شَهرکُرد، مرکز شهرستان شهرکرد و استان چهارمحال و بختیاری است. شهرکرد در ۸۵ کیلومتری غرب اصفهان قرار دارد. نام پیشین آن «دِهْکُرد» بوده‌است که پس از تبدیل به شهر (در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی) به شهرکرد تغییر نام داده شده‌است. براساس آمار سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۹۰٬۴۴۱ نفر است. این شهر، مرتفع‌ترین مرکز استان در ایران است و از همین رو به بام ایران نیز شهرت یافته است. آب وهوای شهرکرد در تابستان ها، معتدل و زمستان ها بسیار سرد است .
بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، پیدا شدن سکه‌های مربوط به دوران اشکانی و ساسانی، و به خصوص توجّه به استقرار تپه‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح، قدمتی در حد هزاره‌های مذکور برای استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهرکرد یا لار می‌توان منظور نمود. از آن جمله در این دشت، هیئت‌های باستان‌شناسی در تپه باستانی گورگای و تپه سراب(گنبدک) در شمال شهرکیان نشانه‌هایی مبنی بر قدمت حداقل ۷۰۰۰ساله را یافته‌اند و از این جهت آثار شهرکیان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در شهر هفشجان، در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، سفالینه‌ها و ابزارهای سنگی ابتدایی با پیشینه ۹۰۰۰ ساله بروی تپه‌های باستانی هفشجان کشف شده‌است و گمان می‌رود که تپه اسکندری شهر هفشجان سازه‌ای شبیه زیگورات (معبد الهی) داشته‌است. تپه اسکندری اولین و بزرگترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌گردد و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد. فعالیت هیئت‌های باستان‌شناسی در این منطقه قدیمترین گمانه زنی‌های باستان‌شناسی استان چهارمحال و بختیاری بوده‌است.
شهرکرد در گذشته دهکرد نامیده می‌شد و در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی از دهکرد به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شده‌است. در متون تاریخی کمتر نامی از دهکُرد برده شده‌است؛ و از زمان پیدایش و شکل‌گیری دهکُرد و خصوصیات اجتماعی و اقتصادی نخستین ساکنین این آبادی اطلاع دقیقی در دست نیست. با توجه به جایگاه طبیعی منطقه و چمنزار جنوبی دشت دهکرد می‌توان حدس زد که عمدتاً به کار دامپروری اشتغال داشته‌اند، شاید واژه «کُرد» به معنی چوپان، گله دار از نام اولیه ساکنینی این منطقه گرفته شده‌است و این شهر که سابقاً دهکرد نامیده می‌شد به معنی محل سکونت کُردان (گله داران) است. قبل از حمله اعراب به ایران، بدون در نظر گرفتن قومیت، زبان و نژاد، به‌طور کلی تمام مردم چادرنشین را «کُرد» دانسته‌اند.
ابتدا بیشتر این افراد کشاورز و کوچ‌نشین (گله دار) بوده‌اند. این مردمان کسانی هستند که فرهنگ و سنن خویش را پاسداری نموده و آداب و رسوم و آیین‌های کهن این مرز و بوم را نگه داشته‌اند زیرا انتقال دانش و معرفت در دوران‌های پیش بیشتر بر نقل شفاهی استوار بوده، در نتیجه منابع نوشتاری و مکتوب دربارهٔ نام و تاریخ این شهر اندک است.[۱۴] همین که نام «دهکرد» برای اولین بار در دوره زندیه در منابع دیده میشود و تا قبل از صفویه در منابع دیده نمی‌شود، شاهدی است بر این مدعا. هرچند که سابقه قلعه دهکرد حداقل مربوط به دوره صفویه می‌باشد و وجود چند قبر قدیمی حاکی از آن است.
در کتاب جغرافیای کامل ایران راجع به نژاد مردمان و سکنی گزینی در این ناحیه نوشته شده: «اهالی این ناحیه از نژاد کردان مهاجر بوده‌اند که جهت دامداری و دامپروری به این سرزمین کوچ کرده و در دشتهای سرسبز و دامنه‌های مصفای آن به زندگی پرداخته‌اند» پژوهشگر لُر، سکندر امان الهی بهاروند در کتابش(قوم لُر) آورده است: «وجود اسامی محل هایی چون دهکُرد(شهرکُرد) و رودخانه کردستان[و روستای کردستان بزرگ] در مناطق لربزرگ مبین این واقعیت است که احتمالا در گذشته برخی از طوایف مهاجر کُرد در این مناطق حضور داشته‌اند که اکنون لر شده‌اند» مورخ مشهور عباس اقبال آشتیانی نیز در مورد بومیان شهرکُرد می‌نویسد: «اهالی این منطقه از گله داران و رمه دارانی مهاجر بوده‌اند که جهت استفاده کردن از چمن و مرغزار به این منطقه کوچ می‌کردند.»
