ساری از پرجمعیتترین شهرهای شمال و پایتخت پیشین ایران، مرکز استان مازندران و شهرستان ساری است. این شهر پرجمعیتترین و بزرگترین شهر استان مازندران و از بزرگترین شهرهای شمال کشور بهشمار میرود. ساری همچنین یکی از قدیمیترین شهرهای ایران محسوب میشود.
به مردم اهل ساری، سارَوی گفته میشود. شهر ساری واقع در کوهپایههای رشته کوه البرز دارای دو ناحیه دشتی و کوهپایهای میباشد و ارتفاع آن تا ۵۴ متر بالاتر از سطح دریا میباشد. آب و هوای شهر ساری در تابستانها معتدل و مرطوب و در زمستانها نسبتاً سرد و خشک است. این شهر با برخورداری از کوه، جنگل و دریا معمولاً دارای آبوهوای معتدل و مرطوب است. گرچه در مقایسه با سایر شهرهای مازندران، ساری هوای ملایمتری دارد، ولی طبق آمار سالهای اخیر، بارندگی در ساری کاهش یافتهاست. جمعیت خارجی ساری کم است. اکثریت مردم ساری از قومیت طبری هستند و به گویش ساروی که گویشی از زبان مازندرانی است سخن میگویند، اکثریت مردم ساری رسماً مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازدهامامی میباشند.
پیشینه زندگی در ساری به دوران مسسنگی برمیگردد و کاوشهای باستانشناسی صورت گرفته در ساری منجر به کشف سفالهای ۶۰۰۰ ساله و ابزارهای سنگی شد. ساری در دوران صفویان مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در دوران قاجاریه، آقا محمد خان قاجار، بنیانگذار دودمان قاجار در نوروز سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و ساری را پایتخت خواند. اما سرچشمه شکوفایی و پیشرفت این شهر پس از قاجاریان بودهاست. نظام شهری نوین ساری از دوران پهلوی آغاز شد و ساری از نخستین شهرهای ایران بودهاست که ساخت راهآهن سراسری ایران در آنجا آغاز گشت. پس از پایان جنگ جهانی دوم طرحهای توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از انقلاب ۱۳۵۷ توسعه این شهر ادامه یافت و ساری کانون پذیرش جمعیت شد. این شهر دارالمک تاریخی مازندران است.
![](https://cdn.ov2.com/content/storegisir_ov2_com/wp-content_179/uploads/2020/07/Sari-township-location-map-1.jpg)
ساری به دلیل قرار گرفتن در شاهراه مسیر ارتباطی شرق به مرکز ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. این شهر از شمال به دریای خزر و از جنوب نیز به جنگل و رودخانه ختم میشود. همچون سایر شهرهای شمالی، ساری از تولیدکنندگان مرکبات و یکی از قطبهای تولید برنج و فراوردههای دامی کشور است. همچنین شرکت چوب و کاغذ مازندران، از بزرگترین شرکتهای تولیدکننده کاغذ در خاورمیانه، در ساری قرار دارد.
این شهر یکی از مهمترین مراکز گردشگری ایران به حساب میآید و و دارای مجموعهای از جاذبههای گردشگری است. برج ساعت نماد ساری است و بیش از ۹۰ سال قدمت دارد. طبق گزارش مرکز آمار در تابستان ۹۶، ساری بهعنوان اولین شهر برتر گردشگرپذیر ایران با بیش از دو میلیون سفر تابستانی شناختهشد. همچنین در نوروز ۹۵ ساری، بههمراه رامسر شهرهای برتر گردشگری ایران شدند.
موقعیت جغرافیایی و مجاورت با دریا ی خزر و کوه سبب تنوع زندگی جانوری در ساری شده و مجموعهای از جانوران کوهستانی، جنگلی، جلگهای و همینطور پرندگان بومی مهاجر و آبزیان، شرایط زیستی متنوعی را به وجود آوردهاست. پناهگاه حیات وحش سمسکنده، دشت ناز، دودانگه و چهاردانگه و منطقه حفاظتشده بولا در حومه ساری واقع شدند.
از نظر اداری، ساری به سه منطقهٔ شهری تقسیم میشود. جمعیت این شهر طبق سرشماری ۱۳۹۵، ۳۴۷٬۴۰۲ نفر بودهاست. ادارهٔ شهر توسط شهرداری ساری انجام میشود. شهردار ساری توسط شورای شهر ساری انتخاب میشود و این شورا بر عملکرد شهرداری نظارت و برای ادارهٔ شهر، قانونگذاری میکند. به عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، مهمترین نهادهای دولتی و قضایی مازندران در این شهر واقع شدهاست. این شهر دارای فرودگاه بینالمللی دشت ناز است که از پررفتوآمدترین فرودگاهها در ایران میباشد.
۱۳ تیر روز ساری نامگذاری شدهاست. در این روز آرش کمانگیر پرتاب تیر معروف خود را انجام داده که بسیاری از منابع مانند ویس و رامین ساری را محل این اتفاق تاریخی میدانند.
شهر کنونی ساری در جوار محل یکی از شهرهای بسیار قدیمی برپا شدهاست. دربارهٔ نام شهر قدیمی مذکور دانشمندان عقاید مختلف اظهار داشتهاند و هر کسی نام یکی از بلاد باستانی را که در کتابهای یونانی دیده میشود بر آن محل نهادهاست. بعضی گفتهاند این همان محلی است که به فنا که موسوم بوده. بعضی دیگر آنرا زدرکرته میدانند و برخی هم معتقدند که نام آن شهر سیرینکس بودهاست. وقتی که منوچهر برای انتقام قتل ایرج پدر خود، سلم و تور را کشت آنها را در ساری در کنار قبر ایرج مدفون کرد و بر هر قبری گنبدی ساخت که در زمان ظهیرالدین به سه گنبد معروف و بقدری محکم بود که امکان نداشت آن را بتوان خراب کرد. رستم بعد از نبرد شومی که با پسر خود سهراب کرد ابتدا میخواست نعش فرزند را به زابلستان بفرستد، ولی بواسطهٔ گرمی هوا او را در همان ساری در محلی موسوم به قصر تور امانت گذاشت که گویا بعدها در همانجا مدفون شد. فرخان بزرگ بیکی از بزرگان درباری خود بنام «باو» فرمان داده بود که شهر ساری را درمحل ده اوهر (که بعد به نارنجه کوتی معروف شد) بنا کند. این مکان را بواسطهٔ موقع ممتاز و نهرهای فراوان و محلات باصفای اطرافش برگزیده بودند. ولی سکنهٔ آنجا با دادن رشوه باو را فریفتند و وادارش کردند که از آن کار منصرف شود و محل دیگری را برگزیند. وقتی که پادشاه از خیانت باو آگاه شد او را بزندان انداخت و در دهکدهٔ آویجان (یا باو آویجان) وی را به دار زد و با پولی که باو از راه رشوه جمع کرده بود دهی ساخت موسوم به دینار کفشین (تیرکلا (ساری)).
تا زمان حمله اعراب به ایران و پیروزیشان در این سرزمین، مازندران یکی از ساتراپهای ایران بهشمار میآمد که مرکز آن همین شهر ساری بود؛ ولی مردم این منطقه مخالفتهای بسیاری انجام میدادند که باعث شد از دوره هخامنشیان پادشاهان ایران برای این منطقه فردی را موظف کردند که به زادراکارتا (ساری) بیاید و منطقه را تحت امنیت داشته باشد.
