ثروت رهبران سیاسی که با فساد مالی یا پولشویی، دارایی‌های خود را روز به روز افزایش می‌دهند و در کشورهای دیگر به امانت می‌گذارند، همواره توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. مالزی از معدود کشورهایی بود که توانست نجیب رزاق، نخست وزیر سابق این کشور را محاکمه و اموال به دست آمده از پولشویی یا دزدی از بیت المال را پس بگیرد. دولت پاکستان نیز، نمونه دیگری بود که توانست پس از افشاسازی بزرگ اسناد پاناما (Panama Papers) نواز شریف، نخست وزیر سابق این کشور را بازداشت و محکوم به پرداخت جزای مالی کند اما زمانی که یک دیکتاتور مال‌اندوزی یا سرمایه‌گذاری خارجی می‌کند، ماجرا پیچیده می‌شود.
روایت‌های عجیبی از ثروت افسانه‌ای قذافی، صدام، عبدا... صالح و... وجوددارد. در ادامه، ماجرای دیکتاتورهایی را می‌خوانید که حتی پس از سقوط شان، مردم آن کشور رنگ پول‌های به تاراج رفته را ندیدند.
«بهار عربی»، لقمه‌ای چرب برای کشورهای غربی
سرهنگ معمر قذافی که از سال ۱۹۶۹ تا ۲۰۱۱ حاکم لیبی بود، در اکتبر ۲۰۱۱ (مهر ۱۳۹۰) پس از ماه‌ها تعقیب و گریز، به‌دست نیروهای انقلابی لیبی افتاد و کشته شد. اما نکته مهم ماجرا ثروتی افسانه‌ای بود که سرهنگ قذافی با سرمایه‌گذاری در بانک‌ها، املاک و شرکت‌های چند ملیتی به جا گذاشت. ثروتی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار که سال‌هاست توسط دولت‌های خارجی ضبط شده یا به سرقت رفته است.
سال ۲۰۱۱، هنوز انقلابیون در پی مخفیگاه قذافی بودند که باراک اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا با امضای فرمانی دستور داد حدود ۳۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مربوط به لیبی در موسسات مالی آمریکا مسدود شود. به گزارش یاهو فاینانس، همان زمان کانادا ۲۴ میلیارد دلار، اتریش ۱۷ میلیارد دلار و انگلستان ۱۰ میلیارد دلار از سرمایه خاندان قذافی را بلوکه کردند اما رسوایی بزرگ زمانی رخ داد که مقامات بلژیکی در پاییز سال ۲۰۱۷ پس از تحقیق و تفحص اعلام کردند مبلغ ۱۰ میلیارد یورو از مجموع ۱۶ میلیارد یورو دارایی های بلوکه شده قذافی که در بانک Euroclear Bank نگهداری می شد، بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ «ناپدید» شده است. رسوایی بعدی مربوط به لندن بود که از دارایی بلوکه شده قذافی چندین میلیون پوند مالیات دریافت کرده است!
درآمدزایی ریاض از پناهندگی دیکتاتور تونس
در پی اعتراضات مردم در سال ۲۰۱۱ به عملکرد «زین العابدین بن علی»، او و همسرش لیلا طرابلسی از این کشور گریختند. در تاریخ ۲۱ فوریه ۲۰۱۱، دولت موقت تونس در درخواستی رسمی از عربستان سعودی خواست تا بن علی را برای محاکمه تحویل دهد. دیکتاتور تونس اما تا زمان مرگش در شهریور سال ۹۸ در عربستان ماند. الجزیره در همان سال ۲۰۱۱ در گزارشی نوشته بود دیکتاتورهای مصر و تونس بخش زیادی از ثروت‌های میلیاردی خود را از بانک‌های اروپایی به عربستان و امارات منتقل کرده‌اند. در آن زمان مجموع دارایی‌های رئیس جمهور مخلوع تونس و همسرش از جمله حساب‌های بانکی وی در سوییس، هتل‌های برزیل، آرژانتین و املاکش در فرانسه پنج میلیارد یورو برآورد شده بود. ثروتی که اطلاع دقیقی از سرنوشت آن در دست نیست.