شهرکرد بین ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۲۳ درجه و ۲۱ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض جغرافیایی و در ۸۵ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفته‌است. به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته‌است. این شهر با ارتفاع بین ۲۰۵۰ تا ۲۳۱۰ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین مرکز استان در کشور است. از بالای کوه های شهرکرد در شب ، شهر اصفهان دیده میشود
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۹۰٬۴۴۱ نفر (در ۵۵٬۴۹۲ خانوار) بوده‌است. شهرکرد نخستین شهر رسمی استان چهارمحال و بختیاری از ۱۵٬۴۷۶ نفر سال ۱۳۳۵ با رشد ۱۲ برابری به ۱۹۰٬۴۴۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده‌است. مردم شهرکرد به زبان فارسی و لهجه دهکردی سخن میگویند.
شهرکرد دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های بسیار سرد است. میانگین سالانه دمای هوا در شهرکرد ۱۱/۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. در طول ۳۰ سال گذشته حداقل مطلق دما و حداکثر مطلق دمای ثبت شده در شهرکرد به ترتیب ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر و ۴۲ درجه سانتیگراد بوده‌است. سردترین و گرم‌ترین ماه‌های شهرکرد به ترتیب دی و مرداد می‌باشد. اگرچه در زمستان میزان رطوبت متوسط تا بالا است، میزان بارش در فصولی که کشت صورت می‌گیرد به جز ماه‌های اردیبهشت و فروردین تقریباً به صفر نزدیک است.
اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالی چالشتر، قفل چالشتر، نمد مالی، گیوه دوزی و کوره‌های آجرپزی است که امروزه با توجه به صنعتی تر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده‌است. در حال حاضر صنایع بزرگ و کارخانه‌های مهمی در نزدیکی شهرکرد واقع شده‌اند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آن‌ها مشغول به کار هستند، مهم‌ترین این صنایع عبارتند از: فولاد زاگرس شهرکرد ، لوازم خانگی برفاب شهرکرد، سیمان شهرکرد، گاز کربنیک شهرکرد، نساجی حجاب شهرکیان، صنایع شیر و لبنی شهرکیان.
کارخانه سیمان شهرکرد در قلب زاگرس مرکزی در استان چهار محال و بختیاری و در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید. این واحد تولیدی با دسترسی به معادن بسیار غنی، شرایط منحصر بفردی را در بین تولیدکنندگان داخلی به خود اختصاص داده و با اتکاء به تجارب ارزشمند مدیران، مهندسین و کارکنان و بکارگیری پیشرفته‌ترین تکنولوژی و ماشین آلات مدرن قادر به تولید انواع سیمان‌های ۴۲۵–۱، ۵۲۵–۱، تیپ II و تیپ V با مقاومت‌های بسیار بالا گردیده‌است. در سال ۱۳۹۲، کارخانه سیمان شهرکرد برای دومین سال متوالی مقام نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد.
به علت ارتفاع زیاد، آب و هوای شهرکرد در فصل تابستان، خنک و مطبوع می باشد، به همین دلیل در روزهای گرم تابستان گردشگران زیادی را میهمان بوستان‌های شهرکرد ازجمله پارک ملت، پارک قزل حصار شهرکیان ، پارک لاله ، چهارباغ، پارک تهلیجان و گردشگاه چشمه زنه می‌کند. از جمله مکان‌های تاریخی شهرکرد می‌توان به حمام خان، قلعه چالشتر، اتاق آئینه شهرکرد، موزهٔ باستان‌شناسی شهرکرد، گورگای تپه شهرکیان و تپه سراب شهرکیان اشاره کرد.