از اواخر دوره ساسانیان تا اوایل صفویان شهر ساری پایتخت دو سلسله باوندیان و قارنوندیان بود. سلسله قارنوندیان در زمان هارون الرشید با مرگ مازیار برافتاد و ولی باوندیان تا ۷۵۰هجری در ساری و فریم حکومت میکردند که از نظر مدت زمان حکومت طولانیترین سلسله مستمر پادشاهی جهان حتی از طولانیتر از سلسلههای فراعنه در مصر میباشد. در این سال حکومت تازه بنیان کیاهای جلال باوندیان را سرنگون کرد و در ساری مستقر شد؛ ولی مردم از این شاهان زورگو راضی نبودند بنابرین مرعشیان و سپس صفویان به این شهر دست یافتند. شاهان صفوی به این شهر علاقهمند شدند و در زمان ایشان پایتخت تابستانی صفویان در فرحآبادِ ساری بود. پس از صفویان ساری به دست نادرشاه افتاد. در دوره قاجاریان نیز ساری در ابتدا به عنوان مرکز قاجاریان بود و سپس پایتخت به تهران انتقال پیدا کرد.
![](https://cdn.isna.ir/d/off/mazandaran/2020/12/14/3/61802307.jpg)
ساری از جمله شهرهای بسیار قدیمی ایران است. بر اساس اکتشافاتی که در منطقه نوده در جنوب ساری به عمل آمده، تکه سفالهایی دستساز از دوره مس سنگی با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه یا قهوهای تیره، یک قطعه دور ریز تولید ابزار سنگی از جنس فلینت به رنگ کرم و سفالهایی از دوره مفرغ در طیف خاکستری تیره، سیاه و سنگ چین معماری شناسایی شده که نشان از قدمت ۶ هزار ساله شهر ساری دارد. بنای ساری مرکز استان مازندران را بر اساس نوشته حمدالله مستوفی و دیگر مورخان به تهمورث دیوبند از پادشاهان اساطیری ایران، عدهای به فریدون شاه پیشدادی و برخی هم به توس پسر نوذر نسبت میدهند. ساری در قرن اول هجری به دست فرخان ابن دابویه بربری محلهای تجدید بناشدهاست. چند گمانهزنی غیر علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از: یونانیان باستان آن را زادراکارتا، پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر میکنند، اشپیگل شرقشناس و نئونازیست آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هماکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی میکردهاند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا میباشد، دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است. در کتاب تاریخ باستان نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار میرود؛ که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصاً نارنج و لیمو میداند. همچنین ذکر میکند که احتمالاً زادراکارتا و سارو یکی هستند. ظهیرالدین مرعشی نیز در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» به روایت نوشتهاست که فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساختهاست.
نام ساری را کروواتها بر ساری گذاشتند در زبان کروواتها، ساراویتی به معنای مکانی میان دو رود و ساراس به معنای برکه آب است. گلهداران بزرگ کرووات وقتی گلههای خود را به آن منطقه میآوردند از آن بانام ساراویتی یاد میکردند. به خاطر دارید که موقعیت مکانی شهر در آن زمان حوالی سورک و اسرم فعلی بود. هنوز هم این منطقه (شهرستان میاندورود) نامیده میشود.
![](https://www.khazarnama.ir/wp-content/uploads/2020/04/20200126175347_IMG_5366-01-copy.jpg)
آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و پایتخت خود را این شهر اعلام نمود و زرگران شهر تاجی از جواهر برای او ساختند و در نوروز آن سال در ساری بر سر نهاد، پس از تصرف قفقازیه و سرکوب کلیه امراء و حکام داخلی و پذیرش اطاعت و فرمان خان قاجار از سوی کلیه نواحی به استثنای مشهد و خراسان که هنوز زیر فرمان شاهرخ میرزا و فرزندش نادر میرزا بود، آقا محمد خان در مسیر تهران در تهران مستقر شد و آن را دارالخلافه نامید.
گیلان و مازندران تنها سرزمینهایی در آسیای غربی هستند، که در زمان حمله تازیان (اعراب) به ایران توسط ایشان فتح نشدهاست، زیرا گیلان و مازندران از همه طرف محفوظ هستند و راههای ورودی به این خطهها بسیار سخت بودهاست. کوهستانهای البرز باعث شده که سپاه اعراب نتواند وارد گیلان و مازندران شوند و این باعث شد که این سرزمینها هیچگاه با زور و ظلم فتح نگشتند؛ ولی در دوران اندرزاها رسم بر این بود که شاهان ساری و شهریارکوه به کسانی که از ترس خلفای عباسی به مازندران پناه میآوردند، اموال بسیار و پناهگاهی برای معیشت میداد و بر همین اساس بسیاری از شیعیان و سیدان علوی، که با جور خلفای عباسیان مخالف بودند، به ساری یا آمل فرار میکردند. این سادات به مرور زمان مردم مازندرانی را که هنوز به زرتشت ایمان داشتند به دین اسلام آشنا کردند و طی مدتی سراسر مازندران به مذاهب مختلف تشیع گرویدند و سلسلههای مختلف به مذهب تشیع روی آوردند. نخستین مسجد جامع ساری پس از مرگ اسپهبد خورشید دابویی و سقوط حکومت وی در مهرماه ۱۴۰هجری شمسی، توسط مسلمانان و به امر ابوالخطیب بنیان نهاده شد.
رشد و ترقی ساری پس از قاجاریان بودهاست. نظام شهری نوین ساری از آن زمان باقی ماندهاست و ساری از نخستین شهرهای ایران بودهاست که ساخت راهآهن سراسری ایران در آنجا آغاز گشت و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد و پس از جنگ جهانی نیز فرودگاه دشت ناز ساخته گردید و طرحهای توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از انقلاب نیز، جادههای اطراف شهر توسعه داده شد.
همزمان با تأسیس بلدیه ساری، قانونی به تصویب مجلس رسید که بر آن اساس انجمن بلدیه وظیفه یافت نسبت به انتخاب شهردار با رأی مردم اقدام کند. در سال ۱۲۹۰ شمسی با پیشنهاد دولت وقت مبنی بر انفصال انجمن بلدیه موافقت گشت و در سال ۱۲۹۹ ضیاءالدین طباطبایی نهاد مستقلی مانند بلدیه را که به دولت وابسته بود را ساخت و در سال ۱۳۰۰ شمسی اداره بلدیه رسماً وابسته به دولت شد. آغاز به کار بلدیه در ساری مربوط به سال ۱۲۹۸ میباشد و «احمد ممنون» به عنوان نخستین شهردار ساری در سال ۱۳۰۱ معرفی شد.
شهر ساری واقع در کوهپایههای رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و دشت است در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از خاور به فاصله حدود ۱۰ کیلومتر به شهرسورک و شمال خاوری به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۵ کیلومتر به بهشهر و ۱۳۰ کیلومتر به گرگان و ۶۹۰ کیلومتر به مشهد و از شمال به فاصله ۲۷ کیلومتر به دریای مازندران و از شمال به فرحآباد (ساری) و تیرکلا و جویبار و لاریم و از باختر به فاصله ۱۰ کیلومتر به قائمشهر و از باختر به سوادکوه به فاصله ۷۰کیلومتری با شهر پل سفید و از باختر به بابل به فاصله تقریبی ۵۰ و آمل به فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتر و از جنوب به فاصله ۳۰ کیلومتر به سد شهید رجایی (سلیمان تنگه) و به وسیلهٔ آزادراه در حال ساخت کیاسر به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر به کیاسر و از آنجا به شهرستانهای دامغان و مهدیشهر و همچنین شهرسمنان (تقریباً ۱۲۰ کیلومتر) محدود است. همچنین ساری به فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از تهران واقع گردیده و توسط جاده فیروزکوه ۲۶۵ کیلومتر و توسط جاده هراز ۲۵۰ کیلومتر و به وسیله راهآهن شمال ۳۵۴ کیلومتر با تهران فاصله دارد.
