هرات مرکز شهرستان خاتم
هرات مرکز شهرستان خاتم است که در جنوبی‌ترین نقطهٔ استان یزد میان استان فارس و استان کرمان قرار دارد. هرات تا سال ۱۳۵۹ یکی از دهستانهای شهرستان شهربابک بوده‌است. از شمال با بخش مروست (استان یزد)، از شرق با شهربابک(استان کرمان) و از غرب با شهرستانهای بختگان ، سرچهان و بوانات (استان فارس) و از جنوب با مشکان(استان فارس) همسایه است. جمعیت این شهر بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، برابر ۱۳٬۰۳۲ نفر می‌باشد. هرات در سه‌راهی یزد، شیراز، کرمان قرار گرفته و به سه استان متصل است.
این منطقه به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود و همجواری با استان‌های فارس و کرمان از نظر قومی و فرهنگی دارای ویژگی‌های ویژهٔ خود می‌باشد. این منطقه مابین استان‌های فارس، کرمان و یزد قرار گرفته که این منطقه همان آراتا (هرات) یعنی مرکز آریاییان می‌باشد. این موقعیت ویژه باعث مهاجرپذیری و رشد فرهنگ‌های گوناگون در این منطقه شده‌است. به گونه‌ای که امروزه در این شهرستان آمیزه‌ای از فرهنگ مردم فارس، کرمان و یزد مشاهده می‌شود؛ برای مثال لهجهٔ تکلم مردم ترکیبی از گویش‌های مردم فارس و کرمان می‌باشد.
از لحاظ پوشش مردم ساکن خود شهرستان پوشش آن‌ها با پوشش رسمی کشور یکسان است ولی در برخی از روستاهای پیشین بوانات الحاقی به این منطقه زندگی عشایری دارند و از تیرهٔ قرایی هستند. لباس آن‌ها بیشتر از لباس زنان قشقایی است که به زبان محلی لباس قری گویند.
شهرستان خاتم
شهرستان خاتم یکی از شهرستانهای استان یزد در مرکز ایران است. شهر هرات مرکز این شهرستان است. جمعیت شهرستان خاتم در سال ۱۳۹۵، برابر با ۳۶٬۵۶۲ نفر بوده‌است.
این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و مروست می‌باشد. شهرستان خاتم در پی تفکیک مناطق هرات و مروست و هرابرجان از شهرستان شهربابک و منطقه چاهک از بخش مشکان شهرستان نی ریز و مناطق کرخنگان و چنار ناز از شهرستان بوانات تشکیل شده است.
بخش عمده این شهرستان زیر پوشش جنگلی قرار دارد. جنگل‌های پسته و حشی «باغ شادی» و جنگل‌های بادام کوهی «چنارناز» از جمله پوشش گیاهی این منطقه به‌شمار می‌روند. این شهرستان مهم‌ترین قطب کشاورزی استان یزد محسوب می‌شود. وجود منابع آبی فراوان از جمله سفره‌های وسیع آب‌های زیرزمینی، همجواری با شهرستان سرسبز سرچهان(فارس) و قرار گرفتن در مسیر رودخانه سرچهان چشم‌انداز نویدبخشی را برای کشاورزی این منطقه ترسیم کرده است. صنایع دستی شهرستان خاتم عبارتند از قالی بافی، گیوه بافی، گلیم بافی و جوال بافی. پرنده زیبا و نادر «هوبره» در شهرستان خاتم بسیار یافت می‌شود.
از مهم‌ترین آثار باستانی و تاریخی این شهرستان می‌توان به قلعه کبری در بالای کوه سرچشمه با فاصله ۵ کیلوتری غرب هرات، امام زاده پیرغیب با سنگ نوشته‌هایی به خط میخی در فاصله ۲۰ کیلوتری جنوب غربی هرات (منطق بوروییه)، مسجد فتح‌آباد در ۵ کیلومتری شمال شرقی هرات، قلعه ملکی و… اشاره کرد.
