محمدآباد مرکز شهرستان هامون
محمدآباد نام شهری که مرکز شهرستان هامون در استان سیستان و بلوچستان است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت این شهر ۲٬۶۸۱ نفر (در ۶۴۵ خانوار) بوده‌است. محمدآباد در ۱۷ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل و در مسیر جاده زابل – زاهدان در دشت واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۴۸۰متر است و آب و هوای آن گرم و خشک است.
محمدآباد در فاصله:
۱۹۰ کیلومتری شمال زاهدان،
۲۸ کیلومتری شمال شهر سوخته،
۳۲ کیلومتری غرب زهک،
۲۲ کیلومتری جنوب زابل،
۵۰ کیلومتری غرب خط مرزی ایران و پاکستان،
۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهر دوست محمدخان،
۵۱۶ کیلومتری غرب قندهار افغانستان،
۹۲۰ کیلومتری شمال غربی کویته پاکستان،
۱۵۰۰ کیلومتری جنوب شرق شهر تهران
واقع شده است.
شهرستان هامون
شهرستان هامون یکی از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان در شرق ایران است. مرکز این شهرستان، شهر محمدآباد است. شهرستان هامون با انتزاع بخش شیب‌آب از شهرستان زابل، و ارتقای آن به شهرستان در ۱۷ دیماه ۱۳۹۱ توسط هیئت وزیران تصویب و ابلاغ شد.
شهرستان هامون در شمال استان سیستان و بلوچستان واقع گردیده است. این شهرستان از شرق با شهرستان زهک ، از شمال با شهرستان زابل و شهرستان نیمروز ، از غرب نیز با بخشی از حوزه شهرستان نیمروز و از جنوب به شهرستان زاهدان و کشور افغانستان(110 کیلومترمرز) همجوار است. مسافت شهرستان هامون تا تهران 1754 کیلومتر و ارتفاع از سطح دریا480 متر می باشد. مساحت این شهرستان 4987 کیلومتر مربع است.
نگاه کوتاه به برجستگی های شهرستان هامون به روشنی نشان میدهد که این سرزمین خاستگاه و پرورشگاه نخستین شهرنشینی بشری بوده است که شهر سوخته از حیث تقسیمات کشوری در دهستان لوتک بخش مرکزی شهرستان هامون به عنوان هفدهمین اثر جهانی ایران ثبت یونسکو نیز گردیده است. پژوهش های انجام شده نشان می دهد که این شهر با بیش از 5 هزار سال دیرینگی ، خاستگاه بسیاری از اندیشه های نخستین بشری در ایجاد ساختارها و مناسبات شهر نشینی بشر با گرایش های انسانی ، صلح دوستی و ایجاد پیوند های فرهنگی و تاریخی با تمدن های هم زمان و هم جوار با تکیه بر توحید و فن آوری های صنعتی در یک مدیریت زنانه بوده است.
شهرستان هامون پرچمدار شهرنشینی و نخستین ساختارهای اداری ، اقتصادی و اجتماعی بشر در سایه خرد جمعی است. پیوندهای عمیق با تمدن های بزرگ بشری هم دوران، ریشه در تکاپوهای تاریخی و تمدنی مردم این حوزه دارد . آثار بر جای مانده در کوه خواجه مهمترین و یگانه ترین آثار برجای مانده در تمدن بشری است که به ما توان تحلیل و بررسی چند و چون های استقرار های بشری و به ویژه ساختارهای شهرنشینی در نیمه شرقی فلات ایران را از نسا در ترکمنستان امروزی تا تاکسیلا در پاکستان امروزی می دهد. بسیاری از اندیشه ها و باورهای تأثیرگذار بشری که نماد و نماینده توحید هستند و بسیاری از آیین ها مانند زرتشت ، مسیحیت ، یهود و باورهای اسلامی در کوه خواجه به اشتراک جغرافیایی می رسند و به همین دلیل کوه خواجه در فهرست ده آثار نخستین سازمان میراث فرهنگی برای ثبت در فهرست جهانی ثبت شده است.
در متن های روشن و درست تاریخی بویژه آنها که به روزگار اشکانیان و ساسانیان پیوند می یابند اهمیت و برجستگی این بخش در ساختارهای سیاسی و مذهبی آن روزگار بسیار روشن تر می شود بر مبنای همین متن ها کوه خواجه ، شاخه نشین ایلات سگستنا روزگار اشکانی و ساسانی است که شاه این جا حکم فرمانروایی خویش و حوزه مدیریت خویش را دریافت می کرد.