از درون شهر ساری رودخانه تجن عبور میکند. این رود در شرق ساری جریان دارد. امروزه در ساحل این رود پارک تجن (قائم) و پارک ملل ساری ساخته شدهاست که بزرگترین پارک ساری نیز بهشمار میرود. این رودخانه از ۳ شاخه اصلی زارم رود در شمال و شاخه اصلی تجن در مرکز و شاخه سفید رود در جنوب حوضه آبریز تشکیل میشود و افزون بر آنها در مسیر خود ریزابههایی مانند دره ببرچشمه، پلاروی، شیرین رود، سالار دره، آب تیرجاری و جز آنها را دریافت میدارد. نام تجن (tajen) از بن تجیدن یا تزیدن و پسوند ان (en) ساخته شده و به چم (معنای) «بسیار روان و جریان دارنده» است. ساری از غرب به رود ماچک تیرکلا و سیاهرود محدود میگردد.
شهر ساری در ناحیهای زلزلهخیز واقع شده و در طول تاریخ بارها با خاک یکسان گشتهاست. مهیبترین زمینلرزههای که تا بهحال ساری شاهد آن بوده، در سالهای۱۰۱۷ و ۱۰۹۸ و ۱۲۲۳ خورشیدی روی دادهاست. گفته میشود که دلیل وقوع زمینلرزههای بزرگ و ویرانگر در ساری و نواحی دیگر مانند رشتهکوههای البرز و زاگرس، قرارگرفتن آنها در مسیر کمربند آلپاید میباشد؛ مسیر این کمربند از میانهٔ اقیانوس اطلس شروع شده و پس از عبور از دریای مدیترانه، شمال ترکیه، ایران، هند، چین و جزایر فیلیپین، به کمربند دیگری که اقیانوس آرام را دور میزند، متصل میشود.
آب و هوای شهر ساری در تابستانها معتدل و نمناک و در زمستانها نسبتاً سرد و خشک است. همچنین بخشهای جنوبی کوهستانی این شهر زمستانهای طولانی و بسیار سردی دارند. در طی چند ساله اخیر سردترین دمای این شهر در زمستان ۱۲-(زمستان سال ۱۳۸۶)و در تابستان ۴۰+(تابستان ۱۳۸۳) بودهاست.
مردم ساری به گویش ساروی زبان مازندرانی صحبت میکنند. گویش ساروی یکی از پرگویشترین گویشهای زبان مازندرانی میباشد که تمام دیگر گویشوران زبان مازندرانی علاوه بر گویش مازندرانی خود توانایی تکلم به گویش ساروی را نیز دارند. زبان عمده مردم ساری تا دوره صفویان فقط زبان طبری (مازندرانی) بود ولی با از بین رفتن سلسله باوندیان که حامی زبان طبری بود این زبان از رسمیت افتاد و زبان مازنی و فارسی جایگزین آن شد. تا قبل از سقوط باوندیان زبان مازندرانی با خط پهلوی نگاشته میشد و هنوز هم در گنبد لاجیم یا برج رسکت نمونه آن موجود است. بیشتر مردم ساری مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازدهامامی هستند.
جمعیت شهر ساری بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، ۲۹۶٬۴۱۷ نفر بودهاست که از سال ۸۵ تا به حال ۲٫۵۵ درصد رشد داشتهاست. جمعیت شهرستان ساری بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، ۴۷۸٬۳۷۰ نفر (۱۴۵٬۴۱۰ خانوار) بودهاست که ۲۹۹٬۵۲۶ نفر (۹۱٬۶۷۹ خانوار) در نقاط شهری و ۱۷۸٬۸۴۴ نفر (۵۳٬۷۳۱ خانوار) در نقاط روستایی بوده و ۲۳۸٬۸۹۴ نفر مرد و ۲۳۹٬۴۷۶ نفر زن بودند.
ترافیک شهر ساری و عدم پیادهسازی طرحهای تأثیرگذار روانسازی ترافیک شهری و حفظ شهر ساری در چارچوب سنتی و خیابانهای باریک این شهر از جمله مهمترین مشکلات این شهر میباشد.
نخستین مدرسهٔ مدرن شهر ساری در سال ۱۳۲۳ق / ۱۲۸۴خورشیدی توسط جمعی از سیاسیون ساروی تأسیس شد. این مدرسه در سال بعد با پشتیبانی لطفعلی خان میرپنجهٔ سالار مکرم (سردار جلیل) سالاریه خواندهشد. مدرسهٔ سالاریه با ۷۰نفر دانش آموز آغاز به کار کرد. این مدرسه دارای سه کلاس ابتدایی، سطحی یا فارسی و علمی بود. ولی مدتی بعد با فشارهای مخالفان مشروطه و برخی از مردم شهر، لطفعلی خان سردار جلیل از حمایت مالی مدرسه دست برداشت. در نتیجه مدرسهٔ ساری تعطیل شد؛ و دویست شاگردان آن بیمدرسه شدند. مدتی پس از تعطیلی مدرسهٔ سالاریه، دانش آموزان مدرسه و طرفدارانشان به انجمن حقیقت ساری متوسل شدند. سید حسین مقدس مدرسه را با نام جدید حقیقت در سال ۱۳۲۳خورشیدی در منزل علی بهروزی افتتاح کرد. پس از چندی آن هم بنابه دلایلی تعطیل گشت و بدین ترتیب چندین مدرسه در شهر به وجود آمد و پس از اندکی تعطیل شد. در سال سال ۱۳۰۵خورشیدی کلاسهای اول، دوم و سوم متوسطه در مدرسه احمدیه دایر شد و مدرسه به نام دبیرستان پهلوی تغییر نام یافت. در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۰۰خورشیدی نخستین مدرسه دخترانهٔ ساری با نام تربیت بنات، افتتاح شد. مؤسس مدرسه شخصی به به نام خانم فاطمه وکیلی دیپلم مدرسه آمریکایی تهران بودهاست.
ساری نخستین شهر ایران بودهاست که ساخت راهآهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت؛ و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد. این خطوط ریلی از شعبههای اصلی از راهآهن سراسری ایران است که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در دوران رضاشاه، نخستین فاز آن بین شهرهای ساری - بندر شاه افتتاح گردید؛ و همیشه یکی از مهمترین راههای ایران بهشمار میرفتهاست. ساخت این راهآهن باعث شد تا امروزه شهر ساری به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود و باعث بیشتر شدن اختلاف طبقاتی بین مردم این شهر نیز شد. هماکنون به قسمت جنوبی شهر راهبند گفته میشود که در این منطقه حاشیه نشینان بسیاری وجود دارند.
یازده ایستگاه اتوبوس شهری ساری در نظر گرفته شدهاست که نقاط مختلف شهر را به یکدیگر متصل مینماید. سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی ساری از اردیبهشت ۱۳۷۶ به عنوان واحد در شهرداری ساری به امور مربوط به تاکسیرانان و تاکسیداران رسیدگی مینمود که با توجه به رشد جمعیت شهری و وسعت شهر و نیاز به کنترل و نظارت دقیق تر بر امور مربوط به حمل و نقل و جابجایی مسافرین و همشهریان در سال ۱۳۸۱ با تصویب اساسنامه و معرفی مدیرعامل به عنوان سازمانی مستقل زیر نظر شهرداری شروع به فعالیت نمود.
ساری دارای یک فرودگاه بینالمللی به نام دشت ناز است؛ این فرودگاه در سال ۱۳۲۶ ساخته شدهاست از فرودگاه دشت ناز به شهرهای تهران و مشهد پروازهای روزانه برقرار است. این فرودگاه در ۱۵ کیلومتری شهر ساری واقع شده و پروازهای داخلی ان به شهرهای مشهد، شیراز، کرمانشاه، اهواز، عسلویه، تهران، بندرعباس و کیش برقرار است. فرودگاه بینالمللی دشت ناز از نظر تعداد مسافر و تعداد پروازهای داخلی در کشور دارای رتبه ۱۶ و از نظر تعداد پروازهای بینالمللی دارای رتبه ۱۱ است .