معمای ثروت صالح و خنده خاندان مبارک
فوریه سال ۲۰۱۵، دویچه وله به نقل از کارشناسان سازمان ملل متحد نوشت که علی عبدا... صالح، رئیس‌جمهور پیشین یمن، در دوره ۳۳ ساله زمامداری خود، تا ۶۰ میلیارد دلار ثروت به‌هم زده است. بخش بزرگی از این ثروت محصول فساد و دریافت رشوه از کنسرن‌های خارجی برای انعقاد قراردادهای نفت و گاز بود. او سه سال پیش کشته شد و معلوم نیست چه بلایی سر ثروتش که در بیش از ۲۰ کشور جهان پنهان شده و متعلق به مردم فقیر و جنگ زده یمن است، آمده است.
بلوکه شدن ثروت دیکتاتورهایی که در پی اعتراضات سال ۲۰۱۱ سقوط کردند، یک استثنا هم دارد. ثروت شخصی حسنی مبارک، دیکتاتور نظامی مصر دست کم چهار میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو تخمین زده شده است. بخشی از دارایی های شخصی دیکتاتور سایق مصر برای سال ها در بانک‌های سوئیس مسدود بود. اما با کودتای ژنرال عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهور فعلی مصر علیه محمد مرسی، رئیس جمهور منتخب این کشور، دارایی های مبارک نیز آرام آرام آزاد شد. این اقدام پس از آن رخ داد که عالی‌ترین دادگاه تجدیدنظر در مصر، حسنی مبارک را از اتهام مسئولیت داشتن در کشتن صدها نفر از معترضان در جریان اعتراض‌های سال ۲۰۱۱، تبرئه کرد.
وقتی واشنگتن جیب بغداد را خالی کرد
صدام حسین، رئیس جمهور سابق عراق که سال ۲۰۰۳ دستگیر و در سال ۲۰۰۶ به اتهام جنایت علیه بشریت به دار آویخته شد، یکی دیگر از دیکتاتورهایی بود که طی سال‌ها میلیاردها دلار مال اندوزی نامشروع داشت. ثروتی که بخش قابل توجهی از آن، خارج از عراق سرمایه‌گذاری شده بود و با اعدامش، توسط دولت‌های غربی مصادره شد.
«ایاد علاوی» سیاست‌مدار برجسته عراقی سال ۱۳۸۲ گفته بود: «شورای انتقالی به دنبال ۴۰ میلیارد دلاری است که صدام آن‌ها را به خارج از عراق انتقال داده و در بانک های سوئیس، ژاپن، سنگاپور، امارات متحده عربی، آلمان و دیگر کشورها ذخیره کرده است.»
دولت واشنگتن پس از سرنگونی حکومت صدام حدود ۲۰ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده عراق را که در صندوق ذخیره بانک مرکزی آمریکا نگهداری می‌شد، به بغداد بازگرداند. اما سال ۲۰۱۱ فاش شد که یک سوم از این پول (شش میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار) که برای کمک به بازسازی عراق در نظر گرفته شده بود، «ناپدید» شده است.
سوئیس؛ گاوصندوق دیکتاتورهای جهان
در بالا به سرنوشت دارایی های خارجی چندین دیکتاتور پرداخته شد. اما این فهرست می‌تواند ده‌ها نام دیگر را نیز در خود جای دهد. آخرین نمونه آن، دارایی الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس معروف به «آخرین دیکتاتور اروپا» است.
سوئیس که به گاوصندوق قدرتمندان و دیکتاتورهای جهان معروف است، به تازگی دارایی‌های لوکاشنکو و پسرش را به دلیل «خشونت دولت علیه معترضان» مسدود کرد. این اقدام در حالی است که سوئیس برای ضبط دارایی دیکتاتورهای جهان طی سال های گذشته تحت فشار قرار گرفته است. در همین راستاست که زوریخ ۶۰۰ میلیون دلار از ثروت «ایملدا مارکوس» همسر سابق دیکتاتور فیلیپین و شش میلیون دلار ثروت «موبوتو سساسکو» دیکتاتور سابق کنگو را به دولت‌های قانونی پس از آن‌ها بازگردانده است.
با این حال، ۱۷ سال طول کشید تا دولت سوئیس دارایی ضبط شده به مردم فیلیپین را به آن ها برگرداند. پول‌های هنگفتی از دیکتاتورهای سابق در بانک های این کشور و برخی دیگر از کشور های غربی هست که سال‌هاست آزاد نشده و آن ها در حال بهره بردن از این پول ها هستند.