سازمان حمل و نقل بارومسافر شهرداری شهرکرد برای خدمات‌رسانی به مردم ۱۵۴ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد که در تمام مسیرهای شهری تردد دارند. علاوه بر حضور دو سیستم تاکسی بی‌سیم هماهنگ با سامانه یکپارچه کشوری (۱۳۳) و دیگری (۱۸۰۰)، نزدیک به ۱٬۵۰۰ تاکسی گردشی، خط ویژه (مانند تاکسی فرودگاه و تاکسی پایانه مسافربری)، تاکسی بانوان، دفتر تاکسی تلفنی و مسافربرهای شخصی در شهر فعالیت دارند. فرودگاه شهرکرد در جنوب شهر و دربزرگراه شهرکرد،فارسان واقع شده‌است. از این فرودگاه پروازهایی در مسیرهای ورودی و خروجی و پروازهایی هفتگی در داخل کشور صورت می‌گیرد. به جهت رفاه مسافران پایانه‌های مسافربری شهرکرد در سه جهت شهر قرار دارند که در این میان پایانه آزادی نقش اساسی‌تری در جابجایی مسافر به سراسر کشور دارا است: پایانه مسافربری آزادی در جنوب شهرکرد و پایانه مسافربری غرب شهرکرد (معروف به ترمینال سامان).
این شهرستان در طول شرقی ۴۹ درجه و ۲۲ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه‌است و از نظر عرض جغرافیایی در عرض شمالی ۳۲ درجه و ۲۰ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۳۱ دقیقه قرار گرفته‌است. به لحاظ وضعیت توپوگرافی این شهرستان در بخش شرقی سلسله جبال زاگرس و در حاشیه گسل زاگرس قرار گرفته و مهم‌ترین ارتفاعات آن کوه جهان بین است که با ارتفاع بیش از ۳۳۰۰ متر آن را پوشانیده‌است. این شهرستان قسمت شمال شرقی استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته‌است. شهرستان شهرکرد از شمال به شهرستان‌های سامان و بِن، از شرق به استان اصفهان، از غرب به شهرستان فارسان و از جنوب به شهرستان‌های بروجن و کیار محدود می‌گردد. فواصل بین رشته کوه‌ها را دشتهای وسیعی فرا گرفته‌است از عمده‌ترین دشتهای منطقه می‌توان به دشت شهرکرد، دشت هفشجان و دشت بن اشاره نمود. به طور کلی در شهرستان شهركرد، سه گويش فارسی، ترکی و لری بختیاری رواج دارد. در اكثر مناطق شهرستان همچون شهرکرد، هفشجان، فرخ شهر و چالِشتُر مردم به فارسی لهجه دار تكلم می‌نمایند. در برخی از مناطق همچون شهرکیان، طاقانک و هرچگان مردم به زبان ترکی قشقایی و در برخی مناطق ديگر همچون سورشجان مردم به گویش بختیاری آميخته با فارسی محلی تكلم می‌نمایند.مردم اينگونه مناطق را از گروه نژادهای فارس-لر می‌شناسند. در شهر شهرکرد به عنوان مرکز شهرستان به علت گسترش صنایع و توسعه شهری در نیم قرن اخیر و به تبع آن مهاجرت به مرکز استان، ترکیبی از همه قومیت‌های استان حضور دارند. لازم است ذکر شود که نواحی شرقی استان چهار محال و بختیاری شامل شهرستان‌های شهرکرد و بروجن از دیرباز سکونت گاه گروه‌هایی از ارامنه بوده‌است. هر چند در دهه‌های اخیر تعداد بسیاری از ارامنه چهارمحال به اصفهان مهاجرت کردند.
جاذبه های شهرکرد
آبشار زردلیمه (بوینه): آبشار زردلیمه، آبشاری بسیار زیبا و بکر است که میان کوه‌های سر به آسمان کشیده زاگرس و در راه کوچ عشایر در ۸۴ کیلومتری شهرکرد جای گرفته است. وجود مراتع سرسبز و آثار تاریخی و باستانی نظیر پل خدا آفرین، ایل راه باستانی و سنگ حجاری شده ۶ هزار ساله، این ناحیه را به یکی از زیباترین نقاط گردشگری ایران و شهرکرد تبدیل کرده است.