در باب اینکه نخستین نمایش در ساری چه زمانی و به چه کیفیتی انجام شده، اطلاعاتی وجود ندارد. به نقلی در سال ۱۳۱۹ هجری قمری ظهیرالدوله، که وزیر تشریفات سلطنتی و همچنین دارای سمت والی مازندران بود، شخصی به نام حکیم الهی را مأمور کرد که در سبزهمیدان تئاتری اجرا نماید. بعدها در دهه ۱۳۰۰هجری شمسی یدالله مایل تویسرکانی وزیر فرهنگ مازندران، نمایشنامههای بسیاری از نمایشنامهنویسان روس و اروپایی مانند مولیر را در مدرسهای به نمایش درآورد و گاهی از این نمایشها در راستای القاء تفکرات خود نیز استفاده مینمود و بازیگران این تئاترها نیز دانشآموزان یا بازاریان مشتاق بودند و خود یدالله مایل نیز برای بها بخشیدن و اعتبار دادن به تئاتر گاهی ایفای نقش مینمود. این گروه پس از مدتی به خاطر مسائل سیاسی ازبین رفت. پس از آن نیز گروههایی تئاتری به رهبری افرادی چون ستوان ایرانلو، خدابنده لو، خیرخواه، محمد باقر خاوری، اتومیان، ملک الکتابی در شهر راه انداخته شدند. از نمایشنامهنویسان بزرگ که در این شهر به فعالیت پرداختند میتوان به لادبن (قاسم رحیمیان) و عمادالدین رام بودند بیشتر گروههای تئاتری پیش از انقلاب ۵۷ دارای بازیگرانی از دو دستهٔ معلمین و دانشآموزان یا سربازان پادگان ساری بود و اغلب این تئاترها در مدارس به روی صحنه میرفتند.
از دوران قاجاریان تاکنون نشریات و روزنامههای بسیاری در ساری به چاپ رسیدهاست. امروزه از بزرگترین نشریات ساری میتوان به هفتهنامه کایر (قدیمیترین نشریه ساری) و روزنامههای بشیر، وارش، حرف مازندران و دیار سبز و نسیم و هفته نامههای قارن، نهضت شمال و پژواک شمال و پیک شمال و همولایتی اشاره کرد. همچنین روزنامه سارویه که فقط مخصوص شهرستان ساری است با نظارت شورای شهر شهرستان ساری از سال ۱۳۸۴ به انتشار میرسد. نخستین و تنها نیازمندیهای نوار شمالی کشور نیز به صورت هفتهنامه و در قطع استاندارد نیازمندیهای داخلی (۲۵×۳۵) به صورت چاپ رول دورنگ (MK) و با نام «نیازمندیهای چتر شهر» در این شهر منتشر و توزیع میگردد.
از سوغاتیهای شهر ساری شامل غذاهای سنتی، میوهها و صنایع دستی این شهر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
غذاهای سنتی: غذاهای سنتی ساری شامل سیر انار، ناز خاتون، کدوپلو، کدو پلو، چاشنی ساک، ماهی شکمپر و مرغ شکمپر میشود. همچنین به دلیل استفاده از شکر سرخ، فسنجان و خورش آلو زرشک ساری طعمی متفاوت و ملس دارند. همچنین مرباها و شربتهای مختلفی از جمله دوشاب (مثل انجیل دشو) و هلی ترشی در منطقه مورد استفاده قرار میگیرد.
میوهها: انواع مرکبات، تمشک، ازگیل، ولیک، گلابی وحشی، زردکیجا (نوعی قارچ چتری)، گزنه، کدو و…
صنایع دستی: صنایع چوبی، صندوقمزار، ارسی، لاکتراشی، جوله، کلز، کیلهلاک، قند چوله، تنباکو چوله، سیرکوب، حصیربافی، گلیمبافی، جاجیمبافی، جوراببافی، موجبافی، پارچهبافی، نمدمالی، سفالگری و…
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Mianshe_Lake.jpg/800px-Mianshe_Lake.jpg)
ساری یکی از پرافتخارترین شهرهای کشور در کشتی بودهاست. بهگونهای که از لحاظ مربیان بینالمللی، سالن کشتی، داوران بینالمللی و باشگاهها، ساری رکوردار مازندران و ایران است. ملاک و معیار ارزش فنی کشتیگیران جهان کسب مدال المپیک است. سارویها در سال ۱۹۹۸ در المپیک سئول توسط عسگری محمدیان صاحب مدال نقره شدهاند و تنها شهری در مازندران هستند که در سه المپیک جداگانه سه مدال المپیکی صید نمودند. در المپیکهای سئول و بارسلون، عسگری محمدیان و در المپیک پکن، سید مراد محمدی صاحب مدال شدند بهگونهای که در المپیک سئول و پکن تنها سارویها برای کشتی ایران صاحب مدال شده بودند و هیچیک از کشتیگیران ایران در آن المپیک مدال صید نکردند. سارویها در سال ۱۹۸۲ در مسابقات قهرمانی کشتی بازیهای آسیایی دهلی صاحب دو مدال نقره توسط عسگری محمدیان و محمد حسین دباغی شدند. در مسابقات قهرمانی کشتی آزاد گوانگجو چین و قهرمانی کشتی آزاد توکیو ژاپن تک مدال طلای ایران توسط کشتیگیران ساروی (بهترتیب عسگری محمدیان و مجید ترکان) صید شد. ساری تنها شهری در ایران بود که در سال ۱۹۸۲ دو ملی پوش در کشتی بازیهای آسیایی داشت.
در جایگاه داوری سارویها اولین رئیسه کمیته داوران کشتی ایران بعد از انقلاب (حبیب اله الطافی) را داشتند. اسداله رضایی، عباس بابازاده، محمد ربیع پور، سید مهدی موسوی، عقیقی، محمدنژاد، عبداله افشار، نعمت اولادزاد، موسی بابایی، محمد علی احمدی از سایر داوران صاحبنام ساروی در مسابقات بینالمللی کشتی هستند. سارویها اولین شهری در ایران بودند که بعد از تهران در سال ۲۰۰۶ میزبانی مسابقات جام جهانی کشتی را عهدهدار شدند. ساری همچنین سابقه میزبانی مسابقات قهرمانی کشتی جام بینالمللی تختی را در چند دوره دارند. سارویها توسط پهلوان شاهرخ صداقت زاده صاحب بازوبند پهلوانی کشور و مهرنوش شاهرخی در جوانان و بزرگسالان قهرمان و پهلوان کشور شدند. سارویها تنها شهری هستند که در دو المپیک به عنوان مربی کشتی نماینده داشتهاند، بهگونهای که مدرس فدراسیون جهانی کشتی به نام مجید ترکان را دارند. آنها در شورای فنی تیم ملی کشتی ایران عضوی به نام عسگری محمدیان نایب قهرمان جهان و المپیک داشته و محمد حسین دباغی، مجید ترکان، سید مراد محمدی و عسگری محمدیان سوابق مربیگری تیمهای مختلف کشتی جهان را دارند. اولین مازندرانی که مسئولیت هیئت کشتی تهران را قبول کرد و با اکثریت آرای تهرانیها رئیس هیئت کشتی پایتخت شد نقی کلانتری از ساری بود. اولین مازندرانی که سرپرست تیم ملی برای حضور در مسابقات بینالمللی و آسیایی معرفی شد محمد شعبانی، اصغر ثمربخش و نقی کلانتری هر سه از ساری بودند و اولین سرمربی تیم ملی نونهالان کشور مجید ترکان از مرکز مازندران بودهاست. سارویها در مسابقات قهرمانی کشتی قهرمانی سوپر قهرمانان جهان صاحب دو مدال طلا توسط مجید ترکان و عسگری محمدیان شده بود و این موفقیت در حالی رقم خورد که هیچ شهری در مازندران نتوانست صاحب چنین موفقیتی شود. کمربند جنگجوترین، مبارزترین و شجاعترین کشتیگیر جهان تنها متعلق به دکتر ترکان از ساری بود و هیچ کشتیگیری از مازندران به چنین جایگاهی دست نیافتهبود. در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاههای کشور سارویها با برق مازندران، پیام ساری، بهمن ساری، آسانسورسازان، عسگری محمدیان، ستارگان و گاز مازندران بیشترین حضور را در قهرمانی لیگ کشتی کشور داشتهاند. در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاههای جهان در روسیه تنها یک تیم از مازندران سابقه داشت آنهم ستارگان ساری بود. ساری تنها شهری در مازندران بوده که میزبان رافائل مارتینتی رئیس سابق فدراسیون جهانی کشتی در مسابقات جام جهانی کشتی ساری در سال ۲۰۰۶ شد.