بررسی ها و پژوهش های مردم شناسی به درستی و روشنی نشان می دهد که تمدن و فرهنگ کهن این سرزمین از تکاپوهای فکری و اندیشه مردمانی تبارمند ، که با کوشایی ، همبستگی و باورهای توحیدی همیشه در پیوند بوده اند و براساس کتاب تاریخ سیستان "تا بود مردمان و زنانش بر آن طریقت بودند که آدم (ع) آورده بود و جان ها پاکیزه می کردند به نماز ، همیشه میزبان بودند و مهمان را نیکو می داشتند" و در آنجایی که از کار و تلاش مردمان سخن می گوید به روشنی اضافه می کند که "سال تا سال در این سرزمین میوه های تر وجود داشت و بره های شیرمست ، که این مردمان شاخه ای از اصیل ترین و تبارمندترین اقوام و باشندگان ایرانی از دید پژوهشگران و مطالعه کنندگان اقوام هستند".
مردمان این سرزمین ، مردمان سخت کوش ، خداجو و یزدان پرست و میهن دوست هستند. مردان این سرزمین همیشه برای اعتلا و سربلندی ایران اسلامی در تلاش بوده ، همان گونه که دست های برزگران پرتلاش این سرزمین نان گرم بر سفره ایرانیان می گذاشتند و سیستان را به انبار غله ایران مبدل کرده بودند ، مردان غیرت مند این سرزمین با شمشیرهای کشیده پاسداران مرزهای تاریخی و فرهنگی سرزمین ما بوده اند. بی گمان حکیم فردوسی بزرگ ساختار و شالوده اثر سترگ و ماندنی خویش را در آیین های جوانمردی و پهلوانی همین مردم بنا نهاده است.
تمامی رسوم و آیین های این مردم و میراث معنوی آنها از توحید و مردمداری رنگ برگرفته است. بر همین مبنا تمامی سنت ها ، آداب و رسوم که در سوگواری و شادی مردم این منطقه می یابیم از زلال چشمهای توحید و انسان گرایی های زیبا و ماندگار نقش برگرفته است.
همین طور سنت های حشر ، کمکی ، بجار ، آرزوکه زیباترین واژگان در همیاریها و همدلی های مردمان این سرزمین است.
در خصوص خوراک های مردم این سرزمین، تمامی متن های تاریخی بجا مانده از سیستان بر یک نکته اشاره داشتند که گوشت بره گان و گوسفندهای سیستان از همه جای ایران خوشمزه تر و خوش خورتر است و مردمان سیستان رمه ها و گله های بی شمار گوسفند ، بز ، گاو سیستانی و مرغ خزک به ایران و دنیا هدیه می دادند . از نمونه های خوشمزه ترین خوراک های محلی می توان به بره های کباب شده در تنور تا کباب های زغالی گوناگون و گوشت های پخته شده در دیگ های سنگی و چدنی و همچنین خوراکی های فصلی (کشک زرد) ، کورگی، گندم شیر ، آبگوشت مرغ خزک ، آبگوشت آرد آبه و انواع نان های تافتون ، لواش با نام های نان کهری ، نان روغنی ، کوکه ، چلبک و .... اشاره نمود.
اثر جهانی شهر سوخته از حیث تقسیمات کشوری در دهستان لوتک بخش مرکزی شهرستان هامون در ۸ کیلومتری شهر جدید رامشار و ۳۰ کیلومتری شهر محمدآباد مرکز شهرستان هامون در جاده محمد آباد به زاهدان و ۵۰ کیلومتری شهر زابل واقع شده است.
گفتنی است شهر سوخته قبلاً در حوزه زابل بود که با انتزاع بخش شیب‌آب از شهرستان زابل، و ارتقای آن به شهرستان هامون در ۱۷ دیماه ۱۳۹۱ توسط هیئت وزیران هم اکنون در حوزه تقسیمات کشوری در دهستان لوتک شهرستان هامون است . جمعیت شهرستان هامون براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن درسال ۱۳۹۵ برابر با ۴۱،۰۱۷ نفر بوده‌است.
جاذبه های هامون
دریاچه هامون: تالاب بین المللی هامون که از حدود ۲۰ سال قبل به دلیل قطع شدن شریان اصلی آن یعنی رودخانه هیرمند که از کوه‌های هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد، رو به خشکیدن گذاشت از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان محسوب می‌شود. این تالاب در زمان پر آبی قلب تپنده سیستان و نواحی اطراف بوده و هزاران شغل و کسب و کار در اطراف آن شکل گرفته بود. هم‌اینک گاهی با ورود آب به این تالاب سرتاسر آن را نیزارهای گسترده فرا می‌گیرد و سبب می‌شود تا از یکسو منظره‌ای زیبا بوجود آید و از سوی دیگر نیز هوای مطبوعی برای مناطق اطراف ایجاد شود.