پل زمان خان سامان: پل زمان خان سامان در نزدیکی شهر سامان در ۲۰ کیلومتری شهرکرد و روی رودخانه زیبای زاینده‌رود به دستور یکی از روسای عشایر به نام «زمانخان» به‌صورت دو دهنه هشت متری بنا شده است. این بنا که یکی از جاهای دیدنی شهرکرد محسوب میشود، یک بار در سال ۱۰۲۲ هجری قمری توسط کارگزاران حکومت صفوی و بار دوم در سال ۱۳۲۲ هجری قمری به دست «حاج عبدالحسین قزوینی مالک قریه چمعالی» تعمیر و مرمت شده است.
قلعه دزک: قلعه دزک یکی از قلعه‌های زیبای استان چهارمحال بختیاری در شهرکرد است که از دوران حکومت قاجار در این شهر دیدنی به‌جای‌مانده است. قلعه دزک معماری داخلی شگفت‌انگیزی دارد و بسیار تماشایی است. جالب است بدانید که «علامه دهخدا» به‌مدت شش ماه در این قلعه اقامت داشته و به گفته ایشان، نوشتن کتاب «امثال و حکم» در این قلعه به ذهن‌شان رسیده است.
مسجد جامع شهرکرد: مسجد جامع شهرکرد یکی از بناهای تاریخی شهرکرد و استان چهارمحال بختیاری است که به فرمان «حاج محمدرضا خان» در قرن ۱۳ هجری قمری در مساحتی نزدیک به ۲۵۰۰ متر مربع احداث شده است. این مسجد از سه ورودی در شمال، شرق و غرب این بنا تشکیل شده است. از جمله نکات قابل‌توجه این بنا که نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند، می‌توان به تزیینات و کاشی‌کاری‌های هفت رنگ و زیبای آن اشاره کرد.
شیر سنگی (بردشیر): شیر سنگی از نمادهای مردمان لُر بختیاری است که آن را روی قبر بزرگان و نامداران این ایل گذاشته‌اند. در گویش بختیاری این مجسمه‌ها را «برد شیر» می‌نامند. جالب است بدانید که این نماد علاوه بر این تندیس‌ها، در قالب گلیم و گبه‌هایی که بختیاری‌ها می‌بافند نیز وجود دارد.
سنگ نوشته‌های مشروطیت (پیر غار): پیر غار در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در مجاورت شهر فارسان قرار گرفته است. در این نقطه از استان چهارمحال بختیاری، چشمه‌های آب از داخل سنگ‌ها جریان دارند. روی قسمتی از صخره‌های این منطقه، سنگ‌نوشته‌هایی دیده میشود که نقش بختیاری‌ها را در انقلاب مشروطه روایت می‌کند. همچنین پیرغار از امکانات اقامتی خوبی برخوردار است.
خانه ستوده چالشتری: خانه ستوده چالشتری، در هشت کیلومتری شمال شرق شهر کرد واقع است و قسمت حاکم‌نشین قلعه معروف چالشتر است که تنها بنای باقی‌مانده از این مجموعه تاریخی به شمار می‌رود. این خانه یا قلعه یادگاری از دوران صفوی و قاجار است. خانه ستوده چالشتری علاوه بر داشتن معماری زیبا، از سه موزه آثار سنگی، موزه کار و زندگی و موزه مردم‌شناسی نیز تشکیل شده است.
حمام خان: حمام خان یادگاری به‌جای‌مانده از سال ۱۲۷۰ هجری قمری در جنوب‌غربی مسجد جامع شهرکرد است. این بنای تاریخی به همت «حاج محمدرضا خان» بنا شده است و دارای معماری زیبا و استحکام بسیار بالایی است.
پارک ملی تنگه صیاد: پارک ملی تنگ صیاد در مسیر شهرکرد به اصفهان در ۱۵ کیلومتری شهرکرد واقع شده است و از حیات‌وحش باورنکردنی و مناظر بی‌بدیل برخوردار است. بر طبق بررسی‌های انجام شده، در این منطقه ۲۵۲ گونه از ۵۲ گیاه، شناسایی شده است.
موزه باستان شناسی (حمام پرهیزکار): حمام پرهیزکار در دهه ۲۰ هجری شمسی بنا شده است و یکی از آخرین بناهای دوران پهلوی به سبک حمام‌های قدیمی ایران به شمار می‌رود. این حمام از سوی خانواده‌ای آزاده در دهه ۳۰ هجری شمسی وقف عام شد و در حال حاضر به‌عنوان موزه باستان‌شناسی شهرکرد از آن استفاده میشود. در این موزه مجموعه‌ای از ابزارهای سنگی متعلق به دوران نوسنگی، مجسمه‌های گلی با پیشینه‌ای ۹۰۰ ساله، ابزار و ظروفی مربوط به هزاره دوم و پنجم قبل از میلاد را می‌توانید مشاهده کنید.