سارویها قهرمان اولین دوره مسابقات قهرمانی کشتی ساحلی ایران شد. سارویها اولینهایی در مازندران بودند که در مسابقات قهرمانی ارتشهای جهان توسط محمد حسین دباغی، محمد علی یعقوبزاده و قربان سعادتزاده صاحب مدال طلا شدهاند و جالب اینکه قربان سعادتزاده اولین مازندرانی بود که به عضویت تیم ملی کشتی فرنگی ایران درآمد. ساری در قبل از انقلاب چندین بار توسط سبحان خانیانپور در فرنگی بزرگسالان روی سکوی قهرمانی رفت که حتی در مازندران کشتیگیر و قهرمان کشتی فرنگی وجود نداشت. قابل توجه است اولین مازندرانی که در مسابقات قهرمانی جام بینالمللی کشتی فرنگی صاحب مدال شده بود قربان سعادتزاده از ساری بود که در جام یاشاردغو ترکیه و مسابقات بینالمللی ۲۲ بهمن صاحب مدال طلا شد. اسماعیل دنگسرکی و حسین کریمی اولین مربیان المپیکی کشتی مازندران در المپیک ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶ بودهاند.
هر ساله ورزشهای فوتسال، تنیس، اسکواش، پینت بال، اتوموبیلرانی و شطرنج در سطح کشور و منطقه مقامآور میباشد. تیم فوتسال راه ساری معروفترین تیم ورزشی این شهر است. در زمینه کشتی نیز تیم گاز مازندران متعلق به این شهر میباشد. اولین باشگاه پینت بال شمال کشور در تاریخ ۹ مرداد سال ۱۳۸۷ در پارک قائم (پارک تجن) ساری در مساحتی نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع در باشگاه پینت بال پروشات شروع بکار کرد. در سال ۱۳۸۹ تربیت بدنی شهرستان ساری موفق به خرید سهام باشگاه دسته اولی مهرکام پارس تهران شد تا از همین سال در رقابتهای لیگ دسته یک فوتبال کشور با تیم طبرستان صنعت ساری در این مسابقات شرکت کند. همچنین در فصل ۹۵ لیگ برتر والیبال کشور با حمایت سازمان عمران شهرداری ساری تیمی تحت همین عنوان راهی این سری از مسابقات شد که حاصل آن در رده سنی بزرگسالان مقام نهمی و در جوانان مقام نائب قهرمانی بودهاست. همچنین از دیگر امکانات ورزشی این شهر میتوان به دو باشگاه تنیس در مجموعه ورزشی داراب و اتوبان فرح آباد، باشگاه بولینگ توسکا، مجموعه تفریحی، ورزشی و آبی شیرین رود، باشگاه کارتینگ ساویز واقع در مجموعه ورزشی داراب، قایقسواری در دریاچه سد پلاستیکی رود تجن، پیست اتومبیلرانی نام برد.
نخستین انتخابات شورای اسلامی شهر ساری در سال ۱۳۷۷ برگزار شد. مهمترین وظایف آن نیز شامل انتخاب شهردار، برکناری شهردار، نظارت بر عملکرد شهرداری، تصویب بودجهٔ شهرداری و سازمانهای وابسته به آن، تصویب آییننامهها و انجام امور نظارتی جهت بهبود کیفیت زندگی شهروندان است. اکنون شورای اسلامی شهر ساری ۹ عضو اصلی و ۶ عضو جانشین دارد. ادارهٔ ساری بر عهدهٔ سازمان غیردولتی شهرداری ساری است که در سال ۱۲۹۸ تأسیس شد. مدیریت این سازمان را شهرداران ساری بر عهده داشتهاند. اکنون شهردار ساری با حکم شورای شهر ساری انتخاب میشود. شهرداری ساری ۳ منطقه را شامل میشود و مدیریت هر منطقه به عهدهٔ شهردار آن منطقه است. تصویب بودجهٔ شهرداری ساری نیز بر عهدهٔ شورای شهر است.
محلات ساری:
اواخر دوره قاجار: آب انبارنو، سبزه میدان، نقاره خانه، اوصانلو محله، امامزاده یحیی، بلوچی محله، کردمحله، بلوچی خیل، اصفهانی محله، افغون محله، چاله باغ، شپش کشان، کهنه باغشاه، قلیچ لی محله، میرسرروضه، میرمشهدمحله، بیرامتر (بهرام اُتُر)، در مسجد، پای چنار، مهدیآباد، شیشهگر محله، نعل بندان، بهارآباد، شاهزاده حسین، امامزاده عباس (آزادگله) محله حاجیآباد (خیابان قارن از وسط این محله عبور داده شده و آن را به دونیم کرده)
محلههای کنونی: چهارراه کارمندان، آب انبارنو، سبزهمیدان، شکرآباد، نوتکیه، چناربِن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند، مهدیآباد، کوی ندا، گل افشان، معلم (سارینو)، ترکمحله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزمانی (سعدی)، پیوندی، فدک، توکل، کوی پزشکان پردیس، کویسنگ، کوی افشار، کوی اصحاب، مهیار، پل تجن، طالقانی اول و دوم، پشتپرورشگاه، کوی گلها، پشتزندان، بخشهشت (سلمان فارسی-پیروزی)، پشتمصلی، بربریمحله، پیرتکیه، بوعلی (بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهراماُتُر، آزادگله، سروینهباغ، دخانیات، اتحاد، نعلبندان، باقرآباد (شهید بخشنده و شهید بابایی کنونی در خیابان شیخ طبرسی)، کوی قلیچ، چهارراه برق، ساریکنار، طبرستان، ششصد دستگاه ساری، میرسرروضه، کوی برق، کوی نور (پشت انباربرق)، پشت چیندکا، کوی جهاد، چال مسجد، خیام، مازیار و کوی لاله (فوردگازداران)، کوی هفتتیر (خویآباد)، محله حاجیآباد (خیابان قارن)، پشتهتل، بالادزا، زغالچال، هولا، کوی پنج تن (اندرخورا)، خیابان دانش، محله امامهادی (ع)، مهدشت، آهیدشت، کوی شفا، سیدالشهدا، قرق، شهرک فرهنگیان، گلوبلبل
شهرکها و مناطق: از کویها و شهرکهای مهم و مناطق دوگانه آن میتوان به شهرک ۶۰۰ دستگاه، شهرکهای ۱۱۰۰ دستگاه و شهرک دولتی بزرگ گوهرباران در حال ساخت، شهرک زیتون و همچنین شهرک شهرداری واقع در جاده عبور بندارخیل و مسکن جوانان واقع در بزرگراه ولی عصر اشاره کرد و همچنین کوی ۲۲ بهمن، کوی پنجتن و مجموعه خیابانهای پیوندی و میرزا رضا زمانی و بخش ۸ و مهدیآباد و جام جم و بربری محله و… از مهمترین مناطق مسکونی ساری میباشند.