این شهرستان از شمال به شهرستانهای مهریز و تفت ، از شمال غرب به شهرستان ابرکوه از شرق به شهرستان شهربابک (استان کرمان) از غرب به شهرستانهای بوانات و سرچهان و بختگان (استان فارس) و از جنوب به شهرستان نی ریز (استان فارس) هم‌مرز می‌باشد. این شهرستان در جنوبی‌ترین نقطهٔ استان یزد و حد فاصل استان‌های کرمان و فارس می‌باشد. شهر هرات مرکز شهرستان در ۷۸ کیلومتری شهر شهربابک و ۲۴۰ کیلومتری شهر یزد با ارتفاع ۱٬۶۰۰ متر از سطح دریا قرار گرفته‌است. منطقه این شهرستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود و همجواری با استان‌های فارس و کرمان از نظر قومی و فرهنگی دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشد. افزون‌بر این باعث مهاجرپذیری و رشد فرهنگ‌های گوناگونی شده‌است، به گونه‌ای که امروزه در شهرستان خاتم آمیزه‌ای از فرهنگ مردم کرمان و فارس مشاهده می‌شود.
برای مثال لهجهٔ تکلم مردم ترکیبی از گویش مردم استان‌های کرمان و فارس می‌باشد.[نیازمند منبع] از نظر دینی کلیهٔ مردم شهرستان پیرو مذهب شیعهٔ دوازده امامی می‌باشند. از لحاظ پوشش مردم ساکن خود شهرستان پوشش آنان با پوشش رسمی کشور یکسان است ولی در برخی از روستاها زندگی عشایری دارند و از تیرهٔ قرآیی هستند. لباس آنان بیشتر از لباس زنان بختیاری است که به زبان محلی لباس قری گویند.[نیازمند منبع] در مورد قدمت هرات و مروست آثار و شواهد نشان می‌دهد که دو منطقه بسیار قدیمی وتاریخی است و مورخان بر این باور هستند که منشأ سکونت در این منطقه به زمان ورود آریایی‌ها به ایران بازمی‌گردد. منطه هرات و مروست تا سال۱۳۵۹ دو دهستان از دهستانهای شهرستان شهربابک بوده‌اند. این منطقه در زمان ساسانیان به علت واقع شدن بین سرزمین کرمان و فارس از اهمیت خاصی برخوردار بوده‌است. در گذشته‌های دور این منطقه قسمتی از فارس محسوب می‌شده‌است. در آثار اسلامی (مسالک الممالک استخری، صوره الرض ابن حوقل، معجم البلدان یاقوت حموی، تاریخ کرمان پاریزی و فارسنامه ناصری…)از دو شهر هرات و مروست به نیکی یاد شده‌است. شایان ذکر است بسیاری از آثار باستانی شهر هرات بر اثر سیل ویرانگر سال ۱۳۶۵ از بین رفت.
جاذبه های خاتم
منطقهٔ شکار ممنوع قره تپه هرات: قره تپه با ۸۰ هزار هکتار مساحت از جنوب به شهر هرات می‌رسد و شاخص‌ترین زیستگاه هوبره در ایران است.این پرنده از نظر ملی گونه‌ای حفاظت شده و از نظر جهانی در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد. شایان ذکر است قره تپه زیستگاه گونه‌های منحصربه‌فرد دیگری از جانوران کمیاب مثل:گوزن زرد، آهو، گورخر ایرانی، زاغ بور نیز هست.
پارک سرچشمه نهر مسیح: در جنوبی ترین نقطه استان یزد، در شهرستان خاتم ، رودخانه ای به نام ˈنهر مسیح ˈ وجود دارد که شاهرگ حیاتی این شهرستان می باشد و یکی از پنج منطقه نمونه گردشگری کشور به شمار می رود. نهر مسیح خاتم ، تنها رودخانه دائمی استان یزداست که سرچشمه نهر مسیح و پارک جنگی آن که در فاصله ۵ کیلومتری جنوب شرقی هرات، واقع در شهرستان خاتم، ۳۲۰ لیتر در ثانیه از آن سرچشمه و از قلب این شهر عبور می کند. نه تنها یکی از پنج منطقه نمونه گردشگری، بلکه هفتمین میراث ارزشمند طبیعی ثبت شده در فهرست آثارملی طبیعی کشور می باشد، که عمر آن به دوره اول زمین شناسی، یعنی دوره کواترز می رسد. گفتنی ست شهر هرات مرکز شهرستان خاتمه که در جنوبی ترین نقطه استان یزد، میان استان فارس و استان کرمان قرار دارد و نکته قابل توجه اینکه این چشمه یکی از پرآب ترین چشمه های استان یزداست .
