشکیل خود، به دست آورد و چهار بار دیگر پیش از موفقیت بعدی میلان، این عنوان را بالای سر برد. همین امر باعث شد اینتر شهرت جهانی تری پیدا کرد اما میلانی ها به آنها لقب bauscia، معنای "فخرفروش بودن" دادن و معتقد بودن اعتبار بدست آمده اینتر ساختگی است و آنها یک مجموعه شرور هستند.
در دوران فاشیسم، باشگاه میلان مجبور شد با یونیون اسپورتیوا ادغام شود - میلان یکی از کانون های حمایت از موسولینی بود که از فوتبال به عنوان یک ابزار تبلیغاتی مؤثر برای توده ها استفاده می کرد.
زندگی مشترک در سن سیرو
پس از جنگ، دو تیم زندگی مشترک خود را در سن سیرو آغاز کردند، تا قبل از آن اینتری ها در آرنا سیویکا نئوکلاسیک بازی میکردند که هنوز توسط تیم سوم میلان، استفاده می شود. همین امر آتش درگیری بین دو تیم را تشدید کرد چرا که میلانی ها خود را صاحب اصلی ورزشگاه میدانستند.
مشترک شدن ورزشگاه درست زمان رخ داد که تفاوت زیادی بین طبقه اجتماعی دوتیم وجود داشت در آن زمان هواداران اینتر به موتورتا معروف شدند، زیرا می‌توانستند با موتور و دوچرخه به ورزشگاه بیاند، در حالی که همتایان میلانی آنها که از طبقه کارگر بودن مجبور بودند به وسایل نقلیه عمومی تکیه کنند. تفاوتهای بین قشر مرفه(اینتری ها) و کارگران (میلانی ها) خصومت ها را بیشتر کرد.
کاتناچیو و دوران طلایی
پس از جنگ جهانی باشگاه های ایتالیایی در حرفه ای شدن روزافزون پیش قدم شدند و هر دو باشگاه شهر میلان در خط مقدم این کار قرار گرفتند، و تبدیل به نمایندگان اصلی روش فوق دفاعی و بدنامی به نام کاتناچیو شدند این سبک، که در واقع از سوئیس سرچشمه می گیرد به بهترین شکل توسط این دو باشگاه بکار گرفته شد و با همین کاتناچیو برای مدتی بر اروپا مسلط شد و سه دوره پیاپی جام قهرمانی باشگاه های اروپا را به ایتالیا آوردند. میلان در فصل 1962-1963 و اینتر در فصل 1963-1964 و 1964-1965 .
در سال 1986 آث میلان با آمدن ثروت سیلویو برلوسکونی متحول شد و باعث شد آنها نسبت به رقبای خود برتری بزرگی داشته باشند. برلوسکونی م ستارگان بین المللی را به سن سیرو آورد، از جمله سه هلندی معروف رود گولیت، مارکو فن باستن و فرانک رایکارد.
آریگو ساچی که در سال 1987 به عنوان سرمربی میلان منصوب شد، در آن زمان میلان فوتبال مبتکرانه و هیجان انگیزی بازی کرد و دو جام اروپا را در سال های 1989 و 1990 به دست آورد.
تیم چند ملیتی میلان با انبوهی از ستارگان به همراه دیگو مارادونا در ناپولی، یک چهره ی پر زرق و برق از سری آ بوجود آوردند. اینتر نیز از این غافله جا نماند و با بازیکنان آلمانی خود لوتهار ماتئوس و آندریاس برمه در سال 1989 عنوان قهرمانی را به دست آورد. در سال 1995، ماسیمو موراتی، سرمایه دار نفتی مالک اینتر شد تا این دو باشگاه با یکدیگر - و یوونتوس – رقابت تنگاتنگی را شروع کنند کردند تا یک دوره طلایی برای فوتبال ایتالیا باشند. به واسطه رقابت این دو تیم لیگ ایتالیا از هر جهت سرآمد لیگ های جهان شد و لیگ انگلستان رو کاملا به حاشیه کشید. اما در قرن بیست و یکم، کم کم روزهای افول سری آ و این دو تیم نیز آغاز شد. همزمان با این افت برای رقابت های داخلی لیگ برتر انگلیس به تبلیغات فراوانی میشد تا کم کم تیم‌های مطرح ایتالیا جذابیت و قدرت مالی خود را از دست دادند و رسوایی های ورزشی و بحران مالی بر اقتصاد ایتالیا تیر خلاص را به فوتبال باشگاهی این کشور زد همین امر باعث شد تا ستارگان فوتبال تمایل کمتری برای حضور در ایتالیا داشته باشند.
بعد از سالها دوری از اوج، این دو تیم مجدد در یک قدمی بام اروپا ایستاده اند، اما اینبار باید از یکدیگر عبور کنند یک دربی برای زنده ماندن، برای شعله ورکردن آتش زیر خاکستر