میدان ساعت نام میدانی در مرکز شهر ساری است. این میدان دارای برجی با ساعت عقربهای بزرگ و مجهز به صدای زنگ ناقوس است که در هنگام تغییر ساعات بهشمار رقم ساعت آن لحظه به صدا در میآید و در سکوت شبهای ساری صدای ساعت ۱۲ شب را به دلیل تعداد بالای دفعات آن و نیز سکوت شب تا دورترین خیابانهای ساری میتوان شنید. در سال ۱۳۵۵ ساخت میدان این برج آغاز شد و در نهایت در سال ۱۳۵۷ پایان یافت. محمد علی حیدری سازنده این برج میباشد.
بزرگراه ولی عصر غربی و شرقی و بزرگراههای بادله و رینگ در حال ساخت ساری و کمربندی سلیم بهرامی و همچنین از خیابانهای مهم میتوان به پهلوی (طبرسی)، خاقانی، فرهنگ، خیابان صبا، خیابان پیروزی، میرزمانی، خیابان قارن، خیابان انقلاب (شاه)، خیابان نادر، خیابان مدرس. خیابان سلمان فارسی، خیابان مازیار، خیابان رازی، خیابان فردوسی، میدان ابن شهرآشوب (دروازه بابل قدیم که در حال ساخت میباشد)، خیابان مهدیه، خیابان پیام نور، خیابان شاه عباس (۱۸ دی)، خیابان شهبند، خیابان چنار بن، خیابان ملامجدالدین، خیابان دروازه بابل، بلوار فرح آباد، خیابان معلم، خیابان شهید اندرخورا، خیابان خیام، خیابان ارتش، خیابان صبا، خیابان خیام (مولن رژ) و نام مناطق معروف ۶۰۰ دستگاه. کوی شفا. کوی مهر. قرق. کوی برق. سید الشهدا. طبیعت ۱و۲. ساری کنار. طبرستان. مهدیآباد. در شمال شهر و راهبند سنگتراشان، دخانیاتِ راهبند در جنوب شهر و مختاریه، میدان امام، فرحآباد و شهدا (دروازه گرگان) در نام برد و مجموعه بلوارها و میدانهای دیگر و… میتوان اشاره کرد.
جاذبه های ساری
چشمه های باداب سورت: چشمههای باداب سورت شامل دو چشمه با آبهای کاملا متفاوت از لحاظ رنگ، بو، مزه و دبی میشود. چشمه پرآب دارای آب بسیار شور و استخری با قطر تقریبی ۱۵ متر و عمق زیاد است که عمدتا در تابستان برای آبتنی استفاده میشود و برای درمان دردهای کمر و پا، امراض پوستی، روماتیسم و مخصوصا میگرن سودمند است. همچنین این چشمه به علت شور بودن در فصل زمستان یخ نمیزند. چشمه دوم که در بالادست و شمال غربی چشمه اول قرار دارد، ترش مزه و دارای آبی به رنگ قرمز و نارنجی است. جریان آبهای رسوبی و معدنی این چشمهها طی سالها، در شیب پایین دست کوهستانی، صدها طبقه و دهها حوضچهی بسیار زیبا به رنگهای نارنجی، زرد و قرمز در اندازههای مختلف پدید آورده است. این طبقات و حوضچهها در واقع جاذبهی اصلی و ویژگی منحصربهفرد چشمههای باداب سورت هستند که در سال ۱۳۸۷ بهعنوان دومین میراث طبیعی کشور در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و از مهمترین جاهای دیدنی ساری به شمار میروند.
![](https://images.kojaro.com/2019/2/9aadbca5-03b3-49cd-83f1-292ac760ae27-840x560.jpg)
امامزاده عباس ساری: امامزاده عباس ساری از اماکن مذهبی و جاذبه های گردشگری ساری است. این زیارتگاه یکی از شاهکارهای معماری قرن نهم هجری است. بدنه اصلی بنا هشت ضلعی و بر بالای اضلاع، قرنیسهای سینهکفتری و بالای آن کمربندی هشت ضلعی و بالای آن گنبد هرمی شکل هشت ضلعی و بر نوک این بنا یک قندیل طلاکاری شده واقع شده و ارتفاع این بنا ۳۰ متر میباشد. در ورودیه صحن یک درب چوبی نفیس قرار دارد و بر بالای آن پنجره مشبک قرار دارد و بر بالای این پنجره مشبک یک کتیبه وجود دارد. امامزاده عباس از نظر شیوه معماری، یکی از بناهای معروف استان مازندران است.
![](https://images.kojaro.com/2018/7/073b61c9-54cd-441c-a565-7f555cb9ce94-840x560.jpg)
امامزاده یحیی ساری: امامزاده یحیی از مقاصد محبوب مذهبی و جاذبه های گردشگری ساری در مرکز شهر است. بر اساس کتیبه موجود بر روی صندوق منبتکاری شده مرقد امامزاده، این بنا مدفن امامزاده یحیی و برادر و خواهر وی، حسین و سکینه، فرزندان امام موسی کاظم (ع) است. این بنا احتمالا از آثار قرن نهم هجری قمری می باشد. هسته اصلی بنای امامزاده دارای پلان دایره شکل میباشد که حجم استوانهای را بهوجود آورده است. برج مقبره مذکور با گنبد دو پوسته پوشانده شده که پوسته درونی بر پایه چفتی تیزهدار اجرا شده و بر روی آن گنبد بیرونی به صورت رک و ۱۲ ضلعی قرار گرفته است. مصالح مورد استفاده در بنا نیز آجر ختایی با ابعاد ۱۹ در ۱۹ در ۴ سانتیمتر، ملات آهکی و گچ می باشد. در دوره معاصر نیز آجرهای سه سانتی جهت نماسازی بخشهای الحاقی استفاده شده است. از چوب نیز برای ساخت در ورودی، پنجره و ضریح استفاده شده است.
![](https://images.kojaro.com/2018/7/a8c9a788-265c-426a-b2f4-afd8c1b24f30-840x560.jpg)
مسجد جامع ساری: مسجد جامع ساری که در مرکز استان مازندران قرار گرفته است، به دلیل قدمت تاریخیاش یکی از آثار تاریخی و جاهای دیدنی ساری محسوب میشود. مورخان، این اثر باستانی را قدیمیترین مسجد دیار طبرستان میدانند. در طول تاریخ، جهانگردان خارجی بسیاری در سفرنامههایشان از این اثر یاد کردهاند. مسجد جامع ساری، در قسمت مرکزی شهر ساری، در بازار تاریخی نرگسیه در محله چناربن قرار گرفته است. این مسجد بهطور دقیقتر در قسمت غربی خیابان انقلاب و مقابل خیابان قارن قرار دارد، و درب ورودی اصلی آن در بازار نرگسیه است. مورخان میگویند که زمان پایهگذاری این مسجد، به قرون اولیه پس از اسلام باز میگردد. خیلی از آنها نیز معتقد هستند که این مسجد روی خرابههای آتشکدهای ساسانی، مربوط به دوران پیش از اسلام، ساخته شده است. داستانهای زیادی از زبان محلیها وجود دارد که میگویند این مکان تا قبل از سقوط حکومت طبرستان، معبد زرتشتیان این منطقه بوده است. در زمان امام جعفر صادق (ع) و پس از ورود اسلام به این منطقه و به اسلام گرویدن مردم، آتشکده به مسجد تغییر کاربری داده است.