قلعه محمد باقری هرات: قلعه محمد باقری هرات منسوب به« حاج محمد باقر»، بنایی مستطیل شکل با بیش از سیصد سال( دوره زندیه ) قدمت می باشد که در قلب بافت تاریخی هرات شهرستان خاتم واقع شده است.این قلعه در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شماره ثبتی ۸۵۵۴ به عنوان یک اثر ملی ایران به ثبت رسیده است. اندازه این بنای چهار ضلعی؛ ۵۶ × ۳۶ متر می باشد که در ۴ گوشه خود، چهار برج دایره ای با حجم مخروطی باریک دارد و با سردر ورودی زیبا؛ نماد شهری هرات محسوب می شود. مصالح به کار رفته در سازه قلعه تاریخی محمد باقری هرات ؛ خشت، گل و چینه می باشد که با توجه به نقشه قلعه، بنا و تزیینات برج ها و سَردر قلعه معلوم می شود که این بنا در گذشته یک قلعه مسکونی بوده و هم اکنون متروکه شده است.
جنگل باغ شادی: منطقه جنگلی باغ شادی در جنوبی‌ترین نقطه استان یزد در شهرستان خاتم واقع شده است و از لحاظ نوع، ترکیب و وسعت در استان منحصر به فرد می‌باشد ولی به دلیل شرایط اکولوژیکی حساس و شکننده منطقه و فشار بی‌امان و بسیار زیاد از سوی صاحبان دام‌ها، خسارات جبران‌ناپذیری به گونه‌های باارزش منطقه وارد شده است.
قلعه ملکی هرات: قلعه ملکی هرات از بناهای ماندگار شهرستان خاتم است که متعلق به اواخر دوره افشاریه و اوایل دوره زندیه می باشد. مالک این بنا در اصل« ابوالفتح خان» یکی از خوانین منطقه بوده که ورثه ایشان در سال ۱۳۸۸ این قلعه را با هدف تبدیل به موزه مردم شناسی ، به میراث فرهنگی شهرستان خاتم یزد اهدا کرده اند که به همین دلیل نام دیگر قلعه ملکی هرات خاتم را قلعه ابوالفتح خانی نیز گذاشته اند. قلعه ملکی هرات در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ با شماره ۲۴۴۹۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه دکتر صالحی: خانه دکتر صالحی مربوط به دوره پهلوی است و در شهرستان خاتم، بخش مرکزی، شهر هرات، خیابان امام خمینی (ره)، خیابان نشاط، خیابان صاحب الزمان (عج) واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۵۱۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پناهگاه حيات وحش بورویيه: پناهگاه حیات وحش بوروئیه در جنوب استان یزد، در شهرستان خاتم واقع شده است. بخش عمده ی پناهگاه را ارتفاعات تشکیل می دهد. دامنه ارتفاعی منطقه بین ۱۶۰۰ تا ۲۸۰۰ متر متغیر است. هیچ آبادی دارای سکنه دائمی داخل پناهگاه وجود ندارد.عمده ترین تعارضات پناهگاه چرای دام و معدودی مزرعه است. بر اساس طبقه بندی اقلیمی دو مارتن، اقلیم پناهگاه خشک و نیمه خشک است. میانگین سالانه دما بین ۱۰ تا ۱۸ درجه سانتی گراد و میزان بارندگی بین ۲۰۰ تا ۳۳۰ میلی متر در بخشهای مختلف منطقه در نوسان است.منابع تامین کننده نیاز آبی حیات وحش عمدتا شامل سنگاب ها از جمله سنگاب قله ی خانه خدا، دو دستگاه تلمبه بادی، سه باب آب انبار و آبشخور و نیز قنات های حسن قدامی و کوروبوروئیه هستند.
..............................
آرشیو