کوه خواجه: در قلب دریاچه هامون تنها بلندی سیستان یعنی «کوه خواجه» قد علم کرده که از آن به عنوان میعادگاه زرتشتیان یاد شده است. در دامنه این کوه باستانی ساختمان و بناهای یک شهر قدیمی وجود دارد که در آن بقایای آتشکده‌ای به چشم می‌خورد، در این شهر راهروها به گونه‌ای تعبیه شده که مردم در هنگام عبور و مرور پشت به آتشکده نباشند و نیز در قلب این شهر باستانی بقایای یک تالار نقاشی به چشم می‌خورد که رنگ‌های چند هزار ساله آن هنوز در طاق گنبدی شکل آن پیداست. از گذشته تا کنون بسیاری از مردم سیستان در ایام عید نوروز برای گردش و سیاحت به کوه خواجه می‌آیند و از زیارت خواجه (مقبره خواجه در بالای کوه قرار دارد) دیدن می‌کنند. در برخی سال‌ها با ورود اندک آب به دریاچه هامون و سبز شدن گیاهان خودروی در آن، نمایی بدیع و زیبا از فراز کوه خواجه به چشم می‌خورد.
شهرسوخته: اما آنچه شهرستان هامون را به قلب گردشگری سیستان معروف کرده وجود شهر باستانی پنج هزار ساله در آن به نام شهرسوخته است که بسیاری از «اولین های» بشر در آن کشف شده است. شهر سوخته واقع در ورودی سیستان نشان از تمدن کهن این سامان دارد و به تازگی فصل جدید کاوشگری آن آغاز شده است. این شهر در سه هزار و ۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم آن در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته‌اند. از آثار منحصر به فرد کشف شده در این اثر بدیع باستانی می‌توان به نخستین چشم مصنوعی، نخستین جراحی جمجه انسان، نخستین شانه موی سر دنیا، نخستین خط کش پنج هزار ساله، قدیمی‌ترین تخته نرد و نخستین انیمیشن جهان اشاره کرد که هر یک خود هزاران پایان نامه و مقاله را در بر می‌گیرد. شهر سوخته در سال‌های اخیر در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسید. در جوار شهر سوخته یک موزه از آثار بدیع آن شکل گرفته که در راهروهای آن گورهای کشف شده به سبک واقعی گورستان‌های شهر، در معرض نمایش قرار گرفته است.
قلعه رستم: قلعه رستم یکی از معدود آثار تاریخی به جا مانده در استان سیستان و بلوچستان است. این قلعه با پیشینه‌ای ۵۰۰ ساله در نزد مردم به پهلوانی اسطوره‌ای ایران منتسب می‌شود. این قلعه بنایی وسیع و مربوط به دوران سلجوقی تا صفوی است. محوطه‌ای که قلعه در آن قرار دارد معروف به محوطه حوضدار است. در این منطقه بقایای یک شهر باستانی با آجرکاری و ساختمان‌های متعدد و سر در ورودی، برج نگهبانی و ۱۵ برج دفاعی است. قلعه به علت دور بودن از جاده اصلی مورد توجه مردم منطقه و مسافران و گردشگران به علت نداشتن آگاهی لازم قرار نمی‌گیرد. این قلعه به علت نبود منابع انسانی و مالی رو به تخریب است و حفاری‌های غیرمجاز در این قلعه باعث سرعت بخشیدن تخریب این بنای عظیم تاریخی شده است. این قلعه بزرگترین قلعه دوران صفوی و مربوط به خان‌های سیستانی در زمان صفویه است که با نام‌های رئیس رستم و رئیس بهمن و... در منطقه حوضدار حکومت می‌کردند. قلعه رستم بزرگترین و با عظمت‌ترین قلعه دوران اسلامی سیستان به حساب می‌آید که عظمت آن منطقه به آن جنبه افسانه‌ای تاریخی داده و به نام بزرگترین و نام‌آورترین شخصیت سیستان یعنی رستم نامگذاری شده است. مجموعه‌ای حدود ۱۵ تپه مربوط به پیش از تاریخ نیز در این منطقه وجود دارد. باستان‌شناسان تعدادی سکه نقره مربوط به پوراندخت پادشاه ساسانی در این منطقه کشف کرده‌اند.
قلعه مچی: قلعه مچی در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل، حد فاصل شهر سوخته و تاسوکی و در سمت راست جاده زابل به زاهدان قرار دارد. این قلعه مقر و کاخ خاندان رئیسی، فرمانروایان جنوبی سیستان بوده است و مصالح به‌کار رفته در آن شامل خشت و گل می‌شود. قلعه مچی دارای پلان دو ایوانی و فرم کلی مربعی است. از آنجا که در سراسر منطقه نخلستان‌های فراوانی وجود داشت و مچ نیز به زبان محلی به معنی درخت خرما است، بنا با نام قلعه مچی شهرت دارد. این اثر در تاریخ ۹ آذر ۱۳۷۷، با شماره ثبت ۲۱۳۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
....................................
آرشیو