![](https://images.kojaro.com/2018/7/008f3000-a915-4479-8efa-00f91ccce8cd.jpg)
برج رسکت: برج رسکت یکی از جاهای دیدنی ساری محسوب میشود که در ۴۰ کیلومتری جنوب غرب شهرستان ساری، بخش دودانگه واقع شده است. مسیر دسترسی به این جاذبه زیبا از ساری آغاز و پس از عبور از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه به سوی سد منحرف میشود که همه مسیر آسفالته است این برج یکی از برجهای مدور آجری یادگاری از قرن ۵ هجری قمری محسوب میشود که در روستایی به همین نام واقع شده است. احتمال داده میشود آرامگاه یکی از شهریاران آل باوند، در دوره سلجوقیان، باشد. این برج علاوه بر آثار معماری آن که در نوع خود قابلتوجه است دارای دو رشته کتیبه به خط کوفی گلزار و پهلوی ساسانی بوده که بر اهمیت آن بیشازپیش میافزاید. رسکت یکی از با اهمیتترین برجهای آجری ایران است. احتمال میرود این بنا مدفن شهریاری از خاندان باوندیان مازندران باشد که در قرن پنج هجری قمری بنا گشته است. یکی از دلایل باارزش بودن این برج دارا بودن کتیبهای به خط پهلوی است که البته ناخوانا است. وجود این خط پس از پنج قرن بعد از ساسانیان نشانهی تداوم سنتهای پیش از اسلام در این منطقه است.
![](https://images.kojaro.com/2017/11/69440c75-9a39-485d-92d2-8739dbefd5ed.jpg)
خانه کلبادی: ساخت عمارت کلبادی به دوران قاجار برمیگردد. یکی از امرای ارتش وقت به نام «سردار جلیل» دستور ساخت این بنا را صادر کرد. وی فرزندی به نام «امیر نصرت شکوه نظام» داشت و به همین دلیل تصمیم گرفت نام این خانه ساخته شده را «امیریه» قرار دهد. پس از این که پسرش با وجود جوانی و سن کم درگذشت، خانه را به فرزند وی یعنی «منوچهر خان» بخشید. منوچهر خان کلبادی که مدتی نماینده مردم ساری در مجلس شورای ملی نیز شد و شخص تاثیرگذاری در این شهر بود، سالها این خانه زیبا را تحت مالکیت خود داشت. سال ۱۳۶۲ سالی بود که منوچهر خان کلبادی چشم از جهان برداشت. هشت سال پس از درگذشت وی و در سال ۱۳۷۰ خانه تاریخی کلبادی در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفت و از آن تاریخ تاکنون بنا در اختیار این سازمان است. در سال ۱۳۸۸ خانه کلبادی تبدیل به موزه مردمشناسی و باستانشناسی شد. همانطور که پیش از این اشاره کردیم، خانه کلبادی در دوران قاجاریه ساخته شده است. سبک معماری این خانه الهام گرفته شده از تکایای دوره قاجاریه است. این خانه دارای دو بخش بیرونی و اندرونی است. در ساخت این بنا به طور عمده از آجر، چوب و سفال استفاده شده و بام خانه نیز به طور کامل سفالپوش شده است.
![](https://images.kojaro.com/2018/3/9207490c-5e91-40c5-a923-a09a88e9e3df.jpg)
مجموعه تاریخی فرح آباد: مجموعه تاریخی فرحآباد مجموعهای از بناهای تاریخی مربوط به بقایای شهر قدیمی فرحآباد است که در کنار راه ساری-فرحآباد، داخل فرح آباد قرار دارد. این ابنیه در زمان شاه عباس صفوی بنا شدهاند. در دوران صفوی بهدلیل رونق فراوان به این شهر دارالسرور و دارالسلطنه گفته میشد. بسیاری از بناهای قدیمی شهر تاریخی فرحآباد در اثر حمله روسها از میان رفتند و مسجد فرحآباد، مدرسه، بخشی از پل شاه عباسی، دیواری متعلق به یک قصر و حمام دوره صفوی از بناهای باقیمانده در این مجموعه هستند. کاخ جهاننما نیز که قصر شاه عباس بوده است، در اثر حمله قزاقها تخریب شد. مجموعه تاریخی فرحآباد که از مکان های دیدنی ساری به شمار میآید، در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۵۵ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
![](https://images.kojaro.com/2019/8/3dba8e17-b69e-41df-a8ba-b27d8505d7fe-840x560.jpg)
عمارت فاضلی: عمارت رویایی و بسیار زیبای فاضلی از دیدنی های ساری در محله آب انبار نو است و شامل دو عمارت مسکونی متعلق به دوره قاجار و پهلوی میشود. مجموعه بنای قدیمی فاضلی از نظر دارا بودن شیوههای تزیینی آجری در نمای داخلی حیاط، دربها و پنجرهها و ویژگیهای معماری دارای ارزش تاریخی، هنری و فرهنگی شایان توجه است. تزیینات بنا شامل آجر کاری (به صورت قواره بری) در کلیه دیوارهای حیاط و نقوش سنتی ساخته شده به وسیله آجر در نمای ساختمان دوره قاجار است.
![](https://images.kojaro.com/2018/6/569d4c20-4fb0-47a2-9d3d-577d8193adca-840x560.jpg)
حمام وزیری: حمام وزیری مربوط از بناهای دوره قاجار و جاهای دیدنی ساری به شمار میآید و بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گرمخانه حمام وزیری نيز همانند سربينه به صورت هشت ضلعی است و در انتهای ضلع جنوبی آن خزينههای آب گرم وسرد قرار دارد در قسمت جنوبی بنا اطاقی مستطيل شكل كه كف آن از همه قسمتهای بنا پايينتر است به عنوان (تون) يا گرمابه حمام كاربری داشته ورودی آن خارج ازحمام و در ضلع شرقی است. حمام وزیری در گذشته در جوار خانه وزيری قرار داشت و روزگاری نيز قسمتی از اين خانه بوده است و از همين رو به حمام وزير معروف است.
![](https://images.kojaro.com/2018/3/a1446579-d19e-4afc-b242-5fa667b91702-840x560.jpg)
خانه سردار جلیل: خانه سردار جلیل مربوط به دوره قاجار و متعلق به لطفعلی خان سردار جلیل (سالار مکرم) از امرای با نفوذ ارتش وقت بوده است و اكنون از مکان های دیدنی ساری به شمار میرود. خانه سردار جلیل تنها بنای خشتی سه طبقه در دوران خود محسوب میشد. اين عمارت دارای يک حياط بزرگ با مساحت ۲۵۰۰ متر مربع میباشد. اين خانه را بيش از ۱۱۵ سال پيش استادان اصفهانی كه گروهی از معماران و نجاران بودند ساختند. تمام بنا با خشت خام چيده شده و نمای آن را با آجر، آهک و ساروج تزئين كردهاند و قطر ديوارها بين ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر است. بنا بدون استفاده از آهن برپا شده و بالای دربها و پنجرهها را طاقنمای قوسی کار کردهاند، با چوبهای آزاد و كاج در و پنجره و ستونهای ايوان طبقه سوم و زير سقف را ساختهاند و با قراردادن يک سفالين عظيم، روی آن را پوشاندهاند. سردار جليل كه از فرماندهان و فرمانداران محلی بوده، بخش بزرگی از منطقه ساری تا هزار جريب و دودانگه را اداره میكرده است.
![](https://images.kojaro.com/2018/7/99d0a133-baf3-4766-864c-082b1fac4643-840x560.jpg)
خانه رمدانی: خانه رمدانی از بناهای بهجامانده از دوره قاجار است که به عنوان یکی از مکان های دیدنی ساری شهرت دارد و در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۴۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این عمارت متشکل از دو ساختمان و یک حیاط مرکزی است. بنای دو طبقهای که در جلو قرار دارد با سردری زیبا درواقع نقش ورودی و هشتی بنا را ایفا می کند. این فضا جهت استراحت مراجعهکنندگان و انجام اموری که نیاز به وارد شدن به خانه را نداشته در نظر گرفته شده و اتاقهای طبقه فوقانی با تزئینات زیبای چوبی، پنجرههای ارسی و نورگیرهای گچی محل اسکان مهمانان بوده است. بنای دوم که در پشت با یک فاصله قرار دارد، در دوره پهلوی اول، دستخوش تغییرات اساسی شده است. در سالهای اخیر تمام اندودهای داخلی حذف و طاق نماهای دوره قاجاری از زیر آن نمایان گشته است.