مسجد اتابکان: مسجد اتابکان، بنایی به‌جای‌مانده از دوران حکومت اتابکان در خیابان ولیعصر شهرکرد است. در این مسجد، درب چوبی قرار دارد که بسیار قدیمی است و به ۸۰۰ سال پیش تعلق دارد. این اثر تاریخی در گذر زمان و در دوران مختلف بارها مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفتی و اخیرا نیز مرمت و تعمیرات مختلفی در بخش‌هایی از آن انجام شده است.
قلعه جونقان (سردار اسعد بختیاری): قلعه جونقان یا قلعه سردار اسعد بختیاری در شهر جونقان در ۴۵ کیلومتری شهرکرد در استان چهارمحال بختیاری واقع شده است. این قلعه را «علی قلی خان سردار اسعد بختیاری» در سال ۱۳۱۸ هجری قمری برای سکونت خود در مساحتی برابر ۱۴ هزار متر مربع ساخته است.
تالاب چغاخور: تالاب چغاخور یکی از تالاب‌های زیبا و چشمگیر کشور در شهر بروجن در نزدیکی شهرکرد چهارمحال بختیاری است. بهترین زمان برای سفر به این تالاب فصل تابستان است؛ زیرا به‌جز آرامش و زیبایی می‌توانید پرندگان محلی و مهاجری نظیر غاز، اردک، حواصیل و لک‌لک را نیز در این تالاب تماشا کنید.
پل خراجی: پل خراجی در جنوب‌غربی روستای خراجی در فاصله ۳۰ کیلومتری شهرکرد روی رودخانه کیار احداث شده است. قدمت این پل متعلق به دوران حکومت صفوی است. طول پل خراجی ۵۴ متر و بالاترین ارتفاع آن پنج متر و فاصله دهانه‌های آن متغیر و به‌طور متوسط ۲٫۵ متر است.
امام‌زادگان حلیمه و حکیمه خاتون: امام‌زادگان حلیمه و حکیمه خاتون یکی از آثار ملی ایران است که در خیابان ولیعصر جنوبی شهرکرد واقع شده است. قدمت این بنا به دوران حکومت قاجار باز می‌گردد. گفته میشود که حلیمه و حکیمه خاتون دختران «ابراهیم مجاب» از فرزندان «حضرت امام موسی‌بن‌جعفر» هستند.
قلعه سورک: قلعه سورک در ۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی شهرکرد، در روستای سورک، حدود ۹۰ سال پیش در دوران حکومت قاجار توسط «نصیرخان» ملقب به «سردار جنگ» با معماری جالب و درون‌گرا بنا شده است. این قلعه در بخشی از روستای سورک بنا شده است که کسی در آنجا سکونت ندارد. این بنا از همه طرف محصور در میان زمین‌های کشاورزی است. قلعه سورک را از خشت ساخته‌اند و در تزیینات آن آجر به کار برده‌اند. البته گچ‌بری‌های با نقوش گیاهان برای زیبایی سربخاری‌ها کار شده است. جلوی بنا نیز حوض بزرگی با شکل ترنج ساخته شده است که حجاری‌های زیبایی دارد. حمامی هم در کنار بنا قرار دارد که به ساختمان اصلی بنا متصل است.
منطقه جنگلی فلارد: منطقه جنگلی فلارد در ۱۵۰ کیلومتری شهرستان شهرکرد واقع است و ۲۰ هزار هکتار مساحت دارد و از شمال به خان میرزا، از غرب به لردگان، از شرق به سمیرم و از جنوب به کهگیلویه و بویر احمد محدود میشود. علاوه بر پوشش عمومی جنگل فلارد در ۱۰ کیلومتری مال خلیفه در محدوده کوت سیاه، جنگل خالصی از بنه (پسته وحشی) وجود دارد. از نواحی عمده جنگلی دیگر می‌توان به دماپ، پروز و منارجان اشاره کرد.
......................................
آرشیو