![](https://images.kojaro.com/2018/7/de8c7cbd-ad5e-4a66-a233-97eed570c08c-840x560.jpg)
برج سلطان زین العابدین: برج سلطان زینالعابدین در شهر ساری در استان مازندران قرار دارد و یکی از بناهای تاریخی و قدیمی این استان است. قدمت بنای برج سلطان زینالعابدین مرعشی به اواسط قرن نهم هجری قمری و به زمان آق قویونلوها برمیگردد. ساختمان این برج با ارتفاع تقریبی ۲۰ متر، متشکل از سه قسمت بدنه، گردنه و گنبد هرمی شکل هشت وجهی است که تزئینات آجری آن به شیوه مقرنسکاری در بدنه و گردنه هر ضلع، به طرز زیبایی صورت گرفته و نظر هر بینندهای را جلب می کند. روزنه یا پنجرههایی در اضلاع گردنه بنا، به منظور تأمین روشنایی داخل صحن بقعه نیز تعبیه شده است. این بنا به خاطر شیوه معماری و گنبد هرمی شکل هشت وجهی و همچنین تزئینات کاشیکاری، صندوق و در نفیس چوبی، در ردیف بهترین ابنیه تاریخی مذهبی و مکان های دیدنی ساری بهشمار میآید. این مکان مقبره زینالعابدین مرعشی است. سابقاً نیز گورهای نمادین دو نتیجه کمالالدین مؤسس سلسلهٔ مرعشی را در خود جای داده بود.آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
![](https://images.kojaro.com/2018/7/8c8035b9-ec3b-40eb-91b2-82a6de77371c-840x560.jpg)
شاطر گنبد: شاطر گنبد یا گنبد شاطر بنایی آرامگاهی و متعلق به قرن نهم هجری قمری (عصر تیموریان) است که در یک کیلومتری جنوب شهر ساری قرار دارد. این سازه تاریخی برای مدت طولانی در محاق قرار داشت و به دلیل عدم توجه به آن دچار آسیبهای فراوان شده است. شاطر گنبد که بهعنوان یکی از جاهای دیدنی ساری شناخته میشود، در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. برج شاطر گنبد واقع در گنبد محله، جنوب شرقی روستای بالادرزا و در یک کیلومتری جنوب شهر ساری، در حاشیه غربی رودخانه تجن، ازجمله بناهای آرامگاهی با ارزش منطقه است. این بنا چهار ضلعی بوده و از آجر و گچ ساخته شده است. تزئینات این بنا در محل اتصال ساقه به گنبد عبارت است از یک قطار قرنیز گچکاری شده، سینه کفتری و بالای هر قرنیز، یک ردیف قرنیز نیمه بیضی است. در ورودی بنا در جهت شرقی قرار دارد.
![](https://images.kojaro.com/2018/7/585719d7-2003-4504-ad05-720cc93eb5d6-840x560.jpg)
سد سلیمان تنگه: یکی از سدهای زیبا و دیدنی خاورمیانه سد شهید رجایی یا سلیمان تنگه است که در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان ساری قرار دارد. ساخت این سد که یکی از ۱۰ سد استان مازندران به حساب میآید، از سال ۱۳۳۶ آغاز شد و عملیات ساخت آن در سال ۱۳۷۰ ادامه پیدا کرد و سرانجام در سال ۱۳۷۶ به بهرهبرداری رسید. آب سد رجایی از رودخانهی تجن بخش دودانگهی تأمین میشود و دارای یک نیروگاه تولید برق برای منطقه است.
![](https://images.kojaro.com/2020/3/be0ec8f5-8660-43ad-9dbd-4a2ae5dbe318-840x560.jpg)
پناهگاه حیات وحش سمسکنده: پناهگاه حیات وحش سمسکنده از جاهای دیدنی ساری در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر است. برای بازدید از این محدوده از ساری تا سمسکنده بروید و سپس با یک جاده روستایی به درون محوطه دسترسی خواهید داشت. از گونههای مهم گیاهی میتوان از ممرز، انجیلی، توسکا، تمشک و لیلکی و از گونههای مهم جانوری میتوان از گوزن زرد، مرال، شوکا، قرقاول، انواع پرندگان شکاری، شغال، گربه جنگلی، سنجاب و سمور جنگلی، گراز، عقاب جنگلی، جغد، کبوتر جنگلی و گرگ نام برد.
![](https://images.kojaro.com/2017/8/0f36ddb2-731d-47cf-9d39-f1abe6ec5ce9-840x560.jpg)
پارک جنگی شهید زارع: پارک جنگلی شهید زارع از مقاصد طبیعتگردی و جاذبه های گردشگری ساری است و گردشگران از آن برای اقامت های کوتاه مدت نیز استفاده می کنند. این پارک به علت مجاورت با تپههای جنگلی کم ارتفاع در دامنه البرز، بسیار زیبا و چشمگیر است برای استفاده گردشگران نیز دارای امکاناتی برای ماندن کوتاه مدت است به ویژه بهترین مکان برای کسانی است که میخواهند به صورت رایگان شب اقامت داشته باشند.
![](https://images.kojaro.com/2018/3/4053419b-3046-4fc4-892b-939d806f319c-840x560.jpg)
بوستان نیلوفر آبی: بوستان نیلوفر آبی یکی از جذابترین و زیباترین جاذبههای گردشگری ساری در استان مازندران است که ۴۵ هکتار وسعت دارد. سه حوضچه بزرگ طبیعی وجود دارد که در یکی از آنها در مساحتی به میزان دو هکتار گلهای زیبای نیلوفر آبی توجه گردشگران را به خود جلب میکند. گلهای نیلوفری همچون نگینهای صورتی جای جای تالاب را آراستهاند.
![](https://images.kojaro.com/2018/6/a9acde2b-aa45-4eda-83ea-b310c02371ad-840x560.jpg)
دریاچه چورت: دریاچه میانشه نزدیک به روستایی به نام چورت واقع شده است و از اینرو آن را دریاچه چورت نیز مینامند. این دریاچه جوان، قریب به ۸۰ سال پیش متولد شده است؛ به این ترتیب که در سال ۱۳۱۸ خورشیدی بر اثر زمینلرزه و رانش زمین و در پی آن بسته شدن مسیر آب چشمهای که در کنار دریاچه قرار دارد، یکی از بدیعترین جاهای دیدنی ساری به وجود آمد. هنگام کاهش آب، پدیدار شدن باقیمانده درختهایی که در محل پیدایش دریاچه بودهاند، منظره ویژهای را ایجاد میکند. این دریاچه در شکاف درهای با شیب زیاد قرار گرفته و دورتادور دریاچه را پوششهای جنگلی بکر و درختان قدیمی در بر گرفته است. شکل هندسی دریاچه بهشکل بیضی کشیده و ژرفای آن با توجه به میزان بارشهای فصلی متغیر است. ماهیهای موجود در دریاچه توسط افراد محلی به دریاچه انداخته شده است و برخی هم بر اثر جابهجایی تخم آنها توسط پرندگان و انتقال آنها به درون دریاچه به وجود آمدهاند و طی سالیان بر اثر تولید مثل به جمعیتشان افزودهاند. ازاینرو، امکان ماهیگیری در این دریاچه وجود دارد.
![](https://images.kojaro.com/2021/3/d7950240-a345-478f-aa61-b7937afe573e-840x560.jpg)
...................................
آرشیو